Cách Tính Chi Phí Cơ Hội Và Các Sai Lầm Thương Gặp!

Hãy tưởng tượng,
Bạn đang ngồi uống cafe, tự nhiên ông Bụt hiện ra đưa cho bạn 2 cọc tiền, bạn muốn cả 2 cọc nhưng ông Bụt không cho, bắt bạn chọn 1 trong 2. Cọc A 5 triệu và cọc B 10 triệu.

Bạn sẽ chọn cọc tiền nào?



Trong bất kỳ nền kinh tế nào cũng tồn tại một mâu thuẫn là nhu cầu của con người có tính vô hạn còn các nguồn lực sản xuất có tính khan hiếm.

Tính khan hiếm không cho phép con người sản xuất tất cả hàng hóa và dịch vụ với bất kỳ số lượng nào.

Lúc này, con người đứng trước sự đánh đổi và lựa chọn giữa những phương án khác nhau là sản xuất hàng hóa này hay hàng hóa kia, nếu sản xuất một tổ hợp các hàng hóa thì mỗi hàng hóa cần sản xuất với số lương là bao nhiêu để đảm bảo hiệu quả kinh tế.

Khi đã đạt đến trạng thái hiệu quả (tức mỗi hàng hóa đều có một số mức sản lượng sản xuất tối ưu), nếu muốn có thêm hàng hóa này thì ta phải sản xuất hàng hóa kia ít hơn và ngược lại.

Sự lựa chọn này hàm ý đến một sự đánh đổi là nếu muốn có cái này thì ta phải hy sinh cái kia, thực chất là sư hy sinh này tương đương với một khoản chi phí mà ta phải bỏ ra để có được lợi ích từ sự lựa chọn đó.

Khoản chi phí đó được gọi là Chi phí cơ hội.
​

Chi phí cơ hội của một phương án gồm 2 phần là chi phí thực hiện phương án đó ta có thể nhìn thấy và giá trị bị mất đi của phương án khác ta chưa nhìn thấy (bị ẩn đi).

Chi phí thực hiện của một phương án cũng nằm trong chi phí cơ hội vì ta có thể sử dụng khoản chi phí này để làm một việc khác.

Ví dụ

Rạp CGV đang chiếu bộ phim bom tấn bạn yêu thích là Fast 9, nhưng cũng trùng với khung giờ học thêm Tiếng Anh của bạn.

Khi bạn lựa chọn đi học Tiếng Anh thay vì đi xem phim thì học phí học Tiếng Anh và bộ phim Fast 9 đó (thứ mà bạn từ bỏ) chính là Chi phí cơ hội cho việc học tiếng Anh của bạn.

Nếu bạn chọn đi xem phim, bỏ học tiếng Anh thì chi phí cơ hội của việc đi xem phim lúc này là tiền vé đi xem phim, học phí của buổi học tiếng Anh đó và những kiến thức mà bạn đã bỏ lỡ.
​

Chúng ta chưa có công thức tổng quát để so sánh, đánh giá và tính toán Chi phí CH cho tất cả mọi trường hợp trong kinh tế và cuộc sống.

Tùy từng trường hợp mà ta linh động vận dụng khái niệm của CPCH để tính toán.

Nhưng nhìn chung

CPCH của một phương án bằng tổng của chi phí thực hiện phướng án đó và phần giá trị lợi ích của phương án tốt nhất đã bị bỏ qua.

Chúng ta hãy cùng tính chi phí cơ hội của việc học đại học trong ví dụ sau:

Sau năm 18 tuổi bạn có 2 lựa chọn là A: lên Sài Gòn đi học đại học và B: ở lại quê và đi làm với mức thu nhập 6 triệu/tháng.

Khi đó, Chi Phí Cơ Hội của việc học đại học là tổng của học phí, tiền sách vở, tiền trọ, tiền đi lại, … và mức thu nhập 6 triệu/tháng.

CPCH của việc ở nhà đi làm là tiền xăng xe đi lại và kiến thức đại học cùng với sự hứa hẹn công việc lương khủng sau khi tốt nghiệp.
​

Ngoài cách tính chi phí cơ hội như trên thì trong một số trường hợp, khi mà những giá trị được đo bằng tiền thì chúng ta có thể so sánh CPCH bằng cách lấy những gì mất đi chia cho những gì nhận được.

Công thức tính chi phí cơ hội trong trường hợp này như sau:
​

Với:

– TLSSĐM là Tỷ Lệ So Sánh Được Mất.

– Nếu tỷ số trên lớn hơn 1 thì bạn mất đi nhiều hơn bạn nhận được

– Nếu tỷ số trên nhỏ hơn 1 thì bạn nhận được nhiều hơn bạn mất đi

Ví dụ 1) Hãy hình dung, bạn đang ngồi cafe, tự nhiên ông Bụt hiện ra đưa cho bạn 2 cọc tiền, bạn muốn cả 2 cọc nhưng ông Bụt không cho, bắt bạn chọn 1 trong 2. Cọc A 5 triệu và cọc B 10 triệu.

– Nếu ta chọn A, tỷ lệ là 2, ta mất nhiều hơn được.

– Nếu ta chọn B thì tỷ lệ là 0,5 ta nhận được nhiều hơn mất.

Thật ra, không cần tính tỷ lệ trên chúng ta cũng biết phương án nào được chọn phải không ạ?

Ví dụ 2) Bạn gặp lại ông Bụt lần nữa, nhưng lần này ổng không cho bạn tiền mà cho bạn 2 giỏ trái cây để ăn (chứ không phải để bán), giỏ A gồm 5 quả táo và giỏ B gồm 10 quả cam.

