[Trích đoạn] : Chúa tể những chiếc Nhẫn - Một bữa tiệc từ lâu trông đợi

[Mượn Nhã Nam một chương trích lên đây, coi như miếng trầu đầu chuyện nhé]

Dạo ông Bilbo Bao Gai sống ở Đáy Bao tuyên bố mình sẽ sớm tổ chức sinh nhật lần thứ mười một chục mốt bằng một bữa tiệc đặc biệt tráng lệ, quả tình ở Hobbit Thôn có khối lời xì xào bàn tán và kích động.

Bilbo rất giàu, rất kỳ quặc, đã là kỳ quan của Quận trong sáu mươi năm, kể từ lần biến mất đáng nhớ và cú trở về chẳng ai ngờ của ông. Của cải ông mang về từ những chuyến du hành giờ đã trở thành huyền thoại địa phương, và dân chúng tin, bất kể đám người già có định nói gì, là Quả Đồi khúc Đáy Bao đầy những đường hầm lèn chặt của báu. Và nếu như thế vẫn còn chưa đủ tiếng tăm thì cũng còn đó vẻ cường tráng lâu dài của ông để mà kinh ngạc. Thời gian trôi qua, nhưng thời gian dường như chẳng để lại dấu vết nơi ông Bao Gai. Ở tuổi chín mươi ông vẫn như ở tuổi năm mươi. Ở tuổi chín mươi chín họ bắt đầu bảo rằng ông duy trì thể lực tốt; nhưng chính ra không thay đổi mới là cách diễn đạt gần sát sự thực. Có vài người lắc đầu, nghĩ thế này quá đủ đầy, khó là một sự tốt cho được; có vẻ trời ăn ở bất công mới đi ban cho ai đó tuổi xuân (hình như) bất tận cùng với của cải (nghe đồn) không đếm xuể.
“Rồi sẽ phải trả giá thôi,” họ nói. ”Thật thiếu tự nhiên, rắc rối rồi sẽ nảy ra mà xem!”

Nhưng đến giờ rắc rối vẫn chưa thấy nảy ra; và vì ông Bao Gai vốn hào phóng tiền của, phần lớn dân chúng sẵn sàng tha thứ cho tính khí kỳ quặc cùng của nả dư thừa của ông. Ông duy trì quan hệ thăm viếng với họ hàng (cố nhiên trừ nhà Sắc Vải-Bao Gai), và ông có rất nhiều người ngưỡng mộ tận tụy thuộc các gia đình Hobbit nghèo kém phần quan trọng. Nhưng ông không có bạn hữu thân tình, mãi cho đến khi một vài người họ hàng non trẻ của ông bắt đầu trưởng thành.
Lớn nhất trong số này, cũng là cháu cưng nhất của ông Bilbo, là cậu Frodo Bao Gai trẻ tuổi. Hồi Bilbo chín mươi chín ông nhận Frodo làm người thừa kế, và đem cậu về sống ở Đáy Bao, khiến những hy vọng của nhà Sắc Vải-Bao Gai cuối cùng cũng tiêu tan. Bilbo và Frodo ngẫu nhiên có cùng ngày sinh, ngày 22 tháng Chín. “Cháu nên đến sống ở đây, cháu yêu Frodo ạ,” một hôm Bilbo nói; “và rồi chúng ta có thể thoải mái tổ chức các bữa tiệc sinh nhật chung cùng nhau.” Ở thời điểm đó Frodo vẫn còn ở cái lứa tuổi lửng lơ, như người Hobbit vẫn gọi những năm hai mươi vô sự trẻ con chưa qua và tuổi trưởng thành ba mươi ba hãy còn chưa tới.
Mười hai năm nữa trôi qua. Hằng năm nhà Bao Gai đều tổ chức tiệc sinh nhật ghép chung rất rộn ràng tại Đáy Bao; nhưng giờ ai nấy đều hiểu có sự kiện gì đó hết sức ngoại lệ đang được sắp đặt cho mùa thu năm ấy. Bilbo sắp tròn mười một chục mốt, 111, con số khá kỳ cục, cái tuổi rất đáng nể trọng đối với một Hobbit (bản thân Già Took cũng chỉ được đến 130); còn Frodo thì tròn ba mươi ba, 33, một con số quan trọng; ngày “đến tuổi trưởng thành” của cậu.

Những cái lưỡi bắt đầu khua loạn xạ ở Hobbit Thôn cùng Bờ Nước; và tin đồn về sự kiện sắp xảy ra chu du khắp cả Quận. Tiểu sử cùng tính tình ông Bilbo Bao Gai một lần nữa trở thành chủ đề chính của các cuộc chuyện trò; và đám người già đột nhiên thấy những ký ức của mình được người ta nồng nhiệt đòi nghe.
Không ai có đội ngũ thính giả chăm chú hơn ông cụ Ham Gamgee, thường được biết đến với cái tên Bõ Già. Ông hay diễn thuyết ở Bụi Thường Xuân, một quán trọ nhỏ trên con đường qua làng Bờ Nước; và ông có uy tín để mà nói, bởi ông đã chăm nom khu vườn ở Đáy Bao suốt bốn mươi năm, trước đó còn giúp già Ở Lỗ cũng cùng công việc ấy. Giờ khi chính ông cũng đang già đi và đã cứng hết cả các khớp xương, công việc này chủ yếu do con trai út của ông, cậu Sam Gamgee đảm nhiệm. Cả hai cha con đều quan hệ rất thân tình với Bilbo và Frodo. Họ sống trên chính Quả Đồi, ở số 3 Dãy Lộn Bao ngay bên dưới Đáy Bao.
“Ông Bilbo là một quý Hobbit nói năng đĩnh đạc hết sức dễ thương, như tôi vẫn nói rồi đấy,” Bõ Già tuyên bố. Đúng là sự thật hoàn toàn: vì Bilbo rất lễ độ với ông, gọi ông là “Thầy Hamfast”, và liên tục thỉnh giáo ông về kinh nghiệm trồng rau củ – trong vấn đề “rễ củ”, nhất là khoai tây, ông Bõ Già được tất cả xóm giềng (gồm cả chính ông) công nhận là chuyên gia số dzách.
“Thế còn cậu Frodo sống với ông ấy?” Già Noakes làng Bờ Nước hỏi. “Cậu ta họ Bao Gai thật đấy, nhưng đến quá nửa là máu Hươu Bia Rum, người ta bảo thế đấy. Tôi cứ băn khoăn mãi sao lại có người nhà Bao Gai ở Hobbit Thôn đi tìm một cô vợ mãi tận Trấn Hươu xa xôi chứ, dân ngoài đó lạ lùng lắm.”

“Cũng chả trách họ lạ lùng,” Bố Hai Chân (hàng xóm cạnh nhà Bõ Già) chêm vào, “ai bảo họ sống bên kia bờ sông Bia Rum Đun, lại ngay xát Rừng Già. Chỉ cần tin vào nửa số chuyện kể thôi thì cũng đủ thấy đấy là một chỗ xấu xa đen tối.
“Ông đúng đấy, Bố ạ!” Bõ Già nói. “Nói như thế không có nghĩa là nhà Hươu Bia Rum ở Trấn Hươu sống trong Rừng Già đâu nhé; chỉ là họ có vẻ là dòng giống lạ lùng thôi. Họ phí thời giờ làm đủ chuyện kỳ quặc đi thuyền trên cái sông lớn đó – thật là thiếu tự nhiên. Chả lạ gì rắc rối lại nảy ra, tôi dám nói thế đấy. Mà cứ kệ thế nào thì thế, cậu Frodo là một anh chàng Hobbit trẻ dễ thương, các ông chả mong gặp được ai hơn đâu. Rất giống ông Bilbo, và không chỉ ở vẻ bề ngoài đâu nhé. Suy cho cùng, bố cậu ấy vẫn là người nhà Bao Gai mà. Ông Drogo Bao Gai là một Hobbit cao quý đáng nể trọng; chẳng có gì nhiều mà kể về ông ấy, cho đến khi ông ấy bị chết đuối.”
“Chết đuối à?” vài giọng nói cất lên. Họ đã nghe chuyện này và cả những đồn đại khác còn cay độc hơn từ trước rồi, cố nhiên; nhưng người Hobbit luôn say mê mọi chuyện kể gia đình, và họ sẵn sàng nghe lại.
“Ầy, họ nói vậy đấy,” Bõ Già đáp. “Chuyện thế này nhá: ông Drogo, ông ấy cưới bà Primula Hươu Bia Rum đáng thương. Bà ấy là em họ ông Bilbo về bên mẹ (mẹ bà ấy là con gái út của Già Took); và ông Drogo là em họ xa. Nên cậu Frodo vừa là cháu ruột lại vừa là cháu họ, như tục ngữ có câu: họ hàng cách một đời cả hai đằng, nếu các ông hiểu ý tôi nói. Và ông Drogo hôm ấy thì đang ở tại Dinh Bia Rum với bố vợ, Thầy Gorbadoc già, như ông vẫn thường làm sau lễ cưới (ông ấy thích mê đồ ăn thức uống của ông già, mà Gorbadoc già thì để dành một bàn ăn thịnh soạn vô cùng); rồi ông ấy đi dạo bằng thuyền trên sông Bia Rum Đun; và ông ấy cùng vợ bị chết đuối, cậu Frodo tội nghiệp thì còn bé tí nữa cơ chứ.”
“Tôi nghe nói họ ra sông sau bữa tối dưới ánh trăng,” Già Noakes nói; “và chính ông Drogo nặng quá khiến thuyền chìm.”
“Còn tôi nghe nói bà ấy đẩy ông ấy xuống nước, ông ấy thì kéo bà ấy theo,” Sạn Mịn chủ cối xay ở Hobbit Thôn nói.
“Bác không nên tin mọi điều nghe được, bác Sạn Mịn ạ,” Bõ Già, vốn không ưa ông chủ cối xay lắm liền nói. “Chẳng có duyên cớ gì mà cứ nói mãi chuyện kéo kéo đẩy đẩy. Kể cả người ta ngồi yên không ngó ngoáy gây rắc rối thì những con thuyền cũng đã đủ nguy hiểm lắm rồi. Dù sao thì: còn lại cậu Frodo đây bị bỏ lại thành đứa trẻ mồ côi không biết xoay xở ra sao, các ông có thể nói thế, giữa đám dân Trấn Hươu kỳ quặc kia, bị nuôi nấng chẳng ra sao ở Dinh Bia Rum. Một cái tổ kiến hoàn toàn, trên mọi phương diện. Thầy Gorbadoc già chả bao giờ chứa dưới một đôi trăm người bà con ngay trong nhà. Ông Bilbo thật tình chưa bao giờ làm một việc nào tử tế hơn cái bận ông mang chàng trai trẻ trở về sống giữa loài Hobbit văn minh.
