- Tham gia
- 11/11/2008
- Bài viết
- 9.441
Tại sao một nền văn minh đang phát triển mạnh mẽ bỗng nhiên biến mất đột ngột?1. Nền văn minh thung lũng Indus, Pakistan
Quê nhà của một trong những kỳ quan kiến trúc do con người sáng tạo ra trong thế giới cổ đại, nền văn minh thung lũng Indus (được biết đến với mức độ ảnh hưởng lớn nhất như nền văn minh Harappan), là một trong những đô thị lớn nhất trên lục địa.
Tọa lạc ở Pakistan, nền văn minh này phát triển mạnh cách đây 4.500 năm và sau đó bị lãng quên cho đến khi các tàn tích được khai quật vào những năm 1920. Với các công nghệ tinh vi và tiên tiến, Indus bao gồm cả nền văn minh cổ xưa nhất Ấn Độ- Mohenjo Daro nổi bật với hệ thống vệ sinh môi trường đô thị cũng như bằng chứng về trình độ đáng ngạc nhiên trong toán học, kỹ thuật và thậm chí là nha khoa.
Vào năm 1500 trước Công nguyên, nền văn minh thung lũng Indus gần như bị lãng quên, có thể là sau cuộc xâm lược của các bộ tộc Ấn-Âu hay sự sụp đổ trong nông nghiệp do biến đổi khí hậu.
2. Đế chế Aksumite, Ethiopia
Một thành viên chủ chốt trong hoạt động thương mại với Đế chế La Mã và Ấn Độ cổ là Đế chế Aksumite - còn được biết đến như Vương quốc Aksum hoặc Axum - cai trị các nước ở Tây Bắc Châu Phi bao gồm cả Ethiopia vào thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên.
Là quê hương của nữ hoàng Sheba, đế quốc Aksumite có thể là một nước bản địa phát triển hùng mạnh của châu Phi bao gồm hầu hết Eritrea ngày nay, miền Bắc Ethiopia, Yemen, miền Nam Ả rập Xê-út và miền Bắc Sudan. Đế chế đã có bảng chữ cái riêng của mình và xây dựng nên các bia tưởng niệm khổng lồ. Đây là đế chế đầu tiên chuyển đổi sang Thiên Chúa giáo. Sự suy tàn của đế chế này được cho là bắt nguồn từ việc bị cô lập về kinh tế do mở rộng sang Đế chế Hồi giáo; do bị xâm lược; hoặc biến đổi khí hậu làm thay đổi mô hình dòng lũ của sông Nile.
3. Nền văn minh Olmec, Mexico
Ở vùng đất thấp nhiệt đới Veracruz và Tabasco, phía nam miền trung Mexico đã từng là một nền văn minh lớn mạnh tiền Columbia - nơi xây dựng nên những thủ phủ khổng lồ đáng kinh ngạc, nơi diễn ra các cuộc đổ máu và sự hy sinh của con người, nơi phát minh ra khái niệm về số không và về cơ bản đặt nền móngcho mọi nền văn hóa Trung Mỹ.
Nền văn minh Olmec thậm chí có thể là nền văn minh đầu tiên tại Tây bán cầu đã phát triển hệ thống chữ viết, và có thể là đã phát minh ra cả la bàn và lịch Trung Mỹ. Ra đời năm 1.500 trước Công nguyên, nền văn minh Olmec đã không được phát hiện bởi các nhà sử học đến tận giữa thế kỷ 19. Sự sụp đổ của nó được cho là do những thay đổi môi trường gây ra bởi các vụ phun trào núi lửa, động đất hoặc có thể là do sự suy yếu về nông nghiệp.
4. Anasazi, Mỹ
“Anasazi” là tên hiện đại của người dân Pueblo cổ đại, những người sống ở khu vực “Ngã tư” của Đông Nam Hoa Kỳ tại đường giao nhau của các tiểu bang Utah, Arizona, New Mexico và Colorado.
