Đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học

Giai đoạn tiểu học đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong sự phát triển của trẻ, khi các em bắt đầu tiếp cận môi trường học tập có nhiều thay đổi lớn so với thời kỳ mẫu giáo. Đây cũng là thời điểm các bé trở nên nhạy cảm hơn về cảm xúc, suy nghĩ và hành vi, đồng thời hình thành những kỹ năng xã hội cơ bản. Hiểu rõ đặc điểm tâm lý của lứa tuổi học sinh tiểu học không chỉ giúp phụ huynh và giáo viên hỗ trợ trẻ thích nghi nhanh chóng, học tập hiệu quả mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện trong tương lai.

Nếu cần lời khuyên hãy tham khảo với các chuyên gia tư vấn tâm lý trên ứng dụng Askany nhé.

Khi bước vào giai đoạn tiểu học, trẻ dần tiếp cận thế giới bằng lý trí với cách suy nghĩ và nhìn nhận riêng, bớt phụ thuộc vào cảm tính. Tuy nhiên, khả năng kiểm soát cảm xúc của các em chưa hoàn thiện, khiến trẻ dễ thay đổi tâm trạng như giận hờn, xúc động, hoặc vui buồn thất thường. Các em thường thiếu kiên nhẫn và chưa hiểu rõ ràng về các sự vật, hiện tượng, đây là những đặc điểm tâm lý phổ biến ở lứa tuổi này.

1. Trẻ hay tò mò và thích khám phá điều mới​

Một trong những đặc điểm nổi bật ở học sinh tiểu học là tính tò mò và niềm yêu thích khám phá. Trẻ luôn tràn đầy sự háo hức với thế giới xung quanh, đặt ra nhiều câu hỏi để tìm hiểu sự vật, hiện tượng. Đây chính là động lực thúc đẩy sự phát triển tư duy, sáng tạo, và hoàn thiện kiến thức cũng như kỹ năng.

Sự tò mò giúp trẻ khai thác tiềm năng bên trong, nhưng nếu không được người lớn thấu hiểu, trẻ dễ gặp phải sự phản ứng tiêu cực. Phụ huynh và giáo viên nên kiên nhẫn trả lời, khích lệ trẻ học hỏi thay vì bực tức khi các em hỏi quá nhiều. Điều này giúp trẻ duy trì sự tự tin, dám tìm hiểu và khám phá thế giới xung quanh một cách chủ động.

2. Trẻ thích được khen ngợi​

Học sinh tiểu học rất thích được khen ngợi và công nhận thành tích, điều này có ảnh hưởng lớn đến tâm lý và động lực của các em. Lời khen không chỉ mang lại niềm vui mà còn giúp trẻ cảm thấy tự hào, hứng thú với những gì mình làm được. Trẻ thường chia sẻ niềm vui này với mọi người, tạo nên sự gắn kết tích cực trong các mối quan hệ.

Cha mẹ và thầy cô nên sử dụng lời khen đúng lúc và chân thành để giúp trẻ hoàn thiện bản thân. Ví dụ, khi trẻ hoàn thành bài tập tốt hoặc có điểm cao, hãy khen ngợi để trẻ nhận ra giá trị của sự nỗ lực. Đồng thời, lời động viên giúp trẻ phát triển sự tự tin và tạo động lực để phấn đấu hơn trong học tập và cuộc sống.

Tâm lý dễ xúc động của học sinh tiểu học​

Một trong những đặc điểm tâm lý nổi bật của học sinh tiểu học là sự dễ xúc động. Ở độ tuổi này, trẻ thường bộc lộ cảm xúc mạnh mẽ đối với thế giới xung quanh, đặc biệt là khi tiếp xúc với những sự vật, hiện tượng hay con người cụ thể. Những thay đổi này thường thể hiện rõ rệt qua thái độ và hành vi của trẻ, chẳng hạn như vui mừng, buồn bã hoặc thậm chí là giận dữ.

Theo các chuyên gia tâm lý, giai đoạn tiểu học là thời kỳ hình thành và phát triển tâm lý, do đó, trẻ chưa có khả năng kiểm soát cảm xúc một cách ổn định. Trẻ dễ rơi vào trạng thái thay đổi cảm xúc nhanh chóng và mạnh mẽ: có thể từ vui vẻ chuyển sang buồn bã trong chớp mắt, hoặc từ sự phấn khích lại trở nên khóc lóc chỉ vì một sự bất mãn nhỏ.

Đặc điểm tâm lý dễ xúc động này không phải là điều quá xa lạ và dễ dàng nhận ra ở trẻ. Cha mẹ và người chăm sóc có thể dựa vào những biểu hiện này để hiểu và hỗ trợ con trong việc quản lý cảm xúc, từ đó giúp trẻ vượt qua những biến động cảm xúc trong học tập và cuộc sống. Chẳng hạn, khi con cảm thấy buồn, có thể sẽ khóc; khi vui, trẻ có thể nhảy múa hoặc hò reo thể hiện niềm vui sướng. Việc nhận biết và phản ứng đúng cách sẽ giúp trẻ phát triển một cách khỏe mạnh và tự tin hơn.

Trẻ dễ bắt chước hành vi từ người xung quanh​

Bắt chước hành vi của người khác là một đặc điểm tâm lý đặc trưng ở học sinh tiểu học. Trong giai đoạn này, trẻ thường xuyên học hỏi và sao chép các hành động từ người lớn, bạn bè, hoặc ngay cả những nhân vật trong các bộ phim yêu thích. Đây là một phần tự nhiên trong quá trình phát triển của trẻ, giúp trẻ hình thành các kỹ năng giao tiếp và hành vi xã hội.

