- Tham gia
- 9/12/2010
- Bài viết
- 2.416
"NHÂN RỘNG TẤM LÒNG NHÂN" Đây là một trang web được xây dựng nên bởi những tấm lòng Nhân ái bao dung của toàn thể các chị các mẹ và các bố. BuiDang tôi rất lấy làm ngưỡng mộ những tấm lòng cao cả của các thành viên CSTT.Kính chúc Toàn thể các bố các mẹ các anh các chị luôn có sức khỏe,hạnh phúc,và thành công.
Kính Thư
Bùi Hoàng Đăng.
Bình luận về chữ Nhân
Võ Sư: -Minh Kha )
Chữ Nhân xuất hiện trong văn hóa Hán Việt từ rất lâu đời . Có lẽ từ cái thưở người Á châu mới bắt đầu nghiệm ra cái đạo làm người từ những nỗi đau và những va chạm trong cuộc sống .
Chữ Nhân mang nhiều ý nghĩa . Nói theo tiếng tượng hình , Nhân có nghĩa là người , và lối viết theo chữ Hán - Việt xưa cũng khác . Nhân còn có nghĩa là lòng từ ái bao dung , độ lượng và thương người . Trong Vovinam ta , chữ Nhân là đức tính đầu tiên trong 12 đức tính mà môn sinh Vovinam chúng ta nên và cần phải có ...
Xét về góc độ làm người , hầu như ai cũng có " Nhân " cả . Theo Mạnh Tử thì : " Nhân chi sơ , tính bổn thiện " . Con người vừa mới sinh ra , ai cũng hiền lương cả . Nhưng cuộc sống và môi trường chính là con thuyền có thể làm cho ta bị đắm chìm và đưa chúng ta về mọi ngã đời .
-" Gần mực thì đen , gần đèn thì sáng " ...
Có ai bạc phước , rơi vào những gốc tối của cuốc sống thì quên dần đi cái chữ nhân đó . Nhưng giả sử , cùng một đứa bé sơ sinh đó được chào đời trong một gia đình tử tế , được bố mẹ chăm sóc yêu thương , thì hướng đi của người đó sẽ khác . Bởi vậy , nhân là một đức tính có thể được trau dồi và cũng có thể bị thay đổi . Vì vậy chúng ta mới là con người . Theo một số ý kiến cá nhân thì
-" Con người là một tạo vật không toàn vẹn của thượng đế .."
Nên có người này thì cũng có người khác . Người tốt và xấu ở mọi nơi . Ở đâu cũng có người nhân nghĩa và ở đâu cũng có kẻ bất nhân . Người Nhân nghĩa là người có giàu lòng thương người , có tình yêu thương bao la và lòng vị tha đến cao thượng . Người có lòng Nhân không phân biệt tuổi tác , giai cấp giàu nghèo .
*. Có một câu chuyện xuất hiện trên báo chí hiện nay mà ít người để tâm đến ( có lẽ vì cái nhân đối với đa số con người thời đại không còn quan trọng nữa ) . Người ta nói có một cô bé người Hàn Quốc được gia đình người Mỹ nhận làm con nuôi, cô ấy lớn lên nhưng thân hình rất nhỏ bé , một bửa kia đi học có 3 người bạn mới vào thấy cô ta nhỏ con nên ăn hiếp tìm cách trêu chọc làm bộ té ngã vào người cô ta luôn, cô ta về khóc với mẹ, người mẹ cũng hiền từ, bàn tính phương pháp thâu phục 3 cô bạn kia bẳng cách: Mỗi lần bị trêu chọc, cô ta luôn nói rằng:
- Thật sự tôi muốn làm bạn với các bạn!
Trải qua nhiều ngày bình tỉnh, cố gắng và không bỏ cuộc để nói lên những lời đó với 3 bạn mới, cô bé đã dùng tấm lòng tha thứ, tình yêu thương chân thành để cảm hóa ba trái tim cứng cỏi đó . cuối cùng cô bé đã cảm hoá được 3 cô bạn phá phách và trở thành bạn tốt với nhau.. Đó mới chính là lòng Nhân .
