Tâm Lý Học: Các Bệnh Về Tâm Lý Con Người

Bệnh tâm thần cuồng yêu, còn được gọi là hội chứng Erotomania hoặc hội chứng Adele, là một tình trạng tâm thần mà người bệnh tin rằng một người khác (thường là người nổi tiếng hoặc có địa vị cao) đang yêu họ một cách say đắm, mặc dù không có bằng chứng nào chứng minh điều đó

Xem tiếp...

Có nhiều vụ án xảy ra với hung thủ mắc hội chứng cuồng yêu, thường được nhiều người gọi là Yandere đời thật ( Cuồng yêu trong ngữ cảnh anime, manga thường được gọi là Yandere)
Yandere là một thuật ngữ tiếng Nhật dùng để chỉ kiểu nhân vật, thường là nữ, có vẻ ngoài dễ thương, hiền lành nhưng lại có xu hướng trở nên cực đoan, ghen tuông và thậm chí là bạo lực khi tình yêu của họ gặp trở ngại.

• Yandere: là sự kết hợp giữa hai từ tiếng Nhật: "yanderu" (病んでる), có nghĩa là "bệnh" hoặc "bị tổn thương về mặt tinh thần", và "dere" (デレ), chỉ sự yêu thương, trìu mến, si tình.
  
  
• Ban đầu, các nhân vật yandere thường xuất hiện với vẻ ngoài đáng yêu, ngây thơ, nhưng khi yêu, họ có thể trở nên ám ảnh, chiếm hữu và sẵn sàng làm bất cứ điều gì, kể cả những hành động bạo lực, để bảo vệ tình yêu của mình.
  
  
• Ví dụ, một nhân vật yandere có thể giết người để loại bỏ đối thủ tình trường hoặc kiểm soát người yêu của mình.
  
  
• Thuật ngữ này thường được sử dụng trong các tác phẩm anime và manga, đặc biệt là trong các câu chuyện tình yêu có yếu tố kinh dị hoặc tâm lý.

Vì điều này, nên một số người thường gọi những người mắc chứng Cuồng yêu là Yandere đời thực.

Vụ án


Vào ngày 23 tháng 5, Yuka Takaoka đã tấn công Luna, một thanh niên làm việc ở Host Club ( nơi cho phép các cô gái trò chuyện với đàn ông) .

Takaoka bị cáo buộc đã kiểm tra điện thoại của Luna khi anh đang tắm và nhìn thấy những bức ảnh giữa anh cùng nhiều người phụ nữ khác. Vì cơn ghen tuông, cô đã đợt anh ngủ đi rồi dùng d4o gi3t anh. Một hình ảnh khủng khiếp về nhân vật này cũng đã lan truyền trên mạng xã hội khi cô hút thuốc bên cạnh cơ thể của Luna và không hề phản ứng gì khi gặp cảnh sát.

Ngay sau đó, người dùng mạng đã ví cô như yandere ngoài đời thực và bị tuyên phạt 3 năm 6 tháng tù. Cô được cho đã ra tù vào một ngày trong năm 2023, nhưng không được công bố chính thức.

Tuy nhiên, đến tháng 11 năm 2024, trên mạng xã hội của cô đã đăng tải các bài đăng mới giới thiệu về các mạng xã hội mình dùng. Trên trang cá nhân chính thức, cô sẽ sử dụng biệt danh "Uyu" trên mạng và đồng thời trở thành streamer về game và đăng ảnh cosplay.

Đến nay, cô vẫn đều đặn đăng các bài viết về cosplay cũng như sở thích phát trực tiếp của mình.

Dấu hiệu và triệu chứng:

• Niềm tin mãnh liệt vào tình yêu của người khác:
  Người bệnh tin rằng đối tượng mà họ yêu đang dành tình cảm đặc biệt cho họ, bất chấp thực tế là đối tượng đó có thể không hề quen biết hoặc không có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy điều đó.
  
  
• Hoang tưởng:
  Họ có thể có những suy nghĩ, ảo tưởng về mối quan hệ tình cảm với người kia, thậm chí có thể tự tạo ra những lý do để giải thích tại sao đối phương không công khai tình cảm.
  
  
• Hành vi ám ảnh:
  Họ có thể theo dõi, nhắn tin, gọi điện, gửi quà cho đối tượng mà họ tin là yêu mình, thậm chí có thể tìm cách tiếp cận họ.
  
  
• Thay đổi cảm xúc:
  Tâm trạng của họ có thể thay đổi thất thường, từ vui vẻ, hưng phấn khi nghĩ về đối tượng, đến buồn bã, thất vọng khi có những hành động bị từ chối.

Nguyên nhân:

• Nguyên nhân chính xác của hội chứng này chưa được xác định rõ, nhưng có thể liên quan đến các yếu tố như:
  • Rối loạn tâm thần: Các rối loạn tâm thần như rối loạn lưỡng cực, tâm thần phân liệt, hoặc rối loạn nhân cách có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng Erotomania.
  • Yếu tố môi trường: Những người có tiền sử bị lạm dụng, bỏ rơi, hoặc có các vấn đề về gia đình có thể có nguy cơ cao hơn.
  • Yếu tố sinh học: Có thể có sự bất thường trong cấu trúc hoặc chức năng não bộ liên quan đến việc xử lý cảm xúc và hành vi.

Hậu quả:

• Ảnh hưởng đến đời sống cá nhân:
  Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ, công việc, và các hoạt động hàng ngày.
  
  
• Ảnh hưởng đến đối tượng bị ám ảnh:
  Hành vi của người bệnh có thể gây ra sự lo lắng, sợ hãi, và cảm giác bị xâm phạm quyền riêng tư cho đối tượng bị ám ảnh.
  
  
• Nguy cơ bạo lực:
  Trong một số trường hợp, người bệnh có thể có những hành vi bạo lực, nguy hiểm đối với đối tượng bị ám ảnh hoặc những người xung quanh.

Điều trị:

• Liệu pháp tâm lý:
  Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và các liệu pháp khác có thể giúp người bệnh nhận ra và thay đổi những suy nghĩ, hành vi không đúng đắn.
  
  
• Thuốc:
  Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh, như thuốc ổn định tâm trạng hoặc thuốc chống loạn thần.
  
  
• Hỗ trợ từ gia đình và bạn bè:
  Sự hỗ trợ từ những người thân yêu có thể giúp người bệnh vượt qua khó khăn và cải thiện tình trạng bệnh.

Lệch lạc hay bệnh lý?

• Bị lạm dụng t.ình d.ục từ thơ ấu
• Mặc cảm, e ngại, chấp nhận “sống chung”

Lưu ý:

• Nếu bạn hoặc người quen có những dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cuồng yêu, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa.
• Nếu bạn là đối tượng bị ám ảnh, hãy tìm cách bảo vệ bản thân và tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân hoặc các cơ quan chức năng.

Rối loạn lưỡng cực, còn gọi là bệnh tâm thần lưỡng cực, là một bệnh tâm thần đặc trưng bởi sự thay đổi thất thường trong tâm trạng, xen kẽ giữa các giai đoạn hưng cảm (tâm trạng cao, năng lượng tăng) và trầm cảm (tâm trạng thấp, uể oải). Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, năng lượng, hành vi và khả năng suy nghĩ rõ ràng của người bệnh. ​

Xem tiếp...

Rối loạn lưỡng cực (tiếng Anh: bipolar disorder), từng được gọi là bệnh hưng trầm cảm (tiếng Anh: manic depression), là một bệnh tâm thần có đặc trưng là các giai đoạn trầm cảm đi kèm với các giai đoạn tâm trạng hưng phấn ở mức bất thường kéo dài từ nhiều ngày đến nhiều tuần

Nếu tâm trạng người bệnh hưng phấn ở mức nghiêm trọng hoặc có liên hệ với loạn thần thì giai đoạn đó được gọi là hưng cảm; nếu tâm trạng người bệnh hưng phấn ở mức nhẹ hơn thì giai đoạn đó được gọi là hưng cảm nhẹ. Trong các giai đoạn hưng cảm, người bệnh có những hành vi hoặc cảm xúc hưng phấn, vui vẻ hoặc cáu bẳn một cách bất thường, và thường đưa ra những quyết định bộc phát mà không quan tâm đến hậu quả. Trong các giai đoạn hưng cảm, người bệnh cũng thường cảm thấy ít buồn ngủ hơn bình thường .

