Chuyên gia hé lộ 05 bí quyết biến "nhại lời" thành bước đệm giao tiếp

1.Giới thiệu​

Khi nghe con liên tục lặp lại câu hỏi của mình, hay nhắc đi nhắc lại lời thoại trong phim hoạt hình, nhiều phụ huynh lập tức lo lắng:

• “Con có bị rối loạn ngôn ngữ không?”
• “Liệu con có thể giao tiếp bình thường?”
• “Tại sao dạy mãi mà con không chịu trả lời, chỉ lặp lại?”

Hiện tượng này trong khoa học gọi là nhại lời (echolalia). Đây là một trong những hành vi ngôn ngữ đặc trưng ở trẻ tự kỷ, tăng động giảm chú ý hoặc chậm phát triển ngôn ngữ. Tuy nhiên, nhại lời không phải lúc nào cũng tiêu cực. Ngược lại, nếu được can thiệp đúng cách, nhại lời có thể trở thành bước đệm quan trọng giúp trẻ hình thành kỹ năng giao tiếp.

Trong bài viết này, chuyên gia giáo dục não bộ của GMA Việt Nam sẽ giúp phụ huynh hiểu rõ hiện tượng nhại lời, nguyên nhân và 5 bí quyết giúp con giảm nhại lời một cách khoa học và hiệu quả.

2.Nhại lời ở trẻ đặc biệt là gì?​

Hai dạng phổ biến​

1. Nhại lời tức thì (Immediate echolalia): Trẻ nhắc lại ngay lập tức câu vừa nghe.
   • Ví dụ: Mẹ hỏi “Con có muốn uống sữa không?” → Bé trả lời: “Con có muốn uống sữa không?”.
2. Nhại lời trì hoãn (Delayed echolalia): Trẻ lặp lại sau vài giờ, vài ngày hoặc thậm chí lâu hơn.
   • Ví dụ: Sau khi xem hoạt hình, bé liên tục lặp lại lời thoại của nhân vật.

3. Vì sao trẻ nhại lời?​

• Não bộ chưa cân bằng: Các vùng ngôn ngữ và cảm xúc hoạt động không đồng bộ, não chọn “sao chép” thay vì tự tạo câu trả lời.
• Thiếu kỹ năng giao tiếp: Con chưa biết cách bày tỏ nhu cầu, nhại lời để duy trì tương tác.
• Tự điều chỉnh cảm xúc: Khi căng thẳng, trẻ lặp lại lời nói để trấn an bản thân.
• Hành vi củng cố lâu dài: Nếu không can thiệp, nhại lời trở thành thói quen.

👉 Như vậy, nhại lời không phải do con bướng bỉnh hay không chịu học, mà là phản ứng tự nhiên của não bộ khi chưa được rèn luyện đúng cách.

4. Nhại lời – rào cản hay cơ hội?​

Phần lớn phụ huynh chỉ nhìn nhại lời như một khó khăn. Nhưng dưới góc nhìn chuyên gia, nhại lời thực chất có thể là cơ hội vàng để phát triển ngôn ngữ:

• Giúp trẻ nhận diện âm thanh, tập ghi nhớ từ vựng.
• Tập luyện khẩu hình, phát âm.
• Thể hiện mong muốn giao tiếp, dù chưa đúng cách.

Điều quan trọng là: phụ huynh không nên vội vàng chặn đứng hành vi nhại lời, mà cần biết cách chuyển hóa nó thành phản hồi có ý nghĩa.

5. 05 bí quyết giúp trẻ giảm nhại lời và phát triển giao tiếp​

5.1. Tạo môi trường ngôn ngữ tích cực​

Môi trường giao tiếp là nền tảng để con học cách phản hồi.

• Nói ngắn gọn, rõ ràng, chậm rãi.
• Hạn chế câu hỏi đóng “Có/Không” – dễ khiến trẻ lặp lại.
• Thay bằng câu hỏi lựa chọn: “Con muốn uống nước cam hay sữa?”.

👉 Điều này buộc con phải đưa ra phản hồi thay vì nhắc lại y nguyên câu hỏi.

5.2. Áp dụng kỹ thuật mô hình hóa (Modeling)​

Modeling là phương pháp cha mẹ/cô giáo làm mẫu câu trả lời ngay sau khi trẻ nhại lại.