Nền văn minh Anasazi xuất hiện khoảng thế kỷ thứ 12 trước Công nguyên, và vẫn còn được biết đến với những cấu trúc bằng đá và gạch xây dựng dọc theo các vách đá bao gồm Cliff Palace ở Công viên quốc gia Mesa Verde, những tàn tích của Nhà Trắng và Pueblo Bonito tại mép phía Bắc của hẻm Chaco. Kiến trúc này đã phát triển thành chung cư cao tầng mà thường chỉ có thể đi vào bằng dây thừng hoặc thang.
Người Pueblo cổ đại không nhất thiết phải "biến mất", tuy nhiên, họ đã rời bỏ quê hương của mình vào thế kỉ 12 và 13 vì những lý do mà đến nay vẫn chưa có lời giải đáp. Nhiều chuyên gia cũng như người Pueblo hiện đại - người coi người Pueblo cổ đại như tổ tiên của mình tin rằng nạn phá rừng và hạn hán đã tạo nên xung đột nội bộ và chiến tranh khiến cho người Pueblo phải bỏ đi.
5. Đế quốc Khmer, Campuchia
Từng là một trong những đế quốc hùng mạnh nhất Đông Nam Á, nền văn minh Khmer trải dài từ đất nước Campuchia đến Lào, Thái Lan, Việt Nam, Myanmar, và Malaysia từ năm 801 tới năm 1431 trước khi biến mất đột ngột.
Ngoài những dấu tích khắc trên đá thì không một văn bản nào tồn tại cho đến ngày nay, bởi vậy hiểu biết của con người về nền văn minh cổ đại này chỉ được chắp ghép từ các điều tra khảo cổ học, phù điêu trên tường trong các ngôi đền và các tài liệu bên ngoài bao gồm cả tài liệu của Trung Quốc.
Người Khmer áp dụng cả Ấn Độ giáo lẫn Phật giáo vào xây dựng các ngôi đền, tòa tháp và các cấu trúc phức tạp khác gồm cả Angkor Wat để thờ thần Vishnu. Các cuộc tấn công của kẻ thù, tử vong do bệnh dịch hạch, các vấn đề về quản lý nguồn nước ảnh hưởng đến nông nghiệp và xung đột về quyền lực giữa các gia đình trong hoàng tộc có thể là nguyên nhân dẫn đến sự suy tàn của đế chế này vào năm 1431.
6. Nền văn minh Minoan, đảo Crete
Được đặt theo tên của vị vua Minos huyền thoại, nền văn minh Minoan của đảo Crete, Hi Lạp mới được tái phát hiện cho tới đầu thế kỷ 20, nhưng kể từ đó các nhà khảo cổ đã phát hiện thêm các mảnh ghép hấp dẫn của một nền văn minh cổ đại bắt đầu phát triển mạnh cách đây hơn 7.000 năm. Đỉnh cao của nó vào khoảng năm 1600 trước Công nguyên.
Nhiều trung tâm thương mại xuất hiện vào khoảng năm 2700 trước Công nguyên, và được cho là nền văn minh tiên tiến với những cung điện lộng lẫy được xây dựng và tái xây dựng nhiều lần sau hàng loạt thiên tai như động đất và phun trào núi lửa Thera.
Một trong những cung điện nổi tiếng là Knossos, “mê cung” gắn liền với truyền thuyết về vua Minos, hiện tại là một địa điểm khảo cổ lớn thu hút khách du lịch. Nhưng vào khoảng năm 1450 trước Công nguyên, một thảm họa khiến cho nền văn minh Minoans gần như không thể phục hồi và đã hoàn toàn sụp đổ.