Trong các giai đoạn trầm cảm, người bệnh có thể khóc, có cái nhìn tiêu cực về cuộc sống và cảm thấy khó nhìn thẳng vào mắt người khác. Người mắc rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tự sát cao; trong vòng 20 năm, 6% người bệnh tử vong vì tự sát, trong khi 30–40% người bệnh có hành vi tự hành hạ bản thân.

Các giai đoạn của rối loạn lưỡng cực:

• Giai đoạn hưng cảm:
  Người bệnh có thể cảm thấy phấn khích, nhiều năng lượng, tăng hoạt động, nói nhanh, khó ngủ, và có thể thực hiện những hành vi mạo hiểm.
  
  
• Giai đoạn trầm cảm:
  Người bệnh cảm thấy buồn bã, mất hứng thú, mệt mỏi, khó tập trung, và có thể có ý nghĩ tiêu cực hoặc tự tử.
  
  
• Giai đoạn ổn định:
  Giữa các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm, người bệnh có thể có giai đoạn tâm trạng bình thường.
  

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ:
Nguyên nhân chính xác của rối loạn lưỡng cực vẫn chưa được biết rõ, nhưng có thể liên quan đến yếu tố di truyền, sinh học và môi trường.

• Di truyền:
  Nếu có người thân trong gia đình mắc bệnh, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn.
• Sinh học:
  Các bất thường trong cấu trúc và chức năng não, cũng như sự mất cân bằng hóa chất dẫn truyền thần kinh có thể đóng vai trò.
• Môi trường:
  Các yếu tố như căng thẳng, lạm dụng chất kích thích, và các sự kiện gây sang chấn tâm lý có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Điều trị:
Rối loạn lưỡng cực là một bệnh mạn tính, nhưng có thể được kiểm soát hiệu quả bằng các phương pháp điều trị sau:

• Thuốc:
  Thuốc ổn định tâm trạng, thuốc chống trầm cảm, và thuốc an thần có thể giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.
  
  
• Liệu pháp tâm lý:
  Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), liệu pháp tâm lý nhóm, và các phương pháp khác có thể giúp người bệnh hiểu rõ hơn về bệnh, học cách đối phó với các triệu chứng, và cải thiện các mối quan hệ.
  
  
• Chế độ sinh hoạt:
  Ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn, và tránh xa các chất kích thích như rượu, bia, và thuốc lá có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh.
  
  
  Ước tính 1% dân số thế giới mắc rối loạn lưỡng cực. Tại Hoa Kỳ, 3% dân số được ước tính là chịu ảnh hưởng của bệnh ít nhất một lần trong đời; tỷ lệ mắc bệnh dường như là tương đương giữa nam và nữ. Các triệu chứng thường xuất hiện từ độ tuổi 20; thời điểm khởi phát càng sớm thì tiên lượng càng xấu. Khoảng một phần tư đến một phần ba số người mắc rối loạn lưỡng cực gặp phải các vấn đề về tài chính, xã hội hoặc công việc vì tình trạng bệnh của mình. Rối loạn lưỡng cực nằm trong số 20 nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tật nguyền trên toàn thế giới và gây ra sự tốn kém lớn cho xã hội. Do lối sống và tác dụng phụ của thuốc, người mắc rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tử vong vì những nguyên nhân tự nhiên như bệnh động mạch vành cao gấp đôi so với dân số nói chung.

Pha hưng cảm

Hưng cảm là một giai đoạn kéo dài ít nhất một tuần có đặc trưng là tâm trạng hưng phấn hoặc cáu bẳn. Triệu chứng cốt lõi của hưng cảm là sự kích động tâm lý. Hưng cảm cũng có thể được thể hiện qua sự tự tin hoặc kiêu ngạo thái quá, suy nghĩ dồn dập, nói liên hồi khiến người khác không thể xen vào, nhu cầu ngủ thấp, hành vi xã hội không có sự kiềm chết và suy giảm khả năng phán đoán (thể hiện qua các hành vi mang tính bộc phát hoặc rủi ro như h.am m.uốn t.ình d.ục quá mức hoặc tiêu xài hoang phí). Để được xem là một pha hưng cảm, các hành vi này phải làm suy giảm khả năng giao tiếp hoặc làm việc của người bệnh. Nếu không được điều trị, một pha hưng cảm thường kéo dài từ ba đến sáu tháng.



Trong các pha hưng cảm nghiêm trọng, người bệnh có thể trải qua các triệu chứng loạn tâm thần, trong đó không chỉ tâm trạng mà suy nghĩ của họ cũng bị ảnh hưởng. Họ có thể cảm thấy bất khả chiến bại, hoặc như thể họ có một mối liên hệ đặc biệt với Chúa, một sứ mệnh vĩ đại mà họ phải hoàn thành, hay những ý nghĩ hoang tưởng khác. Điều này có thể dẫn đến những hành vi bạo lực và đôi khi người bệnh cần phải được điều trị nội trú ở một bệnh viện tâm thần. Mức độ n
ghiêm trọng của các triệu chứng hưng cảm có thể được đo bằng những thang đo như Young Mania Rating Scale, mặc dù việc các thang đo này có đang tin cậy hay không vẫn còn bị nghi ngờ.

Sự khởi phát của pha hưng cảm có thể được báo trước qua những rối loạn trong giấc ngủ. Sự thay đổi tâm trạng, kích động tâm lý và thay đổi khẩu vị cũng có thể xảy ra tối đa ba tuần trước khi một pha hưng cảm bắt đầu."Thông tin trong đoạn này cần các nguồn dẫn chứng y khoa đáng tin cậy. (tháng 7 năm 2020)" Nhiều người bệnh thường có tiền sử lạm dụng chất gây nghiện kéo dài nhiều năm do tự "kê đơn" thuốc cho mình.


Pha trầm cảm

Triệu chứng của pha trầm cảm ở người mắc rối loạn lưỡng cực bao gồm cảm thấy buồn bã, cáu bẳn hoặc giận dữ kéo dài, mất hứng thú với những điều mà bình thường họ yêu thích, cảm thấy tội lỗi thái quá hoặc vô lý, cảm thấy tuyệt vọng, ngủ quá nhiều hoặc không đủ, thay đổi khẩu vị và/hoặc cân nặng, mệt mỏi, khó tập trung, căm ghét bản thân hoặc cảm thấy mình không có giá trị, và suy nghĩ về cái chết hoặc tự sát. Mặc dù các tiêu chí của DSM-5 trong việc chẩn đoán các pha đơn cực và lưỡng cực là như nhau, một số đặc điểm lâm sàng xuất hiện nhiều hơn ở rối loạn lưỡng cực, trong đó có việc ngủ nhiều hơn, sự khởi phát và kết thúc đột ngột của các triệu chứng, sự tăng hoặc giảm cân đáng kể, và các pha nghiêm trọng sau khi sinh con.

Thời điểm khởi phát bệnh càng sớm, khả năng các pha đầu tiên mà người bệnh trải qua là pha trầm cảm càng cao. Ở phần lớn người bệnh rối loạn lưỡng cực loại I và II, các pha trầm cảm kéo dài hơn nhiều so với các pha hưng cảm hay hưng cảm nhẹ. Để có thể được chẩn đoán là mắc rối loạn lưỡng cực, người bệnh phải từng trải qua ít nhất một pha hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ, nên ở giai đoạn đầu nhiều người bị chẩn đoán sai là mắc rối loạn trầm cảm chính và được chỉ định dùng thuốc chống trầm cảm.

​

Ở rối loạn lưỡng cực, trạng thái hỗn hợp là một pha có những triệu chứng của cả hưng cảm và trầm cảm. Người bệnh đang trải qua trạng thái hỗn hợp có thể gặp các triệu chứng hưng cảm như, đồng thời gặp các triệu chứng trầm cảm như cảm giác tội lỗi thái quá hay ý nghĩ tự sát. Họ được xem là có nguy cơ tự sát cao hơn bởi những cảm xúc mang tính trầm cảm như sự tuyệt vọng thường đi kèm với sự thay đổi tâm trạng hoặc việc không kiểm soát được sự bốc đồng. Trong các pha hỗn hợp, người bệnh thường mắc thêm các chứng rối loạn lo âu hơn so với các pha trầm cảm hay hưng cảm. Người bệnh cũng có chiều hướng lạm dụng các chất gây nghiện (trong đó có rượu) cao hơn, dẫn đến việc các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực bị hiểu nhầm là hậu quả của việc làm dụng chất gây nghiện.

