Tuyến tiền liệt là một bộ phận nằm cạnh hậu môn và bao quanh niệu đạo. Khi tuyến này bị viêm và phình to sẽ gây tắc nghẽn tiểu tiện, biến chứng nhiều biến chứng khác. Bệnh khá phổ biến ở nam giới tuổi trung niên và người cao tuổi. Có tới 40% nam giới ở độ tuổi 60 và đến 70-80% ở độ tuổi 80 mắc các chứng viêm khác nhau ở tiền liệt tuyến.
Nguyên nhân của chứng viêm, phì đại tuyến tiền liệt chưa được chứng minh đến cùng. Một trong các nguyên nhân chủ yếu là do thay đổi ở hệ nội tiết theo tuổi tác. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ dihydrotestosteron (DHT) tăng. Chất này được tạo thành bởi men reductaza tác động chuyển hoá testosterol trong máu. DHT kiểm soát việc phân chia tế bào trong tuyến tiền liệt; và khi lượng DHT tăng, tỷ lệ tế bào sinh trưởng cũng tăng theo, gây ra hiện tượng phình đại. Estradiol được men aromataza thuỷ phân testosterol cũng góp phần kích thích quá trình phình đại. Người ta chia quá trình này theo 3 giai đoạn:
- Giai đoạn bù trừ: khi nước tiểu chưa bị ứ đọng, người bệnh chậm tiểu tiện.
- Giai đoạn thiểu năng: nước tiểu bị sót lại, nhưng người bệnh vẫn tiểu tiện được.
- Giai đoạn mất bù trừ: người bệnh bị bí đái.
Triệu chứng của bệnh là khó tiểu tiện, tiểu tiện nhiều lần và đến lúc bế tắc thì không tiểu tiện được. Kích cỡ viêm tuyến tiền liệt không tỷ lệ với triệu chứng lâm sàng. Có người có tuyến to tới 200g chua phải phẫu thuật, nhưng có người nhỏ hơn nhiều đã phải cấp cứu.
Một trong những biện pháp điều trị phình đại tiền liệt tuyến cũng như ung thư tuyến này là phẫu thuật. Đối với những trường hợp u lành tính người ta thường dùng thuốc. Có thể phân chia các loại thuốc điều trị u xơ tiền liệt tuyến thành 3 nhóm:
- Nhóm ức chế men reductaza.
- Nhóm ức chế phong bế vỏ thượng thận (adrenoblockator).
- Dược liệu với những tác dụng tổng hợp khác nhau.
Do bệnh viêm tuyến tiền liệt không phải là bệnh mới, nên từ xa xưa người ta đã có những kinh nghiệm dùng dược liệu để điều trị bệnh này. Mỗi nước sử dụng một số cây thuốc khác nhau. Trong số các thuốc từ dược liệu đã được chứng minh tác dụng có cao Sabali và cao Mận châu Phi. Tadenal ức chế yếu tố phát triển của tế bào, làm giảm khả năng phục hồi và bài tiết tế bào. Người ta cũng chứng minh men cernitin được chiết xuất từ một loài hoa có tác dụng chống viêm, giảm đau và quá trình sản sinh androgen của tuyến tiền liệt. Ngoài ra còn vô số dược liệu như: dầu hạt bí đỏ, dịch chiết Opuncia, Thìa là, Hành, Đay, Cỏ tranh v.v...được sử dụng trong dân gian để chữa bệnh này.
Phần lớn các thuốc từ dược liệu điều trị viêm tuyến tiền liệt có tác dụng không nhanh, nhưng nếu điều trị lâu dài, các triệu chứng viêm tiền liệt tuyến có thể chậm lại, giảm nhẹ và giúp người bệnh cầm cự, không cần đến phẫu thuật.
Xem thêm: Viêm đường tiết niệu
Gần đây, việc sử dụng cây Trinh nữ hoàng cung và các sản phẩm chế biến từ cây này được phổ biến rộng rãi để điều trị viêm, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư tử cung. Bộ Y tế đã cho phép lưu hành một số thuốc từ Trinh nữ hoàng cung. Nhiều người đã tự trồng và sử dụng cây này để chữa bệnh. Tuy có một số ý kiến trái ngược nhau, nhưng Trinh nữ hoàng cung vẫn là dược liệu số 1 ở nước ta hiện nay trong điều trị bệnh về tiền liệt tuyến.
