Văn Cảm nhận trích đoạn "Chị em Thuý Kiều" của Nguyễn Du

Nguyễn Du sinh trưởng trong một gia đình đại quý tộc, gắn bó sâu sắc với những biến cố lịch sử của giai đoạn cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX. Nguyễn Du đã phiêu bạt nhiều năm trên đất Bắc rồi về ẩn tại quê nội Hà Tĩnh, bất đắc dĩ làm quan với triều Nguyễn. Ông sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị lớn, trong đó, nổi tiếng là truyện thơ "Đoạn trường tân thanh", thường gọi là "Truyện Kiều". Đoạn trích "Chị em Thuý Kiều" nằm ở phần đầu của tác phẩm, giới thiệu vẻ đẹp của chị em Thuý Kiều, đồng thời dự đoán tương lai, số phận của hai người:

[Có thể trích thơ]

Thuý Kiều, Thuý Vân là hai chị em xuất thân từ một gia đình trung lưu ở Bắc Kinh. Từ những dòng mở đầu, tác giả đã giới thiệu vẻ đẹp hoàn mỹ của hai nàng:

Đầu tiên là vai vế, vị trí của hai nàng, là con đầu lòng, là người con gái đẹp. Chị là Thuý Kiều, còn em gái là Thuý Vân. Hai người có một mối quan hệ, gắn bó thân thiết được thể hiện rõ ở cách dùng từ "chị em" gắn liền với nhau, nối kết với nhau, cũng như là sợi dây liên kết, bền chặt giữa hai chị em Kiều và Vân. Không chỉ đẹp người, mà còn đẹp ở cả tính cách, tinh thần. Duyên dáng, thanh cao như hoa mai. Tâm hồn trắng trong như tuyết. Hai người tuy có những nét đẹp khác nhau, nhưng mỗi người đều "mười phân vẹn mười", thể hiện một vẻ đẹp hoàn hảo, trọn vẹn.

Sau khi giới thiệu khái quát về hai chị em, về mức độ hoàn mỹ của hai người, tác giả đã đi sâu vào miêu tả chi tiết từng nhân vật. Đầu tiên là Thuý Vân:
Nét đẹp của Vân là một nét đẹp trang trọng, phúc hậu. Gương mặt "đầy đặn" như trăng tròn sáng tỏ, hiền hậu. Cặp chân mày rõ đậm, uốn lượn mềm mại, tạo điểm nhấn cho khuôn mặt cùng với mái tóc bồng bềnh, nhẹ nhàng đến mây còn phải chịu thua, hay, nước da trắng trẻo, nõn nà đến tuyết phải e thẹn chịu nhường. Nụ cười của nàng tươi tắn, rạng rỡ như hoa, giọng nói trong như ngọc góp phần tô đậm vẻ đẹp phúc hậu, cao sang, quý phái của Vân. Ngoài ra, với bút pháp ước lệ tượng trưng, dùng những hình ảnh từ thiên nhiên để miêu tả vẻ đẹp của con người, nghệ thuật so sánh, đặc biệt, với hai từ "thua" và "nhường", tác giả đã ngầm dự đoán số phận, tương lai của nàng, sẽ có một cuộc sống yên bình, ít sóng gió.

Tưởng chừng như thế đã là tuyệt thế giai nhân, có một không hai, quá sức hoàn hảo, nhưng, ai nấy có vẻ không thể cầm lòng khi nhìn thấy vẻ đẹp của Thuý Kiều được tác giả miêu tả qua các câu thơ sau:
Nếu tả Vân với bốn câu thơ, thì Kiều được lột tả qua mười hai câu thơ, gấp ba lần Thuý Vân. Với phó từ "càng" chỉ mức độ tăng tiến, ta không khó để thấy được vẻ đẹp vượt bậc của Kiều chiếm
"phần hơn" hẳn Vân. "Sắc sảo" là vẻ đẹp của trí tuệ. "Mặn mà" là vẻ đẹp của tâm hồn. Khi tả Thuý Vân, tác giả đã miêu tả chi tiết từ khuôn mặt, chân mày, nụ cười, giọng nói, mái tóc, nước da, dùng phép so sánh và bút pháp ước lệ tượng trưng để tôn lên nét đẹp vẹn toàn của nàng. Nhưng, đối với Kiều, tác giả chỉ gợi, chứ không tả, và chỉ tập trung vào đôi mắt. Người ta thường nói: "Đôi mắt là cửa sổ của tâm hồn", thế nên, tác giả muốn tỏ bày, muốn người đọc hiểu được, lắng sâu vào tâm tư, tình cảm của nhân vật, phác hoạ một vẻ đẹp không thể dùng lời để phô tả. Đó là một đôi mắt đẹp, trong sáng như nước mùa thu. Đó là hàng lông mày đẹp, thanh thoát như núi mùa xuân. Chỉ với đôi mắt ấy, mà làm cho "nghiêng nước nghiêng thành", làm cho "hoa ghen", "liễu hờn", một sự ganh tị, không hài lòng từ thiên nhiên. Không chỉ chăm chút cho "sắc", "tài" của nàng cũng chẳng thua kém một ai. Nói về sắc đẹp, Kiều là nhất, không ai có thể sánh được. Còn nói về tài hoa, thì may ra, sẽ có người đứng thứ hai, sau Kiều. Vỏn vẹn bốn câu thơ ngắn ngủi, ta có thể thấy những tài năng vượt trội của Kiều: thông minh vốn đã có sẵn, làm thơ, hội hoạ, đánh đàn, sáng tác, ca hát. Khúc "Bạc mệnh" do nàng sáng tác làm lòng người sầu não, khổ đau phần nào chứng tỏ, nàng là một người đa sầu đa cảm. Tất cả những điều đó đều đã trở thành nghề, tài năng xuất chúng, tuyệt thế giai nhân. Cách sử dụng từ ngữ khéo léo, kết hợp bút pháp nghệ thuật ước lệ tượng trưng và phép nhân hoá "hoa" biết "ghen", "liễu" biết "hờn", ngụ ý dự báo cho một cuộc đời gian truân, gặp nhiều sóng gió. "Một thiên Bạc mệnh" cũng là một điềm báo chẳng lành.