“Nhưng tôi đoán đó là một cú sốc ác liệt cho nhà Sắc Vải-Bao Gai kia. Họ tưởng họ sắp về Đáy Bao đến nơi, cái hồi ông ấy bỏ đi và ai cũng tưởng là chết mất rồi ấy. Và rồi ông ấy quay về đá đít họ đi; rồi ông ấy cứ tiếp tục sống hoài sống mãi, nom chả thấy già đi ngày nào, trời phù hộ ông ấy! Rồi đột nhiên ông ấy tuyên bố người thừa kế, giấy tờ đã làm sẵn đâu đấy cả. Giờ thì nhà Sắc Vải-Bao Gai đừng hòng được thấy bên trong Đáy Bao, hay hy vọng là đừng hòng có chuyện đó.”
“Có kha khá tiền giấu ở trên ấy đấy, tôi có nghe kể vậy,” một người từ thị trấn Mỏ Cộ ở Tổng Tây có công chuyện qua đây đế vào. “Khắp đỉnh đồi nhà các bác đầy đường hầm lèn chặt những rương vàng bạc, trâu bấu nữa, cứ theo chuyện tôi nghe được là thế đấy.”
“Vậy là ông nghe được nhiều hơn tôi dám kể đấy,” Bõ Già trả lời. “Tôi không biết có trâu bấu gì cả. Ông ấy tiêu tiền thoải mái, có vẻ cũng không thiếu; nhưng tôi biết không có đào hầm hiếc gì hết. Tôi gặp ông Bilbo hồi ông ấy trở về, độ sáu chục năm trước, hồi tôi còn là một anh chàng trẻ. Trước đó ít lâu tôi đến học việc chỗ già Ở Lỗ (bác ấy là anh họ bố tôi), nhưng bác ấy bảo tôi lên Đáy Bao ở để giúp bác trông nom không cho dân tình giẫm đạp rồi qua lại khắp cả vườn trong khi đang tiến hành mua bán. Và đúng giữa lúc như vậy thì ông Bilbo đi lên Quả Đồi trên con ngựa lùn đèo theo mấy cái bao to sụ cùng hai cái rương. Tôi không nghi ngờ gì chuyện trong rương gần như đầy của báu ông cóp nhặt được ở những vùng xa lạ; ở đấy có hàng núi vàng, họ nói thế; nhưng đâu có đủ chất đầy các đường hầm. Mà thằng Sam nhà tôi sẽ biết rõ chuyện đó hơn. Nó ra ra vào vào Đáy Bao suốt ngày ấy. Cuồng lên vì những câu chuyện ngày xưa đấy; nó nghe tất cả chuyện của ông Bilbo. Ông Bilbo dạy nó các tích truyện – không có ý hại ai đâu nhé, xin lưu ý các ông vậy, và tôi mong là sẽ không nảy ra tai hại gì.
“Tiên với chả Rồng! tôi bảo nó. Bắp cải và khoai tây tốt cho cha con ta hơn. Đừng có dính líu vào việc của những người trên mình, không thì con sẽ mắc vào rắc rối quá sức con đấy, tôi bảo nó. Và tôi cũng có thể bảo thế với vài người khác nữa,” ông bổ sung kèm một cái liếc xéo người khách lạ cùng ông chủ cối xay.
Nhưng Bõ Già không thuyết phục nổi thính giả của mình. Giai thoại về của cải của Bilbo giờ đã quá kiên cố trong đầu óc thế hệ Hobbit trẻ hơn.
“À, nhưng hoàn toàn có khả năng ông ta vẫn đang đắp thêm vào cái số ông ta mang về từ lúc ban đầu,” chủ cối xay lập luận, bày tỏ quan điểm của số đông. “Ông ta thường vắng nhà luôn. Và trông cái đám kỳ quặc viếng thăm ông ta xem: Người Lùn đến vào ban đêm, cả cái lão phù thủy già lang thang Gandalf ấy nữa. Ông có thể nói gì tùy ông, Bõ Già ạ, nhưng Đáy Bao là một nơi kỳ quặc, người ở đấy còn kỳ quặc hơn.”
“Ông nói gì cũng tùy ông, ông Sạn Mịn ạ, toàn những chuyện ông chẳng biết gì hơn chuyện đi chơi thuyền,” Bõ Già trả miếng, cảm thấy không ưa chủ cối xay hơn cả bình thường. “Nếu thế là kỳ quặc thì chúng ta còn cần nhiều chuyện kỳ quặc hơn ở cái vùng này ấy chứ. Có vài người chả xa xôi gì còn không mời bạn bè được một vại bia, giá sử họ có sống trong một cái hốc với rặt tường vàng cũng vậy. Nhưng người ta cư xử đúng đắn ở Đáy Bao đấy. Thằng Sam nhà tôi nói là ai cũng sẽ được mời đến bữa tiệc, và sẽ còn có quà, lưu ý các ông nhé, quà cho tất cả – là chính cái tháng này đây.”
(còn tiếp)

Chính tháng ấy là tháng Chín, và trời đẹp đến chẳng đòi hỏi hơn gì được. Một hai ngày sau, một tin đồn (có lẽ do cậu Sam am tường khơi mào) lan đi khắp cả rằng sẽ có pháo hoa – hơn nữa, còn là pháo hoa loại không còn xuất hiện ở Quận non một thế kỷ nay, quả thực là kể từ dạo Già Took qua đời.
Nhiều ngày trôi qua và Ngày N đến gần hơn. Một buổi tối, một chuyến xe bò nom kỳ quặc chở nặng những gói hàng nom kỳ quặc lăn bánh vào Hobbit Thôn và ì ạch leo lên Quả Đồi tới Đáy Bao. Các Hobbit sững sờ nhòm qua những cánh cửa sáng đèn há hốc miệng nhìn theo. Xà ích toàn những người kỳ dị, miệng hát vang những bài ca lạ thường: những Người Lùn mang bộ râu dài và mũ trùm đầu sùm sụp. Một vài người bọn họ ở lại Đáy Bao. Cuối tuần thứ hai tháng Chín một chuyến xe bò đi vào làng Bờ Nước từ hướng cầu Bia Rum Đun giữa ban ngày ban mặt. Một lão già đang một mình đánh xe. Lão ta đội chiếc mũ xanh chóp nhọn cao ngất ngưởng, khoác áo choàng dài màu xám, quàng khăn quàng màu bạc. Lão ta có bộ râu trắng rõ dài và cặp mày rậm thò ra cả bên ngoài vành mũ. Lũ trẻ con Hobbit chạy theo chiếc xe khắp cả Hobbit Thôn lên đến tận Quả Đồi. Xe chở chuyến hàng pháo hoa, như chúng đã đoán trúng tẩy. Đến cửa trước nhà Bilbo lão già bắt đầu dỡ hàng: có những bó lớn pháo hoa đủ mọi loại và hình dáng, mỗi bó lại dán nhãn chữ G lớn màu đỏ và chữ rune tiên .
Đó là dấu hiệu của Gandalf, cố nhiên là vậy, và lão già kia chính là thầy Phù Thủy Gandalf nổi danh ở Quận này chủ yếu nhờ tài điều khiển lửa, khói và ánh sáng. Công việc thực sự của Gandalf nguy hiểm và khó khăn hơn nhiều, nhưng dân Quận chẳng biết mảy may. Với họ lão chỉ là một trong “những sức hút” của Bữa Tiệc. Lý do khiến lũ trẻ con Hobbit phấn khích là vì đó. “G, G là Giỏi!” chúng hò, và lão già mỉm cười. Chúng nhìn là biết lão, dù lão chỉ thảng hoặc xuất hiện ở Hobbit Thôn và chẳng bao giờ dừng lại lâu; nhưng cả chúng lẫn người già nhất trong những người già trong vùng đều chưa từng được xem trình diễn pháo hoa – pháo hoa giờ đã thuộc về quá khứ thần kỳ.
Lúc lão già, được Bilbo và mấy Người Lùn giúp đỡ, vừa dỡ xong hàng, Bilbo quẳng ra mấy xu, nhưng đám khán giả rất chi là thất vọng khi thấy không có lấy một mồi nổ hay quả pháo nào.
“Thôi đi đi nào!” Gandalf xua. “Bao giờ đến lúc các cháu sẽ nhận được vô khối.” Nói đoạn lão biến mất vào bên trong cùng với Bilbo, và cánh cửa đóng lại. Mấy nhóc Hobbit hoài công nhìn chằm chằm cánh cửa mất một lát, rồi bỏ đi, cảm thấy cái ngày tiệc tùng kia có lẽ sẽ chẳng bao giờ tới.
Bên trong Đáy Bao, Bilbo và Gandalf đang ngồi bên cửa sổ để ngỏ của một phòng con trông ra mé Tây về phía khu vườn. Buổi chiều muộn rực rỡ thanh bình. Những bông hoa sáng rực đỏ và vàng: mõm chó và hướng dương, sen cạn bò lan khắp trên mấy bức tường đất mặt, len cả vào trong những ô cửa sổ tròn.
“Khu vườn của chú nom rực rỡ quá!” Gandalf khen.
“Vâng,” Bilbo đáp. “Kỳ thực tôi rất ưng nó, và trên hết là Quận thân yêu lâu đời; nhưng tôi nghĩ mình đến lúc cần nghỉ ngơi rồi.”
“Vậy là chú vẫn tiếp tục kế hoạch của mình?”
“Tôi tiếp tục. Tôi đã quyết định từ mấy tháng trước, và không thay đổi gì cả.”
“Được thôi. Nói nữa cũng không ích lợi gì. Cứ đúng theo kế hoạch của chú – toàn bộ kế hoạch của chú, nhớ đấy nhé – và tôi mong sao rồi mọi chuyện sẽ thành ra tốt đẹp nhất, cho chú, và tất cả chúng ta.”
“Tôi cũng mong thế. Dù sao thứ Năm này tôi định sẽ tận hưởng hết cỡ, và thực hiện trò đùa nho nhỏ của mình.”
“Không hiểu rồi ai sẽ cười được?” Gandalf nói, lắc lắc mái đầu.
“Rồi ta sẽ thấy,” Bilbo đáp.
Ngày hôm sau thêm nhiều xe lăn bánh lên Quả Đồi, và còn thêm nhiều xe nữa. Có lẽ đã có vài lời càu nhàu sao không “mua bán ngay tại địa phương”, nhưng ngay tuần đó đơn đặt hàng bắt đầu túa ra từ Đáy Bao nhắm vào mọi thứ lương thực, hàng hóa, đồ xa xỉ có thể mua được ngay ở Hobbit Thôn hoặc Bờ Nước hoặc bất cứ đâu quanh vùng lân cận. Dân chúng nhiệt tình hẳn; họ bắt đầu đếm ngày trên lịch; họ hào hứng rình rập người bưu tá, mong ngóng giấy mời.
