Trong khi Đô đốc Croft đang cuốc bộ bên Anne và bày tỏ ý muốn đưa Đại tá Wentworth đến Bath, thì Đại tá Wentworth đã lên đường. Trước khi bà Croft kịp biên thư, anh đã đến, và lần kế tiếp khi có dịp đi ra ngoài, Anne gặp anh.
Anh Elliot đang hộ tống hai người em họ và chị Clay trên Phố Milsom. Trời bắt đầu mưa, không nặng hạt, nhưng đủ khiến cho các phụ nữ muốn tìm chỗ trú mưa, và cũng đủ khiến cho các phụ nữ muốn tìm chỗ trú mưa, và cũng đủ để Elizabeth lợi dụng cơ hội mà trở về nhà trên cỗ xe của Phu nhân Dalrymple được trông thấy đang đỗ chờ gần đấy. Vì thế, Elizabeth, Anne và chị Clay quay vào cửa hiệu Molland's, trong khi anh Elliot bước đến Phu nhân Dalrymple để nhờ bà trợ giúp. Dĩ nhiên là chẳng bao lâu sau anh lại nhập đoàn với họ; Phu nhân Dalrymple lấy làm vui đưa họ về nhà, và sẽ cho gọi cỗ xe đến trong vài phút.
Cỗ xe của Phu nhân là loại bốn ngựa kéo, chở được không quá bốn người ngồi thoải mái. Cô Carteret ngồi với mẹ cô; vì thế mà không thể nhận cả ba phụ nữ ở Khu phố Camden. Không có gì băn khoăn về Elizabeth. Dù ai chịu phiền phức cũng được nhưng không thể để cho cô này chịu, vì thế có thể thu xếp nhanh chóng phép lịch sự giữa hai cô kia. Cơn mưa chỉ là chuyện vụn vặt, nên Anne tỏ ra chân thật khi nói mình thích cuốc bộ cùng với anh Elliot. Nhưng cơn mưa cũng là chuyện vụn vặt đối với chị Clay; thậm chí chị khó cho phép mưa rơi gì cả, và đôi giày bốt của chị rất dầy! dầy hơn đôi giày của Anne; tóm lại phép lịch sự của chị khiến cho chị cũng muốn cuốc bộ với anh Elliot như cô Anne. Tất cả bàn luận một cách phóng khoáng, lễ độ và cương quyết, đến nỗi những người khác phải giúp dàn xếp; Elizabeth cho rằng, chị Clay đã bị lạnh, riêng anh Elliot cho rằng đôi giày ủng của cô em họ Anne là dầy nhất.
Vì thế, tất cả đồng ý rằng chị Clay phải lên xe đi. Vừa lúc ấy, vì ngồi kế bên cửa sổ, Anne phát hiện rõ ràng Đại tá Wentworth đang bước dọc con đường.
Chỉ có cô bị giật mình; nhưng lập tức cô nghĩ rằng mình là người ngốc nghếch nhất trên đời, người khó hiểu và vô lý nhất! Trong một chốc, cô không thấy gì trước mặt mình; tất cả là sự hỗn độn. Cô mất phương hướng, và khi trấn tĩnh lại cô thấy những người khác vẫn còn chờ cỗ xe, và anh Elliot (luôn muốn chiều lòng người) vừa khởi sự đi Phố Union để làm giúp một việc cho chị Clay.
Bây giờ cô muốn đi ra ngoài; cô muốn xem trời có mưa không. Tại sao cô lại nghĩ mình có động cơ khác? Đại tá Wentworth hẳn đã khuất bóng. Cô rời chỗ ngồi, cô phải đi; phân nửa trong cô không phải lúc nào cũng khôn khoan hơn phân nửa kia, hoặc lúc nào cũng nghĩ phân nửa kia tệ hại hơn. Cô phải xem trời có mưa không. Tuy nhiên, trong khoảnh khắc cô bị đẩy lại vì chính Đại tá Wentworth bước vào, giữa một nhóm đàn ông và phụ nữ, hiểu nhiên là những người quen mà anh mới gặp ở Phố Milsom. Anh có vẻ kinh ngạc và bối rối khi nhận ra cô, mà cô chưa từng thấy anh như thế trước kia: anh đỏ bừng mặt. Lần đầu tiên kể từ lúc hai người gặp nhau, cô cảm thấy mình không nhạy cảm bằng anh. Cô có lợi điểm so với anh nhờ sự chuẩn bị trong những khoảnh khắc vừa qua. Cô đã vượt qua tất cả những cảm xúc áp đảo, ngượng nghịu, kinh ngạc lúc khởi đầu. Tuy thế, cô vẫn còn đủ cảm xúc mà nhận ra! Đấy là sự bối rối, đau đớn, thú vị - điều gì đấy giữa thích thú và khổ sở.