Tuy nhiên, việc bắt chước có thể mang lại cả lợi ích và tác hại. Nếu trẻ học theo những hành động tích cực, đẹp đẽ, điều này sẽ góp phần phát triển nhân cách và giá trị đạo đức của trẻ. Ngược lại, nếu trẻ bắt chước những hành động xấu, điều này có thể dẫn đến những ảnh hưởng tiêu cực trong hành vi và thái độ. Chính vì vậy, người lớn cần đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn và tạo ra môi trường sống tích cực cho trẻ. Cha mẹ nên là những tấm gương tốt và tạo điều kiện để trẻ tiếp xúc với những mô hình hành vi đúng đắn, từ đó giúp trẻ học hỏi và phát triển một cách toàn diện.

Thường xuyên thay đổi tâm trạng​

Một đặc điểm tâm lý phổ biến của học sinh tiểu học là sự thay đổi tâm trạng thường xuyên. Do còn trong giai đoạn phát triển tâm lý và cảm xúc chưa ổn định, trẻ em thường khó kiểm soát cảm xúc của mình, khiến cho tâm trạng của các bé dễ thay đổi, từ vui sang buồn, từ khóc sang cười chỉ trong một thời gian ngắn. Sự thay đổi này là biểu hiện của quá trình học hỏi và điều chỉnh cảm xúc trong suốt tuổi thơ.

Chẳng hạn, khi trẻ bị mắng vì mắc lỗi, bé có thể cảm thấy buồn và khóc, nhưng chỉ cần sự an ủi, động viên từ người lớn, trẻ sẽ nhanh chóng trở lại trạng thái vui vẻ và hạnh phúc. Một món quà nhỏ nhưng đúng sở thích cũng có thể làm cho trẻ vui tươi ngay lập tức, dù trước đó có thể đã khóc vì thất vọng. Vì vậy, người lớn cần kiên nhẫn và khéo léo trong việc hỗ trợ trẻ vượt qua những thay đổi cảm xúc này, giúp trẻ hiểu và điều chỉnh cảm xúc một cách lành mạnh và tích cực hơn.

Học sinh tiểu học hay ghen tỵ với người khác​

Ghen tỵ là một đặc điểm tâm lý phổ biến ở học sinh tiểu học, đặc biệt là trong những năm đầu của quá trình phát triển. Các em thường dễ cảm thấy tị nạnh, so sánh mình với người khác và thể hiện sự ghen tỵ qua hành động, lời nói hoặc thái độ ganh ghét, không chỉ ở trường học mà còn trong gia đình hay khi vui chơi cùng bạn bè.

Chẳng hạn, trẻ có thể thường xuyên nhắc đến món đồ mới của bạn bè trong lớp, so sánh với anh chị em trong nhà hoặc cảm thấy buồn vì mình không được mua những món đồ giống người khác. Một số trẻ thậm chí còn cảm thấy ghen tỵ với em của mình vì em được chăm sóc và chiều chuộng hơn. Điều này bắt nguồn từ sự mong muốn có được những gì người khác có, cộng thêm sự nhạy cảm ở lứa tuổi này khiến trẻ dễ dàng sinh ra sự đố kỵ.

Tuy nhiên, ghen tỵ không phải là tính xấu của riêng trẻ em mà là một phần trong quá trình phát triển tâm lý tự nhiên của trẻ. Để tránh những hành vi tiêu cực, phụ huynh cần kiên nhẫn và thấu hiểu đặc điểm này, từ đó hướng dẫn trẻ biết trân trọng những gì mình đang có và giúp trẻ phát triển lòng biết ơn, hạn chế tính ích kỷ. Việc phân tích và giáo dục một cách nhẹ nhàng sẽ giúp trẻ hiểu rằng không phải tất cả mọi thứ đều có thể so sánh, và mỗi cá nhân đều có những giá trị riêng biệt.

Hay lo lắng và sợ hãi​

Nhiều người thường nghĩ rằng trẻ em ở lứa tuổi mầm non luôn vô tư, không có lo lắng hay sợ hãi. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn chính xác. Theo nhiều nghiên cứu, trẻ từ 6 đến 11 tuổi, ở lứa tuổi tiểu học, lại rất dễ bị lo âu và sợ hãi. Trong giai đoạn này, tâm lý của trẻ thường bị ảnh hưởng bởi những sự kiện nhỏ trong cuộc sống hàng ngày, và các em dễ dàng cảm thấy bất an, lo lắng trước những tình huống mà người lớn có thể coi là không quan trọng.

Trẻ tiểu học chưa có đủ nhận thức để hiểu rõ về thế giới xung quanh, do đó, chúng dễ dàng tin vào những điều không thực tế, kể cả khi đó chỉ là trò đùa hay lời trêu chọc. Những sự tác động dù là nhỏ cũng có thể khiến trẻ cảm thấy sợ hãi hoặc lo lắng, và những cảm xúc này thường được bộc lộ rõ qua nét mặt, cử chỉ hoặc lời nói của trẻ.

Chẳng hạn, khi một đứa trẻ nghe nói rằng cha mẹ sẽ không còn yêu thương mình vì có em bé, dù chỉ là lời đùa, trẻ vẫn có thể cảm thấy buồn rầu, lo lắng và bắt đầu sinh ra tâm lý bất an, thậm chí là hành động tiêu cực như gây khó khăn với em của mình. Chính vì vậy, phụ huynh cần chú ý quan sát và nhận biết những dấu hiệu lo lắng của con để có thể kịp thời an ủi, động viên và giúp trẻ vượt qua những nỗi sợ hãi vô lý, đồng thời hướng dẫn trẻ cách đối phó với những cảm xúc tiêu cực này một cách tích cực.