Thứ Hai, xem nhật thực ở Little Saigon, Mỹ

Kính để xem nhật thực. (Hình: Scott G Winterton/The Deseret News via AP).

Ngày Thứ Hai, 21 Tháng Tám, một hiện tượng nhật thực hiếm có sẽ xảy ra trên toàn nước Mỹ, và tất nhiên Little Saigon cũng quan sát được, dù chỉ là nhật thực bán phần thôi.

Trái đất xoay quanh trục Nam-Bắc ngược chiều kim đồng hồ từ Tây sang Ðông, nên chúng ta cảm thấy mỗi ngày mặt trời chuyển động từ Ðông sang Tây. Còn mặt trăng quay xung quanh trái đất từ Tây sang Ðông nên cái bóng của nó trên mặt đất vào lúc nhật thực di chuyển từ Tây sang Ðông.


Nhật thực ngày Thứ Hai cũng thế, trong khoảng 1 giờ 39 phút, cái bóng tối của mặt trăng trên mặt đất di chuyển từ Thái Bình Dương bắt đầu lúc 16 giờ 05 phút UT (giờ quốc tế), vào đất liền ở Oregon, đi ngang 14 Tiểu bang trên đất Mỹ tới South Carolina, rồi ra Ðại Tây Dương, kết thúc lúc 18 giờ 44 phút UT.

Do hình thể trái đất và mặt trăng, cái bóng này không di chuyển với vận tốc đều mà nhanh hơn vào lúc đầu và đoạn cuối, 2,955 dặm/giờ khi qua Oregon, 1,462 dặm/giờ ở Kentucky, và lên 1,502 dặm/giờ khi đến South Carolina.

Bóng mặt trăng hình ellipse lớn khoảng 70 dặm, nên khi di chuyển như vậy, chỉ có những nơi nằm trong một hành lang chiều rộng 70 dặm có thấy lúc mặt trời hoàn toàn bị che khuất, và đó là nhật thực hoàn toàn, hay toàn thực. Thời gian mặt trời bị che khuất lâu nhất là 2 phút 40 giây, bầu trời gần tối đen, có thể nhìn thấy những ngôi sao, và chim chóc bay về tổ vì tưởng lầm là đêm đến.

Hai bên hành lang rộng 70 dặm ấy, mặt trời chỉ bị che khuất một phần, đó là nhật thực bán phần.

Tầm mức nhật thực bán phần tính bằng án độ (magnitude) nghĩa là tỷ số (phần trăm) của bán kính mặt trời bị mặt trăng lấn.

Ðừng lầm án độ (magnitude) với mức che khuất (obscuration), tức là tỷ số (phần trăm) diện tích mặt trời bị mặt trăng lấp. Hai tỷ số này không bằng nhau.

California nằm bên ngoài dải đất toàn thực ấy, sẽ chỉ thấy nhật thực bán phần, án độ khác nhau tùy theo vị trí gần, hay xa hành lang toàn thực.

Tại Redding, cực Bắc California, án độ 0.89 vào thời điểm tối đa của nhật thực bán phần, và mặt trời bị che khuất gần hết, chỉ còn lại giống như trăng lưỡi liềm mùng 3 Âm Lịch, trong khi ở San Diego, cực Nam California, án độ 0.66, phần sáng của mặt trời tương tự trăng mùng 7 Âm Lịch.

Tuy nhiên, nên phân biệt là mặt trời khi nhật thực bán phần gồm hai cung tròn, khác hẳn trăng lưỡi liềm là một cung tròn và một cung ellipse.

Tại Little Saigon, chúng ta sẽ thấy hiện tượng nhật thực bán phần lâu khoảng 2 giờ 30 phút, bắt đầu lúc 9 giờ 06 phút sáng Thứ Hai. Mặt trời bị che khuất nhiều nhất vào lúc 10 giờ 21 phút, với án độ 0.70 và diện tích bị che khuất (obscuration) khoảng 65%. Nhật thực chấm dứt lúc 11 giờ 45.

Nhật thực bán phần cũng thấy được ở San Jose, với án độ 0.79; Sacramento với án độ 0.83.

Hiện tượng nhật thực bán phần ở Houston, Texas, kéo dài gần 3 tiếng đồng hồ từ 11 giờ 46 phút sáng đến 2 giờ 45 phút chiều, cao điểm vào lúc 1 giời 16 phút chiều, với án độ 0.73, và bị che khuất 65%.

Nhật thực là hiện tượng thông thường của thiên nhiên, trung bình 18 tháng một lần, và mỗi năm có thể có từ hai đến ba nhật thực toàn phần, hay bán phần.

Nhưng vì mỗi lần nhật thực xảy ra ở một vùng khác nhau, và chỉ quan sát được đầy đủ trong một khu vực tương đối nhỏ hẹp, nên là sự kiện rất hiếm thấy trong cuộc đời một con người.

Nhật thực toàn phần trên đất Mỹ lần trước xảy ra cách nay 99 năm, rồi tới 8 Tháng Tư, 2024 dân chúng Mỹ (ở những vùng khác) mới thấy lại nhật thực nữa.

Phải lưu ý là dù muốn xem nhật thực, đừng bao giờ nên nhìn thẳng lên mặt trời bằng mắt thường, hay qua viễn kính không có trang bị lọc ánh sáng, vì sẽ rất hại mắt.

Những loại kính mát (hay kính râm) bình thường, dù cho có làm giảm ánh nắng chói chan cũng không đủ an toàn ngăn chặn hết các bức xạ nguy hiểm. Trên thị trường trong những ngày gần đây có bán rất nhiều loại kính đặc biệt để xem nhật thực, với giá bình dân không quá $10.

Nếu không muốn tốn tiền thì tốt nhất là dùng những phương pháp quan sát gián tiếp. Từ xưa dân Việt đã biết xem hình ảnh nhật thực phản chiếu trong một chậu nước. Cũng có thể dùng một tờ giấy đục lỗ nhỏ, không nhìn qua lỗ đó, mà xem ảnh mặt trời hình lưỡi liềm chiếu qua lỗ xuống mặt đất. Một cách tự nhiên vào lúc nhật thực bóng nắng xen qua lá cây cũng tạo nên những hình lưỡi liềm, thay vì hình tròn.

Ðừng lo ngại thời tiết có mây che không thấy mặt trời. Ngày nay, Internet, vô tuyến truyền hình, điện thoại thông minh, cùng các trang mạng cung cấp thừa thãi nguồn tin, và hình ảnh về nhật thực, trực tiếp hay xem lại. Mọi người có thể theo dõi các chương trình phóng sự và hướng dẫn đặc biệt này của NASA Television và Science Channel, cùng các hệ thống: PBS, CNN, ABC, NBC, FOX, bắt đầu từ sáng Thứ Hai và sau đó nữa.

Các Công ty năng lượng cho biết từ hơn một năm trước, đã chuẩn bị tăng cường các nguồn khí đốt, và thủy điện, để phụ trợ các nhà máy điện mặt trời vào lúc nhật thực, để tránh mọi trục trặc về tình trạng thiếu công suất, hay gián đoạn cung cấp của mạng lưới điện.

Như thế nếu đừng bị những dị đoan của Khoa học huyền bí ám ảnh, thì nhật thực ngày 21 Tháng Tám chắc chắn sẽ là một dịp hào hứng của dân Mỹ.

NgươiViet