*. Trở về những năm tháng xa xưa , Đại Việt ta vẫn có những người vua nhân từ như Lý Thánh Tông , người nổi tiếng là hoàng đế nhân từ .Thánh Tông là một ông vua có lòng thương dân. Nhân một năm trời rét đậm, Thánh Tông bảo các quan hầu cận rằng:
-"Trẫm ở trong cung ngự sưởi than ấm mặc áo hồ cừu mà còn rét thế này.Huống chi những tù phạm giam trong ngục, phải trói buộc, cơm không có mà ăn, áo không có mà mặc; vả lại có người xét hỏi chưa xong, gian ngay chưa rõ, nhỡ rét quá mà chết thì thật là thương lắm".
Nói rồi truyền lấy chăn chiếu cho tù nằm, và mỗi ngày cho hai bữa ăn.
Lại có một hôm, Thánh Tông ra ngự ở điện Thiên Khánh xét án, có Động Thiên công chúa đứng hầu bên cạnh. Thánh Tông chỉ vào công chúa mà bảo các quan rằng:
-"Lòng trẫm yêu dân cũng như yêu con trẫm vậy, hiềm vì trăm họ ngu dại, làm càng phải tội, trẫm lấy làm thương lắm. Từ rày về sau tội gì cũng giảm nhẹ bớt đi".
*. Ngày nay , trong môn phái chúng ta có Chưởng môn Lê Sáng là người nổi tiếng có lòng thương người . Chưởng Môn là người phụng sự cả cuộc đời cho môn phái , từng đào tạo nhiều học trò tài giỏi về võ thuật cũng như võ đạo . Nhưng đau buồn thay, có nhiều người quên đi cái ơn đó, ngoảnh mặt quay lưng, làm nhiều chuyện xấu đối với thầy, thậm chí còn bất kính, châm biếm, tìm cách hạ nhục thầy, nhưng thầy không hề để ý hay trách móc . Khi những người đó quay về , thầy vẫn tha thứ lỗi lầm xưa và tiếp đón ân cần . Đó là tấm lòng Nhân từ của người Võ Sĩ Đạo. Ôi! tấm lòng bao dung và độ lượng của Chưởng Môn thật là vô bờ bến -bao la như biển cả.
*. Ngược lại với những người nhân từ là những kẻ bất Nhân . Người bất nhân là những người lòng dạ ác độc , làm những chuyện thất đức, lòng lang dạ sói. Trong xã hội từ xưa tới nay, những kẻ đó không thiếu ( nếu không muốn nói là đầy khắp mọi nơi ). Họ nằm trong mọi thành phần, không cần biết có học thức hay không có học thức, không cần biết giàu hay nghèo, giữ cương vị gì . Những tên đâm thuê chém mướn , cướp của giết người , vì đồng tiền mà lấy đi biết bao nhiêu mạng sống . Thật tàn bạo và bất nhân biết bao . Đó là những tên cướp trắng trợn . Họ có lẽ cũng có chút " tự hào " vì dám đễ rõ bộ mặt thật của họ ra ngoài . Có lẽ cũng nên liệt họ vào hàng " anh hùng " so với những người bất nhân đeo bộ mặt nai tơ khác . Ví dụ như những người làm lớn trong guồng máy lãnh đạo và chi huy thường hay bốc lột sức lao động của bao người vô tội . Họ giết dần giết mòn mạng sống của biết bao nhiêu người bằng cách đè ép người dân . dân nghèo tràn khắp đường phố , miếng cơm manh áo thiếu thốn đến bần cùng , vậy mà vẫn có người sưng sướng thảnh thơi vung tiền qua cửa sổ " ngồi mát ăn bát vàng "mặc tình dân chúng lầm than đói khổ?