Bệnh lý đồng diễn

Việc chẩn đoán rối loạn lưỡng cực có thể trở nên phức tạp khi người bệnh đồng thời mắc các bệnh tâm lý đồng diễn, trong đó có rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn sử dụng chất gây nghiện, rối loạn ăn uống, rối loạn tăng động giảm chú ý, hội chứng sợ xã hội, hội chứng tiền kinh nguyệt (bao gồm rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt) hoặc rối loạn hoảng sợ. Việc phân tích theo chiều dọc một cách tỉ mỉ các triệu chứng và pha của người bệnh, cũng như thảo luận với bạn bè và người thân của họ nếu có thể, là hết sức cần thiết trong việc thiết lập phác đồ điều trị cho những người bệnh rối loạn lưỡng cực mắc các bệnh lý đồng diễn này. Những người có bố mẹ mắc rối loạn lưỡng cực có tần suất mắc các bệnh tâm lý khác cao hơn.

Người bệnh rối loạn lưỡng cực thường đồng thời mắc các chứng bệnh tâm lý khác như lo âu (xuất hiện ở 71% người bệnh), lạm dụng chất gây nghiện (56%), rối loạn nhân cách (36%) và rối loạn tăng động giảm chú ý (10–20%), điều này có thể làm tăng gánh nặng bệnh tật và khiến tiên lượng trở nên xấu đi.Người mắc rối loạn lưỡng cực cũng thường có nguy cơ gặp một số chứng bệnh khác cao hơn so với dân số nói chung, trong đó có hội chứng chuyển hóa (xuất hiện ở 37% người bệnh), đau nửa đầu (35%), béo phì (21%) và tiểu đường loại 2 (14%). Điều này khiến người mắc rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tử vong cao gấp đôi so với dân số nói chung.

Lời khuyên:
Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên môn từ các bác sĩ, chuyên gia tâm lý để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các loại hội chứng hoang tưởng phổ biến bao gồm hoang tưởng bị hại, hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng tự cao, hoang tưởng kỳ quái, hoang tưởng người khác yêu mình (Erotomania), hoang tưởng nhận nhầm, hoang tưởng gán ý, hoang tưởng đóng kịch và hoang tưởng dạng cơ thể.

Xem tiếp...

Các loại hội chứng hoang tưởng:
Hoang tưởng bị hại:

Bệnh hoang tưởng bị hại là một dạng rối loạn tâm thần, trong đó người bệnh có những niềm tin sai lệch, dai dẳng rằng mình đang bị người khác hoặc một thế lực nào đó h.ãm hại hoặc âm mưu làm hại mình. Những người mắc bệnh này thường có xu hướng nghi ngờ, lo lắng, và có thể có những hành vi phòng thủ, thậm chí là tấn công để bảo vệ bản thân.

Dấu hiệu nhận biết bệnh hoang tưởng bị hại:

• Niềm tin sai lệch dai dẳng:
  Người bệnh tin chắc rằng mình đang bị người khác theo dõi, đe dọa, hoặc có âm mưu h.ãm hại, dù không có bằng chứng nào chứng minh điều đó.
  
  
• Lo lắng, nghi ngờ quá mức:
  Họ luôn cảm thấy bất an, đề phòng, và nghi ngờ những người xung quanh, kể cả bạn bè, người thân.
  
  
• Hành vi phòng thủ:
  Do lo sợ bị tấn công, người bệnh có thể có những hành vi phòng thủ như lẩn tránh, trốn tránh, hoặc thậm chí là tấn công người khác để tự vệ.
  
  
• Thay đổi tính cách:
  Tính cách của người bệnh có thể thay đổi, trở nên nóng nảy, cáu gắt, hoặc thu mình, xa lánh mọi người.
  
  
• Ảo giác:
  Một số trường hợp bệnh nặng có thể kèm theo ảo giác, như nghe thấy tiếng nói đe dọa, hoặc nhìn thấy những hình ảnh đáng sợ.
  

Nguyên nhân gây bệnh:
Bệnh hoang tưởng bị hại có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Rối loạn tâm thần:
  Các bệnh như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm nặng có thể gây ra hoang tưởng bị hại.
  
  
• Yếu tố di truyền:
  Yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
  
  
• Yếu tố môi trường:
  Căng thẳng, stress, lạm dụng chất kích thích, hoặc các sang chấn tâm lý có thể là yếu tố khởi phát hoặc làm nặng thêm bệnh.
  
  
• Rối loạn não bộ:
  Các tổn thương hoặc bất thường ở não bộ có thể gây ra các rối loạn tâm thần, trong đó có hoang tưởng.
  

Cách điều trị:

• Sử dụng thuốc:
  Bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống loạn thần, thuốc ổn định tâm trạng, hoặc thuốc chống trầm cảm để kiểm soát các triệu chứng của bệnh.
  
  
• Liệu pháp tâm lý:
  Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và các liệu pháp tâm lý khác có thể giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực, cũng như học cách đối phó với các triệu chứng của bệnh.
  
  
• Hỗ trợ xã hội:
  Gia đình và bạn bè đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người bệnh, giúp họ tuân thủ điều trị và hòa nhập cộng đồng.
  

Lưu ý:

• Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh hoang tưởng bị hại, hãy tìm kiếm sự tư vấn và hỗ trợ từ chuyên gia tâm thần sớm nhất có thể.
  
  
• Bệnh hoang tưởng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời, bao gồm cả nguy cơ tự sát.
  
  
• Việc điều trị bệnh hoang tưởng có thể mất nhiều thời gian và cần sự kiên trì, nhưng với sự hỗ trợ đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể cải thiện chất lượng cuộc sống.

Hoang tưởng ghen tuông:

Bệnh hoang tưởng ghen tuông, còn được gọi là hội chứng Othello, là một dạng rối loạn tâm thần, trong đó người bệnh có những suy nghĩ ghen tuông vô căn cứ, không phù hợp với thực tế và không thể thay đổi dù có bằng chứng rõ ràng. Họ có thể nghi ngờ bạn đời ngoại tình, thường xuyên kiểm tra, theo dõi, thậm chí có hành vi bạo lực.

Dấu hiệu nhận biết:

• Nghi ngờ vô căn cứ:
  Luôn nghi ngờ bạn đời không chung thủy, có thể dựa trên những suy diễn vô lý hoặc những "bằng chứng" nhỏ nhặt.
• Kiểm soát, theo dõi:
  Liên tục kiểm tra điện thoại, tin nhắn, theo dõi các hoạt động của bạn đời, thậm chí thuê người theo dõi.
• Hành vi bạo lực:
  Có thể có những hành vi bạo lực, gây tổn thương cả về thể chất và tinh thần cho bạn đời.
• Thay đổi tính tình:
  Trở nên cáu kỉnh, khó chịu, hay gắt gỏng, mất kiểm soát cảm xúc.
• Sống khép kín:
  Có xu hướng thu mình, ít giao tiếp với mọi người xung quanh, tập trung vào những suy nghĩ hoang tưởng của mình.

Nguyên nhân:

• Yếu tố di truyền:
  Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tâm thần có thể làm tăng nguy cơ.
• Sang chấn tâm lý:
  Các sang chấn tâm lý trong quá khứ, đặc biệt là thời thơ ấu, có thể là yếu tố nguy cơ.
• Sử dụng chất gây nghiện:
  Việc lạm dụng chất kích thích như rượu, ma túy có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
• Rối loạn nhân cách:
  Một số người có thể có rối loạn nhân cách tiềm ẩn, dễ dẫn đến hoang tưởng ghen tuông.

Hậu quả:

• Hủy hoại các mối quan hệ:
  Ghen tuông hoang tưởng có thể phá hủy các mối quan hệ tình cảm, gia đình, bạn bè.
• Nguy cơ bạo lực:
  Người bệnh có thể có những hành vi bạo lực, gây nguy hiểm cho bản thân và người khác.
• Cô lập xã hội:
  Bệnh nhân có thể bị cô lập, xa lánh khỏi cộng đồng do hành vi của mình.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe:
  Bệnh có thể gây ra các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm, lo âu.

Điều trị:

• Thăm khám chuyên gia:
  Người bệnh cần được thăm khám và điều trị bởi bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý.
• Liệu pháp tâm lý:
  Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và các liệu pháp khác có thể giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ và hành vi.
• Thuốc:
  Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giảm các triệu chứng hoang tưởng, lo âu.

Lưu ý:
Bệnh hoang tưởng ghen tuông là một bệnh lý nghiêm trọng, cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh những hậu quả đáng tiếc. Nếu bạn hoặc người thân có những dấu hiệu nghi ngờ, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế.

