Chiếc Lexus và cây Ô liu

Một hệ thống mới với những nguồn lực phát triển mạnh mẽ, cũng như khả năng đồng hóa có tốc độ chóng mặt có tiềm năng hủy diệt môi trường và nhổ bật các giá trị văn hóa với tốc độ nhanh đến mức nhân loại chưa từng chứng kiến đã xuất hiện. Và rất nhanh chóng, nó đã trở thành một hệ thống quốc tế, thay thế hệ thống Chiến tranh Lạnh với những quy tắc, logic, quy luật, áp lực và động lực riêng đang ảnh hưởng, có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp đến chính trị, môi trường, địa chính trị và kinh tế của hầu như mọi nước trên thế giới.

Các bức tường Berlin khác trên khắp thế giới đang theo nhau đổ sập, bởi ảnh hưởng của kỷ nguyên này.

Hệ thống mới đó là gì? Bản chất của nó có gì khác biệt so với những hệ thống trước đó? Điều gì làm nên một kỷ nguyên đầy uy lực như vậy? Liệu những giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống có tồn tại được trước sức mạnh vũ bão của hệ thống này? Trước dòng chảy Toàn cầu hóa, sự hội nhập về tư bản, công nghệ, thông tin xuyên biên giới, con người cần làm gì để có thể tồn tại trong đó?

Tất cả những vấn đề đó sẽ được Thomas L.Friedman giải quyết trong “Chiếc Lexus và cây Ô liu” bằng những dẫn chứng thuyết phục nhất, tiêu biểu là dẫn chứng về xung đột giữa chiếc Lexus và cây ô liu. Đồng thời với quá trình phân tích, Friedman nêu ra những giải pháp có tính toàn diện nhằm giữ cân bằng giữa chiếc xe Lexus và cây ô liu, hay là quá trình toàn cầu hóa và những giá trị truyền thống, bản sắc dân tộc.


Thế giới này là thế giới đa chiều kích, đầy phức tạp và hỗn loạn. Bởi lẽ nó được tạo ra không chỉ từ những vi mạch và các thị trường mà còn từ những người đàn ông, đàn bà với những phong tục kỳ lạ, truyền thống, lòng h.am m.uốn và cả những ước vọng bí ẩn.

Cũng từ đó, sự tương tác giữa những cái mới mẻ, như Internet, với những thứ cổ xưa, như một cây ô liu già cỗi trên bờ sông Jordan đã xuất hiện. Tuy nhiên không phải lúc nào cái mới mẻ đó và những giá trị văn hóa truyền thống cũng được dung hòa. Những mâu thuẫn xuất hiện từ đấy. Hiểm họa lớn nhất đối với cây ô liu là đến từ chiếc xe hơi Lexus.

Với cách sử dụng hình ảnh sinh động, những dẫn chứng mới mẻ, lối kể chuyện đầy lôi cuốn, lối dẫn dắt những câu chuyện hết sức thuyết phục, Friedman đã mang đến một kiến thức đồ sộ về toàn cầu hóa kinh tế, tài chính, khoa học kỹ thuật và các vấn đề chính trị, thời sự cho người đọc một cách tinh tế, thông minh nhất.

Những cây ô liu, chúng đại diện cho điều gì? Đó chính là những giá trị văn hóa, là bản sắc dân tộc, bản ngã sâu sắc của mỗi cá nhân. Để giữ gìn bản sắc, con người ta có thể hát, có thể làm thơ, viết tiểu thuyết hay chém giết, thậm chí có thể chết vì nó. Bởi lẽ, “nếu không còn quê hương và bản sắc, cuộc đời sẽ bị mất gốc và khô cằn. Và sống đời sống của một cây rong biển thì thà chết còn hơn” (Friedman).

Chiếc xe Lexus đại diện của những thế lực thị trường và công nghệ giấu trong mình thuộc tính đồng hóa, tiêu chuẩn hóa và là đại diện cho động lực quan trọng có tính chất quyết định của nhân loại: động lực tồn tại, cải tiến, làm giàu và hiện đại hóa. Tất cả hình thành nên hệ thống kinh tế toàn cầu hóa ngày nay. Hầu hết những điều trong hệ thống này là bàn đẩy giúp cho chiếc xe Lexus trở nên hùng mạnh và đầy quyền uy, sẵn sàng đạp đổ tất cả những thứ gọi là chướng ngại vật cản đường phát triển của nó.

Và mâu thuẫn xảy ra từ đó. Chiếc Lexus sẵn sàng dẫm lên tất cả các hàng cây ô liu trên con đường nó đi qua, phá vỡ biên giới các cộng đồng và vùi dập các giá trị truyền thống. Những điều đó làm nảy sinh phản kháng mạnh mẽ từ các hàng cây ô liu.

Cuộc chiến giữa chiếc xe Lexus và cây ô liu được liên tưởng đến một trong những câu chuyện cổ xưa nhất trong Kinh Thánh – Vì sao Cain giết Abel: vì nhu cầu riêng tư t.ình d.ục, nhu cầu phát triển vật chất hay nhu cầu hình thành và duy trì bản sắc và tính cộng đồng?

Phải chăng chúng ta không thể vượt ra khỏi toàn cầu hóa? Chiếc Lexus rồi sẽ đuổi kịp chúng ta, vấn đề chỉ là thời gian?
“Chiếc Lexus và cây Ô liu” có tính chất như một cuốn tiểu thuyết kinh tế hấp dẫn: cung cấp những thông tin kinh tế, tưởng chừng khô khan, những kết luận về tình hình chính trị, thời sự nhạy cảm bằng một phong cách của một tiểu thuyết gia lão luyện – thắt nút, đẩy lên cao trào và mở nút đầy chuyên nghiệp.

Một yếu tố khác khiến “Chiếc Lexus và cây Ô liu” dễ dàng chinh phục người đọc đó là từ những mẫu chuyện của tác giả, người đọc chợt ngộ ra rất nhiều điều về thế giới hiện tại đang trôi chảy xung quanh mình, có những thứ tưởng chừng như không hề liên quan đến mình thì kì thực lại là thứ có ảnh hưởng đến mình nhiều nhất.

Thông minh, sắc sảo và đầy lôi cuốn là những gì Frieldman chuyển tải trong “Chiếc Lexus và cây Ô liu”.