Anh cất lời với cô, rồi quay đi. Anh có thái độ bối rối. Cô không thể nói đấy là lạnh nhạt hay thân thiết, hoặc điều gì đấy khác hơn là bối rối.
Tuy nhiên, sau một khoảnh khắc ngắn, anh đi trở lại, và lại cất tiếng. Hai người trao đổi nhau những câu thăm hỏi; có lẽ không người nào nghe mà hiểu ra người kia nói gì, và Anne vẫn thấy anh không được bình tĩnh như lúc trước. Hai người đã gặp nhau nhiều lần, đã trò chuyện với nhau nhiều với thái độ thờ ơ và trầm tĩnh, nhưng bây giờ anh không được như thế. Thời gian đã làm cho anh thay đổi, hoặc Louisa đã làm cho anh thay đổi. Anh có ý thức nhận ra điều gì đấy. Anh trông khỏe mạnh, không có vẻ gì đau yếu hoặc tinh thần sa sút anh nói về Uppercross, về gia đình Musgrove, không phải, còn nói đến Louisa, và thậm chí còn ra vẻ quan trọng tinh quái khi nói đến tên cô này; nhưng bản thân Đại tá Wentworth không được thoải mái, không thanh thản, không thể giả vờ mình khác đi.
Điều này không làm cho Anne ngạc nhiên, nhưng cô buồn khi thấy Elizabeth không nhận ra anh. Cô thấy anh nhìn Elizabeth và Elizabeth nhìn anh, cô biết trong thâm tâm người này nhận ra người kia, cô tin anh muốn được nhận ra là người quen biết nhưng đau khổ khi thấy chị mình lạnh lùng quay mặt đi.
Cỗ xe của Phu nhân Dalrymple, mà Elizabeth đang sốt ruột chờ đợi, bây giờ đã đến; gia nhân bước vào để báo tin. Trời lại bắt đầu mưa, và cả đoàn lại chậm trễ, thêm xì xào trao đổi khiến cho đám đông nhỏ trong cửa hiệu nhận ra rằng Phu nhân Dalrymple đang gọi Elizabeth. Cuối cùng Elizabeth và bà bạn, không có gia nhân kế bên (vì không có người anh họ quay lại) đi ra. Đại tá Wentworth nhìn theo, lại quay sang Anne, và qua cử chỉ này mà không cần lời nói, ngỏ ý muốn giúp cô.
Anne trả lời:
- Cảm ơn anh, nhưng tôi không đi cùng. Cỗ xe không thể chở thêm người. Tôi đi bộ; tôi thích đi bộ.
- Nhưng trời đang mưa.
- À, mưa nhẹ thôi, tôi thấy không sao.
Sau một lúc ngập ngừng, anh nói:
- Tuy mới đến ngày hôm qua, tôi đã được trang bị thích hợp với Bath, cô xem đây (chỉ đến một chiếc dù mới), tôi mong cô dùng nếu cô muốn đi bộ, tuy tôi nghĩ cẩn thận hơn thì hơn thì nên gọi cho cô một cỗ xe.
Cô cảm động, vì anh, nhưng từ chối tất cả, nhắc lại rằng cơn mưa chẳng là gì cả, rồi thêm:
- Tôi chỉ đang chờ anh Elliot. Tôi tin anh ấy sẽ đến nhanh.