7. Nền văn minh Cucuteni -Trypillian, Ukraine & Romania
Những khu định cư lớn nhất ở Châu Âu thời kỳ đồ đá mới được xây dựng bởi người Cucuteni Trypillian của Ukraine, Romania và Moldova. Nền văn minh bí ẩn này phát triển thịnh vượng từ năm 5500 trước Công nguyên đến năm 2750 trước Công nguyên với đặc trưng là làm gốm cùng thói quen kỳ lạ cứ sau 60 đến 80 năm lại đốt làng của mình.
Các ngôi làng sau đó được xây dựng lại trên đống tro tàn của ngôi làng cũ. Khoảng 3.000 địa điểm khảo cổ về Cucuteni-Trypillian đã được xác định bao gồm cả những xí nghiệp muối cổ nhất thế giới. Cũng như nhiều nền văn minh khác, nền văn minh Cucuteni-Trypillian có thể đã bị biến mất bởi biến đổi khí hậu, nhưng nhiều giả thuyết cho rằng họ dần dần hợp nhất với các nhóm dân tộc khác cho đến khi nền văn hóa riêng của họ biến mất.
8. Nền văn minh của người Nabatean, Jordan
Nền văn minh cổ đại Nabatean ngự trị tại khu vực miền Nam Jordan, Canaan và phía Bắc Arabia từ thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, khi mà những người du mục Nabatean nói tiếng Aramaic bắt đầu di cư khỏi Ả Rập.
Di tích văn hóa của Nabatean được thể hiện rõ nét qua thành cổ nổi tiếng Petra và những dấu khắc trong các tảng sa thạch trên các ngọn núi của Jordan. Người Nabatean nổi tiếng với kỹ thuật thủy lợi, quản lý hệ thống phức tạp các đập nước, kênh rạch và hồ chứa, điều mà đã giúp họ mở rộng và phát triển mạnh trong một khu vực sa mạc khô cằn. Năm 65 trước Công nguyên, những người La Mã đã tới đây xâm lược và vào năm 106 sau Công nguyên thì giành quyền kiểm soát toàn bộ đất nước, sau đó đổi tên thành vương quốc Arabia Petrea.
Khoảng thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên, người Nabateans đã rời bỏ Petra vì những nguyên nhân bí ẩn. Nhiều người cho rằng, sau nhiều thế kỷ bị thống trị bởi người nước ngoài, nền văn minh Nabatean đã bị tàn lụi do các nhóm nông dân người Hy Lạp cuối cùng đã chuyển đổi sang Thiên Chúa giáo trước khi đất đai của họ bị tịch thu hoàn toàn bởi người Ả Rập.
9. Cahokia, Illinois, Mỹ
Rất ít người Mỹ nhận ra rằng có tàn tích của một nền văn minh cổ đại biến mất ngay tại Illinois, Mỹ, bên kia sông Mississippi, từ St Louis, Missouri.
Ngọn núi Cahokia là tất cả những gì còn sót lại của một nền văn minh bản địa của người Mississippi định cư năm 600 sau Công nguyên. Những cư dân của Cahokia không lưu giữ lại văn bản mà bảo quản di sản thế giới này bằng những mô đất nhân tạo phủ đầy cỏ cũng như bằng đồ gốm và các đồ chế tác khác.
Cahokia đã từng là trung tâm đô thị lớn nhất phía Bắc Trung Mỹ trong số những thành phố lớn của Mexico và có thể đã từng là nơi cư trú của khoảng 40.000 người vào năm 1250 sau Công nguyên, lớn hơn cả dân số của London hay bất kì thành phố nào ở Mỹ tính tới năm 1800. Cahokia đã bị bỏ hoang khoảng 100 năm trước khi người châu Âu đến Bắc Mỹ, có thể do các yếu tố môi trường hoặc do các cuộc xâm lược của những bộ tộc khác.
10. Nền văn minh Mycenae, Hy Lạp
Không giống như người Minoan, người Mycenae không phát triển mạnh về thương mại. Đỉnh cao của nền văn minh này là vào khoảng thời gian nền văn minh Minoan biến mất. Mycenae đã từng phải gánh chịu sự thống trị trong 5 thế kỷ trước khi biến mất vào khoảng năm 1100 trước Công nguyên. Theo huyền thoại Hy Lạp, Mycenae đã đánh bại thành Troy thần thoại. Các đồ tạo tác của đế chế này đã được tìm thấy ở vùng đất Ireland xa xôi.