Hoang tưởng tự cao:

Bệnh hoang tưởng tự cao là một dạng rối loạn tâm thần, trong đó người bệnh có những suy nghĩ sai lệch về bản thân, thường cho rằng mình rất tài giỏi, giàu có, hoặc có những khả năng đặc biệt mà thực tế không có. Họ có thể tự tin thái quá, mất đi tính khiêm tốn và không nhận thức được những thiếu sót của mình.

Dấu hiệu nhận biết:

• Niềm tin sai lệch về bản thân:
  Người bệnh tin rằng họ có những khả năng phi thường, tài năng vượt trội, hoặc địa vị xã hội cao hơn thực tế.
  
  
• Tự tin thái quá:
  Họ có thể tự tin một cách không phù hợp, đưa ra những ý kiến hoặc quyết định dựa trên những suy nghĩ hoang tưởng, ngay cả khi không có kiến thức hoặc kinh nghiệm về vấn đề đó.
  
  
• Mất khả năng tự phê bình:
  Họ không nhận ra những sai lầm, thiếu sót của mình và không có ý định sửa chữa.
  
  
• Hành vi phù hợp với niềm tin:
  Người bệnh có thể có những hành vi thể hiện sự tự cao, như khoe khoang, thể hiện quyền lực, hoặc cố gắng chứng minh những suy nghĩ hoang tưởng của mình.
  
  
• Xuất hiện định kỳ:
  Các triệu chứng hoang tưởng tự cao có thể xuất hiện theo chu kỳ, thường là trong các giai đoạn hưng cảm của rối loạn lưỡng cực.

Nguyên nhân:

• Rối loạn tâm thần:
  Hoang tưởng tự cao có thể là một triệu chứng của các bệnh tâm thần như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, hoặc các rối loạn hoang tưởng khác.
  
  
• Chấn thương sọ não:
  Tổn thương não bộ do chấn thương có thể gây ra các vấn đề về tâm thần, bao gồm cả hoang tưởng tự cao.
  
  
• Ngộ độc chất kích thích:
  Sử dụng rượu, ma túy hoặc các chất kích thích khác có thể gây ra các triệu chứng tâm thần, trong đó có hoang tưởng.
  
  
• Các bệnh lý khác:
  Viêm não, sốt cao, nhiễm khuẩn huyết cũng có thể gây ra các vấn đề về tâm thần.

Điều trị:

• Thuốc:
  Thuốc chống loạn thần, thuốc ổn định tâm trạng, và các loại thuốc khác có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của hoang tưởng tự cao.
• Trị liệu:
  Liệu pháp tâm lý, như liệu pháp nhận thức hành vi, có thể giúp người bệnh thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực.
• Hỗ trợ xã hội:
  Gia đình và bạn bè có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người bệnh, giúp họ tuân thủ điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Lưu ý:

• Bệnh hoang tưởng tự cao có thể khó điều trị và phục hồi hơn so với các dạng rối loạn tâm thần khác.
  
  
• Người bệnh có thể không nhận ra mình đang bị bệnh và không muốn điều trị, do đó việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là rất quan trọng.
  
  
• Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu nào của hoang tưởng tự cao, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm thần càng sớm càng tốt.

Hoang tưởng kỳ quái:

Bệnh hoang tưởng kỳ quái (bệnh hoang tưởng đặc biệt) là một dạng rối loạn tâm thần, đặc trưng bởi những niềm tin hoang tưởng không thực tế, phi lý và không thể xảy ra trong đời thực. Người bệnh thường tin vào những điều không thể tin được, như bị người ngoài hành tinh bắt cóc, hoặc có khả năng biến hình, và những niềm tin này không hề thay đổi dù có những bằng chứng ngược lại.

Các đặc điểm chính của bệnh hoang tưởng kỳ quái:

• Niềm tin hoang tưởng:
  Người bệnh tin vào những điều không thực tế, phi lý và không thể xảy ra trong cuộc sống bình thường.
  
  
• Không thay đổi niềm tin:
  Dù có những bằng chứng rõ ràng, người bệnh vẫn không thay đổi niềm tin của mình.
  
  
• Không ảnh hưởng quá nhiều đến sinh hoạt:
  Thường thì người bệnh vẫn có thể duy trì các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, nhưng có thể gặp khó khăn trong giao tiếp và quan hệ xã hội do niềm tin hoang tưởng của mình.
  
  
• Có thể gây lo lắng, sợ hãi:
  Những niềm tin hoang tưởng này có thể gây ra sự lo lắng, sợ hãi và bất an cho người bệnh, cũng như những người xung quanh.

Ví dụ về bệnh hoang tưởng kỳ quái:

• Tin rằng ai đó đã lấy nội tạng của mình mà không để lại sẹo.
  
  
• Tin rằng mình bị người ngoài hành tinh bắt cóc.
  
  
• Tin rằng mình có khả năng biến hình.
  
  
• Tin rằng mình có thể điều khiển đồ vật từ xa.

Phân biệt với các dạng hoang tưởng khác:

• Hoang tưởng không kỳ quái:
  Những niềm tin hoang tưởng liên quan đến các tình huống có thể xảy ra trong thực tế, như bị theo dõi, bị lừa dối.
  
  
• Tâm thần phân liệt:
  Hoang tưởng là một trong những triệu chứng của tâm thần phân liệt, nhưng tâm thần phân liệt còn có các triệu chứng khác như ảo giác, rối loạn tư duy, cảm xúc cùn mòn.

Điều trị:

• Tư vấn tâm lý:
  Giúp người bệnh hiểu rõ hơn về tình trạng của mình và tìm cách đối phó với những niềm tin hoang tưởng.
• Sử dụng thuốc:
  Thuốc chống loạn thần có thể giúp giảm bớt các triệu chứng hoang tưởng.
• Hỗ trợ từ gia đình và bạn bè:
  Sự quan tâm, chia sẻ và động viên từ những người xung quanh có thể giúp người bệnh cảm thấy an tâm hơn.

Nếu bạn hoặc người thân có những biểu hiện của bệnh hoang tưởng, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Hoang tưởng người khác yêu mình (Erotomania):

Bệnh hoang tưởng người khác yêu mình, còn được gọi là hội chứng Erotomania hoặc hội chứng de Clérambault, là một tình trạng tâm thần mà người bệnh tin rằng một người khác, thường là người có địa vị cao hơn hoặc không quen biết, đang yêu họ say đắm, mặc dù không có bằng chứng thực tế nào chứng minh điều đó. Người bệnh có thể cố gắng liên lạc, theo dõi hoặc thậm chí làm phiền đối tượng mà họ cho là yêu mình.

Dấu hiệu của hội chứng Erotomania:

• Niềm tin mãnh liệt vào tình yêu của người khác:
  Người bệnh tin rằng một người (thường là người nổi tiếng, giàu có, hoặc có địa vị cao) yêu họ sâu đậm, mặc dù người đó có thể không biết họ là ai.
  
  
• Ảo tưởng về việc được liên lạc:
  Họ có thể tin rằng người kia đang cố gắng liên lạc với họ thông qua tin nhắn, cuộc gọi, hoặc các phương tiện khác, mặc dù thực tế không có điều đó.
  
  
• Hành vi theo dõi, rình rập:
  Người bệnh có thể cố gắng tiếp cận hoặc theo dõi đối tượng mà họ cho là yêu mình, có thể gây ra các vấn đề về pháp luật.
  
  
• Lý giải những hành vi bình thường thành dấu hiệu tình yêu:
  Họ có thể giải thích những hành động vô thưởng vô phạt của người khác là bằng chứng của tình yêu.

Nguyên nhân:
Nguyên nhân chính xác của hội chứng Erotomania vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các yếu tố như di truyền, các vấn đề về hóa học não, và các yếu tố tâm lý (như căng thẳng kéo dài) có thể đóng vai trò.

Điều trị:
Erotomania có thể được điều trị bằng các phương pháp sau:

• Liệu pháp tâm lý:
  Giúp người bệnh hiểu rõ hơn về tình trạng của mình, nhận biết các dấu hiệu của ảo tưởng và thay đổi hành vi.
• Thuốc men:
  Bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống loạn thần hoặc các loại thuốc khác để giảm các triệu chứng hoang tưởng và ảo giác.
• Điều trị các tình trạng tâm thần tiềm ẩn:
  Nếu Erotomania xuất phát từ một tình trạng tâm thần khác, như rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt, việc điều trị các tình trạng này là rất quan trọng.