Cô vừa dứt lời thì anh Elliot bước vào. Đại tá Wentworth nhận ra anh ngay. Không có sự khác biệt giữa anh này và người đã đứng trên bậc thang ở Lyme chiêm ngưỡng Anne khi cô đi qua, chỉ có thêm dáng vẻ và cử chỉ của một người có quan hệ họ hàng và cũng là người bầu bạn. Anh bước đến với vẻ háo hức, như tuồng chỉ thấy và nghĩ đến cô, xin lỗi vì đến chậm, lấy làm bứt rứt đã để cho cô chờ đợi, và nôn nóng muốn đưa cô đi ngay để không mất thời giờ và trước khi mưa nặng hạt thêm. Trong khoảng khắc kế tiếp hai người đi bên nhau, cánh tay cô quàng lấy cánh tay anh, một cái ngoái nhìn nhẹ và bối rối, chỉ có thời giờ cho lời từ giã "Chào anh!", rồi cô bước đi.
Ngay khi hai người khuất bóng, các phụ nữ trong nhóm Đại tá Wentworth bắt đầu bình phẩm về hai người.
- Tôi đoán anh họ Elliot không có ác cảm với cô em họ, phải không?
- Không! không có, rõ ràng là thế. Người ta có thể đoán chuyện gì sẽ xảy ra. Anh ấy luôn ở bên họ; tôi tin là anh dành nữa thời gian cho gia tộc. Anh quả là người đẹp trai!
- Vâng, và cô Atkinson, người đã dùng bữa tối với anh ấy ở nhà Wallis, nói anh là người dễ mến nhất mà cô ấy từng gặp.
- Tôi nghĩ cô ấy xinh, Anne Elliot rất xinh, khi ta nhìn kỹ. Nói ra điều này thì không hay, nhưng tôi phải công nhận mình mến cô ấy hơn là người chị.
- Đúng ! Tôi cũng nghĩ thế.
- Và tôi cũng nghĩ thế. So sánh là khập khiễng. Nhưng các anh đều mê mẩn Elizabeth. Anne thì quá mảnh mai đối với họ.
Anne hẳn đã cảm kích đối với người anh họ nếu anh đi bên cô cho đến Khu phố Camden mà không nói lời nào. Cô chưa bao giờ thấy khó mà lắng nghe anh trò chuyện như lúc này, cho dù không có gì vượt quá sự quan tâm và chăm sóc, cho dù những chủ đề của anh luôn thú vị: lời khen, tình cảm nồng nàn, tính công minh và nhận thức đúng đắn về Phu nhân Russell; và những lời bóng gió rất đúng lý chê bai chị Clay. Nhưng bây giờ cô chỉ có thể nghĩ đến Đại tá Wentworth. Cô không hiểu được những cảm nghĩ của anh hiện giờ, không hiểu liệu anh có buồn vì thất vọng hay không. Khi nào nhận ra điểm này thì cô mới thấy an toàn.
Cô mong rằng theo thời gian mình sẽ tỏ ra khôn ngoan và đúng lý; nhưng than ôi! than ôi! cô phải nhìn nhận mình vẫn chưa khôn ngoan.
Một tình huống khác mà cô rất muốn biết là anh định lưu lại Bath bao lâu; anh đã chưa nói đến việc này, hoặc là cô không nhớ. Có lẽ anh chỉ ghé qua tạm thời. Nhưng có phần chắc hơn là anh sẽ ở lại. Trong trường hợp này, mọi người sẽ có cơ hội gặp gỡ mọi người khác, thế thì Phu nhân Russell sẽ gặp anh ở đâu đấy. Liệu bà sẽ nhớ ra anh không? Lúc ấy sự thể sẽ ra sao?
Cô đã bắt buộc phải kể cho Phu nhân Russell nghe rằng Louisa Musgrove sẽ cưới Đại tá Benwick. Cô đã chịu thiệt ít nhìu khi đối mặt với sự ngạc nhiên của Phu nhân; và bây giờ, nếu vì tình cờ bà gặp Đại tá Wentworth, khi chưa biết rõ tình hình bà có thể mang thành kiến khác mà chê bai anh.