Lúc này thì tỷ lệ so sánh không hẳn sẽ giúp bạn quyết định được, điều đó phụ thuộc vào sở thích của bạn là bạn thích táo hơn hay cam hơn.

Ví dụ 3) Khi sản xuất hàng hóa, giả sử có 2 mặt hàng A, B và sản xuất đã đạt hiệu quả.

Khi đó, nếu tăng sản lượng của A lên một lượng là ∆A thì ta phải hy sinh sản lượng của B một số lượng là ∆B. Tỷ Lệ So Sánh lúc này là ∆B/∆A.

Nhưng ta chưa thể so sánh ngay được vì tỷ lệ này mới chỉ cho ta biết số lượng B phải bỏ đi để có thêm 1 đơn vị của A.

Hơn nữa, đó là tỷ lệ về số lượng chứ chưa phải tỷ lệ của giá trị bằng tiền nên ta cần phối hợp thêm các yếu tố khác để quyết định như chi phí sản xuất và giá cả mỗi loại hàng hóa, nhu cầu thị trường,…

Tỷ lệ này được gọi là CPCH biên của hàng hóa A, vì số lượng B giảm nên tỷ số này sẽ âm và được tính bằng giá trị tuyệt đối của độ dốc đường giới hạn khả năng sản xuất PPF tại từng thời điểm.

Chi phí cơ hội biên của hàng hóa A có xu hướng tăng dần lên (Quy luật CPCH tăng dần) nếu cứ liên tục giảm B để sản xuất A.

Điều này sẽ được nói rõ hơn khi ta tìm hiểu về đường giới hạn sản xuất PPF và Quy luật hiệu suất giảm dần.
​

+ Lưu ý (1)

Có một số quan điểm cho rằng: CPCH có thể được tính bằng độ chênh lệch giá trị lợi ích giữa những phương án chọn, theo đó ta có:
​

Trong đó:

OC là CPCH

FO là Lợi Ích Của Phương Án Tốt Nhất (Hoặc Tốt Hơn)

CO là Lợi Ích Của Phương Án Được Chọn

Thực ra, công thức trên chỉ thể hiện được giá trị Lời hay Lỗ của phương án được chọn chứ chưa phản ánh đúng thực chất về chi phí cơ hội.

Ví dụ, bạn có 100 triệu đồng và 2 phương án lựa chọn là gửi ngân hàng với lãi suất tiết kiệm là 8%/năm và đầu tư cổ phiếu với tỷ suất lợi nhuận là 20%/năm (giả sử tỷ suất này ổn định).

Hiệu số OC lúc này là 20 – 8 = 12 triệu.

Nếu bạn chọn gửi ngân hàng thì chi phí cơ hội của bạn là 20 triệu và bạn lỗ 12 triệu đồng/năm.

Nếu bạn chơi chứng khoán thì chi phí cơ hội của bạn là 8 triệu và bạn lời 12 triệu đồng/năm.

Con số 12 này chỉ thể hiện sự lời lỗ chứ không phải là CPCH.

Chi phí cơ hội là một ý niệm chưa xảy ra, nếu ta nắm bắt được thì ta sẽ có cơ hội đạt lợi nhuận, nếu ta không nắm bắt được thì cơ hội đó sẽ biến thành khoản chi phí mà ta phải gánh chịu.

Trong trường hợp các phương án loại trừ lẫn nhau (không thể đồng thời đạt được) thì CPCH là phần Lợi Ích Cao Nhất (Hoặc Tốt Nhất) trong các phương án đã bị bỏ qua.

Nếu có một số phương án bị bỏ qua mà có thể đồng thời đạt được thì chi phí cơ hội là Tổng Giá Trị của các phương án đó.

Ví dụ, bạn có 4 phương án (loại trừ nhau) với mức lợi nhuận tương ứng là A: 10 triệu, B: 20 triệu, C: 35 triệu, D: 40 triệu. Và bạn muốn đạt được cả 4 phương án này (105 triệu) nhưng thực tế thì bạn bắt buộc phải chọn 1 trong 4.

– Nếu bạn chọn A thì chi phí cơ hội là D

– Nếu bạn chọn B thì CPCH là D

– Nếu bạn chọn C thì CPCH là D

– Nếu bạn chọn D thì CPCH là C

Giả sử A và C có thể đạt được đồng thời thì khi đó,

– Nếu bạn chọn (A + C) thì CPCH là D

– Nếu bạn chọn B thì CPCH là (A + C) = 45 triệu

– Nếu bạn chọn D thì CPCH là (A + C)

+ Lưu ý (2)

– Chi phí CH chỉ có ý nghĩa trong trường hợp khan hiếm nguồn lực và ta thì mong muốn đạt được mọi phương án. chi phí cơ hội luôn tồn tại.

– Vì giả định ban đầu là ta mong muốn đạt được tất cả các phương án, nên CPCH chỉ xuất hiện khi ta phải chọn lựa giữa phương án được mong muốn.

Ví dụ có 3 phương A, B, C. Ta mong muốn đạt được A và B, không mong muốn đạt được C.

Nên A sẽ là CPCH của B và ngược lại, còn C không phải là CPCH.

Hay nói cách khác, một phương án bất kỳ chỉ là chi phí cơ hội của phương án khác khi nó mang lại giá trị và ta mong muốn đạt được nó.

– Ngoài việc đánh giá CPCH bằng số liệu cụ thể (giá trị tiền bạc, tỷ lệ %…) thì còn có thể đánh giá bằng “điều gì đó có giá trị hơn” như thời gian, được yêu thích hơn, quan trọng hơn (món ăn yêu thích hơn, việc làm yêu thích hơn,…) như ví dụ học Tiếng Anh đã nêu.

Theo Lodongxu.com
---
​