Chẳng bao lâu giấy mời bắt đầu túa ra, và bưu điện Hobbit Thôn tắc nghẽn; còn bưu điện Bờ Nước thì bị hạ gục hẳn, những bưu tá tình nguyện viên được triệu đến. Họ hợp thành cả một dòng không ngớt leo lên Quả Đồi, mang theo hàng trăm biến thể tao nhã của cậu Cảm ơn, nhất định tôi sẽ đến.
Một thông báo lồ lộ trên cổng ở Đáy Bao: KHÔNG PHẬN SỰ CHUẨN BỊ TIỆC MIỄN VÀO. Ngay cả những người có, hoặc giả vờ là có Phận Sự Chuẩn Bị Tiệc cũng họa hoằn mới được cho vào bên trong. Bilbo cả ngày bận rộn: viết giấy mời, đánh dấu người trả lời, đóng gói quà, và sửa soạn vài việc riêng tư. Từ lúc Gandalf đến ông trốn biệt mất dạng.
Một sáng mở mắt dậy người Hobbit thấy cánh đồng lớn phía Nam mặt trước hốc nhà ông Bilbo phủ đầy dây thừng, cọc dựng lều và nhà rạp. Một lối vào mới xẻ chạy qua bờ đất dẫn ra đường cái, những bậc thang rộng và một cánh cổng lớn trắng tinh được dựng lên ở đó. Ba gia đình Hobbit ở Dãy Lộn Bao liền sát cánh đồng này được quan tâm dữ dội và nhìn chung đều bị mọi người ghen tị. Bõ Già Gamgee còn thôi cả giả vờ làm việc trong vườn.
Lều bạt bắt đầu mọc lên. Có một nhà rạp đặc biệt lớn, lớn đến nỗi cái cây mọc trên cánh đồng nằm gọn bên trong, đứng kiêu hãnh gần một mé rạp, ngay đầu cái bàn chính. Đèn lồng được treo lên tất cả cành cây. Còn hứa hẹn hơn (cho những đầu óc Hobbit): một cái bếp ngoài trời khổng lồ được dựng lên tại góc Bắc cánh đồng. Cả một dây đầu bếp, từ mọi quán trọ và nhà ăn hàng dặm chung quanh, đã đến nhập thêm vào với các Người Lùn và quái dân khác đã được bố trí chỗ ở tại Đáy Bao. Phấn khích lên đến đỉnh điểm.
Rồi bầu trời sa sầm mây. Đó là nhằm thứ Tư đêm trước Bữa Tiệc. Bầu không khí lo lắng bao trùm. Rồi ngày thứ Năm, 22 tháng Chín, cuối cùng đã hé rạng. Mặt trời mọc lên, mây tan biến, cờ được giở ra và trò vui bắt đầu.
Bilbo Bao Gai gọi đấy là một bữa tiệc, nhưng đấy thực chất là hàng loạt hoạt động giải trí khác nhau nhập vào làm một. Hầu như tất cả mọi người sống gần đó đều được mời. Một số rất ít bị bỏ sót do sơ suất, nhưng vì đằng nào họ cũng đến nên cũng chẳng thành vấn đề. Nhiều người từ các vùng khác trong Quận cũng được mời ăn, và có cả vài người từ bên ngoài Quận giới nữa. Bilbo thân chinh gặp khách (và những nhân vật khác thêm vào) ngoài cánh cổng trắng mới. Ông tặng quà mọi người mọi ngợm – cách gọi sau chỉ những vị khách trở ra ngoài bằng lối sau rồi vào lại theo đường cổng. Dân Hobbit tặng quà cho người khác nhân dịp sinh nhật mình. Những món quà không đắt lắm, lệ thường là thế, và không quá hoang toàng như trong dịp hiếm hoi này; vả lại thế không phải là một lề lối xấu. Thực tế ở Hobbit Thôn và Bờ Nước mỗi ngày trong năm đều là sinh nhật ai đó, vậy nên mọi Hobbit trong vùng đều có cơ may ngang nhau nhận được ít nhất một món quà ít nhất một lần mỗi tuần. Mà họ chẳng bao giờ chán cả.
Nhân dịp hiếm hoi này những món quà hay ho lạ. Lũ trẻ Hobbit phấn khích quá đến nỗi mất một lúc chúng hầu như quên cả ăn. Có những món đồ chơi mà chúng chưa từng thấy bao giờ, tất cả đều đẹp và một số rõ ràng còn có phép màu nữa. Nhiều cái trong số ấy thực chất đã được đặt hàng từ một năm về trước, trải đủ đường đất từ Ngọn Cô Độc và thành bang Thung Lũng về đây, lại còn đích thị là sản phẩm do Người Lùn chế tạo.
Khi mọi vị khách đều đã được đón chào và cuối cùng đã vào hẳn bên trong cổng, liền có hát nhảy, nhạc trò và dĩ nhiên là đồ ăn thức uống. Có tất cả ba bữa: bữa trưa, bữa trà, bữa chính (hay bữa tối). Mà bữa trưa và bữa trà chủ yếu chỉ khác ở chỗ những giờ ấy khách khứa ngồi cả lại ăn cùng nhau. Vào những giờ khác thì chỉ là có đông người ăn uống – liên tiếp từ bữa mười một giờ trưa cho đến bữa sáu rưỡi chiều khi buổi pháo hoa bắt đầu.
Pháo hoa là sản phẩm của Gandalf: không chỉ bởi lão mang pháo về, mà người thiết kế và làm ra cũng chính là lão; rồi những hiệu ứng đặc biệt, dàn cảnh và những chùm hỏa tiễn cũng do lão bắn ra. Người ta cũng phân phát hào phóng cả những pháo ném, pháo tép, pháo hoa chùm, pháo hoa cà, đuốc, nến Người Lùn, đài phun nước tiên, pháo yêu tinh cùng pháo đùng nữa. Tất cả đều hết sảy. Ngón nghề của Gandalf càng già càng nhuyễn.
Có những chùm hỏa tiễn như bầy chim lấp lánh ca hót bằng giọng du dương. Có những cái cây xanh rờn thân tuyền khói đen: lá xòe ra như cả mùa xuân trọn vẹn trải ra trong nháy mắt, và cành nhánh sáng rực rỡ lấp lánh những bông hoa xuống đám dân Hobbit sững sờ kinh ngạc, đoạn biến mất song còn vương vất lại một mùi thơm ngòn ngọt ngay trước lúc chạm xuống khuôn mặt hếch lên của họ. Có những đài phun nước toàn bươm bướm bay lấp lánh vào đám cây; có những cột lửa nhiều màu bốc lên biến thành đại bàng, hoặc những con tàu giong buồm, hoặc một đội hình thiên nga đang bay; có một cơn bão sấm sét đỏ rực và một trận mưa rào vàng ruộm; có một rừng giáo bạc đột nhiên vút lên không trung với tiếng thét như cả đội quân dàn trận, và rơi trở xuống sông Cái Nước kèm tiếng rít xì xì như một trăm con rắn nóng bỏng. Và còn có màn ngạc nhiên cuối cùng, để tỏ lòng kính trọng Bilbo, khiến các Hobbit giật mình quá chừng, đúng như ý định của Gandalf. Ánh sáng phụt tắt. Một đám khói to tướng bốc lên. Đám khói tự cuộn thành hình một quả núi ở đằng xa, và bắt đầu bừng sáng trên đỉnh. Lửa xanh và tím phụt lên. Bay vèo ra một con rồng đỏ và vàng – không phải to như thật, nhưng giống thật kinh khủng: lửa vọt ra từ hàm nó, mắt nó trừng trừng nhìn xuống; nghe một tiếng gầm, rồi con rồng bay vọt ba lần sát bên trên những mái đầu trong đám đông. Tất cả cúi vội xuống, nhiều người ngã sấp mặt. Con rồng băng qua như một chuyến tàu tốc hành, lộn nhào một cú rồi bùng cháy bên trên Bờ Nước kèm tiếng nổ đinh tai.
“Đó là hiệu lệnh bữa chính!” Bilbo nói. Bao khó chịu và sợ hãi tan biến tức thì, các Hobbit đang nằm sóng soài dưới đất bật ngay dậy. Có hẳn một bữa tối xa hoa cho tất cả mọi người; tất cả mọi người, tức là ngoại trừ những ai được mời đến buổi gặp mặt dành riêng cho gia đình. Buổi gặp mặt được tổ chức trong nhà rạp lớn có cái cây. Giấy mời chỉ giới hạn cho mười hai tá (con số này còn được dân Hobbit gọi là một Tá Tá, dù từ này bị coi là không hợp lẽ để chỉ người); và khách mời được chọn ra từ tất cả các gia đình có họ với Bilbo và Frodo, cộng thêm vài người bạn đặc biệt không họ hàng gì cả (ví dụ như Gandalf). Được sự cho phép của cha mẹ, nhiều Hobbit trẻ cũng có mặt; bởi người Hobbit rất dễ dãi với trẻ mỏ trong chuyện thức khuya, nhất là khi có cơ hội kiếm cho chúng một bữa ăn miễn phí. Nuôi dạy đám Hobbit trẻ tốn vô khối đồ ăn.
Có nhiều người nhà Bao Gai và nhà Boffin, và cũng nhiều người nhà Took và nhà Hươu Bia Rum, vài người nhà Grubb (họ hàng đằng bà nội Bilbo Bao Gai), và vài người nhà Chubb (chỗ quen biết đằng ông ngoại Took); cùng một loạt những người nhà Hang Thỏ, Bolger, Chặt Nịt Quần, Nhà Lửng, Thân Đẹp, Rúc Tù Và và Bàn Chân Oách. Một vài người trong số này là họ mạc hết sức xa xôi với Bilbo, một số hầu như trước nay chưa từng đến Hobbit Thôn, bởi họ sống tít trong những xó hẻo lánh của Quận. Nhà Sắc Vải-Bao Gai cũng không bị bỏ quên. Otho và vợ ông ta, Lobelia, đều có mặt. Họ không thích Bilbo và ghét cay ghét đắng Frodo, nhưng tờ giấy mời quá đẹp, chữ viết bằng mực vàng, đến nỗi họ cảm thấy không thể chối từ. Vả lại, anh họ Bilbo của họ đã nhiều năm nổi tiếng về đồ ăn thức uống và bàn tiệc của ông thì cực kỳ danh tiếng.