Sáng hôm sau, Anne đi ra ngoài cùng bà bạn. Trong một tiếng đồng hồ, đầu cô không ngừng sốt ruột dõi mắt tìm kiếm anh. Cuối cùng, khi trở về dọc Phố Pulteney cô nhận ra anh trên lề đường bên tay phải, ở khoảng cách đủ cho cô quan sát một đoạn đường. Có nhiều người vây chung quanh anh; nhiều nhóm đi ngang qua, nhưng cô vẫn nhận ra anh. Cô nhìn qua Phu nhân Russell, nhưng không có ý nghĩ điên rồ là bà sẽ nhận ra anh ngay. Không, không nên cho rằng Phu nhân Russell nhận ra được anh từ xa. Nhưng cô vẫn thỉnh thoảng lo lắng liếc qua nhìn bà. Khi thời điểm đã đến, dù không dám nhìn nữa (vì cô không muốn bà nhận ra dáng vẻ của mình), cô vẫn nhận rõ đôi mắt của Phu nhân Russell quay đúng về phía anh - bà đang chăm chú quan sát anh. Cô có thể hoàn toàn thấu hiểu ý nghĩ lạ lùng trong đầu Phu nhân Russell do anh gây ra, khiến cho bà cảm thấy khó quay mặt đi, nổi kinh ngạc bà đang cảm nhận mà tám hoặc chín năm bà đã làm ngơ anh, ở những vùng nước ngoài và cũng trong binh nghiệp, mà không tước đi của anh một ân sủng cá nhân!
Cuối cùng, Phu nhân Russell quay đầu lại. Cô thầm nghĩ: "Bây giờ, bà ấy sẽ nói về anh ra sao?"
Bà nói:
- Cô hẳn tự hỏi cái gì đã khiến cho tôi nhìn lâu thế; chỉ vì tôi đang nhìn đến tấm màn cửa sổ mà tối hôm qua Phu nhân Alicia và bà Frankland nói với tôi. Họ mô tả loại màn cửa sổ cho phòng khách của một ngôi nhà ở đoạn đường này, như là loại trông đẹp nhất ở Bath, nhưng họ không nhớ rõ địa chỉ, thế nên tôi đã cố tìm ra, nhưng vẫn không thấy loại màn nào đúng như mô tả.
Anne thở dài, đỏ bừng mặt và mỉm cười, vì lấy làm tội nghiệp và khinh thường cho bà bạn hay cho chính mình. Phần khiến cho cô tức tối nhất là sau khi đã đánh liều mà dự kiến và bỏ mất tính cẩn trọng, cô lại đánh mất thời khắc nhằm nhận ra liệu anh có trông thấy hai người hay không.
Một, hai ngày trôi qua mà không có chuyện gì quan trọng. Nhà hát hoặc nhà trọ là nơi anh thường có mặt, nhưng đối với gia đình Elliot lại thiếu sang trọng. Càng ngày gia đình cô càng vui thú vào các buổi tối trong cảnh lịch sự ngu xuẩn ở những buổi họp mặt riêng tư. Riêng Anne cảm thấy chán ngán với tình trạng đình đốn, mệt mỏi vì không được tin tức gì, và tưởng tượng mình cương nghị thêm bởi vì sức mạnh của cô chưa được thử thách, tỏ ra nôn nóng cho buổi tối hòa nhạc. Đấy là buổi hòa nhạc do Phu nhân Dalrymple bảo trợ một người. Dĩ nhiên là mọi người phải tham dự. Nếu cô chỉ cần có ít phút để trò chuyện với anh lần nữa, cô nghĩ mình sẽ thỏa nguyện. Cô nghĩ mình sẽ có đủ cương nghị để nói chuyện với anh, có đủ can đảm nếu một cơ hội đến với cô Elizabeth đã quay lưng với anh, Phu nhân Russell đã phớt lờ anh; tinh thần cô được củng cố bởi những tình huống này; cô nghĩ mình cần quan tâm đến anh.
Cô đã hứa với chị Smith sẽ đến chơi một buổi tối; nhưng chỉ sau một lúc vội vã cô xin kiếu, với lời hứa hôm sau sẽ đến chơi lâu hơn. Chị Smith vui vẻ chấp nhận. Chị nói:
- Được thôi, chỉ cần kể cho tôi nghe khi cô quay lại. Cô sẽ gặp những ai?