Dù tài sắc vẹn toàn, nhưng cuộc sống của hai chị em dường như rất êm đềm, khép kín:
Thuý Kiều, Thuý Vân sinh ra trong một gia đình trung lưu, tuy không giàu có quá đỗi, nhưng cũng thuộc nhà quyền quý. Dù đã đến tuổi "cập kê", lại là những cô gái vừa xinh đẹp, vừa tài giỏi, biết bao người vây quanh, nhưng mặc cho "tường đông ong bướm", những người bên ngoài yêu đương thế nào, hai nàng chẳng quan tâm, cuộc sống vẫn êm đềm, phòng thê khép kín, "trướng rủ màn che", thể hiện lối sống khuôn phép, mẫu mực, suy nghĩ đứng đắn, dù đã đến tuổi lấy chồng.

[Có thể liên hệ với tác phẩm khác cùng hướng đến một nội dung làm dẫn chứng/ so sánh]

Đoạn trích thành công trong việc tái hiện, xây dựng nhân vật bằng ngôn ngữ đa dạng, độc đáo, có sức gợi tả cao. Việc sử dụng bút pháp ước lệ tượng trưng đã làm nên nét đặc sắc cốt yếu cho đoạn trích qua những hình ảnh từ thiên nhiên tươi đẹp, lấy thiên nhiên làm mực thước đo hoàn hảo cho một nét đẹp hoàn mỹ. Nếu để ý, ta thấy được, tác giả không hề tuỳ tiện sử dụng bút pháp này cho tất cả nhân vật. Nguyễn Du chỉ dùng bút pháp ước lệ tượng trưng cho những nhân vật chính diện nhằm tô lên, khẳng định một vẻ đẹp hoàn hảo. Còn đối với nhận vật phản diện, tác giả chỉ tả thực. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, dùng thành ngữ phác hoạ sắc đẹp ngoại hình, tính cách lẫn tâm hồn cho cả hai chị em. Một cái hay, cái đẹp của tác giả, mà ta không thể không nhắc đến, đó là thay đổi vị trí, miêu tả em là Thuý Vân trước, rồi mới đến Kiều. Có ý kiến cho rằng, tả Vân trước để làm nền, làm một bước đệm cho Kiều càng thêm lộng lẫy, trang hoàng hơn, giúp người đọc có thể tưởng tượng rõ nét vẻ đẹp của hai chị em, đặc biệt là Kiều khi chỉ gợi mà không tả rõ từng chi tiết. Tuy nhiên, lại có luồng ý kiến không đồng tình, vì như thế quả là bất công cho Vân, bởi Vân cũng đẹp, cũng đáng được trân trọng. Dù sao, ta cũng có thể nhận thấy trọng tâm của tác giả muốn xoáy mạnh vào cuộc đời ngang trái, trớ trêu đầy bi kịch của Thuý Kiều. Để làm được điều đó, bước đầu, tác giả đã khắc sâu vào tâm trí người đọc, về tài, về sắc, về những chi tiết nhỏ nhoi thầm đoán trước tương lai, báo hiệu cho cuộc đời, đồng thời thể hiện những lí do bất công thực tế dẫn đến hoàn cảnh đau thương ấy.

Với thể thơ lục bát trữ tình, mang đầy nét văn chương đơn sơ giản dị của dân tộc, Nguyễn Du đã tinh tế biến hoá bằng những bút pháp, biện pháp nghệ thuật, kết hợp sử dụng thành ngữ, ngôn ngữ văn hoa để khắc hoạ bức tranh chân dung xinh đẹp của hai chị em, ca ngợi vẻ đẹp đồng thời dự cảm về số phận, kiếp người của họ. Qua đó, ta thấy được tài năng miêu tả và tấm lòng ưu ái của tác giả dành cho nhân vật của mình.

*Vui lòng không sao chép

Mình dự định sẽ phân tích theo từng bố cục :3 nhưng như vậy thì sẽ rất lâu, mà không còn thời gian nhiều nữa :p

Nếu các bạn thấy có ý hay, thì cứ trích, chỉ là đừng sao chép hết vào là được
Sắp thi TS10 rồi, nên mình cần các bạn góp ý chút, nhất là những bạn ở TP.HCM nha

Nếu có thời gian, mình sẽ cố gắng đăng thêm vài bài
🍀