Tất cả một trăm bốn mươi bốn vị khách đều trông chờ một bữa tiệc dễ chịu; mặc dầu họ khá kinh hãi bài diễn văn hậu bữa tối của ông chủ nhà (khoản này tránh không nổi). Có nguy cơ ông sẽ lôi kéo vào đấy những mẩu chắp vá mà ông gọi là thơ ca; đôi khi, sau một hai ly rượu, ông sẽ còn nói bóng nói gió về những cuộc phiêu lưu kỳ cục trong cái hành trình bí ẩn ngày nào. Khách khứa không bị thất vọng: họ đã có một bữa tiệc cực kỳ dễ chịu, thực sự là một buổi chiêu đãi choán hết cả đầu óc: ngon lành, ê hề, đủ món và rõ là lâu. Khắp cả quận trong những tuần kế tiếp, việc mua sắm nhu yếu phẩm gần như giảm xuống bằng không; nhưng vì khâu phục vụ tiệc của Bilbo đã vét sạch dự trữ của hầu hết các cửa hàng, hầm chứa và nhà kho cả vài dặm chung quanh nên chuyện chẳng thành vấn đề nữa.
Sau bữa tiệc (đại khái vậy) là đến Bài Diễn Văn. Tuy nhiên, hầu hết khách khứa giờ đã trong tâm trạng thoải mái, ở vào cái giai đoạn sung sướng mà họ gọi là “ních đến hang cùng ngõ hẻm”. Họ nhấp những món đồ uống ưa thích, nhấm nháp những mẩu đồ tráng miệng ưa thích, và nỗi sợ hãi lãng đi. Họ sẵn sàng nghe bất kể chuyện gì, và sẵn sàng nâng cốc sau mọi dấu chấm câu.
Gia tộc thân mến của tôi, Bilbo bắt đầu, đứng lên tại chỗ. “Nghe nào! Nghe nào! Nghe nào!” họ hò hét, và cứ liên tục lặp đi lặp lại đến thành điệp khúc, dường như ngần ngừ không buồn tuân theo lời nhắc của chính mình. Bilbo rời chỗ, đến đứng lên một cái ghế bên dưới cái cây sáng trưng. Ánh sáng đèn lồng soi xuống khuôn mặt ông rạng rỡ; những chiếc khuy vàng sáng lóa trên tấm áo chẽn lụa thêu ren. Tất cả đều có thể thấy ông đang đứng, huơ huơ một tay trong không khí, tay kia lận trong túi quần.
Thưa các anh em Bao Gai và Boffin thân mến, ông bắt đầu lần nữa, và các anh em Took và các anh em Hươu Bia Rum thân mến, và các anh em Grubb, các anh em Chubb, các anh em Hang Thỏ, các anh em Rúc Tù Và, các anh em Bolger, Chặt Nịt Quần, Thân Đẹp và Bàn Chân Oách. “ĐÔI CHÂN OÁCH!” một Hobbit cao tuổi hò từ phía sau nhà rạp. Ông này dĩ nhiên là họ nhà Bàn Chân Oách, và quả tên sao người vậy; chân ông rất to, lông lá dị thường, cả đôi đều đang chễm chệ trên bàn.
Bàn Chân Oách, Bilbo lặp lại. Cả các anh em Sắc Vải-Bao Gai tốt bụng mà tôi chào mừng họ cuối cùng đã trở lại Đáy Bao. Hôm nay là sinh nhật lần thứ một trăm mười một của tôi: Tôi hôm nay đã mười một chục mốt! “Hoan hô! Hoan hô! Chúc mừng sinh nhật!” họ la hét, và họ sung sướng đập bàn. Bilbo làm tuyệt cú. Đây quả là kiểu họ thích: ngắn gọn và rõ nghĩa.
Tôi hy vọng tất cả các anh em cũng đang vui như tôi đây. Những tiếng hoan hô chói tai. Những tiếng la “Vui” (và Chán). Trôm pét, tù và, tiêu, sáo và các nhạc cụ khác thảy đua nhau tấu lên inh ỏi. Cũng có rất nhiều Hobbit trẻ có mặt như đã nói. Hàng trăm quả pháo tép có nhạc lập tức được giật ra. Phần lớn những quả pháo này mang mác THUNG LŨNG; thứ mác chẳng có mấy ý nghĩa đối với đại đa số dân Hobbit, dù tất cả bọn họ đều nhất trí đấy là những quả pháo tép phi thường. Quả nào cũng chứa nhạc cụ bên trong, nhỏ nhưng cấu tạo hoàn hảo và âm thanh say lòng. Thậm chí ở một góc mấy cậu trẻ nhà Took và nhà Hươu Bia Rum, cho là Bác Bilbo đã xong (bởi ông hiển nhiên đã nói mọi điều cần nói), bèn lập luôn một ban nhạc tự biên tự diễn và bắt đầu một điệu nhạc nhảy vui. Cậu Everard Took và cô Melilot Hươu Bia Rum nhót lên một cái bàn, rung những quả chuông trong tay bắt đầu nhảy điệu Xoay Vòng Tưng: một điệu nhảy hay hay, nhưng hơi sôi nổi quá mức.
Nhưng Bilbo còn chưa xong. Chộp lấy một cái tù và từ tay một anh chàng trẻ tuổi gần bên, ông huýt ba tiếng kịch liệt. Tiếng ồn lắng hẳn. Tôi sẽ không giữ các anh em lâu, ông hét lên. Tiếng hoan hô từ mọi nhóm. Tôi đã mời tất cả các anh em lại cùng nhau vì một Chủ Đích. Có cái gì đó trong cung cách ông nói câu này thực sự gây được ấn tượng. Đã thấy gần như im lặng, và một hai người nhà Took dỏng tai lên.
Thực tế là, vì Ba Chủ Đích! Trước nhất, để nói với các anh em rằng tôi yêu quý tất cả các anh em vô cùng, và rằng mười một chục mốt năm là một quãng thời gian quá ngắn để được sống giữa những người anh em Hobbit tuyệt vời và thân thiện như thế này. Ồ lên tán thưởng rôm rả.
Đến một nửa số anh em đây tôi vẫn chưa biết rõ bằng một nửa tôi mong muốn, và đến một nửa số anh em đây tôi chưa yêu quý được bằng một nửa những gì anh em xứng đáng. Câu này thật bất ngờ và khá khó hiểu. Có một số lác đác vỗ tay, nhưng đại đa số còn đang cố phân tích để xem xem liệu đó có thành ra một lời khen hay không. Thứ hai, để ăn mừng sinh nhật của tôi. Lại hoan hô. Tôi nên nói: sinh nhật của CHÚNG TÔI. Vì đây dĩ nhiên cũng là sinh nhật của người thừa kế, cũng là cháu trai tôi, Frodo. Cháu đến tuổi trưởng thành và nhận quyền thừa kế ngày hôm nay. Vài tiếng vỗ tay chiếu lệ của những người già; và vài tiếng la to “Frodo! Frodo! Anh bạn Frodo vui nhộn!” từ phía những cậu trẻ. Nhà Sắc Vải-Bao Gai chau mày, tự hỏi “nhận quyền thừa kế” là có ý gì.
Cộng lại với nhau, hai bác cháu tôi đạt một trăm bốn mươi bốn. Quý vị cũng đã được lựa chọn đủ số người để vừa xuýt tổng số đáng ghi nhớ này: một TÁ TÁ, nếu tôi được phép sử dụng cách diễn đạt ấy. Không ai hoan hô. Nói thế thật nực cười. Nhiều vị khách của ông, và nhất là nhà Sắc Vải-Bao Gai, thấy bị sỉ nhục, cảm thấy chắc chắn họ đã được mời chỉ để cho tròn cái con số tất yếu kia, giống như món hàng đóng vào kiện hàng mà thôi. “Tá Tá, vậy đấy! Nói năng thô bỉ!”
Cũng là, nếu cho phép tôi được dẫn chuyện xưa, kỷ niệm ngày tôi cưỡi thùng rượu đến Esgaroth trên Hồ Dài; dù hồi ấy chính tôi cũng quên bẵng mất hôm đó là sinh nhật tôi. Hồi ấy tôi mới năm mươi mốt tuổi, nên sinh nhật chưa có vẻ quá quan trọng. Dầu sao, bữa tiệc lớn hôm đó rất huy hoàng, dù lúc ấy tôi bị cảm lạnh khá nặng, tôi còn nhớ rõ, và chỉ có thể nói “kém ơn rất nhìu”. Giờ tôi nhắc lại cho đúng: Cảm ơn rất nhiều vì quý vị đã đến dự bữa tiệc đơn sơ này của tôi. Im lặng dai dẳng. Tất cả họ đều sợ rằng một bài hát hay bài thơ gì đó đang thập thò lấp ló; mà họ thì đã chán lắm rồi. Sao ông không thôi nói đi và để họ được uống chúc mừng sức khỏe ông? Nhưng Bilbo không hát hay ngâm nga gì. Ông ngừng lại một lát.
Thứ ba và cuối cùng, ông nói, tôi muốn đưa ra một TUYÊN BỐ. Ông nói hai từ cuối cùng này sang sảng và thình lình đến nỗi tất cả những ai còn chưa nhũn ra đều ngồi phắt dậy. Tôi rất tiếc phải thông báo rằng – dù, như tôi đã nói, mười một chục mốt năm là một quãng thời gian quá ngắn để ở giữa anh em – đến đây là KẾT THÚC. Tôi đi đây. Tôi rời đi BÂY GIỜ đây. TẠM BIỆT!
Ông bước xuống và biến mất. Một chớp ánh sáng chói lòa và các vị khách thảy đều chớp mắt. Khi họ mở mắt ra Bilbo đã không thấy đâu nữa. Một trăm bốn mươi bốn Hobbit sửng sốt lặng người ngồi sụp xuống không thốt nên lời. Ông già Odo Bàn Chân Oách bỏ chân khỏi bàn và giậm thình thịch. Rồi có một thoáng im lặng chết chóc, cho đến khi, đột ngột, sau vài hơi thở thật sâu, từng người nhà Bao Gai, Boffin, Took, Hươu Bia Rum, Grubb, Chubb, Hang Thỏ, Bolger, Chặt Nịt Quần, Nhà Lửng, Thân Đẹp, Rúc Tù Và và Bàn Chân Oách bắt đầu nói cùng một lúc.
Hầu như tất cả đều nhất trí rằng trò đùa này thật là dở tệ, nên người ta đòi thêm thật nhiều thức ăn cùng đồ uống để chữa lành cú sốc cùng nỗi bực mình của chư khách. “Ông ấy điên, tôi bảo mãi rồi,” đó có lẽ là câu bình phẩm phổ biến nhất. Ngay cả người nhà Took (trừ một vài trường hợp ngoại lệ) cũng nghĩ lối hành xử của Bilbo thật lố bịch. Ngay lúc ấy đa số bọn họ cứ mặc nhiên cho rằng cú biến mất của ông chẳng là gì hơn một trò chơi khăm nực cười.