Trên thực tế, nền văn minh với sự phát triển mạnh cả về văn hóa lẫn kinh tế này đã bỏ lại đằng sau sự giàu có về kiến trúc, nghệ thuật và đồ chế tác. Chuyện gì đã đến với để chế Mycenae? Có thể là do thiên tai, những kẻ xâm lược nước ngoài hoặc do xung đột nội bộ đã dẫn đến sự kết thúc của đế chế này.
11. Nền văn minh Moche, Peru
Nền văn minh Moche đã phát triển một xã hội hoàn hảo dựa trên nông nghiệp, các cung điện, kim tự tháp và các kênh mương tưới tiêu phức tạp trên bờ biển phía Bắc của Peru vào khoảng từ năm 100 đến năm 800 sau Công nguyên. Mặc dù không có ghi chép nào để lại, nhưng vẫn có một vài vài manh mối về lịch sử của họ. Đó là những món đồ gốm vô cùng chi tiết, tinh xảo và những công trình kiến trúc đồ sộ.
Vào năm 2006, một căn phòng của người Moche được phát hiện và dường như căn phòng này đã được sử dụng để lưu giữ hài cốt của con người. Có rất nhiều giả thuyết đưa ra xoay quanh sự biến mất nền văn minh Moche, nhưng lời giải thích phổ biến nhất là do ảnh hưởng của El Nino, một mô hình thời tiết khắc nghiệt với đặc điểm xen kẽ thời gian lũ lụt và hạn hán khắc nghiệt.
12. Nền văn minh Clovis, Bắc Mỹ
Rất ít người biết về người Clovis, một tộc người Paleo-Indian thời tiền sử, những người đã có mặt trước thời điểm của chúa Jesus 3 thế kỷ và định cư tại Utah cho đến ngày nay, và cũng là những cư dân đầu tiên của Bắc Mỹ. Các nhà khảo cổ xác định niên đại của những đồ chế tác được tìm thấy gần Clovis, New Mexico cùng xương và lưỡi dao bằng đá,những đầu mối duy nhất cho rằng nền văn minh này đã từng tồn tại.
Suốt 30 năm qua, những tàn tích về hoạt động của con người cổ đại đã được phát hiện, nhưng nguyên nhân biến mất của họ vẫn còn là một bí ẩn cho đến nay. Có giả thuyết cho rằng người Clovis đã săn bắn quá nhiều khiến ảnh hưởng đến nguồn cung cấp thực phẩm, hoặc do sự thay đổi khí hậu, bệnh tật và thú dữ đã lấy đi nguồn thực phẩm của họ trong khi nhiều người tin rằng người Clovis không hoàn toàn biến mất, mà họ chỉ ra nhập vào các bộ lạc người Mỹ bản địa.
Tọa lạc ở Pakistan, nền văn minh này phát triển mạnh cách đây 4.500 năm và sau đó bị lãng quên cho đến khi các tàn tích được khai quật vào những năm 1920. Với các công nghệ tinh vi và tiên tiến, Indus bao gồm cả nền văn minh cổ xưa nhất Ấn Độ- Mohenjo Daro nổi bật với hệ thống vệ sinh môi trường đô thị cũng như bằng chứng về trình độ đáng ngạc nhiên trong toán học, kỹ thuật và thậm chí là nha khoa.
Vào năm 1500 trước Công nguyên, nền văn minh thung lũng Indus gần như bị lãng quên, có thể là sau cuộc xâm lược của các bộ tộc Ấn-Âu hay sự sụp đổ trong nông nghiệp do biến đổi khí hậu.
