Tôi muốn những gì cô ta đang có

Bắt chước cách chọn bạn đời ở con người

Ngày càng có nhiều người trong chúng ta tìm bạn đời của mình trên mạng trực tuyến. Một nghiên cứu qui mô toàn thế giới năm 2011 đã khảo sát 25000 cặp đôi đã kết hôn hay đang chung sống với nhau và thấy rằng 15% các mối quan hệ bắt đầu trên mạng. Trong một nhóm những người trên 60 tuổi, 37% trong số họ đã gặp tri kỷ của mình trên Internet.

Bằng cách mạo hiểm vào thế giới hẹn hò trực tuyến, một số người cân nhắc những cách thức khác nhau để tối ưu hoá cơ hội họ tìm ra một người bạn thích hợp. Thường trong các trường hợp, một đoạn tự quảng bá hình ảnh cá nhân là cần thiết. Có vẻ nghịch lý, nhưng các bằng chứng cho thấy việc làm rõ các mối quan hệ trước đây với những người có khả năng trở thành tri kỷ của mình trong tương lai có thể có tác dụng tích cực đến cơ hội có được một cuộc hẹn.

Khi thiếu các thông tin khác, con người có xu hướng ước lượng giá trị của một thứ gì đó bằng hiểu biết về nhu cầu đối với thứ đó. “Bắt chước cách chọn bạn đời” (“mate choice copying” hay “mate copying”) là ý tưởng mà theo đó, quyết định của một người về việc kết bạn hay hẹn hò với một đối tượng “bạn đời khả dĩ” bị ảnh hưởng bởi sự quan sát “bạn đời khả dĩ” này trong một mối quan hệ với một người khác hay việc biết về “tình sử” của họ. Hiện tượng này đã được ghi nhận rất nhiều ở các loài động vật khác. Và trong một thập niên qua, các bằng chứng thu được củng cố cho sự tồn tại của hiện tượng “bắt chước cách chọn bạn đời” (mate copying) ở con người.

Mục đích của việc bắt chước người khác trong cách chọn bạn đời (mate copying) là thu thập thông tin. Tại sao lại tự làm khó mình để thu thập các dữ liệu cho bản thân khi mà bạn có thể để cho ai khác làm việc đó và có được thông tin mình cần miễn phí hay được “giảm giá cực mạnh”? Có được thông tin theo cách này nghe có vẻ thiếu đạo đức, nhưng có thật sự là thiếu đạo đức không khi “chi trả” cho cái gì đó ít hơn so với người khác, hay cư xử theo một phong cách hết sức kinh tế, hợp lý và thông minh?

Bắt chước là một hiện tượng rộng khắp và thường gặp trong sự tồn tại của con người. Người ta bắt chước các phong cách thời trang, sở thích ẩm thực hay các chiến lược kinh doanh. Điều này được coi là cực kỳ bình thường và trong một vài trường hợp được xem là cần thiết. Có thể hiểu được việc tận dụng những thông tin về sự lựa chọn của người khác để định hướng quyết định của bản thân, đặc biệt là khi việc không tận dụng là một cách tiếp cận mò mẫm hết sức tốn kém thời gian và nguồn lực, hoặc nếu việc quyết định sai có thể rất nghiêm trọng.

Ví dụ là, nói về các mối quan hệ, nếu Sarah “tiến cử” John (bằng chứng là mối quan hệ tình cảm của cô với anh), có lẽ John “rất đáng giá” để hẹn hò với anh ta. Nếu Sarah là một phụ nữ cuốn hút (một đặc điểm thu hút người khác giới), vậy thì chắc chắn có gì đó ở John mà Sarah cảm thấy yêu thích và bị hấp dẫn. Tại sao Sarah chọn John thay vì những người khác? Nếu một phụ nữ đang xem xét việc có nên hẹn hò với John hay không thì cô ta ắt hẳn sẽ có lợi nếu cô ta chú ý đến thông tin này.

Trong nhiều nghiên cứu về hiện tượng “bắt chước cách chọn ban đời” (mate copying) cho tới hiện nay, các nhà nghiên cứu đã tập trung vào nữ giới. Điều này phản ánh một thực tế là việc chọn lọc bạn đời ở con người chủ yếu là quyền của phụ nữ.

Các chứng cứ cho thấy, ngoài các đặc điểm về hình thể, phụ nữ còn tìm những phẩm chất khác ở một người bạn đời khả dĩ. Một số trong những phẩm chất đó, như địa vị kinh tế xã hội, hoài bão, và khả năng làm cha mẹ có thể đặc biệt khó khăn để nhận biết được một cách rõ ràng. Liệu người đàn ông này có là một người đảm bảo được cuộc sống vật chất? Anh ta sẽ là một người cha tốt? Đây là những câu hỏi rất khó trả lời.

