DiendanISO123
Thành viên
- Tham gia
- 2/10/2025
- Bài viết
- 2
Để hiểu rõ hơn về ISO 14001 và ISO 9001, không chỉ cần biết sự khác biệt về mặt khái niệm mà còn cần đi sâu vào phân tích chi tiết về mục tiêu, phạm vi áp dụng và các yêu cầu cụ thể của từng tiêu chuẩn. Hãy cùng Diễn Đàn ISO khám phá những yếu tố này để có cái nhìn toàn diện và có thể áp dụng hiệu quả vào thực tế doanh nghiệp, tránh những sai sót thường gặp trong quá trình triển khai.
Nếu phiên bản cũ ISO 14001:2004 tương đương với TCVN ISO 14001:2005 gồm 20 định nghĩa và thuật ngữ thì ISO 14001:2015 có đến 34 thuật ngữ và định nghĩa. Ngoài ra, cấu trúc của tiêu chuẩn ISO 14001:2015 có 10 điều khoản sau:
Về nguồn gốc và phạm vi thừa nhận
So sánh tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 thì Cả hai bộ Tiêu chuẩn ISO 9001 và ISO 14001 đều do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO soạn thảo và được công nhận trên phạm vi quốc tế.
Về đối tượng áp dụng
Do là hệ thống quản lý nên hai bộ tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 đều có thể được áp dụng cho tất cả các đơn vị, công ty, tổ chức hoạt động trong mọi ngành nghề với mọi quy mô.
Về cấu trúc cấp cao HLS
Qua nhiều lần sửa đổi và cập nhật thì hai hệ thống ISO 9001 và ISO 14001 hiện nay đều được xây dựng theo cấu trúc cấp cao (HLS – High Level Structure).
Hệ thống cấu trúc cấp cao này ra đời được áp dụng cho tất cả các hệ thống quản lý giúp doanh nghiệp có thể triển khai tiêu chuẩn một cách dễ dàng hơn và thuận tiện hơn khi tích hợp nhiều tiêu chuẩn trong một hệ thống.
Hai bộ tiêu chuẩn này đều có phần nội dung yêu cầu thể hiện qua 10 điều khoản chính. Trong đó, 3 điều khoản đầu mang tính chất giới thiệu và tổng quan chung, 7 điều khoản còn lại mới là những yêu cầu cốt lõi dành cho Hệ thống quản lý chất lượng (ISO 9001) và Hệ thống quản lý môi trường (ISO 14001). Danh mục 10 điều khoản cụ thể như sau:
Điều khoản 1: Phạm vi áp dụng – Đặt ra phạm vi của tiêu chuẩn
Điều khoản 2: Tài liệu viện dẫn – Danh sách các tài liệu viện dẫn cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn
Điều khoản 3: Thuật ngữ và định nghĩa – Danh sách các thuật ngữ chung và định nghĩa của chúng
Điều khoản 4: Bối cảnh của tổ chức – Các yêu cầu liên quan đến vấn đề bên trong hoặc bên ngoài ảnh hưởng tới tổ chức
Điều khoản 5: Lãnh đạo – Đặt ra yêu cầu cho những người ở vị trí lãnh đạo cấp cao trong tổ chức
Điều khoản 6: Hoạch định – Vạch ra cách tiếp cận mà tổ chức phải thực hiện khi lập kế hoạch để giải quyết các mối đe dọa và cơ hội; Đồng thời xác định các bước tổ chức phải làm để đảm bảo hệ thống quản lý tuân thủ theo yêu cầu
Điều khoản 7: Hỗ trợ – Đưa ra các nguồn lực cần được cung cấp để hỗ trợ hệ thống quản lý
Điều khoản 8: Thực hiện – Đặt ra cách xác định quy trình cần thiết cho hoạt động của tổ chức
Điều khoản 9: Đánh giá kết quả hoạt động – Chi tiết về những gì tổ chức phải giám sát và báo cáo, bao gồm các yêu cầu về đánh giá nội bộ và đánh giá quản lý
Điều khoản 10: Cải tiến – Liệt kê các yêu cầu để đối phó với sự không phù hợp và sự cố, gồm cả các hành động phải được thực hiện để kiểm soát, sửa chữa và đối phố với các hậu quả.