2. Đế chế Aksumite, Ethiopia
Là quê hương của nữ hoàng Sheba, đế quốc Aksumite có thể là một nước bản địa phát triển hùng mạnh của châu Phi bao gồm hầu hết Eritrea ngày nay, miền Bắc Ethiopia, Yemen, miền Nam Ả rập Xê-út và miền Bắc Sudan. Đế chế đã có bảng chữ cái riêng của mình và xây dựng nên các bia tưởng niệm khổng lồ. Đây là đế chế đầu tiên chuyển đổi sang Thiên Chúa giáo. Sự suy tàn của đế chế này được cho là bắt nguồn từ việc bị cô lập về kinh tế do mở rộng sang Đế chế Hồi giáo; do bị xâm lược; hoặc biến đổi khí hậu làm thay đổi mô hình dòng lũ của sông Nile.
3. Nền văn minh Olmec, Mexico
Nền văn minh Olmec thậm chí có thể là nền văn minh đầu tiên tại Tây bán cầu đã phát triển hệ thống chữ viết, và có thể là đã phát minh ra cả la bàn và lịch Trung Mỹ. Ra đời năm 1.500 trước Công nguyên, nền văn minh Olmec đã không được phát hiện bởi các nhà sử học đến tận giữa thế kỷ 19. Sự sụp đổ của nó được cho là do những thay đổi môi trường gây ra bởi các vụ phun trào núi lửa, động đất hoặc có thể là do sự suy yếu về nông nghiệp.
4. Anasazi, Mỹ
Nền văn minh Anasazi xuất hiện khoảng thế kỷ thứ 12 trước Công nguyên, và vẫn còn được biết đến với những cấu trúc bằng đá và gạch xây dựng dọc theo các vách đá bao gồm Cliff Palace ở Công viên quốc gia Mesa Verde, những tàn tích của Nhà Trắng và Pueblo Bonito tại mép phía Bắc của hẻm Chaco. Kiến trúc này đã phát triển thành chung cư cao tầng mà thường chỉ có thể đi vào bằng dây thừng hoặc thang.
Người Pueblo cổ đại không nhất thiết phải "biến mất", tuy nhiên, họ đã rời bỏ quê hương của mình vào thế kỉ 12 và 13 vì những lý do mà đến nay vẫn chưa có lời giải đáp. Nhiều chuyên gia cũng như người Pueblo hiện đại - người coi người Pueblo cổ đại như tổ tiên của mình tin rằng nạn phá rừng và hạn hán đã tạo nên xung đột nội bộ và chiến tranh khiến cho người Pueblo phải bỏ đi.
5. Đế quốc Khmer, Campuchia
Ngoài những dấu tích khắc trên đá thì không một văn bản nào tồn tại cho đến ngày nay, bởi vậy hiểu biết của con người về nền văn minh cổ đại này chỉ được chắp ghép từ các điều tra khảo cổ học, phù điêu trên tường trong các ngôi đền và các tài liệu bên ngoài bao gồm cả tài liệu của Trung Quốc.
Người Khmer áp dụng cả Ấn Độ giáo lẫn Phật giáo vào xây dựng các ngôi đền, tòa tháp và các cấu trúc phức tạp khác gồm cả Angkor Wat để thờ thần Vishnu. Các cuộc tấn công của kẻ thù, tử vong do bệnh dịch hạch, các vấn đề về quản lý nguồn nước ảnh hưởng đến nông nghiệp và xung đột về quyền lực giữa các gia đình trong hoàng tộc có thể là nguyên nhân dẫn đến sự suy tàn của đế chế này vào năm 1431.
6. Nền văn minh Minoan, đảo Crete
Nhiều trung tâm thương mại xuất hiện vào khoảng năm 2700 trước Công nguyên, và được cho là nền văn minh tiên tiến với những cung điện lộng lẫy được xây dựng và tái xây dựng nhiều lần sau hàng loạt thiên tai như động đất và phun trào núi lửa Thera.