Nhưng già Rory Hươu Bia Rum không đoan chắc chuyện đó. Tuổi tác lẫn bữa tối ú ụ không làm trí thông minh của lão vẩn đục, nên lão nói với con dâu Esmeralda: “Con yêu, trong chuyện này thế nào cũng có trò ám muội! Ông tin là đồ Bao Gai điên ấy lại lên đường rồi. Lão già ngu xuẩn. Nhưng sao phải lo nhỉ? Lão có đem đồ nhắm đi theo đâu.” Lão gọi to cho Frodo rót rượu lượt nữa.
Frodo là người duy nhất có mặt không nói năng gì. Mất một lúc cậu ngồi im lặng bên cạnh cái ghế trống của Bilbo, phớt lờ mọi nhận xét và thắc mắc. Cậu thích trò đùa ấy, dĩ nhiên rồi, dù cậu biết rõ điều mọi người chưa biết. Cậu đã khó khăn lắm mới nín được cười trước vẻ ngạc nhiên đầy phẫn nộ của khách khứa. Nhưng cùng lúc ấy cậu chợt thấy băn khoăn ghê gớm: cậu đột nhiên nhận ra rằng cậu yêu ông già Hobbit biết chừng nào. Đa phần khách khứa tiếp tục ăn uống và bàn tán những chuyện kỳ quặc của Bilbo Bao Gai, quá khứ lẫn hiện tại; nhưng nhà Sắc Vải-Bao Gai thì đã đùng đùng rời bữa tiệc. Cậu ra lệnh phục vụ thêm rượu; rồi cậu đứng dậy, lặng lẽ uống cạn ly của mình chúc sức khỏe Bilbo, đoạn lén ra khỏi nhà rạp.
Về phần Bilbo Bao Gai, ngay giữa lúc đang phát biểu, ông đã mải mân mê chiếc nhẫn vàng trong túi mình: chiếc nhẫn thần ông đã giữ kín trong quá nhiều năm. Lúc bước xuống ông thọc ngón tay vào nhẫn, và từ đó về sau không một Hobbit nào ở Hobbit Thôn còn nhìn thấy ông nữa.
Ông vội vã bước về hốc nhà mình, đứng giây lát vừa lắng nghe vừa cười mỉm trước tiếng ầm ĩ náo loạn trong nhà rạp và âm thanh hội hè đình đám ở các góc khác ngoài cánh đồng. Ông vào nhà. Ông cởi quần áo dạ tiệc, gấp gọn và gói cái áo chẽn lụa thêu vào giấy lụa cất đi. Đoạn ông mặc vội lên người bộ trang phục cũ nhàu nhĩ, thắt ngang lưng chiếc thắt lưng da đã sờn. Trên thắt lưng ông đeo lủng lẳng một thanh đoản kiếm trong cái bao kiếm da màu đen rúm ró. Từ trong một ngăn kéo khóa chặt, sực mùi băng phiến, ông lấy ra chiếc mũ trùm đầu và cái áo choàng cũ. Chúng đã được khóa lại cẩn thận từ bao giờ như thể quý giá lắm, vậy nhưng chúng lại vá víu và bạc phếch vì mưa nắng đến nỗi khó lòng đoán nổi màu sắc ban đầu: có lẽ từng là màu xanh lục thẫm. Chúng cũng hơi rộng quá khổ người ông. Kế đó ông đi vào phòng làm việc, và từ trong tủ sắt to đùng lấy ra cái bọc gì đó gói ghém bên trong mớ quần áo cũ, một bản thảo bọc da, thêm cả cái phong bì to kềnh càng. Cuốn sách và cái bọc ông nhét lên trên cùng một bao nặng đang dựng ngay ở đó, cũng đã gần đầy. Ông thả chiếc nhẫn vàng của mình cùng sợi xích đẹp đẽ đeo lấy nó vào trong phong bì, rồi gắn xi, đề gửi Frodo. Thoạt tiên ông đặt phong bì lên bệ lò sưởi, nhưng lại thình lình lấy lại nhét vào trong túi áo. Ngay lúc đó cửa mở và Gandalf vội vã đi vào.
“Ô này!” Bilbo nói. “Tôi vừa thắc mắc chẳng biết bác có đến không.”
“Tôi mừng thấy chú không tàng hình,” thầy phù thủy nói, ngồi xuống một chiếc ghế, “tôi muốn gặp chú để nói vài lời cuối cùng. Tôi cho là chú cảm thấy mọi thứ đã diễn ra thật huy hoàng và đúng theo kế hoạch hẳn?”
“Phải, đúng vậy,” Bilbo nói. “Mặc dù ánh chớp đó thật bất ngờ: nó làm cả tôi cũng giật mình, chưa kể đến những người khác. Một bổ sung nho nhỏ của riêng bác, phải vậy không?”
“Phải. Chú đã khôn ngoan giữ nhẹm chiếc nhẫn suốt bao năm nay, nên tôi thấy có lẽ cần cho khách của chú thêm thứ gì đó khác ngõ hầu giải thích cho sự tan biến bất thình lình của chú.”
“Và suýt phá hỏng trò đùa của tôi. Bác là một lão già nhiễu sự ưa xía chuyện người khác,” Bilbo cười to, “nhưng tôi nghĩ bác hiểu rõ điều gì là tốt nhất, như thường lệ.”
“Phải – khi tôi mà đã hiểu cái gì rồi. Nhưng tôi không hiểu toàn bộ chuyện này rõ ràng lắm. Chuyện giờ đã đến hồi kết. Chú đã chơi trò đùa của chú, đã dọa chết khiếp hoặc chọc phát khùng hầu hết họ hàng chú, còn tặng cho cả Quận này một câu chuyện để mà bàn tán đủ chín ngày, có khi chín chín ngày cũng nên. Chú định làm gì hơn nữa?”


“Có, làm chứ. Tôi cảm thấy tôi cần nghỉ, nghỉ thật dài, trước đây tôi đã bảo bác rồi. Có thể là nghỉ luôn: tôi không nghĩ mình sẽ trở lại. Thực tình, tôi không định trở lại, và tôi đã chuẩn bị hết cả.
“Tôi già rồi, bác Gandalf. Tôi nom không già, nhưng tôi đang bắt đầu cảm thấy cái già trong đáy cùng tâm can mình. Duy trì thể lực ư!” ông khịt khịt mũi. “Sao tôi cảm thấy mình mỏng quẹt đi hết, như bị kéo dài ngoẵng ra, bác biết ý tôi định nói gì rồi đấy: giống như bơ bị quết lên quá nhiều bánh mì ấy. Thế không thể nào là điều hay cho được. Tôi cần một sự thay đổi, hay điều gì đó.”
Gandalf chăm chú nhìn ông vẻ tò mò. “Có vẻ không đúng đắn thật,” lão tư lự nói. “Mà, rút cục tôi tin kế hoạch của chú có lẽ là hay hơn cả.”
“Chà, gì thì gì tôi cũng đã quyết chí rồi. Tôi muốn được thấy núi non lần nữa, bác Gandalf ạ – núi non ấy; và rồi tìm chỗ nào đó tôi có thể yên nghỉ. Bằng an yên tĩnh, không có cả đống những người họ hàng tọc mạch xung quanh, hàng dây những vị khách chết bằm lượn lờ bên chuông cửa. Có lẽ tôi sẽ tìm chỗ nào đó để hoàn tất quyển sách của mình. Tôi đã nghĩ tới một kết thúc đẹp: và chú sống hạnh phúc mãi mãi về sau cho đến tận cùng ngày tháng đời mình.”
Gandalf cười ha hả. “Tôi hy vọng chú mong sao được vậy. Nhưng sẽ không ai đọc cuốn sách đâu, bất kể kết thúc ra sao.”
“Dào, họ sẽ đọc chứ, những thời đại về sau. Frodo đã đọc một ít, được đến đâu hết đến đấy. Bác sẽ để mắt đến Frodo chứ, nhỉ?”
“Có chứ, có – cả hai mắt ấy chứ, bất cứ lúc nào mắt tôi rảnh.”
“Cháu nó sẽ đi với tôi ngay, dĩ nhiên, nếu tôi bảo cháu. Thật ra cháu đã xin một lần, ngay trước bữa tiệc. Nhưng cháu không hẳn – chưa hẳn muốn. Tôi muốn được ngắm miền đất hoang dã một lần nữa trước khi chết, cả Dãy Núi Mù nữa; nhưng cháu thì vẫn còn nặng lòng với Quận, với những rừng, những ruộng, những sông lạch. Cháu hẳn là rất thoải mái ở nơi đây. Tôi sẽ để lại mọi thứ cho cháu, dĩ nhiên, trừ một vài món linh tinh đầu thừa đuôi thẹo. Tôi mong cháu sẽ hạnh phúc, khi nào đã quen ở một mình. Giờ đã đến lúc cháu tự mình làm chủ.”
“Mọi thứ?” Gandalf hỏi. “Cả chiếc nhẫn hả? Chú đã đồng ý thế, chú chắc vẫn nhớ.”
“À, ờ, vâng, tôi cho là vậy,” Bilbo nói cà lăm.
“Nó đâu rồi?”
“Trong cái phong bì, nếu bác nhất định phải biết,” Bilbo sốt ruột nói. “Trên mặt lò sưởi kia thôi. À mà, không! Ở trong túi tôi đây này!” Ông ngần ngừ. “Bây giờ thế có kỳ cục không chứ?” ông khẽ nói một mình. “Mà rút cục, tại sao không? Tại sao không nên ở trong đó?”
Gandalf lại nhìn Bilbo chăm chú, một tia sáng lóe lên trong đôi mắt lão. “Bilbo này, tôi nghĩ,” lão khẽ nói, “tôi thì sẽ bỏ nó lại. Chú không muốn sao?”
“Có – và không. Giờ nghĩ đến việc này, cho phép tôi nói, tôi hoàn toàn không thích phải lìa xa nó tí nào. Và tôi không rõ lắm tại sao tôi nên từ bỏ. Tại sao bác lại muốn tôi từ bỏ?” ông hỏi vặn, và một sự thay đổi quái gở phủ lấy giọng nói của ông. Giờ nghe giọng ông sắc lẹm những nghi ngờ và phẫn nộ. “Bác lúc nào cũng quấy rầy tôi vì cái nhẫn; ấy vậy mà bác chưa bao giờ làm phiền tôi vì những thứ khác tôi vớ được trong chuyến đi ấy.”
“Đúng là thế, nhưng tôi phải quấy rầy chú,” Gandalf nói. “Tôi muốn biết sự thực. Sự thực rất quan trọng. Những chiếc nhẫn thần đều rất – ờ, rất thần kỳ; chúng là của hiếm và có nhiều điều kỳ quái. Tôi quan tâm đến cái nhẫn của chú theo thói quen nghề nghiệp, chú có thể nói như vậy; và tôi vẫn còn quan tâm. Tôi cần biết nó ở đâu; giả sử chú lại đi chu du lần nữa. Còn nữa, tôi nghĩ chú đã giữ nó quá lâu rồi. Chú không cần nó nữa, Bilbo ạ, trừ phi tôi hoàn toàn nhầm lẫn.”