Các bằng chứng cũng cho thấy rằng sự lôi cuốn [của phụ nữ] đối với nam giới xoay quanh các đặc điểm hình thể – những đặc điểm cho thấy khả năng sinh nở và dễ quan sát, bao gồm kết cấu và tính chất của da và tóc (1). Nhu cầu có thêm các thông tin khác của nam giới không lớn như ở nữ giới. Và vì sự chênh lệch này, hiện tượng “bắt chước cách chọn bạn đời” (mate copying) thường phổ biến hơn ở nữ giới hơn nam giới. Trong những nghiên cứu mà phụ nữ được yêu cầu xếp hạng mức độ hấp dẫn của những bức ảnh của nam giới hoặc là chụp chung với người yêu/bạn đời hoặc là chụp một mình, những người đàn ông trong những bức ảnh chụp cùng bạn đời thường được xem là hấp dẫn hơn. Phát hiện này được lặp lại khi những phụ nữ tham gia nghiên cứu được cho xem những đoạn băng hình về các buổi hẹn hò cấp tốc. Loại bỏ ảnh hưởng của các đặc điểm cá nhân, những người đàn ông được cho là thành công trong các buổi hẹn hò cấp tốc thì được yêu thích hơn so với những người không thành công (2).

Phát hiện tổng thể này không đúng cho tất cả mọi lứa tuổi. Những phụ nữ trẻ, một phần vì sự thiếu trải nghiệm của họ, thường có xu hướng bắt chước các lựa chọn chọn bạn đời của người khác, hơn những phụ nữ trưởng thành hơn. Điều này được cho là do phụ nữ trẻ, họ thiếu kinh nghiệm trong việc chọn bạn đời. Những phụ nữ lớn tuổi hơn giàu kinh nghiệm thực tiễn hơn trong việc phân biệt các đối tượng, và vì thế có thể tự tin hơn trong lựa chọn mà họ đưa ra.

Một cảnh báo đối với những phát hiện này là (mate copying) có vẻ chỉ xảy ra nếu người bạn gái trước đó của người đàn ông được [những phụ nữ] xem là hấp dẫn. Nói cách khác, nam giới được xem là lôi cuốn hơn chỉ khi người bạn đời trước đó của họ được cho là xinh đẹp. Trong những xã hội “một vợ một chồng”, hầu hết nam giới sẽ có đôi một lúc nào đó. Một người đàn ông với một người vợ hết sức quyến rũ về mặt dáng vẻ có thể có cái gì đó được phụ nữ mong muốn mà một người đàn ông với một người vợ kém xinh đẹp không có.

Một yếu tố “chọn lọc” quan trọng khác là: trong khi có một người bạn đời trước đây có vẻ gia tăng mức độ quyến rũ của một người đàn ông, thì việc có quá nhiều bạn đời hoàn toàn không được hoan nghênh. Trong một nghiên cứu mới đây ở Úc, những phụ nữ đã được yêu cầu xếp hạng “mức độ được khao khát” của những người đàn ông có số lượng người yêu cũ khác nhau. Đàn ông từng có 1 hoặc 2 người tình cũ rất được yêu thích. Tuy nhiên, đàn ông từng có 5 người tình hay nhiều hơn thì bị tránh xa (3). Có vẻ là, mặc dù việc có một mối quan hệ nào trước đó nhấn mạnh sự tồn tại của những đặc điểm được yêu thích, nhưng việc có quá nhiều các mối quan hệ cũ phát đi thông điệp về sự bừa bãi và thiếu mức độ cam kết với mối quan hệ.

Có những công ty nhằm mục đích tạo ra ảo tưởng rằng những người đàn ông nào đó được phụ nữ quan tâm (được gọi là dịch vụ “bạn gái giả”). Ý tưởng là, bằng cách tạo giả sự hấp dẫn cho các khách hàng nam giới, các phụ nữ “giả bạn gái” làm ra vẻ người đàn ông đó được phụ nữ yêu thích, và do đó giúp cho anh ta có cơ hội có được một cuộc hẹn [với đối tượng anh ta thích].

Về chủ đề các mối quan hệ của con người, nhà văn nổi tiếng người Czech, Milan Kundera, đã nói “[đó là] một trong những bí mật vĩ đại nhất của cuộc sống: phụ nữ không tìm kiếm đàn ông điển trai, họ tìm những người đàn ông bên cạnh những người phụ nữ xinh đẹp” (4). Trong bài này, chúng tôi đưa ra các bằng chứng cho khẳng định này.


Tham khảo:

1. Feingold, A. (1992). Gender differences in mate selection preferences: a test of the parental investment model. Psychological bulletin, 112(1), 125-139.
2. Place, S.S., Todd, P.M., Penke, l., & Asendorpf, J.B. (2010). Humans show mate copying after observing real mate choices. Evolution and Human Behavior, 31, 320-325.
3. Anderson, R.C., A Surbey, M.K. (2014). I want what she’s having: Evidence of human mate copying. Human Nature, 25(3), 342-358.
4. Kundera M. 1978. The book of laughter and forgetting. London:Penguin, 1980.

Lưu Xuân Anh dịch

Nguồn: https://www.psychologytoday.com/blog/the-mating-game/201409/i-want-what-shes-having