*. Vovinam chúng ta cũng có rất nhiều người như vậy . Nhiều và nhiều người đọc võ đạo như học thuộc lòng để trả bài thi lên đai mà không hiểu gì? Có nhiều võ sư vẫn đi giảng đạo cho học trò , nhưng chính họ lại không bao giờ làm được điều đó . Đôi khi có người xúi giục học trò đi làm những chuyện không hợp đạo lý của con nhà võ, ví dụ phản bác tất cả những lý thuyết võ đạo do sáng tổ và chưởng môn truyền lại cho thế hệ sau, châm biếm, chê bai những gì trong Vovinam là trừu tượng, sai sự thật… Có người cứ mãi lo tranh giành quyền lợi trong môn phái gây ra bao cảnh đau buồn và khổ sầu cho những con tim chân chính. Có nhiều người làm huấn luyện viên Vovinam lại vì đồng tiền, không làm chuyện tốt, không dạy học trò trở thành người tốt, mãi lo nói xấu hảm hại người khác . Đó là bất nhân .. Họ không những đánh mất bản thân họ mà còn làm vẫn đục biết bao tâm hồn trẻ ngây thơ khác.
Xét toàn diện thì có cái tốt thì bắt buột phải có cái xấu . Chúng ta không thể nào đưa môn phái tới đến mức tuyệt đối . Nhưng điều tối thiểu chúng ta có thể làm là dùng hết khả năng chúng ta để giảm đi cái xấu đó đến mức có thể . Điều đó đòi hỏi sự thấu triệt lý thuyết võ đạo, sự nhiệt tình trong công tác huấn luyện và sư cố gắng vượt khó đi lên của từng môn sinh Vovinam chúng ta . Hãy đem lòng yêu thương trải khắp nơi , hòa mình vào cuộc sống , cảm hóa những trái tim sắt đá để mọi người khắp nơi luôn nhìn chúng ta như đóa sen giữa đầm :
-" Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn ... "
Dù trong Luận ngữ có nhiều sự giải thích khác nhau về "Nhân", song sự giải thích trong thiên "Nhan Uyên" là có tính chất bao quát hơn cả. Có thể nói, ở đây "Nhân" trong quan niệm của Khổng Tử là "yêu người" (Luận ngữ, Nhan Uyên, 21). Nếu nhìn toàn bộ tư tưởng của ông, phải xem nội dung trên là tiêu biểu cho điều "Nhân". "Nhân" là "yêu người", nhưng người nhân cũng còn phải biết "ghét người". Với Khổng Tử thì chỉ có người có đức nhân mới biết "yêu người" và "ghét người". Khổng Tử nói: "Duy có bậc nhân mới thương người và ghét người một cách chính đáng mà thôi" (Luận ngữ, Lý nhân, 3).
...
Trong quan niệm của Khổng Tử, "Nhân" không chỉ là "yêu người", "thương người", mà còn là đức hoàn thiện của con người, và do vậy, "nhân chính" là đạo làm người - sống với mình vả sống với người, đức nhân là cái bền vững như núi sông. Với ông, nếu thịnh đức của trời - đất là sinh thành, bắt nguồn từ đạo trung hoà, trung dung thì cái gốc của đạo lý con người là "trung thứ" và đạo đức, luân lý con người là "Nhân", người có đạo nhân là bậc quân tử, nước có đạo nhân thì bền vững như núi sông. Tuy nhiên, trong thời kỳ Xuân Thu - Chiến Quốc đã có nhiều học thuyết phê phán chữ "Nhân" (yêu người) của Khổng Tử. Có người cho đó là giả dối, có người cho đó là nói suông, có người lại cho đó là nguồn gốc của bất nhân, bất nghĩa... Thế nhưng không phải vì thế mà tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử không đi vào lòng của nhiều người đương thời, gây cho họ biết bao sự xúc động và làm cơ sở cho hành động nhân đạo của họ. Thực tế cho chúng ta thấy, "từ đời Hán trở đi, suốt trên hai nghìn năm đạo Khổng được độc tôn, Vua Chúa đời nào cũng ráng áp dụng nó, mặc dầu không đúng. Nó thực tế hơn đạo Mặc, đạo Lão, nhân bản hơn thuyết của Pháp gia". Cũng cần phải nói thêm rằng, trong Luận ngữ, tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử còn bao gồm nhiều đức khác, như: Trực (ngay thẳng, không giả dối), Kính (nghiêm trang, cẩn trọng, cẩn thận trong công việc), Nghĩa, Lễ...