Bilbo đỏ bừng mặt, thấp thoáng một tia giận dữ trong đôi mắt ông. Khuôn mặt đôn hậu của ông đanh lại. “Tại sao không?” ông hét lên. “Và bận gì đến bác mà phải biết tôi làm gì với đồ của tôi. Nó là của riêng tôi. Tôi tìm thấy nó. Nó đã đến với tôi.”
“Phải, phải,” Gandalf nói. “Nhưng đâu cần phải nổi cáu.”
“Nếu tôi cáu cũng là lỗi của bác,” Bilbo nói. “Nhẫn là của tôi, tôi bảo bác rồi. Của riêng tôi. Bảo Bối của tôi. Phải, Bảo Bối của tôi.”
Khuôn mặt thầy phù thủy giữ nguyên vẻ nghiêm trọng và chăm chú, chỉ một thoáng rung rinh trong đôi mắt sâu để lộ ra rằng lão giật mình và thực tình hốt hoảng. “Hồi trước nó cũng từng được gọi thế,” lão nói, “có điều không từ miệng chú.”
“Thì giờ tôi nói. Mà tại sao không? Nếu Gollum từng nói hệt như vậy thì cũng đã sao. Giờ nó không phải của gã, mà là của tôi. Và tôi tuyên bố tôi sẽ giữ nó.”
Gandalf đứng dậy. Lão nói lạnh lùng. “Chú sẽ là một lão già ngu ngốc nếu làm như thế, Bilbo ạ.” Lão tiếp, “Chú càng nói càng rõ ra chuyện đó. Nó đã ảnh hưởng đến chú quá mất rồi. Bỏ nó đi! Rồi chú có thể tự mình bỏ đi, và được tự do.”
“Tôi muốn làm gì thì làm và thích đi đâu thì đi,” Bilbo ngoan cố.
“Nào, nào, lão Hobbit già thân mến của tôi!” Gandalf nói. “Chúng ta đã là bạn hữu suốt cuộc đời dài dặc của chú, và chú nợ tôi một điều. Đi nào! Hãy làm như chú đã hứa: bỏ nó đi!”
“Ôi dào, nếu bản thân bác muốn cái nhẫn của tôi thì cứ nói thẳng!” Bilbo kêu lên. “Nhưng bác sẽ không có nó đâu. Tôi sẽ không cho đi Bảo Bối của tôi đâu, nói cho bác biết.” Đôi tay ông lạc tới cán thanh kiếm nhỏ.
Cặp mắt Gandalf lóe sáng. “Đến lượt tôi phải nổi cáu ngay bây giờ mất thôi,” lão nói. “Nếu chú còn nói thế nữa, tôi sẽ phải cáu. Rồi chú sẽ được thấy Gandalf Áo Xám cởi áo choàng.” Lão bước một bước lại chỗ ông Hobbit, dường như chợt cao lớn và đáng sợ hẳn lên; bóng người lão choán đầy căn phòng nhỏ.
Bilbo lùi lại sát tường, thở khò khè, tay túm chặt túi áo. Họ đứng mặt đối mặt một lúc, bầu không khí trong căn phòng khích động hẳn lên. Cặp mắt Gandalf vẫn chiếu xuống ông bạn Hobbit. Bàn tay Bilbo từ từ buông lỏng, và ông bắt đầu run rẩy.
“Tôi không biết cái gì nhập vào bác, Gandalf ạ,” ông nói. “Trước nay bác chưa bao giờ như thế này. Tất cả chuyện này là sao? Chẳng phải nó là của tôi sao? Tôi đã tìm thấy nó, và Gollum hẳn đã giết tôi nếu tôi không giữ nó. Bất kể gã nói gì đi nữa, tôi cũng không phải kẻ cắp.”
“Tôi chưa bao giờ gọi chú là kẻ cắp,” Gandalf trả lời. “Và tôi cũng không phải là kẻ cắp. Không phải tôi đang cố cướp của chú, mà là giúp chú. Tôi mong chú lại tin tôi, như trước kia.” Lão ngoảnh mặt đi, và cái bóng vụt biến mất. Có vẻ như lão vừa teo lại thành một lão già tóc hoa râm, lom khom, bồn chồn.
Bilbo đưa tay lên che mắt. “Tôi xin lỗi,” ông nói. “Nhưng tôi cảm thấy kỳ lạ vô cùng. Tuy thế, không còn bận lòng vì nó thêm nữa âu cũng là một sự khuây khỏa sao đó. Gần đây nó cứ nung nấu trong tâm trí tôi. Đôi khi tôi cảm thấy nó như một con mắt đang nhìn tôi. Và tôi lúc nào cũng muốn đeo nó lên rồi biến mất, bác biết không; hoặc cứ lo không biết liệu nó có còn yên ở đấy không, nên lôi nó ra xem cho chắc. Tôi đã thử bỏ vào hòm khóa lại, nhưng nhận thấy tôi không thể yên tâm nếu không để nó trong túi áo. Tôi không biết tại sao. Và có vẻ như tôi không thể quyết định nổi.”
“Vậy hãy tin tôi,” Gandalf nói. “Tôi thì đã quyết định chắc rồi. Hãy đi đi và để nó lại. Đừng sở hữu nó nữa. Hãy trao cho Frodo, tôi sẽ chăm nom cậu bé.”
Bilbo đứng sững mất một khắc đờ đẫn và lưỡng lự. Rồi ông thở dài. “Được thôi,” ông nói, rõ ràng có cố gượng. “Tôi sẽ trao.” Nói đoạn ông nhún vai, mỉm cười hơi rầu rĩ. “Rút cuộc, cái vụ tiệc tùng này cũng chỉ là vì mục đích ấy, thực vậy: trao đi hàng đống quà sinh nhật, nên theo cách nào đó cũng dễ dàng hơn nếu đồng thời trao nó đi luôn thể. Chung cuộc cũng chẳng dễ dàng hơn tí nào, nhưng thật đáng tiếc nếu để mọi chuẩn bị này thành ra uổng phí. Như thế sẽ làm hỏng hẳn trò đùa.”
“Thật thế, như thế sẽ xóa mất ý nghĩa duy nhất tôi thấy được trong sự việc này,” Gandalf nói.
“Được lắm,” Bilbo đáp, “nó thuộc về Frodo cũng như mọi thứ còn lại.” Ông thở một hơi thật sâu. “Giờ thì tôi phải khởi hành thôi, kẻo lại có ai đó khác đuổi kịp tôi mất. Tôi đã nói tạm biệt, tôi không thể chịu nổi nếu lại phải lặp lại tất cả từ đầu.” Ông nhặt chiếc túi lên và đi ra cửa.
“Chú vẫn còn chiếc nhẫn trong túi,” thầy phù thủy nhắc.
“Chà, đúng là còn!” Bilbo kêu lên. “Cả chúc thư của tôi cùng tất cả những văn tự khác nữa. Bác nên cầm lấy giao nó lại hộ tôi. Như thế sẽ là an toàn nhất.”
“Không, đừng đưa cái nhẫn cho tôi,” Gandalf nói. “Cứ để nó lên mặt lò sưởi. Ở đó là đủ an toàn rồi, cho đến lúc Frodo đến. Tôi sẽ đợi cậu ấy.”
Bilbo rút cái phong bì ra, nhưng đúng lúc ông định đặt nó lên cạnh chiếc đồng hồ, bàn tay của ông giật nảy ra sau, cái gói rơi xuống sàn nhà. Ông chưa kịp nhặt lên, thầy phù thủy đã khom người chộp lấy đặt nó vào đúng chỗ. Cơn giận dữ một lần nữa vụt lướt qua khuôn mặt ông già Hobbit. Đột nhiên tất cả nhường chỗ cho vẻ thư giãn và một tiếng cười thoải mái.
“Chà, thế là xong,” ông nói. “Giờ tôi đi đây!”
Họ đi ra ngoài sảnh. Bilbo chọn từ trên giá cây gậy ông ưa thích; rồi ông huýt sáo. Ba Người Lùn từ mấy căn phòng khác đi ra, họ vừa mới khá bận rộn ở đó.
“Sẵn sàng cả chưa?” Bilbo hỏi. “Đã đóng gói dán nhãn mọi thứ chưa?”
“Mọi thứ rồi,” họ trả lời.
“Vậy thôi, ta lên đường nào!” Ông bước hẳn ra bên ngoài cửa trước.
Đó là một đêm thật đẹp, bầu trời đen thẳm lốm đốm những vì sao. Ông ngước nhìn lên, hít hà không khí. “Thật là vui biết bao! Thật vui biết bao khi lại được khởi hành, khởi hành trên Đường Cái cùng những Người Lùn! Đây đúng là điều tôi thực lòng mong mỏi, bao năm nay! Tạm biệt!” ông nói, nhìn ngôi nhà cũ và cúi chào về phía cửa. “Tạm biệt bác, Gandalf!”
“Tạm biệt chú, Bilbo, trong lúc này thôi. Hãy bảo trọng! Chú già rồi, và có lẽ cũng khôn ngoan rồi đấy.”
“Bảo trọng! Tôi cóc cần. Bác đừng có lo lắng cho tôi! Giờ tôi cũng hạnh phúc y như xưa kia tôi đã từng hạnh phúc, như thế là ý nghĩa vô cùng rồi. Song thời cơ đã đến. Cuối cùng tôi cũng đang nhấc giò thượng lộ,” ông bổ sung, và rồi giọng trầm hẳn, như thể cho riêng mình, ông hát khe khẽ trong bóng tối:
Con Đường cứ chạy dài chạy mãi
Tự cửa ngoài miết mải vô chừng.
Hút trước mắt Con Đường đã trải,
Sức ta còn, còn đuổi theo cùng;
Cùng theo đuổi chân vung phấn khởi
Tới thênh thang đường mới nhập vào,
Bao ngã rẽ về bao đích gọi.
Tiếp về đâu? Chưa nói được nào.

Ông ngừng bặt, im lặng trong giây lát. Rồi không nói lời nào nữa, ông quay lưng lại những ánh đèn và những giọng nói trên cánh đồng lẫn trong lều bạt, theo sau là ba người đồng hành, đi vòng vào trong khu vườn, rảo bước xuôi theo lối đi dài xuống dốc. Ông nhảy qua một chỗ thâm thấp ở bờ giậu chân dốc, rồi rẽ ra đồng cỏ, biến mất vào đêm như âm thanh xào xạc của cơn gió nơi nội cỏ.