Anne kể ra tất cả. Chị Smith không trả lời, nhưng khi Anne chuẩn bị ra về, chị nói nửa nghiêm túc nửa tinh nghịch:
- À, tôi rất mong cô được vui trong buổi hòa nhạc, và khi cô có thể đến ngày mai thì đừng làm tôi thất vọng, vì tôi bắt đầu có linh cảm rằng cô sẽ không đến chơi với tôi thường xuyên nữa.
Anne ngạc nhiên và bối rối; nhưng sau khoảnh khắc đứng lại trong sự hồi hộp, cô đành chấp nhận, và vội vã ra về mà không thấy tiếc vì đã nhìn nhận.
Ngài Walter, hai con gái ngài và chị Clay là những người đến sớm nhất. Vì phải chờ Phu nhân Dalrymple, đoàn của cô ngồi gần lò sưởi trong Phòng Bát giác. Nhưng không lâu sau khi ngồi xuống, cánh cửa lại mở, và Đại tá Wentworth bước vào một mình. Anne là người gần anh nhất, và giành một ít chủ động, cô lên tiếng. Anh đã định chỉ cúi đầu chào và đi tiếp, nhưng lời dịu dàng của cô "Xin chào anh" khiến cho anh đứng lại kế bên cô rồi chào hỏi lại, dù có ông bố và cô chị đáng sợ ở phía sau. Việc hai người kia ngồi ở phía sau là thuận lợi cho Anne vì cô không trông thấy phản ứng của họ, và thấy mình bình đẳng trong mọi việc mà cô tin là phải như thế.
Khi anh và cô chuyện trò, lời thì thầm giữa ông bố và Elizabeth vang đến tai cô. Cô không nghe rõ, nhưng phải cố đoán ra chủ đề. Khi Đại tá Wentworth cúi người chào từ xa, cô hiểu ra rằng ông bố nghĩ cần phải tỏ cử chỉ nhận ra người quen, và cùng lúc cô liếc nhìn ngang để thấy Elizabeth khẽ nhún người chào. Những cử chỉ ấy tuy muộn màng, miễn cưỡng và kém thanh nhã, vẫn còn hơn không. Tinh thần cô phấn khởi lên.
Tuy nhiên, sau khi nói về thời tiết, Bath và buổi hòa nhạc, cuộc chuyện trò bắt đầu nhạt nhẽo. Cuối cùng, không còn gì nhiều để nói, đến nỗi cô nghĩ anh sắp rời đi, nhưng anh vẫn chưa đi. Có vẻ như anh không muốn vội xa cô. Với tinh thần phấn khởi thêm, với nụ cười nhẹ, với vẻ mặt tươi sáng một tí, anh nói:
- Tôi ít được gặp cô từ lúc gặp nhau ở Lyme. Tôi e cô hẳn bị sốc, lại còn mong cô không bị ức chế lúc ấy.
Cô trấn an anh rằng cô không sao.
Anh nói:
- Đây là thời khắc đáng sợ, một ngày đáng sợ!
Rồi anh lấy bàn tay che mắt như thế quá kinh sợ khi nhớ ra, nhưng trong khoảnh khắc anh lại mỉm cười, tiếp:
- Tuy thế, ngày hôm đó tạo một số hiệu quả có thể được xem là trái ngược với đáng sợ. Khi cô nghĩ ra mà đề nghị Benwick là người thích hợp nhất để đi tìm bác sĩ, cô đã không biết rằng cuối cùng anh ấy là một trong những người đóng vai trò quan trọng nhất trong việc giúp cô ấy bình phục.
- Chắc chắn là tôi đã không biết. Nhưng có vẻ như... tôi nghĩ đấy là mối lương duyên hạnh phúc. Hai người đều có những nguyên tắc tốt và tính cách tốt.
Dường như không sốt sắng lắm, anh nói:
- Đúng, nhưng ở đây tôi nghĩ sự tương đồng chấm dứt. Với tất cả tấm lòng, tôi chúc hai người được hạnh phúc, và rất vui với mọi tình huống đem lại hạnh phúc cho họ. Hai người không phải khắc phục khó khăn nào trong nội bộ: không có chống đối, không có tính thất thường, không bị trì trệ. Gia đình Musgrove vẫn hành xử theo chính con người họ, với danh dự và tính tử tế, với con tim của bậc làm cha mẹ mong mỏi con mình được thoải mái. Tất cả đều thuận lợi, rất thuận lợi cho hạnh phúc của hai người; có lẽ còn hơn ta.