Để hiểu rõ hơn về tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử cần so sánh nó với tư tưởng Kiêm ái của Mặc Tử, tư tưởng Từ bi của đạo Phật. Nếu tư tưởng Kiêm ái của Mặc Tử coi ai cũng như mình, người thân của người cũng là người thân của mình, không phân biệt riêng tư thì "Nhân" phân biệt mình và người, lấy mình làm khởi điểm để phân biệt từ thân đến sơ, từ gần tới xa, phân biệt người tất, kẻ xấu. Người Nhân trong quan niệm của Khổng Tử coi trọng đạo đức, chú ý phần thiện trong bản tính con người thì người Kiêm ái chỉ chú trọng đến sự cứu giúp vật chất, chú ý đến "giao tương lợi". Tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử cũng khác xa tư tưởng Từ bi của đạo Phật. Phật thương người và thương cả vạn vật. Lòng thương của Phật có một nỗi buồn vô hạn, buồn cho sự mê muội của sinh linh, tìm cách giải thoát mọi sinh linh ra khỏi vòng sinh, lão, bệnh, tử. Còn đạo Khổng tìm mọi cách giúp cho con người sống một cuộc sống vui vẻ hơn, có nghĩa lý hơn và tìm kiếm hạnh phúc ngay trên cõi trần chứ không phải ở trên cõi niết bàn. Chính vì vậy, ngay cả khi tư tưởng từ bi, cứu khổ, cứu nạn của Phật giáo du nhập và có chỗ đứng trong đời sống tinh thần của con người Đông Á thì nó cũng không thể thay thế được vai trò của đạo Khổng. Có thể nói "Nhân" của Khổng Tử là tư tưởng nhân đạo chủ nghĩa tiêu biểu nhất trong lịch sử các nước ở phía đông của Châu Á này.
Kính Thư
Bùi Hoàng Đăng.
Bình luận về chữ Nhân
Chữ Nhân xuất hiện trong văn hóa Hán Việt từ rất lâu đời . Có lẽ từ cái thưở người Á châu mới bắt đầu nghiệm ra cái đạo làm người từ những nỗi đau và những va chạm trong cuộc sống .
Chữ Nhân mang nhiều ý nghĩa . Nói theo tiếng tượng hình , Nhân có nghĩa là người , và lối viết theo chữ Hán - Việt xưa cũng khác . Nhân còn có nghĩa là lòng từ ái bao dung , độ lượng và thương người . Trong Vovinam ta , chữ Nhân là đức tính đầu tiên trong 12 đức tính mà môn sinh Vovinam chúng ta nên và cần phải có ...
Xét về góc độ làm người , hầu như ai cũng có " Nhân " cả . Theo Mạnh Tử thì : " Nhân chi sơ , tính bổn thiện " . Con người vừa mới sinh ra , ai cũng hiền lương cả . Nhưng cuộc sống và môi trường chính là con thuyền có thể làm cho ta bị đắm chìm và đưa chúng ta về mọi ngã đời .
-" Gần mực thì đen , gần đèn thì sáng " ...
Có ai bạc phước , rơi vào những gốc tối của cuốc sống thì quên dần đi cái chữ nhân đó . Nhưng giả sử , cùng một đứa bé sơ sinh đó được chào đời trong một gia đình tử tế , được bố mẹ chăm sóc yêu thương , thì hướng đi của người đó sẽ khác . Bởi vậy , nhân là một đức tính có thể được trau dồi và cũng có thể bị thay đổi . Vì vậy chúng ta mới là con người . Theo một số ý kiến cá nhân thì
-" Con người là một tạo vật không toàn vẹn của thượng đế .."