Gandalf đứng yên một chốc dõi nhìn theo ông hút vào trong bóng tối. “Tạm biệt, chú Bilbo thân mến – hẹn lần tái ngộ sau!” lão khe khẽ nói đoạn quay vào trong nhà.
Frodo đi vào vừa hay sau đó, thấy lão đang ngồi trong bóng tối, mải mê suy nghĩ. “Bác ấy đi rồi ạ?” cậu hỏi.
“Phải,” Gandalf trả lời, “cuối cùng ông ấy đã đi.”
“Cháu ước gì – ý cháu là, cho đến mãi tối nay cháu vẫn mong đó chỉ là một trò đùa,” Frodo nói. “Nhưng tận đáy lòng cháu biết là bác ấy đã quyết tâm đi. Bác ấy vẫn hay đùa với những chuyện nghiêm túc. Giá cháu quay về sớm hơn, để kịp tiễn bác ấy.”
“Ta nghĩ thực tình ông ấy thích lẳng lặng lẻn đi vào phút chót,” Gandalf nói. “Đừng lấy thế làm phiền. Ông ấy sẽ ổn cả thôi – từ đây về sau. Ông ấy để lại cho cháu một cái gói. Kia kìa!”
Frodo cầm lấy cái phong bì trên mặt lò sưởi, liếc nhìn, nhưng chưa mở vội.
“Ta nghĩ cháu sẽ thấy chúc thư của ông ấy và mọi văn tự khác bên trong,” thầy phù thủy nói. “Bây giờ cháu là chủ nhân của Đáy Bao rồi. Và còn nữa, ta nghĩ cháu sẽ thấy một chiếc nhẫn vàng.”
“Chiếc nhẫn!” Frodo reo lên. “Bác ấy để cái đó lại cho cháu à? Cháu không hiểu là vì sao đấy. À mà, nó có thể sẽ có ích.”
“Có thể có, cũng có thể không,” Gandalf nói. “Nếu ta là cháu, ta sẽ không dùng tới nó. Mà giữ nó cho kín, giữ cho thật an toàn! Bây giờ ta đi ngủ đây.”


Với tư cách chủ nhân của Đáy Bao, Frodo cảm thấy mình phải đảm đương cái nhiệm vụ đau khổ là chào tạm biệt khách. Lời đồn thổi xung quanh các biến cố kỳ lạ bấy giờ đã lan ra khắp cả cánh đồng, nhưng Frodo vẫn chỉ nói chắc chắn mọi sự sẽ được làm sáng tỏ ngay sáng mai. Chừng nửa đêm xe ngựa đến đón các khách quan trọng. Lần lượt từng chuyến một lăn bánh xa dần, chở đầy các Hobbit no căng nhưng vô cùng bất mãn. Thợ làm vườn đến theo thu xếp từ trước, dùng xe cút kít dọn đi những thứ tình cờ sót lại.
Đêm dần qua. Mặt trời lên. Các Hobbit trở dậy khá muộn. Buổi sáng trôi đi. Mọi người đến và bắt đầu (theo lệnh) dọn dẹp nào nhà lều, nào bàn, nào ghế, nào thìa, nào dao, nào chai, nào đĩa, nào đèn lồng, nào các bụi cây trổ hoa trong hộp, nào mảnh vụn bánh, nào xác pháo, nào túi bị bỏ quên, nào găng tay, nào khăn tay, nào thức ăn chưa đụng đến (mục này không đáng kể). Rồi một số người khác đến (không theo lệnh nào hết): nhà Bao Gai, nhà Boffin, nhà Bolger, nhà Took, và những vị khách khác đang lưu trú hoặc sống ngay gần đó. Đến giữa ngày, khi ngay cả những vị ních đẫy tễ cũng đã lại dậy ra ngoài được, thì tại Đáy Bao đã tấp nập hẳn một đám đông lớn, không được mời nhưng cũng chẳng ngoài dự kiến.
Frodo đang đợi trên bậc cửa, miệng mỉm cười nhưng nom khá mệt mỏi và lo lắng. Cậu chào tất cả những người đến thăm, nhưng không có gì để nói nhiều hơn trước. Câu đáp lại tất cả những lời hỏi han chỉ là: “Bác Bilbo Bao Gai đã đi xa, theo như tôi biết là mãi mãi.” Vài vị khách được cậu mời vào bên trong, vì bác Bilbo có “nhắn nhủ” lại cho họ.
Bên trong sảnh đã thấy chất một đống lớn đủ loại to nhỏ những hộp, gói và các món nhỏ đồ đạc trong nhà. Trên từng món đều có cột nhãn. Có vài cái nhãn đại khái thế này:
Tặng ADELARD TOOK, tức là tặng RIÊNG ÔNG; Bilbo; buộc vào một chiếc ô. Adelard đã từng khuân đi nhiều chiếc khác không cột nhãn.
Tặng DORA BAO GAI để mãi nhớ cuộc thư từ DÀI LÂU, với tất cả tình thân ái, Bilbo; buộc vào cái giỏ to tướng dùng đựng giấy loại. Dora là chị gái Drogo, cũng là thân quyến nữ cao tuổi nhất của Bilbo và Frodo; bà này chín mươi chín mùa xuân, và ròng rã trên nửa thế kỷ đã bỏ công viết hàng bao nhiêu ram giấy những lời khuyên sáng suốt.
Tặng MILO HANG THỎ, mong là món quà hữu dụng, B.B; buộc vào một chai mực và cây bút máy bằng vàng. Milo chưa từng hồi đáp thư từ.
Tặng cháu ANGELICA sử dụng, bác Bilbo; buộc vào một chiếc gương lồi tròn trĩnh. Cô là một thiếu nữ nhà Bao Gai, và cứ khơi khơi tưởng khuôn mặt mình đẹp lắm.
Tặng cho bộ sưu tập của HUGO CHẶT NỊT QUẦN, từ một người có đóng góp, buộc vào một tủ sách (trống không). Hugo là tay trùm sò mượn sách, riêng chuyện trả sách thì khó khăn trên mức bình thường.
Tặng LOBELIA SẮC VẢI-BAO GAI, coi như làm QUÀ; buộc vào một hộp thìa bạc. Bilbo tin rằng bà này đã kiếm chác được vô khối là thìa của ông, trong khi ông đi chu du vắng nhà dạo nọ. Lobelia thừa biết thế. Cuối ngày, khi bà ta đến, bà ta lập tức hiểu cái ý kia, nhưng vẫn lấy lũ thìa.
Đây chỉ là một phần nhỏ những món quà đổ đống. Hốc nhà Bilbo từ lâu đã khá bừa bộn những đồ đạc trải suốt chiều dài cuộc đời đắc thọ của ông. Trở nên bừa bộn là xu hướng chung của các hốc Hobbit: về điểm này tập quán tặng quá nhiều quà sinh nhật chịu phần lớn trách nhiệm. Dĩ nhiên, không phải các món quà sinh nhật lúc nào cũng mới; có một vài mathom không còn ai nhớ dùng để làm gì đã chu du lòng vòng khắp cả quận; nhưng Bilbo thường tặng những món quà mới và giữ lại những món đã nhận. Cái hốc cũ giờ đây đang quang đi tí chút.
Từng món quà chia tay khác nhau đều có nhãn đề tặng, đích thân Bilbo viết lên, vài món còn hàm ý bóng gió, hay bỡn cợt. Nhưng cố nhiên, đa phần quà tặng đều đến đúng nơi người ta cần chúng và sẽ hoan nghênh chúng. Những Hobbit nghèo, nhất là cư dân Dãy Lộn Bao, chào đón chúng nhiệt liệt. Bõ Già Gamgee được hai bao khoai tây, một cái thuổng mới, một cái áo chẽn len, một chai thuốc mỡ chữa nhức khớp. Già Rory Hươu Bia Rum, để đền đáp lại lòng mến khách vô bờ, được cả chục chai Vườn Nho Cũ: thứ rượu đỏ rất nặng gốc gác mãi Tổng Nam, giờ đã ngấu lắm rồi, vì được chính cha ông Bilbo ủ. Rory thế là hoàn toàn tha thứ cho Bilbo, hết chai thứ nhất thì tuyên bố Bilbo là người anh em quý hóa nhất hạng.
Vẫn còn lại thừa đủ mọi thứ cho Frodo. Và dĩ nhiên, tất cả những đồ quý chủ yếu, cùng sách, tranh, và đồ đạc vốn hơn cả đủ, đều được để lại cho Frodo sở hữu. Tuy vậy, không thấy có dấu hiệu hay nhắc nhở nào đến tiền hay châu báu: Bilbo không cho đi lấy một đồng xu hay một hột thủy tinh nào.
Chiều hôm đó Frodo đã phải cực kỳ cố gắng. Lời đồn nhảm rằng toàn bộ gia sản đang được mang ra phát không lan nhanh như lửa; chẳng mấy chốc mà cả hốc đã đông nghẹt những người không có phận sự gì, nhưng không thể gạt ra rìa. Nhãn quà bị xé toạc và xáo trộn, cãi cọ nổ ra. Vài người cố đổi chác thỏa thuận ngay trong sảnh; số khác cố chuồn êm cùng những món nho nhỏ không đề gửi họ, hoặc bất kể thứ gì có vẻ như không ai buồn lấy hoặc không ai để ý. Con đường vào cổng nghẽn đầy xe cút kít và xe đẩy.
Chính giữa lúc rối loạn thì nhà Sắc Vải-Bao Gai đến. Frodo đã rút lui được một lúc, mặc cho anh bạn Merry Hươu Bia Rum để mắt đến mọi thứ. Khi Otho lớn tiếng yêu cầu được gặp Frodo, Merry cúi chào lịch sự.
“Frodo khó ở,” cậu nói. “Anh ấy đang nghỉ rồi.”
“Ý mày là trốn chứ gì,” Lobelia nói. “Gì thì gì chúng tao vẫn muốn gặp nó, chúng tao nhất định phải gặp nó. Cứ đi bảo nó như vậy!”
Merry bỏ mặc bọn họ ở lại trong sảnh một lúc lâu, nên cả hai có đủ thời gian để khám phá món quà chia tay toàn là thìa dành cho mình. Món quà chẳng làm họ tươi tỉnh thêm. Cuối cùng họ cũng được đưa vào phòng đọc. Frodo đang ngồi bên một cái bàn chất đầy giấy tờ trước mặt. Nom cậu có vẻ khó ở thật – không vì lý do gì khác thì cũng vì phải gặp nhà Sắc Vải-Bao Gai; cậu đứng dậy, loạt soạt gì đó trong túi. Nhưng cậu nói năng cực kỳ lịch thiệp.