• Ví dụ:
  • Mẹ: “Con có muốn ăn táo không?”
  • Bé: “Con có muốn ăn táo không?”
  • Mẹ: “Con muốn ăn táo ạ.”

Lặp đi lặp lại nhiều lần, não bộ sẽ học được mẫu phản hồi đúng, thay vì chỉ sao chép.

5.3. Kích thích đa giác quan​

Trẻ đặc biệt thường học tốt hơn khi nhiều giác quan cùng tham gia.

• Kết hợp nghe – nhìn – chạm để gắn từ vựng với trải nghiệm thực tế.
• Ví dụ: Khi hỏi “Con có muốn uống sữa không?”, hãy đưa ly sữa cho bé nhìn và cầm.

👉 Khi não bộ nhận được thông tin đa chiều, trẻ dễ hiểu và phản hồi hơn.

5.4. Rèn luyện trạng thái não bộ bằng MemoState​

Một nguyên nhân lớn khiến trẻ nhại lời là não bộ căng thẳng, mất cân bằng sóng não.
Tại GMA Việt Nam, các bé được tập MemoState – bài tập giúp não đạt trạng thái “sẵn sàng học”:

• Hít thở sâu → giảm căng thẳng.
• Nghe âm thanh nền khoa học → kích hoạt sóng Alpha.
• Đưa não vào trạng thái thư giãn – tập trung.

Khi não ổn định, trẻ không còn phản xạ “nhại lời vô thức” mà bắt đầu nghe – hiểu – phản hồi tự nhiên.

5.5. Kiên nhẫn và khích lệ đúng lúc​

Sửa nhại lời không thể diễn ra trong một ngày. Cần tiến hành từ từ, từng bước nhỏ.

• Không ép con bỏ nhại lời ngay lập tức.
• Xen kẽ câu trả lời gợi ý để giảm dần tần suất.
• Khen ngợi, khích lệ khi con nói đúng để tạo động lực.

👉 Sự kiên nhẫn và khích lệ đúng lúc chính là chìa khóa để con tiến bộ bền vững.

6. Câu chuyện thực tế tại GMA Việt Nam​

Một bé trai 6 tuổi mắc rối loạn phổ tự kỷ đến GMA VN với hành vi nhại lại 100% câu hỏi.

• Tháng đầu tiên: Bé vẫn nhại lời, nhưng được giáo viên modeling và tập MemoState.
• Sau 4 tuần: Bé bắt đầu trả lời ngắn gọn “Có/Không”.
• Sau 3 tháng: Bé có thể nói: “Con muốn uống nước cam.”

Từ một đứa trẻ chỉ biết sao chép lời nói, bé đã có thể tự đưa ra phản hồi cá nhân – bước tiến lớn trên hành trình giao tiếp.

7. Những điều phụ huynh cần tránh​

1. ❌ Quát mắng khi con nhại lời → chỉ khiến con thêm căng thẳng.
2. ❌ Bỏ mặc hành vi → nhại lời dễ thành thói quen khó bỏ.
3. ❌ So sánh con với bạn bè → khiến con mất tự tin, phụ huynh thêm áp lực.

8. Kết luận​

Nhại lời không phải là “án tử” cho khả năng giao tiếp của con. Ngược lại, đây có thể là cơ hội để con học cách sử dụng ngôn ngữ một cách tự nhiên nếu cha mẹ áp dụng đúng phương pháp.

5 bí quyết quan trọng gồm:

• Tạo môi trường ngôn ngữ tích cực.
• Áp dụng modeling.
• Kích thích đa giác quan.
• Rèn luyện não bộ bằng MemoState.
• Kiên nhẫn, khích lệ con từng bước.

🌱 Tại GMA Việt Nam, chúng tôi đồng hành cùng phụ huynh và trẻ đặc biệt để biến nhại lời từ một rào cản thành bước đệm phát triển giao tiếp.
Cách liên hệ với chúng tôi:
Call/Zalo: 0981 586 907 (Mr. Vũ Anh Tuấn)

GMA Việt Nam – Học Viện Trí Tuệ Thiên Tài

CS1: NO24 LK829 Khu đất dịch vụ Bờ Hội, La Khê, Hà Đông, Hà Nội
CS2: Số 21 Trần Kim Xuyến, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội.