Bí ẩn về di tích Zimbabwe

Cái tên Zimbabwe gợi cho ta sự liên tưởng không giới hạn. Theo tiếng Tây Ban Nha thì Zimbabwe có nghĩa là "ngôi nhà đá khả kính", "nhà đá". Ngoài ra, có một số người cho rằng, Zimbabwe là từ đồng âm của "mazimbwe",trong tiếng Seichanne ý nghĩa của nó là "nhà ở của tù trưởng". Lại có ý kiến cho rằng, nó là "mỏ giàu có"... Tất cả những gợi mở ấy đã phủ lên Zimbabwe, quốc gia lục địa và những di tích cổ đại nằm trong đó một màu sắc huyền bí.


Vào năm 1868, một đoàn các nhà thám hiểm Châu Âu khi đi du lịch Châu Phi đã vô tình phát hiện ra một bãi đá hoang tàn rộng mênh mông ở vùng Zimbabwe. Di tích này được gọi là “Đại Zimbabwe” và nhanh chóng nổi tiếng khắp thế giới thời gian sau đó.


Nơi đây có những cấu trúc bằng đá khổng lồ có niên đại thế kỷ 12, tuy phần lớn đã bị hư hỏng, nhưng vẫn giữ được vẻ hùng vĩ tráng lệ của một quần thể kiến trúc được xây dựng bởi một vương quốc hùng mạnh.


Tâm điểm của di tích Đại Zimbabwe là một tòa thành lớn hình bầu dục. Công trình được xây bằng những phiến đá xẻ nhỏ với kỷ thuật rất cao, không cần đến bất cứ chất kết dính nào. Tường thành ngắt quãng bởi 3 cánh cổng.


Bên trong thành là một quần thể kiến trúc phong phú với những bức tường bao, dấu tích nhà ở, cung điện, bia đá, hầm ngầm, giếng nước, đặc biệt là những tháp đá cao hình nón đặc ruột mà cho đến nay người ta vẫn chưa giải mã được ý nghĩa.


Từ khi được phát hiện, nhiều huyền thoại đã được người châu Âu bao phủ lên di tích Đại Zimbabwe.


Họ cho rằng, Đại Zimbabwe chính là khu đất có mỏ vàng của Quốc vương Salomon được nhắc tới trong Thánh kinh cựu ước. Tường bảo vệ thành ở nơi đây được xây dựng mô phỏng theo kiểu mà Vua Salomon xây dựng cung điện trên núi Molia.


Huyền thoại này đã dẫn đến thảm họa cho di tích độc nhất vô nhị châu Phi này.


Một cơn sốt tìm vàng của người châu Âu đã bùng nổ tại Đại Zimbabwe. Họ đã thuê dân địa phương cùng những phương tiện cơ giới tiên tiến, tiến hành đào bới toàn bộ khu di tích với độ sâu tới 3m.
Dù không thấy vàng, người châu Âu đã làm phát lộ rất nhiều hiện vậy quý giá, gồm cả các văn tự cổ của nền văn minh đã xây nên Đại Zimbabwe. Tất cả đều đã bị thất thoát ra thị trường trước khi các nhà khoa học có thể tiến hành nghiên cứu.


Những cuộc khai quật chính thức sau này tiếp tục phát lộ một lượng lớn hiện vật gồm vũ khí, công cụ lao động và một ít đồ trang sức được chế tác rất tinh xảo và đẹp. Một số trong đó được đưa đến từ Trung Quốc, Ả Rập, Ba Tư và cả từ Ấn Độ xa xưa.


Từ những văn vật tìm thấy trong lòng đất khu vực này, ít nhất chúng ta cũng có thể nhận thấy, ở nơi thành đá bị tiêu vong này từng có sự trao đổi về văn hóa, mậu dịch từ lâu đời với Trung Quốc và Ả Rập và Ba Tư cổ xưa. Nhưng trong các sách cổ của Trung Quốc, Ả Rập, Ba Tư hiếm thấy những ghi chép về hoạt động buôn bán với Zimbabwe.



Rất có thể những di vật này được nhân vật trung gian nào đó đưa tới buôn bán ở Zimbabwe. Nhân vật trung gian này là ai, chúng ta cũng chưa được biết. Từ những tháp hình nón hùng vĩ, chúng ta còn thấy được kỹ thuật xây dựng thời bấy giờ ở đây đã đạt đến một trình độ rất cao. Nói một cách khác, những người xây dựng tháp hình nón này ngay từ rất sớm đã nắm được tri thức về hình học, kiến trúc học, lực học,...

Tất cả những công trình kiến trúc đá to nhỏ, xa gần này được dùng để làm gì? Có một số người cho rằng, nơi đây có thể là Hoàng thành của một Vương quốc cổ xưa đã bị hủy diệt từ rất sớm; cũng có người cho rằng nó là một tụ điểm tôn giáo lớn. Nhưng tất cả mới chỉ là những phỏng đoán chủ quan bởi trên thực tế toàn bộ công trình kiến trúc bằng đá này không hề có bất kỳ một văn tự hay đồ án hoặc bích họa nào. Về mặt này nó khác xa với Thành Maya của Châu Mỹ, hoặc Angkor của khu vực Đông Nam Á. Trên Maya và Angkor đều có những bức phù điêu. Hơn nữa, trong nền văn hóa thế giới được lưu truyền lại cũng không có bất kỳ ghi chép gì về Zimbabwe nên chúng ta không biết tìm hiểu nó bằng con đường nào. Vấn đề có liên quan đến điều này chỉ có thể là: người nào? trong thời gian nào? dùng dụng cụ gì? phương pháp nào sáng tạo ra thành đá đẹp lạ thường này? Người kiến tạo ra thành đá có quan hệ gì với người Marshara và người Mataberlai hiện đang sinh sống ở Zimbabwe. Nếu như người xây dựng thành đá từ bên ngoài tới thì tại sao người ta lại đột nhiên trong một ngày nào đó đã từ bỏ nơi này?

Cho đến nay, chủ nhân vương quốc Đại Zimbabwe là ai, vì sao vương quốc này lại suy tàn vẫn là một ẩn số không lời giải đối với các nhà nghiên cứu lịch sử.

Có thể nói, trên Thế giới ngoài Ai Cập ra thì Đại Zimbabwe cũng là tiêu chí của nền văn minh châu Phi. Nhưng thực sự chúng ta đã biết và hiểu về nó được rất ít


H.T (Theo Nền văn minh cổ thế giới)