Kỹ năng kiểm soát cảm xúc

1. Kỹ năng kiểm soát cảm xúc là gì?​

Kỹ năng kiểm soát cảm xúc (Emotional Self-regulation) là khả năng nhận biết, hiểu và điều chỉnh cảm xúc của chính mình một cách hiệu quả, bao gồm cả cảm xúc tiêu cực và tích cực.

Trong cuộc sống thường ngày, mỗi người luôn phải đối mặt với nhiều loại cảm xúc, từ yêu thương, khó chịu, sợ hãi, hay đau đớn. Kỹ năng này không chỉ giúp làm dịu cảm xúc tiêu cực mà còn giúp tăng cường khả năng tương tác xã hội, quản lý stress và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Kỹ năng kiểm soát cảm xúc bao gồm khả năng nhận biết cảm xúc khi chúng nảy sinh, hiểu nguyên nhân và hậu quả của chúng, và sử dụng các kỹ thuật và chiến lược để quản lý và điều chỉnh cảm xúc sao cho phù hợp với mục tiêu cá nhân và tình huống cụ thể.

2. Ý nghĩa kỹ năng kiểm soát cảm xúc​

Phòng tránh xung đột và mâu thuẫn​

Tránh xung đột và mâu thuẫn là một trong những mục tiêu quan trọng của việc phát triển kỹ năng kiểm soát cảm xúc. Mỗi ngày, các báo cáo đề cập đến những vụ việc gây xô xát, mâu thuẫn, thậm chí là sát hại do cảm xúc nóng giận và bồng bột. Những người không kiểm soát được cảm xúc thường bộc lộ bản tính tự cao, dẫn đến những hành động đầy sai lầm, khiến họ đưa ra quyết định dựa trên tâm trạng cá nhân thay vì lý trí.

Vì vậy, kỹ năng kiểm soát cảm xúc trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, giúp mỗi người giữ bình tĩnh và lý trí trước khi cảm xúc thống trị. Điều này giúp ngăn chặn các xung đột và mâu thuẫn căng thẳng, thậm chí là những cuộc va chạm đầy nguy hiểm.

Xây dựng và bảo vệ mối quan hệ​

Xây dựng và bảo tồn mối quan hệ lành mạnh cũng là một mục tiêu quan trọng của việc phát triển kỹ năng kiểm soát cảm xúc. Sự ghen ghét, đố kỵ, tranh chấp, và sự giận dữ có thể làm tan vỡ mối quan hệ trong một thoáng chốc. Thường không nhận ra, những từ ngữ vô ý của chúng ta có thể gây tổn thương sâu sắc cho người khác. Do đó, việc kiểm soát cảm xúc và thể hiện thái độ đúng mực, cùng với việc ứng xử một cách thông minh, là nền tảng cho những mối quan hệ mạnh mẽ, hạnh phúc và bền vững.

Phòng tránh vấn đề tâm lý và thể chất​

Giảm nguy cơ gặp các vấn đề tâm lý và thể chất là một trong những lợi ích quan trọng của việc phát triển kỹ năng kiểm soát cảm xúc. Cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe tâm lý và thể chất của chúng ta. Ví dụ, khi chúng ta trải qua các cảm xúc tích cực, cơ thể sẽ sản sinh ra các hormone như adrenaline, dopamine, endorphin, tạo ra cảm giác vui vẻ, phấn chấn và hứng khởi. Những hormone này cũng giúp giảm căng thẳng, giảm đau và ổn định các hoạt động trong cơ thể. Do đó, những người có thái độ tích cực và lạc quan thường ít gặp vấn đề về sức khỏe hơn so với những người thường xuyên lo lắng và suy nghĩ tiêu cực.

Tuy nhiên, khi phải đối mặt với các cảm xúc tiêu cực như tức giận, buồn chán, hoặc lo lắng, cơ thể sẽ sản sinh ra các hormone như cortisol và adrenaline. Sự tăng lên của các hormone này có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe như đau đầu, đau bao tử và rối loạn nhịp tim.