Một trong những cung điện nổi tiếng là Knossos, “mê cung” gắn liền với truyền thuyết về vua Minos, hiện tại là một địa điểm khảo cổ lớn thu hút khách du lịch. Nhưng vào khoảng năm 1450 trước Công nguyên, một thảm họa khiến cho nền văn minh Minoans gần như không thể phục hồi và đã hoàn toàn sụp đổ.
7. Nền văn minh Cucuteni -Trypillian, Ukraine & Romania
Các ngôi làng sau đó được xây dựng lại trên đống tro tàn của ngôi làng cũ. Khoảng 3.000 địa điểm khảo cổ về Cucuteni-Trypillian đã được xác định bao gồm cả những xí nghiệp muối cổ nhất thế giới. Cũng như nhiều nền văn minh khác, nền văn minh Cucuteni-Trypillian có thể đã bị biến mất bởi biến đổi khí hậu, nhưng nhiều giả thuyết cho rằng họ dần dần hợp nhất với các nhóm dân tộc khác cho đến khi nền văn hóa riêng của họ biến mất.
8. Nền văn minh của người Nabatean, Jordan
Di tích văn hóa của Nabatean được thể hiện rõ nét qua thành cổ nổi tiếng Petra và những dấu khắc trong các tảng sa thạch trên các ngọn núi của Jordan. Người Nabatean nổi tiếng với kỹ thuật thủy lợi, quản lý hệ thống phức tạp các đập nước, kênh rạch và hồ chứa, điều mà đã giúp họ mở rộng và phát triển mạnh trong một khu vực sa mạc khô cằn. Năm 65 trước Công nguyên, những người La Mã đã tới đây xâm lược và vào năm 106 sau Công nguyên thì giành quyền kiểm soát toàn bộ đất nước, sau đó đổi tên thành vương quốc Arabia Petrea.
Khoảng thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên, người Nabateans đã rời bỏ Petra vì những nguyên nhân bí ẩn. Nhiều người cho rằng, sau nhiều thế kỷ bị thống trị bởi người nước ngoài, nền văn minh Nabatean đã bị tàn lụi do các nhóm nông dân người Hy Lạp cuối cùng đã chuyển đổi sang Thiên Chúa giáo trước khi đất đai của họ bị tịch thu hoàn toàn bởi người Ả Rập.
9. Cahokia, Illinois, Mỹ
Ngọn núi Cahokia là tất cả những gì còn sót lại của một nền văn minh bản địa của người Mississippi định cư năm 600 sau Công nguyên. Những cư dân của Cahokia không lưu giữ lại văn bản mà bảo quản di sản thế giới này bằng những mô đất nhân tạo phủ đầy cỏ cũng như bằng đồ gốm và các đồ chế tác khác.
10. Nền văn minh Mycenae, Hy Lạp
Trên thực tế, nền văn minh với sự phát triển mạnh cả về văn hóa lẫn kinh tế này đã bỏ lại đằng sau sự giàu có về kiến trúc, nghệ thuật và đồ chế tác. Chuyện gì đã đến với để chế Mycenae? Có thể là do thiên tai, những kẻ xâm lược nước ngoài hoặc do xung đột nội bộ đã dẫn đến sự kết thúc của đế chế này.
11. Nền văn minh Moche, Peru
Vào năm 2006, một căn phòng của người Moche được phát hiện và dường như căn phòng này đã được sử dụng để lưu giữ hài cốt của con người. Có rất nhiều giả thuyết đưa ra xoay quanh sự biến mất nền văn minh Moche, nhưng lời giải thích phổ biến nhất là do ảnh hưởng của El Nino, một mô hình thời tiết khắc nghiệt với đặc điểm xen kẽ thời gian lũ lụt và hạn hán khắc nghiệt.
12. Nền văn minh Clovis, Bắc Mỹ
Tintin
Ảnh: Momtas
iOne
Ảnh: Momtas
iOne