Lưu ý:
Erotomania là một tình trạng tâm thần nghiêm trọng, và việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý là rất quan trọng để giúp người bệnh vượt qua tình trạng này và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Hoang tưởng dạng cơ thể:

Bệnh hoang tưởng dạng cơ thể (Somatoparaphrenia) là một loại rối loạn tâm thần, trong đó người bệnh có những niềm tin sai lệch, không có căn cứ về cơ thể của mình hoặc người khác. Họ có thể tin rằng một bộ phận cơ thể không thuộc về mình, thuộc về người khác, hoặc đã bị thay đổi, biến dạng một cách kỳ lạ.

Dấu hiệu và triệu chứng:

• Tin rằng một bộ phận cơ thể không thuộc về mình:
  Người bệnh có thể phủ nhận một phần cơ thể của mình, cho rằng nó không thuộc về họ hoặc thuộc về người khác.
• Tin rằng một bộ phận cơ thể đã bị thay đổi hoặc biến dạng:
  Họ có thể tin rằng một bộ phận cơ thể đã bị thay đổi, ví dụ như trở nên quá lớn, quá nhỏ, hoặc bị biến dạng theo những cách khác thường.
• Tin rằng một bộ phận cơ thể thuộc về người khác:
  Họ có thể tin rằng một bộ phận cơ thể của mình thực ra là của một người khác.
• Khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày:
  Những niềm tin sai lệch này có thể ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày, chẳng hạn như đi lại, mặc quần áo, hoặc ăn uống.
• Cảm xúc tiêu cực:
  Người bệnh có thể cảm thấy lo lắng, sợ hãi, hoặc bối rối về những niềm tin của mình.
• Rối loạn nhận thức:
  Họ có thể gặp khó khăn trong việc nhận biết và đánh giá thực tế.

Nguyên nhân:
Nguyên nhân chính xác của bệnh hoang tưởng dạng cơ thể vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng có thể liên quan đến một số yếu tố sau:

• Tổn thương não:
  Tổn thương não ở các vùng liên quan đến nhận thức cơ thể có thể gây ra bệnh hoang tưởng dạng cơ thể.
• Rối loạn tâm thần:
  Bệnh hoang tưởng dạng cơ thể có thể xuất hiện ở những người mắc các rối loạn tâm thần khác, như tâm thần phân liệt hoặc rối loạn lưỡng cực.
• Yếu tố di truyền:
  Yếu tố di truyền cũng có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của bệnh.

Điều trị:
Bệnh hoang tưởng dạng cơ thể có thể được điều trị bằng các phương pháp sau:

• Thuốc:
  Thuốc chống loạn thần có thể giúp giảm các triệu chứng hoang tưởng.
• Liệu pháp tâm lý:
  Liệu pháp nhận thức-hành vi (CBT) có thể giúp người bệnh nhận biết và thay đổi những suy nghĩ sai lệch.
• Phục hồi chức năng:
  Phục hồi chức năng có thể giúp người bệnh học cách đối phó với các triệu chứng của bệnh và cải thiện khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Quan trọng: Nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu của bệnh hoang tưởng dạng cơ thể, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên môn từ bác sĩ hoặc nhà tâm lý học. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng.

Hoang tưởng nhận nhầm:

Bệnh hoang tưởng nhận nhầm (còn gọi là hội chứng Capgras) là một dạng rối loạn tâm thần, trong đó người bệnh tin rằng một người quen, thường là người thân, đã bị thay thế bởi một người giống hệt nhưng không phải là người thật. Nói cách khác, người bệnh có thể nhận ra khuôn mặt của người thân, nhưng lại không tin đó là người thân thực sự mà cho rằng đó là một kẻ mạo danh.

Nguyên nhân:
Nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng Capgras vẫn chưa được làm rõ, nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng nó có thể liên quan đến những tổn thương ở một số vùng não, đặc biệt là các vùng liên quan đến nhận diện khuôn mặt và cảm xúc. Một số yếu tố nguy cơ có thể bao gồm:

• Tổn thương não:
  Chấn thương đầu, đột quỵ, hoặc các bệnh lý thần kinh khác có thể gây ra tổn thương ở các vùng não liên quan đến nhận diện khuôn mặt.
  
  
• Rối loạn tâm thần:
  Các bệnh như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, hoặc các rối loạn hoang tưởng khác có thể đi kèm với hội chứng Capgras.
  
  
• Sử dụng chất kích thích:
  Một số chất kích thích có thể làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần, bao gồm cả hội chứng Capgras.

Triệu chứng:

• Nhận diện sai:
  Người bệnh nhận ra khuôn mặt của người thân nhưng không tin đó là người thật, cho rằng đó là một người khác hoặc một kẻ mạo danh.
• Cảm xúc thay đổi:
  Người bệnh có thể có những cảm xúc bất thường, như sợ hãi, tức giận, hoặc nghi ngờ đối với người bị nhận nhầm.
• Hành vi bất thường:
  Người bệnh có thể có những hành vi như tránh né, chất vấn, hoặc thậm chí tấn công người bị nhận nhầm.

Điều trị:

• Thuốc:
  Bác sĩ có thể kê đơn thuốc như thuốc chống loạn thần, thuốc ổn định tâm trạng, hoặc thuốc chống trầm cảm để giúp kiểm soát các triệu chứng.
• Tâm lý trị liệu:
  Các liệu pháp tâm lý như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) có thể giúp người bệnh học cách đối phó với các triệu chứng và thay đổi suy nghĩ, hành vi của mình.
• Hỗ trợ từ gia đình và bạn bè:
  Sự hỗ trợ từ những người thân yêu có thể giúp người bệnh cảm thấy an tâm hơn và có động lực để điều trị.

Quan trọng: Nếu bạn hoặc người thân có những dấu hiệu của hội chứng Capgras, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ chuyên khoa tâm thần càng sớm càng tốt.

Hoang tưởng gán ý:

Bệnh hoang tưởng gán ý (hoặc hoang tưởng gán ghép) là một dạng hoang tưởng, trong đó người bệnh có xu hướng gán những ý nghĩa đặc biệt, thường là tiêu cực, cho các sự vật, hiện tượng xung quanh hoặc cho những hành động, lời nói của người khác, cho dù những ý nghĩa đó không có thật hoặc không có cơ sở.

Đặc điểm:

• Gán ý tiêu cực:
  Người bệnh thường gán cho sự vật, hiện tượng những ý nghĩa tiêu cực, báo hiệu điều xấu, điềm gở, hoặc liên quan đến bản thân họ theo hướng không tốt.
• Không có cơ sở thực tế:
  Những ý nghĩa này thường không có căn cứ, không phù hợp với logic thông thường và không được chấp nhận bởi những người xung quanh.
• Ảnh hưởng đến hành vi:
  Niềm tin hoang tưởng này có thể chi phối hành vi, suy nghĩ của người bệnh, khiến họ có những hành động không bình thường, khó hiểu.

Ví dụ:

• Gặp một cái hố trên đường, người bệnh có thể cho rằng đó là dấu hiệu báo trước cái chết của mình.
  
  
• Nghe thấy ai đó nói chuyện, người bệnh có thể nghĩ rằng họ đang nói xấu mình hoặc ám chỉ mình.
  
  
• Nhìn thấy một con chim bay qua, người bệnh có thể liên tưởng đến một điềm báo không may mắn.

Phân loại:
Hoang tưởng gán ý có thể là một triệu chứng của nhiều rối loạn tâm thần, bao gồm:

• Rối loạn hoang tưởng:
  Người bệnh có niềm tin hoang tưởng kéo dài, không có các triệu chứng khác của tâm thần phân liệt.
  
  
• Tâm thần phân liệt:
  Hoang tưởng là một trong những triệu chứng chính của bệnh này, và hoang tưởng gán ý có thể là một dạng hoang tưởng trong bệnh.
  
  
• Rối loạn nhân cách hoang tưởng:
  Người bệnh có xu hướng nghi ngờ, thiếu tin tưởng vào người khác, và có thể có những suy diễn, gán ý tiêu cực về động cơ của người khác.

Điều trị:

• Tâm lý trị liệu:
  Liệu pháp nhận thức-hành vi có thể giúp người bệnh nhận ra và thay đổi những suy nghĩ, niềm tin hoang tưởng.
• Dùng thuốc:
  Bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát các triệu chứng hoang tưởng và các triệu chứng khác liên quan đến rối loạn tâm thần.

Lưu ý:
Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng hoang tưởng gán ý, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên môn từ bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý.