Nên có người này thì cũng có người khác . Người tốt và xấu ở mọi nơi . Ở đâu cũng có người nhân nghĩa và ở đâu cũng có kẻ bất nhân . Người Nhân nghĩa là người có giàu lòng thương người , có tình yêu thương bao la và lòng vị tha đến cao thượng . Người có lòng Nhân không phân biệt tuổi tác , giai cấp giàu nghèo .
*. Có một câu chuyện xuất hiện trên báo chí hiện nay mà ít người để tâm đến ( có lẽ vì cái nhân đối với đa số con người thời đại không còn quan trọng nữa ) . Người ta nói có một cô bé người Hàn Quốc được gia đình người Mỹ nhận làm con nuôi, cô ấy lớn lên nhưng thân hình rất nhỏ bé , một bửa kia đi học có 3 người bạn mới vào thấy cô ta nhỏ con nên ăn hiếp tìm cách trêu chọc làm bộ té ngã vào người cô ta luôn, cô ta về khóc với mẹ, người mẹ cũng hiền từ, bàn tính phương pháp thâu phục 3 cô bạn kia bẳng cách: Mỗi lần bị trêu chọc, cô ta luôn nói rằng:
- Thật sự tôi muốn làm bạn với các bạn!
Trải qua nhiều ngày bình tỉnh, cố gắng và không bỏ cuộc để nói lên những lời đó với 3 bạn mới, cô bé đã dùng tấm lòng tha thứ, tình yêu thương chân thành để cảm hóa ba trái tim cứng cỏi đó . cuối cùng cô bé đã cảm hoá được 3 cô bạn phá phách và trở thành bạn tốt với nhau.. Đó mới chính là lòng Nhân .
*. Trở về những năm tháng xa xưa , Đại Việt ta vẫn có những người vua nhân từ như Lý Thánh Tông , người nổi tiếng là hoàng đế nhân từ .Thánh Tông là một ông vua có lòng thương dân. Nhân một năm trời rét đậm, Thánh Tông bảo các quan hầu cận rằng:
-"Trẫm ở trong cung ngự sưởi than ấm mặc áo hồ cừu mà còn rét thế này.Huống chi những tù phạm giam trong ngục, phải trói buộc, cơm không có mà ăn, áo không có mà mặc; vả lại có người xét hỏi chưa xong, gian ngay chưa rõ, nhỡ rét quá mà chết thì thật là thương lắm".
Nói rồi truyền lấy chăn chiếu cho tù nằm, và mỗi ngày cho hai bữa ăn.
Lại có một hôm, Thánh Tông ra ngự ở điện Thiên Khánh xét án, có Động Thiên công chúa đứng hầu bên cạnh. Thánh Tông chỉ vào công chúa mà bảo các quan rằng:
-"Lòng trẫm yêu dân cũng như yêu con trẫm vậy, hiềm vì trăm họ ngu dại, làm càng phải tội, trẫm lấy làm thương lắm. Từ rày về sau tội gì cũng giảm nhẹ bớt đi".
*. Ngày nay , trong môn phái chúng ta có Chưởng môn Lê Sáng là người nổi tiếng có lòng thương người . Chưởng Môn là người phụng sự cả cuộc đời cho môn phái , từng đào tạo nhiều học trò tài giỏi về võ thuật cũng như võ đạo . Nhưng đau buồn thay, có nhiều người quên đi cái ơn đó, ngoảnh mặt quay lưng, làm nhiều chuyện xấu đối với thầy, thậm chí còn bất kính, châm biếm, tìm cách hạ nhục thầy, nhưng thầy không hề để ý hay trách móc . Khi những người đó quay về , thầy vẫn tha thứ lỗi lầm xưa và tiếp đón ân cần . Đó là tấm lòng Nhân từ của người Võ Sĩ Đạo. Ôi! tấm lòng bao dung và độ lượng của Chưởng Môn thật là vô bờ bến -bao la như biển cả.
