Hoàng hậu
Hoàng đế luôn luôn chỉ có một Hoàng hậu tại vị. Hoàng hậu được lập trong các trường hợp sau:
- Khi một Hoàng tử (A-ka) lên ngôi Hoàng đế, Đích Phúc tấn sẽ được sắc phong Hoàng hậu.
- Khi một Hoàng hậu qua đời hoặc bị phế truất, triều đình sẽ tuyển chọn một Hoàng hậu mới hoặc một Phi tần được lập làm Hoàng hậu.
- Khi một Phi tần qua đời được truy phong (thường là bởi chồng hoặc con trai ở ngôi Hoàng đế).
Trên danh nghĩa, Hoàng hậu là người thống lĩnh Hậu cung, quản lý tất cả các Phi tần, Nữ quan, Thái giám và Cung nữ, tuy đôi lúc quyền này thực sự thuộc về một Phi tần đắc sủng. Hoàng hậu được coi là
Mẫu hậu (mẹ) của tất cả các A-ka (Hoàng tử) và Cách Cách (công chúa) trong Hoàng cung.
Phi Tần
Phi tần là vợ lẽ (thiếp, trắc thất) của Hoàng đế, cấp bậc dưới Hoàng hậu nhưng trên các Tiểu chủ (Quý nhân, Thường tại và Đáp ứng). Là vợ thứ chính thức của Hoàng đế, không giống như các bậc Tỳ thiếp (Quý nhân, Thường tại, Đáp ứng), việc sắc phong của Phi tần được tổ chức long trọng hơn các Tỳ thiếp, người chính thức cử hành chính, chủ trì là Hoàng đế và người sắp xếp là Hoàng hậu. Mỗi Phi tần là Cung chủ của một trong mười hai cung ở Hậu Cung, vì vậy khi Hoàng đế lật thẻ (chọn người hầu ngủ) của Phi tần nào thì sẽ ngự giá tới cung của Phi tần đó. Giống Hoàng hậu, số lượng của Phi tần tại vị trong một thời điểm được giới hạn. Cũng như Hoàng hậu, Phi tần được quyền nuôi con và được những người danh phận thấp hơn gọi là “nương nương”. Phi tần được lập trong các trường hợp sau:
- Khi một Hoàng tử (a-ka) lên ngôi Hoàng đế, Trắc Phúc tấn sẽ được lập làm Phi hoặc Quý phi, Cách cách (thiếp của các Hoàng tử, địa vị dưới Trắc Phúc tấn) sẽ được lập làm Tần.
- Một vị Quý nhân đắc sủng được sắc phong lên thêm một bậc nếu có một vị trí trống.
- Công chúa lân bang (thường là Công chúa của các bộ lạc Mông Cổ) hoặc con gái của đại thần có công có thể được sắc phong thẳng lên hàng Phi mà không cần thông qua các vị trí thấp hơn.
Phi tần được chia làm các cấp:
- Hoàng quý phi: chính nhất phẩm, đứng đầu Phi tần, một người tại vị. Hoàng quý phi thường được coi như Phó hậu. Khi Hoàng đế chưa thể sắc phong một Phi tần làm Hoàng hậu vì trái quy tắc (các dịp đại tang của Tiên đế, Thái hậu hoặc Hoàng hậu), thường sắc phong làm Hoàng quý phi và ban quyền quản lý Hậu cung. Nhiều trường hợp Hoàng quý phi thay thế Hoàng hậu cai quản Hậu cung, đặc biệt khi Hoàng hậu bị thất sủng (như Lệnh Hoàng quý phi của Càn Long).
- Quý Phi: chính nhị phẩm, hai người tại vị. Về phẩm cấp, Quý phi thấp hơn Hoàng hậu và Hoàng quý phi, nhưng thực tế ở triều Thanh có nhiều Quý phi thống lĩnh Hậu cung (như Hi Quý phi của Ung Chính, Ôn Hy Quý phi thời Khang Hy)
- Phi: chính tam phẩm, bốn người được tại vị.
- Tần: chính tứ phẩm, sáu người được tại vị.
Tiểu chủ
Các
Tiểu chủ là các Tú nữ được sắc phong khi mới nhập cung hoặc các Thị thiếp (tỳ thiếp không có danh phận) của các Hoàng đế trước khi đăng cơ, danh phận thấp hơn bậc Tần. Các Tiểu chủ thường chỉ ở tại các cung điện nhỏ hoặc phòng ốc trong mười hai cung của Hậu cung do các Phi tần làm chủ, vì vậy Hoàng đế khi lật thẻ Tiểu chủ nào Tiểu chủ đó sẽ được đưa đến THIÊN NGUYỆT CUNG bằng “Ngự Liễn” (kiệu của vua). Con cái do các Tiểu chủ sinh ra sẽ được các Phi tần danh phận cao nuôi dưỡng. Không có giới hạn cho số lượng Tiểu chủ . Các Tiểu chủ
không được gọi là
nương nương.
Các cấp bậc của tiểu chủ là:
- Quý nhân: là cấp bậc cao nhất một Tú nữ mới vào cung có được sắc phong. Thường thì các Đáp ứng và Thường tại trước khi được sắc phong lên Phi tần (nương nương) đều qua bậc Quý Nhân.
- Thường tại: Là cấp bậc lớn thứ hai một Tú nữ được sắc phong khi mới nhập cung.
- Đáp ứng: Là cấp bậc thấp nhất của một “chủ tử” trong Hậu cung. Ngoài ra còn là một cấp bậc tiền ứng để sắc phong lên các bậc chính thức cao hơn.
Dưới các Tiểu chủ là bậc Quan nữ tử, là một cung nữ được Hoàng Đế sủng hạnh. Quan Nữ Tử không được coi là một
Chủ tử ở Hậu cung. Nếu được sủng ái, Quan nữ tử có thể được sắc phong các danh phận cao hơn như Đáp ứng, Thường tại, Quý nhân. Tuy nhiên, thực chất cấp bậc Quan nữ tử dường như ít sử dụng trong chốn cung đình nhà Thanh. Cấp bậc này đặt ra nhằm mục đích lựa chọn tiêu chuẩn tối thiểu của Cung nữ để xem xét đặc cách và sắc phong các bậc cao hơn.