Chưa có cơ chế xử lí nghiêm sai phạm của đối tác liên kết

Thời gian gần đây, dư luận quan tâm về lỗi in ấn trong bộ sách Bài tập Tiếng Việt nâng cao của tác giả Đặng Thị Trà do Nhà xuất bản Đại học Sư phạm liên kết xuất bản với Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Trí Nhân Tâm.

Qua quá trình tìm hiểu, chúng tôi thấy nguyên nhân của sự việc không xuất phát từ Nhà xuất bản mà từ đơn vị liên kết xuất bản.

Sai sót là do đơn vị liên kết xuất bản

Quý IV năm 2009, NXB Đại học Sư phạm liên kết với Công ty CP Đầu tư và Phát triển Trí Nhân Tâm xuất bản hai bộ sách Bài tập Tiếng Việt nâng cao và Bài tập Toán nâng cao (từ lớp 1 đến lớp 5, mỗi lớp 2 tập). Sau khi nhận bản thảo từ đơn vị liên kết, NXB đã tổ chức biên tập, đọc duyệt và làm mọi thủ tục theo đúng quy trình xuất bản. Toàn bộ sản phẩm xuất bản lần đầu đã nộp lưu chiểu không có lỗi ở phần Lời nói đầu. NXB đã nộp lưu chiểu và kí quyết định phát hành tháng 4/2010. Sau khi sách được phát hành trên thị trường, NXB không nhận được bất cứ phản hồi nào bất lợi từ phía độc giả đối với hai bộ sách nói trên cho đến đầu tháng 9/2013


Quý III năm 2012, đơn vị liên kết xin được cấp phép tái bản (không sửa chữa) hai bộ sách này, Nhà xuất bản ĐHSP đã đồng ý và kí hợp đồng liên kết và cấp phép tái bản theo sản phẩm xuất bản lần đầu (nộp lưu chiểu tháng 4/2010). Cho đến nay, mặc dù đã nhiều lần yêu cầu phía đối tác nộp sách lưu chiểu (cả gọi điện và bằng văn bản) để nghiệm thu và làm thủ tục phát hành, song cho đến nay NXB Đại học Sư phạm vẫn chưa nhận được sách lưu chiểu của bộ sách tái bản nên chưa có quyết định phát hành toàn bộ ấn phẩm tái bản.

Gần đây, sau khi nhận được phản ánh của phụ huynh học sinh về lỗi in trong Lời nói đầu của bộ sách Bài tập tiếng Việt nâng cao, NXB Đại học Sư phạm đã yêu cầu đại diện Công ty CP Đầu tư và Phát triển Trí Nhân Tâm, Công ty TNHH MTV In và Nghiên cứu thị trường Việt Cường, Công ty TNHH Sản xuất In Minh Quang đến trụ sở của NXB Đại học Sư phạm để làm rõ sự việc. Sau khi tiến hành rà soát lại toàn bộ sản phẩm in bộ sách này cho thấy: Những ấn phẩm tái bản của bộ sách (quý III/2012) mặc dù được cấp phép in tái bản theo sản phẩm in lần đầu (không sửa chữa) nhưng vẫn có 04 đầu sách có lỗi trong Lời nói đầu. Cụ thể là ở các lớp: lớp 1 – tập 1; lớp 2 – tập 1, 2; lớp 3 – tập 2.

Nguyên nhân của sai sót này được xác định là do Công ty CP Đầu tư và Phát triển Trí Nhân Tâm chuyển dữ liệu cho nhà in để làm phim in tái bản, song thiếu Lời nói đầu của bộ Bài tập Tiếng Việt nâng cao. Nhà in đã tự ý coppy Lời nói đầu của bộ Bài tập Toán nâng cao làm lời nói đầu cho bộ sách Bài tập Tiếng Việt nâng cao nhưng không sửa triệt để nội dung Lời nói đầu cho phù hợp với bộ sách này.


Như vậy, lỗi này thuộc về đơn vị liên kết xuất bản và nhà in được đơn vị liên kết đặt in, nhưng NXB Đại học Sư phạm phải hứng chịu tai tiếng trước dư luận xã hội, mặc dù đã thực hiện đúng quy trình xuất bản. Theo Luật Xuất bản hiện hành, Công ty CP Đầu tư và Phát triển Trí Nhân Tâm đã vi phạm Luật Xuất bản – Sách chưa được nghiệm thu và “Chỉ phát hành xuất bản phẩm liên kết sau khi Tổng Giám đốc (Giám đốc) NXB kí quyết định phát hành” (Điều 23); “Nghiêm cấm phát hành xuất bản phẩm không có nguồn gốc hợp pháp hoặc chưa nộp lưu chiểu.” (Điều 10).

Chưa có cơ chế xử lí nghiêm sai phạm của đối tác liên kết

Ngay sau khi phát hiện ra sự việc, NXB Đại học Sư phạm đã ra quyết định thu hồi và yêu cầu đơn vị liên kết thu hồi triệt để toàn bộ những ấn phẩm chưa được phép phát hành, nhất là các ấn phẩm có lỗi nói trên, đồng thời đổi sách hoặc hoàn tiền cho khách hàng.


Tuy nhiên, sau khi những lỗi in ấn trên đây được phát hiện thì chỉ có NXB ĐHSP bị dư luận phê phán, còn đối tác liên kết thì gần như “vô can”. Luật Xuất bản mới sửa đổi, bổ sung có hiệu lực từ tháng 7/2013 đã quy định rõ, đối tác liên kết phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hoạt động liên kết xuất bản và xuất bản phẩm liên kết. Tuy nhiên, chế tài để xử phạt thì chưa có, và người phải gánh chịu hậu quả khi những sự việc sai sót xảy ra như trường hợp của NXB Đại học Sư phạm vừa qua lại chính là các NXB.

Qua sự việc này cho thấy, cần phải có những quy định rõ ràng về các chế tài xử lí sai phạm của các đối tác liên kết trong xuất bản để giảm thiểu những sai sót không đáng có trên thị trường xuất bản phẩm. Mặt khác, có thể coi lô sách tái bản có lỗi trên do Công ty Trí Nhân Tâm phát hành trên thị trường là sách lậu (vì chưa được phép phát hành) mà NXB vẫn phải gánh chịu hậu quả thì thử hỏi sách lậu đang tràn ngập trên thị trường hiện nay ai là người phải đứng ra chịu trách nhiệm?

Về pháp lí, Luật Xuất bản cho phép các NXB được liên kết với các đối tác để xuất bản ấn phẩm và thực tế đây là nguồn thu duy trì sự tồn tại của nhiều nhà xuất bản. Những lỗi in ấn do đối tác gây ra như vậy đã và đang có thể xảy ra khi còn hoạt động liên kết xuất bản. Các NXB khó có thể kiểm soát nổi nếu các đối tác liên kết không nghiêm túc thực hiện đúng quy trình cũng như Luật Xuất bản. Vậy sẽ phải xử lí thế nào? Đây thực sự là câu hỏi khó giải đáp cho các cơ quan quản lí nhà nước về hoạt động xuất bản.