Hoang tưởng đóng kịch:

Bệnh hoang tưởng đóng kịch, còn được gọi là hoang tưởng ảo giác, là một dạng của rối loạn tâm thần, trong đó người bệnh có những ảo tưởng, cảm giác rằng cuộc sống xung quanh họ như một sân khấu, một bộ phim, hoặc một vở kịch, với những người xung quanh liên tục thay đổi vai diễn. Họ có thể tin rằng mọi người đang diễn xuất, và thế giới xung quanh không phải là thật.

Đặc điểm của hoang tưởng đóng kịch:

• Cảm giác như đang diễn kịch:
  Người bệnh cảm thấy mọi thứ xung quanh, từ con người đến sự kiện, đều là một phần của một vở kịch hoặc một bộ phim, và họ đang bị "diễn" trong đó.
• Thay đổi vai diễn:
  Họ có thể tin rằng những người xung quanh liên tục thay đổi vai diễn, và không ai thực sự là người họ quen biết.
• Ảo giác:
  Có thể đi kèm với ảo giác, khiến người bệnh nhìn thấy, nghe thấy hoặc cảm nhận những điều không có thật.
• Mất nhận thức thực tế:
  Người bệnh khó phân biệt được đâu là thực tế và đâu là tưởng tượng, dẫn đến việc khó giao tiếp và hòa nhập với xã hội.

Các loại hoang tưởng liên quan:

• Hoang tưởng nhận nhầm: Nhận nhầm người quen thành người lạ, hoặc ngược lại.
• Hoang tưởng gán ý: Cho rằng người khác đang ám chỉ, nói xấu mình.
• Hoang tưởng kỳ quái: Có nội dung kỳ lạ, khó hiểu.

Lưu ý:

• Hoang tưởng đóng kịch có thể là một triệu chứng của các bệnh tâm thần khác như tâm thần phân liệt, hoặc có thể do các yếu tố như lạm dụng chất kích thích, rượu, hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.
  
  
• Nếu có các triệu chứng hoang tưởng, đặc biệt là hoang tưởng đóng kịch, cần đi khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
  
  
• Việc điều trị sớm có thể giúp người bệnh kiểm soát tốt hơn các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ngoài ra, còn có các loại hoang tưởng khác như hoang tưởng kiện cáo, hoang tưởng theo tâm trạng, và các dạng hoang tưởng hỗn hợp.

Bệnh tâm thần phân liệt (Schizophrenia) là một bệnh lý tâm thần nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cách suy nghĩ, cảm nhận, và hành vi của người bệnh. Nó có thể dẫn đến các triệu chứng như ảo giác, hoang tưởng, suy nghĩ và hành vi rối loạn, cùng với việc giảm biểu hiện cảm xúc.

Các triệu chứng chính của bệnh tâm thần phân liệt bao gồm:

• Ảo giác:
  Người bệnh có thể nghe, nhìn, hoặc cảm nhận những thứ không có thật.
• Hoang tưởng:
  Niềm tin sai lệch, không phù hợp với thực tế, ví dụ như tin rằng mình bị theo dõi hoặc có quyền lực đặc biệt.
• Rối loạn suy nghĩ và ngôn ngữ:
  Khó khăn trong việc sắp xếp suy nghĩ, lời nói trở nên lộn xộn hoặc khó hiểu.
• Rối loạn hành vi:
  Có thể có những hành vi bất thường, khó hiểu hoặc không phù hợp với hoàn cảnh.
• Giảm biểu hiện cảm xúc:
  Cảm xúc trở nên phẳng lặng, ít phản ứng với môi trường xung quanh.
  

Nguyên nhân gây bệnh:
Nguyên nhân chính xác của bệnh tâm thần phân liệt vẫn chưa được xác định rõ, nhưng được cho là do sự kết hợp của nhiều yếu tố:

• Di truyền: Bệnh có xu hướng di truyền trong gia đình.
• Yếu tố sinh hóa: Sự mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh trong não, như dopamine, có thể góp phần gây bệnh.
• Yếu tố môi trường: Stress, môi trường sống không ổn định, hoặc các yếu tố khác có thể kích hoạt bệnh ở những người có yếu tố di truyền.

Điều trị:
Bệnh tâm thần phân liệt là một bệnh mãn tính, cần được điều trị suốt đời, nhưng việc can thiệp sớm và điều trị đúng cách có thể giúp người bệnh kiểm soát các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

• Thuốc men:
  Thuốc chống loạn thần là phương pháp điều trị chính, giúp giảm các triệu chứng của bệnh.
  
  
• Liệu pháp tâm lý:
  Các liệu pháp như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc liệu pháp gia đình có thể giúp người bệnh đối phó với các triệu chứng và cải thiện kỹ năng xã hội.
  
  
• Hỗ trợ xã hội:
  Hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các nhóm hỗ trợ có thể giúp người bệnh cảm thấy bớt cô đơn và hòa nhập tốt hơn với cộng đồng.
  

Lưu ý:

• Bệnh tâm thần phân liệt không phải là bệnh đa nhân cách.
  
  
• Người bệnh có thể có các triệu chứng khác nhau và ở các mức độ khác nhau, không phải tất cả các chức năng đều bị ảnh hưởng cùng một lúc.
  
  
• Nhiều người bệnh có thể có cuộc sống bình thường trong một thời gian dài và không nhận ra mình mắc bệnh.
  
  
• Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các biến chứng.

Bệnh trầm cảm là một tình trạng sức khỏe tâm thần, gây ra cảm giác buồn bã, mất hứng thú kéo dài và ảnh hưởng đến suy nghĩ, hành vi, và cảm xúc của người bệnh. Người bị trầm cảm có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày và duy trì các mối quan hệ.

Triệu chứng của bệnh trầm cảm:

• Buồn bã, chán nản: Cảm giác buồn bã, trống rỗng, mất hứng thú với những hoạt động thường ngày, ngay cả những hoạt động yêu thích.
  
  
• Thay đổi về giấc ngủ: Mất ngủ, ngủ không ngon giấc hoặc ngủ quá nhiều.
  
  
• Thay đổi về ăn uống: Ăn không ngon miệng, giảm cân hoặc tăng cân không kiểm soát.
  
  
• Mệt mỏi, thiếu năng lượng: Cảm thấy mệt mỏi, uể oải, không có động lực làm việc.
  
  
• • Khó tập trung: Khó tập trung, giảm khả năng ghi nhớ và đưa ra quyết định.
    
  • Cảm giác tội lỗi, vô dụng: Cảm thấy tội lỗi, tự ti, cho rằng mình vô dụng, không xứng đáng.
    
  • Suy nghĩ tiêu cực: Có suy nghĩ về cái chết, tự tử, bi quan về tương lai.
    
  • Rối loạn cảm xúc: Khóc nhiều, dễ xúc động, cáu gắt.
    

Nguyên nhân gây bệnh trầm cảm:

• • Yếu tố di truyền: Có tiền sử gia đình mắc bệnh trầm cảm.
    
  • Yếu tố sinh học: Thay đổi hóa học não bộ, hormone.
    
  • Yếu tố tâm lý: Stress, sang chấn tâm lý, mất mát, đau khổ.
    
  • Yếu tố môi trường: Môi trường sống tiêu cực, thiếu sự hỗ trợ xã hội.
    

Cách điều trị bệnh trầm cảm:

• • Liệu pháp tâm lý:
    Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT), liệu pháp tâm lý cá nhân, nhóm.
  • Sử dụng thuốc:
    Thuốc chống trầm cảm được chỉ định bởi bác sĩ.
  • Thay đổi lối sống:
    Tập thể dục, ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, quản lý căng thẳng.
  • Hỗ trợ xã hội:
    Chia sẻ, tâm sự với người thân, bạn bè, tham gia các nhóm hỗ trợ.
    

Nếu bạn nghi ngờ mình bị trầm cảm, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Phần 6: Rối loạn ​

Rối loạn lo âu​

Rối loạn lo âu là một bệnh lý tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi cảm giác lo lắng, sợ hãi quá mức và kéo dài, gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Các triệu chứng có thể bao gồm lo lắng vô cớ, khó tập trung, bồn chồn, mệt mỏi, và các vấn đề về thể chất như tim đập nhanh, run tay, và rối loạn tiêu hóa.

Các loại rối loạn lo âu phổ biến:

• Rối loạn lo âu lan tỏa: Lo lắng quá mức về nhiều vấn đề khác nhau trong cuộc sống.
  
  
• Rối loạn lo âu xã hội: Sợ hãi và lo lắng quá mức trong các tình huống xã hội.
  
  
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): Suy nghĩ ám ảnh và hành vi lặp đi lặp lại.
  
  
• • Rối loạn hoảng sợ: Các cơn hoảng sợ bất ngờ và dữ dội.
  • Rối loạn lo âu phân ly: Nỗi sợ hãi, lo lắng khi phải xa người thân.

Nguyên nhân của rối loạn lo âu:

• • Di truyền:
    Có thể có yếu tố di truyền, nếu có người thân trong gia đình mắc bệnh, nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
  • Yếu tố sinh học:
    Mất cân bằng hóa chất trong não có thể liên quan đến rối loạn lo âu.
  • Yếu tố tâm lý:
    Những trải nghiệm thời thơ ấu khó khăn, sang chấn, hoặc căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến rối loạn lo âu.

Triệu chứng:

• • Triệu chứng tâm lý:
    Lo lắng, sợ hãi, bồn chồn, khó tập trung, khó ngủ, cáu gắt.
  • Triệu chứng thể chất:
    Tim đập nhanh, run tay, đổ mồ hôi, khó thở, đau đầu, chóng mặt, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa.

Khi nào cần tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp:

• • Khi các triệu chứng lo âu trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng đến công việc, học tập, và các mối quan hệ.
  • Khi các triệu chứng gây khó chịu, bồn chồn, và không thể kiểm soát được.
  • Khi các triệu chứng kéo dài và không có dấu hiệu thuyên giảm.

Cách điều trị:

• • Liệu pháp tâm lý:
    Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một phương pháp hiệu quả giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực.
  • Thuốc:
    Bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giảm lo âu và các triệu chứng khác.
  • Thay đổi lối sống:
    Tập thể dục thường xuyên, ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, và tránh sử dụng chất kích thích có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Lời khuyên:
Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân bị rối loạn lo âu, hãy tìm kiếm sự tư vấn và hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ.

Rối loạn cưỡng chế (OCD) ​

Bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một dạng rối loạn tâm thần, đặc trưng bởi những suy nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc lặp đi lặp lại gây lo âu (ám ảnh) và các hành vi lặp đi lặp lại (cưỡng chế) mà người bệnh cảm thấy bị ép buộc phải thực hiện để giảm bớt lo âu.

Nguyên nhân:
Nguyên nhân chính xác gây ra OCD vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng có thể do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:

• Yếu tố sinh học:
  Rối loạn chức năng của các chất dẫn truyền thần kinh trong não, đặc biệt là serotonin, có thể đóng vai trò trong sự phát triển của OCD.
  
  
• Yếu tố di truyền:
  OCD có thể di truyền trong gia đình, nghĩa là nếu có người thân trong gia đình mắc OCD, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng cao hơn.
  
  
• Yếu tố môi trường:
  Căng thẳng, stress trong cuộc sống, đặc biệt là ở những người nhạy cảm, có thể góp phần làm khởi phát hoặc làm nặng thêm các triệu chứng OCD.

Triệu chứng:

• Ám ảnh:
  Bao gồm những suy nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc không mong muốn, lặp đi lặp lại, gây lo âu, sợ hãi hoặc khó chịu.
  
  
• Cưỡng chế:
  Là những hành vi hoặc nghi thức lặp đi lặp lại mà người bệnh cảm thấy bị ép buộc phải thực hiện để giảm bớt lo âu do các ám ảnh gây ra.

Ví dụ:

• Ám ảnh:
  Sợ bẩn, sợ vi khuẩn, sợ gây hại cho người khác, ám ảnh về sự sạch sẽ, ám ảnh về trật tự, đối xứng.
• Cưỡng chế:
  Rửa tay quá nhiều, kiểm tra đi kiểm tra lại mọi thứ, sắp xếp đồ đạc theo một trật tự nhất định, đếm số.

Ảnh hưởng:
OCD có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, gây khó khăn trong công việc, học tập, các mối quan hệ xã hội và sinh hoạt hàng ngày.

Điều trị:
OCD có thể được điều trị bằng các phương pháp sau:

• Liệu pháp tâm lý:
  Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để điều trị OCD.
• Thuốc:
  Thuốc chống trầm cảm có thể giúp giảm các triệu chứng lo âu và ám ảnh.
• Kết hợp cả hai:
  Phương pháp kết hợp CBT và thuốc thường mang lại hiệu quả tốt nhất.

Lưu ý:
Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân có các triệu chứng của OCD, hãy tìm kiếm sự tư vấn và điều trị từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa.

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD):​

Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) là một tình trạng sức khỏe tâm thần có thể phát triển sau khi một người trải qua hoặc chứng kiến một sự kiện đau thương, đe dọa tính mạng hoặc sự an toàn. Người mắc PTSD thường có những triệu chứng như hồi tưởng, ác mộng, lo lắng nghiêm trọng và những suy nghĩ không kiểm soát được về sự kiện đó, kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Các triệu chứng chính của PTSD bao gồm:

• Hồi tưởng và ác mộng:
  Ký ức, hình ảnh, âm thanh hoặc cảm giác liên quan đến sự kiện đau thương tái hiện liên tục, gây ra sự lo lắng và sợ hãi.
  
  
• Tránh né:
  Cố gắng tránh né những suy nghĩ, cảm xúc, địa điểm, hoạt động hoặc người có liên quan đến sự kiện đau thương.
  
  
• Thay đổi tiêu cực về nhận thức và tâm trạng:
  Cảm thấy thờ ơ, mất hứng thú với những hoạt động yêu thích, khó chịu, cáu kỉnh, cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ.
  
  
• Thay đổi về sự tỉnh táo và phản ứng:
  Dễ bị giật mình, khó tập trung, khó ngủ, luôn ở trong trạng thái cảnh giác, có thể có hành vi tự hủy hoại bản thân như lạm dụng chất kích thích.

Nguyên nhân gây PTSD:
Nguyên nhân chính là trải nghiệm một sự kiện đau thương, có thể là:

• Bị tấn công: Bạo lực thể xác, bạo lực t.ình d.ục, hoặc lạm dụng.
  
  
• Chứng kiến sự kiện đau thương: Tai nạn, thảm họa thiên nhiên, hoặc chứng kiến người khác bị thương hoặc bị giết.
  
  
• Mất mát lớn: Cái chết đột ngột của người thân, mất mát do chiến tranh hoặc thiên tai.

Ai có nguy cơ mắc PTSD?
Bất kỳ ai cũng có thể bị PTSD sau khi trải qua một sự kiện đau thương, tuy nhiên một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Tiền sử sang chấn tâm lý:
  Những người đã từng trải qua các sự kiện đau thương trong quá khứ có nguy cơ cao hơn.
  
  
• Thiếu sự hỗ trợ xã hội:
  Sự thiếu vắng sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng có thể làm tăng nguy cơ mắc PTSD.
  
  
• Tính cách:
  Một số người có thể có khuynh hướng dễ bị ảnh hưởng bởi các sự kiện đau thương hơn những người khác.
  
  
• Các vấn đề sức khỏe tâm thần khác:
  Trầm cảm, lo âu hoặc các vấn đề tâm thần khác có thể làm tăng nguy cơ mắc PTSD.

Điều trị PTSD:
PTSD có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm:

• Liệu pháp tâm lý:
  Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), liệu pháp giải mẫn cảm và tái xử lý theo chuyển động mắt (EMDR) có thể giúp người bệnh đối phó với các triệu chứng.
• Thuốc:
  Thuốc chống trầm cảm và thuốc chống lo âu có thể giúp giảm các triệu chứng.
• Kết hợp cả hai:
  Nhiều người nhận thấy rằng việc kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc là hiệu quả nhất.