*. Ngược lại với những người nhân từ là những kẻ bất Nhân . Người bất nhân là những người lòng dạ ác độc , làm những chuyện thất đức, lòng lang dạ sói. Trong xã hội từ xưa tới nay, những kẻ đó không thiếu ( nếu không muốn nói là đầy khắp mọi nơi ). Họ nằm trong mọi thành phần, không cần biết có học thức hay không có học thức, không cần biết giàu hay nghèo, giữ cương vị gì . Những tên đâm thuê chém mướn , cướp của giết người , vì đồng tiền mà lấy đi biết bao nhiêu mạng sống . Thật tàn bạo và bất nhân biết bao . Đó là những tên cướp trắng trợn . Họ có lẽ cũng có chút " tự hào " vì dám đễ rõ bộ mặt thật của họ ra ngoài . Có lẽ cũng nên liệt họ vào hàng " anh hùng " so với những người bất nhân đeo bộ mặt nai tơ khác . Ví dụ như những người làm lớn trong guồng máy lãnh đạo và chi huy thường hay bốc lột sức lao động của bao người vô tội . Họ giết dần giết mòn mạng sống của biết bao nhiêu người bằng cách đè ép người dân . dân nghèo tràn khắp đường phố , miếng cơm manh áo thiếu thốn đến bần cùng , vậy mà vẫn có người sưng sướng thảnh thơi vung tiền qua cửa sổ " ngồi mát ăn bát vàng "mặc tình dân chúng lầm than đói khổ?
*. Vovinam chúng ta cũng có rất nhiều người như vậy . Nhiều và nhiều người đọc võ đạo như học thuộc lòng để trả bài thi lên đai mà không hiểu gì? Có nhiều võ sư vẫn đi giảng đạo cho học trò , nhưng chính họ lại không bao giờ làm được điều đó . Đôi khi có người xúi giục học trò đi làm những chuyện không hợp đạo lý của con nhà võ, ví dụ phản bác tất cả những lý thuyết võ đạo do sáng tổ và chưởng môn truyền lại cho thế hệ sau, châm biếm, chê bai những gì trong Vovinam là trừu tượng, sai sự thật… Có người cứ mãi lo tranh giành quyền lợi trong môn phái gây ra bao cảnh đau buồn và khổ sầu cho những con tim chân chính. Có nhiều người làm huấn luyện viên Vovinam lại vì đồng tiền, không làm chuyện tốt, không dạy học trò trở thành người tốt, mãi lo nói xấu hảm hại người khác . Đó là bất nhân .. Họ không những đánh mất bản thân họ mà còn làm vẫn đục biết bao tâm hồn trẻ ngây thơ khác.
Xét toàn diện thì có cái tốt thì bắt buột phải có cái xấu . Chúng ta không thể nào đưa môn phái tới đến mức tuyệt đối . Nhưng điều tối thiểu chúng ta có thể làm là dùng hết khả năng chúng ta để giảm đi cái xấu đó đến mức có thể . Điều đó đòi hỏi sự thấu triệt lý thuyết võ đạo, sự nhiệt tình trong công tác huấn luyện và sư cố gắng vượt khó đi lên của từng môn sinh Vovinam chúng ta . Hãy đem lòng yêu thương trải khắp nơi , hòa mình vào cuộc sống , cảm hóa những trái tim sắt đá để mọi người khắp nơi luôn nhìn chúng ta như đóa sen giữa đầm :
-" Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn ... "
Dù trong Luận ngữ có nhiều sự giải thích khác nhau về "Nhân", song sự giải thích trong thiên "Nhan Uyên" là có tính chất bao quát hơn cả. Có thể nói, ở đây "Nhân" trong quan niệm của Khổng Tử là "yêu người" (Luận ngữ, Nhan Uyên, 21). Nếu nhìn toàn bộ tư tưởng của ông, phải xem nội dung trên là tiêu biểu cho điều "Nhân". "Nhân" là "yêu người", nhưng người nhân cũng còn phải biết "ghét người". Với Khổng Tử thì chỉ có người có đức nhân mới biết "yêu người" và "ghét người". Khổng Tử nói: "Duy có bậc nhân mới thương người và ghét người một cách chính đáng mà thôi" (Luận ngữ, Lý nhân, 3).
