- Tham gia
- 15/12/2011
- Bài viết
- 1.979
ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
TRẦN CHÍ MỸ
NCS, CBGD Trường ĐHKHXH &NV TPHCM
NCS, CBGD Trường ĐHKHXH &NV TPHCM
Cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế và công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá (CNH, HĐH) ở Việt Nam hiện nay đang là những nhân tố mới tác động mạnh mẽ đến đạo đức truyền thống của dân tộc, tạo nên những biến đổi dữ dội và nhanh chóng trong lĩnh vực này.
Những tác động và biến đổi đó có mặt tích cực và tiêu cực của nó. Chúng ta không thể không nhìn nhận và thích ứng với những mặt tích cực và tiêu cực của những tác động và biến đổi đó. Thái độ hư vô chủ nghĩa hoặc khư khư giữ lấy mọi giá trị đạo đức truyền thống đều bất lợi đối với sự tiến bộ của đạo đức lẫn kinh tế, xã hội.
1. Đạo đức xã hội, cái thiện, cái ác nơi con người không phải thiên định, bẩm sinh, bất biến mà là một hiện tượng lịch sử, nảy sinh trong đời sống xã hội, phản ánh các quan hệ xã hội, do đó biến đổi cùng với sự biến đổi của xã hội.
Nguyên nhân sâu xa của sự biến đổi đời sống xã hội, trong đó có đời sống đạo đức là những nhân tố thuộc về đời sống vật chất, thuộc về kinh tế. C. Mác đã chỉ ra rằng: “Tôn giáo, gia đình, nhà nước, pháp quyền, đạo đức, khoa học, nghệ thuật… chỉ là những hình thức đặc thù của sản xuất và phục tùng quy luật chung của sản xuất” (1). Tục ngữ Việt Nam có câu “Có thực mới vực được đạo”. Lại cũng có câu “đói cho sạch, rách cho thơm” –đây là một lời khuyên, một lời căn dặn kèm theo một sự đòi hỏi đối với con người rằng điều kiện vật chất kinh tế có khó khăn, thiếu thốn cũng phải sống có văn hoá, có đạo đức chứ không phải đói là sạch, rách là thơm. Đó là chưa kể phải đề phòng “Bần cùng sinh đạo tặc”.
Tuy nhiên, kinh tế không quyết định một cách máy móc đối với đạo đức. Kinh tế phát triển, mức sống cao không tự nhiện đem đến một nền đạo đức tốt đẹp. Nhiều nước tư bản phát triển, có trình độ văn minh vật chất và mức sống cao nhưng theo nhận xét của chính những người trong cuộc thì: “Trong các nền văn minh gọi là phát triển của chúng ta, tồn tại một tình trạng kém phát triển thảm hại về văn hoá, trí não, đạo đức và tình người” (2).
2. Sự biến đổi tích cực hay tiêu cực của đạo đức vừa phụ thuộc một cách quyết định vào cơ sở kinh tế vừa phụ thuộc vào một loạt nhân tố khác, tuy không phải là quyết định như: chính trị (định hướng, chính trị, nhà nước, pháp luật); truyền thống văn hoá, lịch sử, giáo dục, phong tục, tín ngưỡng… Ở đây cần nhắc lại ý kiến của Ph. Angghen phê phán chủ nghĩa duy kinh tế trong thời đại của ông (3). Về phần mình, Ph. Angghen cũng đã nhìn nhận rằng: “Mác và tôi, một phần nào, phải chịu trách nhiệm về việc những anh em trẻ đôi khi nhấn mạnh quá mức vào mặt kinh tế. Đối với kẻ thù, chúng tôi phải nhấn mạnh nguyên lý chủ yếu mà họ phủ nhận, và chúng tôi cũng ít có thì giờ, có địa điểm và cơ hội để mang lại một vị trí xứng đáng cho những nhân tố khác tham gia vào sự tác động qua lại đó” (4).