Nguyên nhân của chứng viêm, phì đại tuyến tiền liệt chưa được chứng minh đến cùng. Một trong các nguyên nhân chủ yếu là do thay đổi ở hệ nội tiết theo tuổi tác. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ dihydrotestosteron (DHT) tăng. Chất này được tạo thành bởi men reductaza tác động chuyển hoá testosterol trong máu. DHT kiểm soát việc phân chia tế bào trong tuyến tiền liệt; và khi lượng DHT tăng, tỷ lệ tế bào sinh trưởng cũng tăng theo, gây ra hiện tượng phình đại. Estradiol được men aromataza thuỷ phân testosterol cũng góp phần kích thích quá trình phình đại. Người ta chia quá trình này theo 3 giai đoạn:
- Giai đoạn bù trừ: khi nước tiểu chưa bị ứ đọng, người bệnh chậm tiểu tiện.
- Giai đoạn thiểu năng: nước tiểu bị sót lại, nhưng người bệnh vẫn tiểu tiện được.
- Giai đoạn mất bù trừ: người bệnh bị bí đái.
Triệu chứng của bệnh là khó tiểu tiện, tiểu tiện nhiều lần và đến lúc bế tắc thì không tiểu tiện được. Kích cỡ viêm tuyến tiền liệt không tỷ lệ với triệu chứng lâm sàng. Có người có tuyến to tới 200g chua phải phẫu thuật, nhưng có người nhỏ hơn nhiều đã phải cấp cứu.
Một trong những biện pháp điều trị phình đại tiền liệt tuyến cũng như ung thư tuyến này là phẫu thuật. Đối với những trường hợp u lành tính người ta thường dùng thuốc. Có thể phân chia các loại thuốc điều trị u xơ tiền liệt tuyến thành 3 nhóm:
- Nhóm ức chế men reductaza.
- Nhóm ức chế phong bế vỏ thượng thận (adrenoblockator).
- Dược liệu với những tác dụng tổng hợp khác nhau.
Do bệnh viêm tuyến tiền liệt không phải là bệnh mới, nên từ xa xưa người ta đã có những kinh nghiệm dùng dược liệu để điều trị bệnh này. Mỗi nước sử dụng một số cây thuốc khác nhau. Trong số các thuốc từ dược liệu đã được chứng minh tác dụng có cao Sabali và cao Mận châu Phi. Tadenal ức chế yếu tố phát triển của tế bào, làm giảm khả năng phục hồi và bài tiết tế bào. Người ta cũng chứng minh men cernitin được chiết xuất từ một loài hoa có tác dụng chống viêm, giảm đau và quá trình sản sinh androgen của tuyến tiền liệt. Ngoài ra còn vô số dược liệu như: dầu hạt bí đỏ, dịch chiết Opuncia, Thìa là, Hành, Đay, Cỏ tranh v.v...được sử dụng trong dân gian để chữa bệnh này.
Phần lớn các thuốc từ dược liệu điều trị viêm tuyến tiền liệt có tác dụng không nhanh, nhưng nếu điều trị lâu dài, các triệu chứng viêm tiền liệt tuyến có thể chậm lại, giảm nhẹ và giúp người bệnh cầm cự, không cần đến phẫu thuật.
Xem thêm: Viêm đường tiết niệu
Gần đây, việc sử dụng cây Trinh nữ hoàng cung và các sản phẩm chế biến từ cây này được phổ biến rộng rãi để điều trị viêm, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư tử cung. Bộ Y tế đã cho phép lưu hành một số thuốc từ Trinh nữ hoàng cung. Nhiều người đã tự trồng và sử dụng cây này để chữa bệnh. Tuy có một số ý kiến trái ngược nhau, nhưng Trinh nữ hoàng cung vẫn là dược liệu số 1 ở nước ta hiện nay trong điều trị bệnh về tiền liệt tuyến.