Chu trình P-D-C-A
Hai hệ thống quản lý ISO 9001 và ISO 14001 đều được xây dựng dựa trên cơ sở tiếp cận là chu trình P-D-C-A. Chu trình P-D-C-A được sử dụng phổ biến trong các hệ thống quản lý. P-D-C-A bao gồm các quá trình lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và thay đổi được lặp đi lặp lại trong quản lý nhằm hướng tới cải tiến hiệu quả. Đối chiếu với nội dung của tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001, chu trình P-D-C-A tương đương với 7 điều khoản từ điều 4 đến điều 10 của hai bộ tiêu chuẩn. Các giai đoạn P-D-C-A được thể hiện cụ thể như sau:
P (Plan – Hoạch định) tương ứng với nội dung của các điều khoản từ 4 đến 7, trong đó thực hiện nhiệm vụ thiết lập các mục tiêu của hệ thống, các quá trình và nguồn lực cần thiết để đạt kết quả phù hợp với mục đích của tiêu chuẩn
D (Do – Thực hiện) tương ứng với điều khoản 8 của mỗi bộ tiêu chuẩn. theo đó những gì đã hoạch định cần được thực hiện
C (Check – Kiểm tra) tương đương với nội dung của điều khoản 9 gồm hoạt động giám sát và đo lường (phân tích, đánh giá) các quá trình và sản phẩm đầu ra theo chính sách, mục tiêu, yêu cầu và báo cáo kết quả thực hiện
A (Act – Hành động) tương ứng với điều khoản 10 là thực hiện các giải pháp cải tiến kết quả hoạt động khi cần thiết
Tư duy dựa trên rủi ro
Như đã nói ở phần ban đầu thì cả hai hệ thống ISO 9001 và ISO 14001 đều thể hiện tư duy dựa trên rủi ro để vừa dự báo nguy cơ vừa nắm bắt cơ hội. Trên cơ sở đó giúp cho doanh nghiệp của bạn hạn chế được tối đa những sự ảnh hưởng tiêu cực của các sự cố phát sinh tới hệ thống giúp hỗ trợ tổ chức tìm ra nguyên nhân gốc rễ và đưa ra những phương hướng xử lý khắc phục kịp thời.
So sánh ISO 14001:2004 và ISO 14001:2015 về cấu trúc
Khi đi So sánh tiêu chuẩn ISO 14001 và ISO 9001 chúng ta sẽ thấy được sự cập nhật cấu trúc. So với phiên bản ISO 14001:2004, ISO 14001:2015 có sự thay đổi cấu trúc của tiêu chuẩn, nó được xây dựng dựa trên cấu trúc cao cấp HLS (cấu trúc điển hình cho tất cả các tiêu chuẩn ISO về hệ thống quản lý).Nếu phiên bản cũ ISO 14001:2004 tương đương với TCVN ISO 14001:2005 gồm 20 định nghĩa và thuật ngữ thì ISO 14001:2015 có đến 34 thuật ngữ và định nghĩa. Ngoài ra, cấu trúc của tiêu chuẩn ISO 14001:2015 có 10 điều khoản sau:
- Điều 1: Phạm vi
- Điều 2: Tài liệu viện dẫn
- Điều 3: Thuật ngữ và định nghĩa
- Điều 4: Bối cảnh tổ chức
- Điều 5: Lãnh đạo
- Điều 6: Kế hoạch
- Điều 7: Hỗ trợ
- Điều 8: Hoạt động
- Điều 9: Đánh giá hiệu suất
- Điều 10: Cải tiến.
Về nguồn gốc và phạm vi thừa nhận
So sánh tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 thì Cả hai bộ Tiêu chuẩn ISO 9001 và ISO 14001 đều do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế ISO soạn thảo và được công nhận trên phạm vi quốc tế.
Về đối tượng áp dụng
Do là hệ thống quản lý nên hai bộ tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001 đều có thể được áp dụng cho tất cả các đơn vị, công ty, tổ chức hoạt động trong mọi ngành nghề với mọi quy mô.
Về cấu trúc cấp cao HLS
Qua nhiều lần sửa đổi và cập nhật thì hai hệ thống ISO 9001 và ISO 14001 hiện nay đều được xây dựng theo cấu trúc cấp cao (HLS – High Level Structure).
Hệ thống cấu trúc cấp cao này ra đời được áp dụng cho tất cả các hệ thống quản lý giúp doanh nghiệp có thể triển khai tiêu chuẩn một cách dễ dàng hơn và thuận tiện hơn khi tích hợp nhiều tiêu chuẩn trong một hệ thống.