Vợ chồng Sắc Vải-Bao Gai khá là khó chịu. Họ bắt đầu chào mời cậu những cái giá hữu nghị tệ mạt (như chỗ bạn bè với nhau) để đổi lấy những món đồ giá trị chưa thấy có nhãn quà. Khi Frodo đáp rằng chỉ những thứ đích thân Bilbo chỉ định mới được đem cho, họ liền nói toàn bộ sự việc này thật ám muội. “Tôi thấy duy nhất một điểm rõ ràng,” Otho nói, “ấy là toàn bộ vụ này có lợi cho cậu ghê gớm. Tôi phải được xem di chúc.”
Otho lẽ ra đã là người thừa kế Bilbo, nhưng rồi lại có việc nhận nuôi Frodo. Ông ta đọc di chúc cẩn thận và thở phì phì. Thật không may, di chúc quá rõ ràng và chuẩn xác (theo đúng tập quán pháp lý của người Hobbit, vốn yêu cầu đủ bảy chữ ký làm chứng bằng mực đỏ, cùng nhiều thứ khác).
“Lại thua rồi!” ông ta bảo vợ. “Sau sáu mươi năm chờ đợi nữa chứ. Thìa à? Láo toét!” Ông ta bật ngón tay tanh tách ngay dưới mũi Frodo, đoạn huỳnh huỵch lui ra. Nhưng không dễ mà thoát được Lobelia như thế. Một lát sau Frodo ra khỏi phòng đọc định xem mọi việc diễn tiến thế nào thì thấy bà ta vẫn còn loanh quanh trong hốc, kiểm tra mọi ngóc ngách và gõ gõ khắp sàn nhà. Cậu cương quyết hộ tống bà ta ra khỏi địa giới hốc, sau khi đã giải thoát hộ vài món nho nhỏ (nhưng khá là giá trị) không hiểu sao lại vô tình rơi vào trong cái ô của bà ta. Mặt bà ta nom như thể đang khổ sở cố nghĩ ra một đòn nhận xét chia tay trí mạng, nhưng tất cả những gì bà ta nói được, khi ngoái lại ngay bậc cửa, chỉ là:
“Chừng nào còn sống mi sẽ còn hối tiếc chuyện này, đồ nhãi ranh! Sao mi không biến đi luôn đi? Mi không thuộc về nơi này, mi đâu phải người nhà Bao Gai – mi – mi chỉ là một thằng Hươu Bia Rum!”
“Merry, em có nghe thấy không? Như thế là sỉ nhục đấy, thiệt tình,” Frodo vừa nói vừa đóng sầm cửa trước mũi bà ta.
“Đấy là một lời khen,” Merry Hươu Bia Rum nói, “nên dĩ nhiên không đúng.”
Rồi cả hai đi quanh hốc, tống cổ ba tay Hobbit trẻ (hai tay Boffin và một tay Bolger) đang mải gõ lún mấy bức tường một trong những hầm chứa. Frodo còn ẩu đả với Sancho Bàn Chân Oách (cháu nội già Odo Bàn Chân Oách), tay này đã bắt đầu đào bới trong phòng lớn để đồ ăn vì đinh ninh đã nghe thấy âm thanh rỗng. Huyền thoại về vàng của Bilbo đã kích thích cả trí tò mò lẫn niềm hy vọng; bởi vàng huyền thoại (kiếm được một cách khó hiểu, nếu không muốn nói đằng thắng ra là bất minh) thì, như ai cũng biết, ai tìm được người nấy hưởng – trừ phi việc tìm kiếm bị người ta làm cho gián đoạn.
Thắng được Sancho và đẩy tay này ra ngoài xong xuôi, Frodo ngồi sụm xuống một chiếc ghế trong sảnh. “Merry, đến lúc đóng cửa hàng rồi,” cậu nói. “Khóa cửa lại, hôm nay đừng mở cho ai nữa, kể cả họ có mang gỗ phá thành tới cũng đừng.” Rồi cậu đi làm một cốc trà muộn cho sảng khoái.
Cậu còn chưa kịp ngồi thì nghe có tiếng gõ khe khẽ ngoài cửa trước. “Chắc chắn lại Lobelia rồi,” cậu nghĩ. “Bà ta hẳn đã nghĩ ra cái gì hiểm ác lắm đây, nên mới quay lại nói. Thế thì cứ đợi đi.”
Cậu cứ tiếp tục uống trà. Tiếng gõ cửa lặp lại, to hơn, nhưng cậu không để ý. Đột nhiên cái đầu thầy phù thủy hiện ra ngoài cửa sổ.
“Này Frodo, cháu mà không cho ta vào, ta sẽ thổi bay cánh cửa này thẳng ra ngoài hốc rồi xuyên tuốt qua đồi đấy,” lão nói.
“Ông Gandalf thân mến! Nửa phút thôi!” Frodo la lên, chạy từ trong phòng ra cửa. “Mời vào! Mời vào! Cháu tưởng là bà Lobelia.”
“Vậy thì ta tha thứ cho cháu. Nhưng ta vừa mới gặp bà ta xong, đang đánh cái xe ngựa lùn về hướng Bờ Nước với bộ mặt hẳn sẽ đóng đông được cả sữa non.”
“Bà ấy suýt nữa làm cả cháu cũng đông cứng người nữa là. Suýt nữa thì cháu đã đeo nhẫn của bác Bilbo vào. Cháu chỉ mong sao được biến đi.”
“Chớ làm thế!” Gandalf nói, và ngồi xuống. “Hết sức cẩn thận với cái nhẫn ấy đấy Frodo! Thực tình, một phần chính vì nó mà ta đến để nói lời cuối cùng đây.”
“Ừm, cái nhẫn có chuyện gì ạ?”
“Cháu đã biết những gì?”
“Chỉ những chuyện bác Bilbo kể cho cháu thôi. Cháu đã được nghe chuyện của bác ấy: bác ấy tìm thấy nó ra sao, sử dụng nó ra sao: ý cháu là, trong chuyến phiêu lưu của bác ấy.”
“Không biết đấy là câu chuyện nào vậy,” Gandalf nói.
“À, không phải những chuyện bác ấy kể cho Người Lùn nghe hay viết trong cuốn sách rồi,” Frodo nói. “Bác ấy kể cho cháu nghe câu chuyện thật ngay sau khi cháu đến sống ở đây. Bác ấy nói ông cứ đòi mãi kỳ đến khi bác ấy đành phải kể cho ông nghe, nên cháu cũng nên được biết. ‘Không có bí mật giữa hai bác cháu ta, Frodo ạ,’ bác ấy đã nói thế; ‘Nhưng cũng không còn gì nữa đâu. Dầu sao chiếc nhẫn cũng là của ta.’ ”
“Thú vị đấy,” Gandalf nói. “Chà, cháu nghĩ gì về tất cả chuyện này?”
“Nếu ý ông là bịa tạc ra từng ấy chuyện chỉ vì một ‘món quà’, thì cháu nghĩ câu chuyện thật khả dĩ hơn nhiều, và cháu không hiểu nổi tại sao lại cần phải thay đổi. Dù sao làm thế chẳng hợp với tính khí bác Bilbo tí nào; và cháu nghĩ chuyện này khá kỳ khôi.”
“Ta cũng nghĩ vậy. Song chuyện kỳ khôi vẫn thường xảy ra với những người có những thứ của báu như thế – nếu họ sử dụng chúng. Cứ coi đó là một lời cảnh báo cho cháu rằng phải hết sức cẩn thận với nó. Biết đâu nó còn có những quyền năng khác chứ không chỉ mỗi khiến cháu biến mất khi nào cháu muốn.”
“Cháu không hiểu,” Frodo nói.
“Ta cũng không hiểu,” thầy phù thủy trả lời. “Ta chỉ vừa mới bắt đầu băn khoăn về cái nhẫn, nhất là từ sau đêm qua. Không cần phải lo lắng đâu. Nhưng nếu cháu muốn nghe lời khuyên của ta thì hãn hữu lắm hãy dùng đến nó, hoặc là tuyệt đối không dùng. Ít nhất ta xin cháu đừng dùng nó theo bất cứ cách nào khơi chuyện bàn tán hoặc gây nghi ngờ. Ta nhắc lại: giữ nó cho an toàn, giữ cho thật kín vào!”
“Ông khó hiểu quá! Ông sợ gì chứ?”
“Ta không dám chắc, nên ta sẽ không nói nữa. Có lẽ khi nào về ta có thể nói cho cháu biết điều gì đó. Ta sẽ ra đi ngay lập tức: vậy nên trước mắt thì chào tạm biệt.” Lão đứng dậy.
“Ngay lập tức à!” Frodo kêu lên. “Tại sao chứ, cháu tưởng ông sẽ ở lại ít ra là một tuần. Cháu đã trông chờ được ông giúp đỡ cơ đấy.”
“Ta cũng định giúp cháu, nhưng đành phải đổi ý. Có lẽ ta sẽ đi xa khá lâu; nhưng ta sẽ lại đến thăm cháu, ngay khi có thể. Cứ chờ ta thì ta sẽ đến! Ta sẽ lẻn vào thật êm. Ta sẽ không thường xuyên viếng thăm Quận công khai nữa. Ta thấy là ta đã thành ra không được người ta mến chuộng cho lắm. Họ nói ta là kẻ khó chịu và quấy phá hòa bình. Vài người còn kết tội ta đã bắt cóc Bilbo đi mất, hay còn xấu xa hơn nữa. Nếu cháu muốn biết thì nghe đồn hai bác cháu ta có hẳn một âm mưu hòng chiếm đoạt của cải của ông ấy nữa đấy.”
“Thật đúng cái loại người!” Frodo la lên. “Ý ông là Otho và Lobelia phải không. Sao mà ghê tởm! Cháu sẵn lòng biếu không họ cả Đáy Bao và mọi thứ khác, chỉ cần cháu có thể mang bác Bilbo trở lại và cùng bác ấy bỏ đi lang thang khắp đồng quê. Cháu yêu Quận lắm. Nhưng cháu bắt đầu ước gì cháu cũng đã biến đi cho xong. Cháu không biết liệu mình có còn gặp lại bác ấy nữa không.”
“Ta cũng băn khoăn thế,” Gandalf. “Mà ta còn băn khoăn nhiều chuyện khác nữa. Giờ thì tạm biệt! Tự bảo trọng nhé! Hãy để ý đợi gặp ta, nhất là những lúc không ai ngờ! Tạm biệt!”
Frodo tiễn lão ra tới cửa. Lão vẫy tay chào lần cuối, và rảo bước mất hút mau đến không ngờ; mặc dù Frodo nghĩ thầy phù thủy già nom còng lưng một cách bất thường, hầu như lão đang mang một trọng lượng gì ghê gớm. Bóng chiều đang buông xuống, bóng chiếc áo choàng chẳng mấy chốc đã mất hút trong ánh chạng vạng. Sẽ lâu lâu nữa Frodo mới gặp lại lão.
- Hểt Chương 1 -