Lưu ý: Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng của PTSD, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

​

Rối loạn nhân cách:​

Rối loạn nhân cách là chẩn đoán có thể gây tranh cãi, căn bệnh tác động lên hầu hết thái độ và hành vi của người mắc. Vấn đề thường gặp phải là sự cản trở trong việc duy trì các mối quan hệ xã hội. Hiện nay vẫn chưa thống nhất nguyên nhân và cách điều trị. Tên gọi đã bao hàm căn nguyên của bệnh nảy sinh từ tính cách. Trên thực tế họ có hành vi và cảm xúc khác bình thường. Nhưng thế nào thì được coi là bình thường, dĩ nhiên nó thay đổi từ nền văn hóa này sang nền văn hóa khác và chẩn đoán cần phải căn cứ trong bối cảnh cụ thể của luật pháp, nghĩa vụ và sự mong chờ của một cộng đồng cụ thể. Ví dụ như hành vi trong thời chiến tranh không được coi cùng giá trị trong thời bình. Phần lớn mọi người có thể sống cuộc sống bình thường với rối loạn nhân cách ở mức độ nhẹ, nhưng trong khoảng thời gian có sự gia tăng căng thẳng hoặc của các sức ép bên ngoài như công việc, gia đình, mối quan hệ mới, các triệu chứng của bệnh sẽ tăng lên nhanh chóng và bắt đầu gây ra những vấn đề xấu đến cảm xúc và các chức năng tâm lý
Có rất nhiều dạng rối loạn nhân cách nhưng chúng đều có đặc điểm chung sau:

• Phần lớn những hành vi thể hiện sự rối loạn nhân cách xuất hiện trong thời kỳ cuối thời thơ ấu hoặc thanh niên và sẽ tiếp tục xuất hiện khi trưởng thành
• Rối loạn nhân cách ở trẻ em hay vị thành niên đôi khi được mô tả như là hạnh kiểm kém. Nhưng không phải bất cứ đứa trẻ nào có hạnh kiểm kém đều nhất thiết dẫn đến rối loạn nhân cách khi trưởng thành sau này
• Người rối loạn nhân cách có thái độ và hành vi là nguyên nhân gây ra những vấn đề lớn cho chính bản thân họ và người khác. Ví dụ như cách họ nhìn cuộc sống, cách họ nghĩ, quan hệ với người khác, làm việc
• Người được chẩn đoán rối loạn nhân cách có thể không có tính mềm dẻo trong cư xử
• Có tính chất dai dẳng diễn ra trong một thời gian dài.

Chú ý​

• Phần lớn người được chẩn đoán là rối loạn nhân cách phù hợp với ít nhất 2 tiêu chuẩn ở trên
• Hầu hết những người rối loạn nhân cách không nguy hiểm
• Tuy vậy rối loạn nhân cách chống đối xã hội hoặc psychopathic có thể gây nguy hiểm
• Rối loạn nhân cách ranh giới hoặc hoang tưởng có nguy cơ tự gây thương tích và tự tử cao hơn bình thường
• Người rối loạn nhân cách có nhiều nhu cầu và dễ bị tổn thương

Nguyên nhân​

Hiện tại có rất ít nghiên cứu về nguyên nhân của bệnh rối loạn nhân cách. Một số giả thuyết được đưa ra bao gồm các vấn đề từ thời thơ ấu như bị ngược đãi, thiếu cha hoặc mẹ, sao lãng trong việc chăm sóc và bị tổn thương. Các yếu tố về thần kinh và gen như chấn thương não hay thiếu chất serotonin cũng được cho là một phần nguyên nhân.
Cũng có thể là do dùng một số loại thuốc, như Ritalin chẳng hạn

Phân loại rối loạn nhân cách​

Hiện nay cả hai cách phân loại bệnh tật quốc tế như DSM và ICD đều có khuynh hướng tách ra khỏi các lý thuyết bệnh lý và đặt trọng tâm trên các biểu hiện lâm sàng

Nhóm A:Kỳ quái/lập dị/vô cảm​

• Rối loạn nhân cách dạng đa nghi
• Rối loạn nhân cách dạng phân liệt
• Rối loạn nhân cách dạng khép kín

Editor Anh Konge là trường hợp ví dụ rõ ràng cho loại rối loạn này.

Nhóm B:Kịch tính/nhiều cảm xúc/bất định​

• Rối loạn nhân cách chống đối xã hội: Có biểu hiện chủ yếu bằng sự khó hoặc không thích ứng thường xuyên với các quy tắc đạo đức xã hội và pháp luật, không quá ngạc nhiên khi các nghiên cứu chỉ ra rằng căn bệnh này có tỷ lệ cao ở tù nhân (những người thường có hành vi bạo lực), tương tự như vậy người lạm dụng rượu và các chất gây nghiện cũng được ghi nhận là có khả năng mắc cao hơn cộng đồng.
• Rối loạn nhân cách ranh giới
• Rối loạn nhân cách kịch tính
• Rối loạn nhân cách ái kỷ: Có biểu hiện qua ảo tưởng và hành vi tự cao tự đại, khát vọng được người khác ngưỡng mộ, tham vọng thành công chói sáng trong mọi lãnh vực và thiếu sự đồng cảm với người khác.

Nhóm C: Lo âu​

• Rối loạn nhân cách tránh né: Có đặc điểm chung là sự ức chế về mặt xã hội, tự đánh giá thấp bản thân và rất nhạy cảm đối với phán xét không thuận lợi của người khác đối với mình. Đối với một số tác giả căn bệnh này là một kiểu ám ảnh sợ xã hội lan tỏa. Người bệnh nghèo nàn trong các mối quan hệ, họ thường chỉ có vài người bạn, ít tham gia vào các hoạt động chung.
• Rối loạn nhân cách phụ thuộc: Có đặc điểm là được đặc trưng bởi sự phụ thuộc tâm lý lan tỏa vào người khác. Rối loạn nhân cách này là một chứng bệnh lâu dài trong đó một người phụ thuộc vào người khác để đáp ứng nhu cầu về cảm xúc và thể chất của họ, và chỉ có một thiểu số đạt được mức độ độc lập bình thường. Rối loạn nhân cách phụ thuộc là một rối loạn nhân cách Nhóm C, đặc trưng bởi sự sợ hãi và lo lắng quá mức. Nó bắt đầu từ tuổi trưởng thành sớm, và nó có mặt trong một loạt các bối cảnh và có liên quan đến hoạt động chức năng không đầy đủ. Các triệu chứng có thể bao gồm bất cứ điều gì từ sự thụ động cực độ, sự tàn phá hoặc bất lực khi mối quan hệ kết thúc, tránh trách nhiệm và phục tùng nghiêm trọng.
• Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế: Có đặc tính là sự quan tâm quá mức tới những chi tiết, quy tắc, sắp xếp trật tự và hoàn hảo. Mặt khác lại rất sợ phạm sai lầm, nghiền ngẫm và lý luận suông, hệ quả là không dám làm và hay lưỡng lự. Về cảm xúc thường đè nén, trở ngại trong giao tiếp, thiếu khôi hài, cởi mở và khi thương lượng với người khác thường cứng nhắc.

Chẩn đoán​

Tiêu chuẩn chẩn đoán DSM. Rối loạn nhân cách được phân ở mục hai thuộc tài liệu chẩn đoán của Hiệp hội Tâm thần học Mỹ, DSM-IV. Để chẩn đoán rối loạn nhân cách, những tiêu chuẩn đặc biệt được liệt kê dưới đây phải được đáp ứng
A.Có nhận thức và hành vi lâu dài khác biệt rõ ràng với chuẩn văn hóa của cá nhân đó. Phải có ít nhất hai biểu hiện bất thường thể hiện ở các lĩnh vực sau:

1. Nhận thức
2. Tính nhạy cảm
3. Chức năng xã hội
4. Điều khiển cơn bốc đồng

B.Các mẫu ứng xử, hành vi tồn tại lâu dài cứng nhắc và ảnh hưởng rộng đến các hoạt động cá nhân và xã hội.
C.Sự tồn tại dai dẳng của các mẫu dẫn đến tình trạng đau khổ thực sự hoặc làm suy giảm các chức năng xã hội, công việc hoặc các chức năng quan trọng khác.
D.Các mẫu tồn tại một cách ổn định và lâu dài, đồng thời phải xuất hiện trước thời thanh niên hoặc trưởng thành.
E.Các mẫu không phải là biểu hiện hay hệ quả thích hợp hơn của một loại rối loạn tâm thần nào khác.
F.Các mẫu không phải là hệ quả trực tiếp từ những vấn đề thể chất hay điều kiện sức khỏe nói chung như là bị tổn thương ở đầu.
Những người dưới 18 tuổi phù hợp với những tiêu chuẩn rối loạn nhân cách thường không được chẩn đoán là bị bệnh này, nhưng họ có thể được chẩn đoán các rối loạn khác có liên quan. Rối loạn nhân cách chống đối xã hội không được chẩn đoán cho tất cả những người dưới 18 tuổi.

Các giai đoạn điều trị và tự quản lý bản thân​

Sử dụng thuốc​

Phân tích tâm lý​

Liệu pháp nhận thức và hành vi​

Dựa vào cộng đồng​