Hai bộ tiêu chuẩn này đều có phần nội dung yêu cầu thể hiện qua 10 điều khoản chính. Trong đó, 3 điều khoản đầu mang tính chất giới thiệu và tổng quan chung, 7 điều khoản còn lại mới là những yêu cầu cốt lõi dành cho Hệ thống quản lý chất lượng (ISO 9001) và Hệ thống quản lý môi trường (ISO 14001). Danh mục 10 điều khoản cụ thể như sau:
Điều khoản 1: Phạm vi áp dụng – Đặt ra phạm vi của tiêu chuẩn
Điều khoản 2: Tài liệu viện dẫn – Danh sách các tài liệu viện dẫn cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn
Điều khoản 3: Thuật ngữ và định nghĩa – Danh sách các thuật ngữ chung và định nghĩa của chúng
Điều khoản 4: Bối cảnh của tổ chức – Các yêu cầu liên quan đến vấn đề bên trong hoặc bên ngoài ảnh hưởng tới tổ chức
Điều khoản 5: Lãnh đạo – Đặt ra yêu cầu cho những người ở vị trí lãnh đạo cấp cao trong tổ chức
Điều khoản 6: Hoạch định – Vạch ra cách tiếp cận mà tổ chức phải thực hiện khi lập kế hoạch để giải quyết các mối đe dọa và cơ hội; Đồng thời xác định các bước tổ chức phải làm để đảm bảo hệ thống quản lý tuân thủ theo yêu cầu
Điều khoản 7: Hỗ trợ – Đưa ra các nguồn lực cần được cung cấp để hỗ trợ hệ thống quản lý
Điều khoản 8: Thực hiện – Đặt ra cách xác định quy trình cần thiết cho hoạt động của tổ chức
Điều khoản 9: Đánh giá kết quả hoạt động – Chi tiết về những gì tổ chức phải giám sát và báo cáo, bao gồm các yêu cầu về đánh giá nội bộ và đánh giá quản lý
Điều khoản 10: Cải tiến – Liệt kê các yêu cầu để đối phó với sự không phù hợp và sự cố, gồm cả các hành động phải được thực hiện để kiểm soát, sửa chữa và đối phố với các hậu quả.
Chu trình P-D-C-A
Hai hệ thống quản lý ISO 9001 và ISO 14001 đều được xây dựng dựa trên cơ sở tiếp cận là chu trình P-D-C-A. Chu trình P-D-C-A được sử dụng phổ biến trong các hệ thống quản lý. P-D-C-A bao gồm các quá trình lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và thay đổi được lặp đi lặp lại trong quản lý nhằm hướng tới cải tiến hiệu quả. Đối chiếu với nội dung của tiêu chuẩn ISO 14001 và tiêu chuẩn ISO 9001, chu trình P-D-C-A tương đương với 7 điều khoản từ điều 4 đến điều 10 của hai bộ tiêu chuẩn. Các giai đoạn P-D-C-A được thể hiện cụ thể như sau:
P (Plan – Hoạch định) tương ứng với nội dung của các điều khoản từ 4 đến 7, trong đó thực hiện nhiệm vụ thiết lập các mục tiêu của hệ thống, các quá trình và nguồn lực cần thiết để đạt kết quả phù hợp với mục đích của tiêu chuẩn
D (Do – Thực hiện) tương ứng với điều khoản 8 của mỗi bộ tiêu chuẩn. theo đó những gì đã hoạch định cần được thực hiện
C (Check – Kiểm tra) tương đương với nội dung của điều khoản 9 gồm hoạt động giám sát và đo lường (phân tích, đánh giá) các quá trình và sản phẩm đầu ra theo chính sách, mục tiêu, yêu cầu và báo cáo kết quả thực hiện
A (Act – Hành động) tương ứng với điều khoản 10 là thực hiện các giải pháp cải tiến kết quả hoạt động khi cần thiết
Tư duy dựa trên rủi ro
Như đã nói ở phần ban đầu thì cả hai hệ thống ISO 9001 và ISO 14001 đều thể hiện tư duy dựa trên rủi ro để vừa dự báo nguy cơ vừa nắm bắt cơ hội. Trên cơ sở đó giúp cho doanh nghiệp của bạn hạn chế được tối đa những sự ảnh hưởng tiêu cực của các sự cố phát sinh tới hệ thống giúp hỗ trợ tổ chức tìm ra nguyên nhân gốc rễ và đưa ra những phương hướng xử lý khắc phục kịp thời.