...
Trong quan niệm của Khổng Tử, "Nhân" không chỉ là "yêu người", "thương người", mà còn là đức hoàn thiện của con người, và do vậy, "nhân chính" là đạo làm người - sống với mình vả sống với người, đức nhân là cái bền vững như núi sông. Với ông, nếu thịnh đức của trời - đất là sinh thành, bắt nguồn từ đạo trung hoà, trung dung thì cái gốc của đạo lý con người là "trung thứ" và đạo đức, luân lý con người là "Nhân", người có đạo nhân là bậc quân tử, nước có đạo nhân thì bền vững như núi sông. Tuy nhiên, trong thời kỳ Xuân Thu - Chiến Quốc đã có nhiều học thuyết phê phán chữ "Nhân" (yêu người) của Khổng Tử. Có người cho đó là giả dối, có người cho đó là nói suông, có người lại cho đó là nguồn gốc của bất nhân, bất nghĩa... Thế nhưng không phải vì thế mà tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử không đi vào lòng của nhiều người đương thời, gây cho họ biết bao sự xúc động và làm cơ sở cho hành động nhân đạo của họ. Thực tế cho chúng ta thấy, "từ đời Hán trở đi, suốt trên hai nghìn năm đạo Khổng được độc tôn, Vua Chúa đời nào cũng ráng áp dụng nó, mặc dầu không đúng. Nó thực tế hơn đạo Mặc, đạo Lão, nhân bản hơn thuyết của Pháp gia". Cũng cần phải nói thêm rằng, trong Luận ngữ, tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử còn bao gồm nhiều đức khác, như: Trực (ngay thẳng, không giả dối), Kính (nghiêm trang, cẩn trọng, cẩn thận trong công việc), Nghĩa, Lễ...
Để hiểu rõ hơn về tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử cần so sánh nó với tư tưởng Kiêm ái của Mặc Tử, tư tưởng Từ bi của đạo Phật. Nếu tư tưởng Kiêm ái của Mặc Tử coi ai cũng như mình, người thân của người cũng là người thân của mình, không phân biệt riêng tư thì "Nhân" phân biệt mình và người, lấy mình làm khởi điểm để phân biệt từ thân đến sơ, từ gần tới xa, phân biệt người tất, kẻ xấu. Người Nhân trong quan niệm của Khổng Tử coi trọng đạo đức, chú ý phần thiện trong bản tính con người thì người Kiêm ái chỉ chú trọng đến sự cứu giúp vật chất, chú ý đến "giao tương lợi". Tư tưởng "Nhân" của Khổng Tử cũng khác xa tư tưởng Từ bi của đạo Phật. Phật thương người và thương cả vạn vật. Lòng thương của Phật có một nỗi buồn vô hạn, buồn cho sự mê muội của sinh linh, tìm cách giải thoát mọi sinh linh ra khỏi vòng sinh, lão, bệnh, tử. Còn đạo Khổng tìm mọi cách giúp cho con người sống một cuộc sống vui vẻ hơn, có nghĩa lý hơn và tìm kiếm hạnh phúc ngay trên cõi trần chứ không phải ở trên cõi niết bàn. Chính vì vậy, ngay cả khi tư tưởng từ bi, cứu khổ, cứu nạn của Phật giáo du nhập và có chỗ đứng trong đời sống tinh thần của con người Đông Á thì nó cũng không thể thay thế được vai trò của đạo Khổng. Có thể nói "Nhân" của Khổng Tử là tư tưởng nhân đạo chủ nghĩa tiêu biểu nhất trong lịch sử các nước ở phía đông của Châu Á này.