Tạo ra một thái độ ứng xử phù hợp và chuyên nghiệp​

Ngoài ra, việc có kỹ năng kiểm soát cảm xúc cũng cho thấy một người hiểu biết và tự rèn luyện hàng ngày để có những ứng xử phù hợp và chuẩn mực. Một thái độ chuyên nghiệp và hiểu biết sẽ được mọi người tôn trọng và yêu mến, cả trong công việc và cuộc sống hàng ngày. Kỹ năng này không chỉ giúp chúng ta tránh những sai lầm trong ứng xử mà còn giúp xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp và bền vững.

Hơn nữa, việc kiểm soát cảm xúc cũng làm cho một người trở nên chuyên nghiệp hơn trong mắt người khác. Bằng cách không bộc lộ hết cảm xúc của mình ra ngoài, một người có thể giữ được hình ảnh chuyên nghiệp và đáng tin cậy, làm tăng sự thu hút và sự tôn trọng từ người khác.

Loại bỏ các yếu điểm dễ bị lợi dụng​

Cuối cùng, việc kiểm soát cảm xúc cũng giúp chúng ta tránh khỏi việc bị lợi dụng điểm yếu để hạ bệ, đặc biệt là trong công việc. Người có khả năng kiểm soát cảm xúc tốt hơn sẽ ít dễ dàng bị khiêu khích và khó chơi xấu hơn, bảo vệ cho bản thân và danh tiếng của mình.

3. Cách rèn luyện kỹ năng kiểm soát cảm xúc​

Nhận thức cảm xúc của mình​

Nếu không nhận ra sự thay đổi về mặt cảm xúc của chính mình, việc kiểm soát cảm xúc sẽ trở nên khó khăn hơn. Lắng nghe bản thân và tự nhận biết được những biểu hiện của cảm xúc đang trỗi dậy giúp chúng ta có thời gian để bình tĩnh, nhận ra và điều chỉnh chúng để ứng xử một cách phù hợp. Điều này là quan trọng để tránh những phản ứng không kiểm soát và đảm bảo rằng chúng ta có thể duy trì một tinh thần ổn định và tỉnh táo trong mọi tình huống.

Điều chỉnh hành động cơ thể​

Đây là một phương pháp hiệu quả để kiểm soát cảm xúc trong những tình huống khó khăn. Khi cảm xúc trở nên tiêu cực, việc học cách kiểm soát ngay lập tức là cần thiết. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc điều chỉnh một số hành động cơ thể đơn giản như sau:

Thả lỏng cơ thể: Bằng cách quan sát và cảm nhận cơ thể, bạn có thể nhận biết các điểm căng thẳng. Thả lỏng các phần cơ thể đó có thể bao gồm việc mở lòng bàn tay, thả lỏng vai, buông căng cơ chân, xoay cổ và mở nắm tay. Việc thả lỏng các cơ bắp sẽ giúp xoa dịu tâm trí, thư giãn và kiểm soát cảm xúc một cách hiệu quả.

Hít thở sâu để giữ bình tĩnh: Khi nhận ra rằng cảm xúc của bạn đang trở nên quá mức kiểm soát, hơi thở của bạn có thể trở nên loạn nhịp, khiến bạn cảm thấy căng thẳng và lo lắng. Để chấm dứt tình trạng này, hãy hít thở sâu để thư giãn tinh thần và giữ bình tĩnh.

Dùng trí tuệ kiểm soát cảm xúc​

Kiểm soát cảm xúc thông qua trí tuệ cảm xúc là một trong những khía cạnh tạo nên sự vượt trội của con người so với các loài động vật khác. Trí tuệ cho phép chúng ta điều khiển và quản lý cảm xúc của mình một cách tỉnh táo, giúp suy nghĩ và đưa ra các quyết định sáng suốt, dựa trên nhận thức của cá nhân về cảm xúc và tình hình xung quanh.

Để kiểm soát cảm xúc một cách hiệu quả, ta nên tiếp cận người khác với một thái độ tích cực, tránh xa những cảm xúc tiêu cực để không để chúng chi phối hành vi của mình. Việc nhận biết và tôn trọng những phẩm chất tốt của người khác cũng giúp ta học hỏi và phát triển bản thân.

Ví dụ, trong tình huống bị sếp la mắng và bắt làm lại bản báo cáo lớn, ban đầu ta có thể cảm thấy bực tức và khó chịu. Tuy nhiên, suy nghĩ tích cực sẽ làm cho ta nhìn nhận cơ hội để hoàn thiện bản báo cáo, đồng thời nâng cao giá trị của công việc mình đang làm.