Anh ngưng lại. Dường anh thình lình nhớ ra việc gì đấy khiến cho anh xúc động và làm cho cô đỏ mặt, cúi mặt nhìn xuống đất. Anh đằng hắng, rồi nói:
- Tôi phải nhìn nhận rằng ở đây tôi nghĩ có cách biệt, một cách biệt quá lớn, và theo một phương diện thiết yếu không kém so với tinh thần. Tôi xem Louisa Musgrove là một cô gái rất dễ mến, hiền dịu và không thiếu hiểu biết, nhưng Benwick còn hơn thế nữa. Anh ấy là một người khôn ngoan, thích đọc sách; và tôi nhìn nhận mình có phần ngạc nhiên khi thấy anh ấy yêu Louisa. Nếu do lòng cảm kích, nếu anh ấy yêu đáp trả vì tin cô ấy yêu mình, thì đấy là chuyện khác. Nhưng tôi không có lý do mà nghĩ thế. Ngược lại, dường như tình cảm của anh là hoàn toàn tự phát, không qua nhận định, khiến cho tôi ngạc nhiên. Một người như anh, lại ở trong hoàn cảnh ấy! với một con tim rạn nứt, thương tổn, gần như tan vỡ! Fanny Harville là một người vượt trội, và tình cảm của anh đối với cô này đúng là tình cảm. Người đàn ông không vì một cô gái như thế mà hồi phục từ một khối tình chung như thế. Đấy không phải là con người của anh ấy; anh không hồi phục được.
Anh không nói tiếp hoặc từ ý thức rằng bạn anh không hồi phục hoặc từ ý thức khác. Cho dù giọng anh xúc động khi nói đến câu cuối, cho dù âm thanh ồn ào trong phòng, tiếng cánh cửa đóng mở không ngớt và tiếng người ra vào không ngớt, Anne vẫn nghe rõ từng ngôn từ của anh. Cô có ấn tượng mạnh, hài lòng, hoang mang, và bắt đầu thở mạnh, cảm thấy ngổn ngang trăm bề trong lòng. Cô không thể nào bàn luận về chủ đề như thế, nhưng sau một chốc im lặng cô thấy cần phải lên tiếng, và vì không hề muốn thay đổi toàn bộ câu chuyện, cô chỉ nói chệch hướng một chút.
- Tôi nghĩ anh lưu lại Lyme một thời gian, phải không?
- Khoảng hai tuần. Tôi chờ cho đến khi biết chắc Louisa bình phục tốt rồi mới rời đi. Vì quá quan ngại về tai nạn nên tôi không cảm thấy an tâm nhanh được. Chỉ vì tôi, hoàn toàn do tôi. Nếu không do tôi yếu mềm thì cô ấy không bướng bỉnh như thế. Vùng chung quanh Lyme rất đẹp. Tôi có nhiều chuyến đi bộ và cưỡi ngựa, và càng nhìn thấy tôi càng yêu thích.
Anne nói:
- Tôi rất muốn đi ngoạn cảnh Lyme lần nữa.
- Nên lắm! Tôi đã không đoán cô tìm thấy gì ở Lyme để dấy lên cảm hứng như thế. Nỗi kinh hoàng và lo âu mà cô dự phần, đầu óc căng thẳng, tinh thần mòn mỏi! Tôi đã nghĩ ấn tượng cuối cùng của cô về Lyme chỉ là chán ghét.
Anne đáp:
- Những tiếng đồng hồ cuối cùng đúng là khổ sở, nhưng khi đã hết khổ sở thì hồi ức trở thành niềm vui. Người ta không yêu kém đi một nơi chốn vì chịu đau khổ, ngoại trừ tất cả là đau khổ, chỉ có đau khổ, nhưng đấy không phải là trường hợp của Lyme. Chúng ta chỉ lâm vào cảnh lo lắng và khổ sở trong hai tiếng đồng hồ cuối, còn trước đó có nhiều niềm vui. Có nhiều điều mới lạ và nhiều cảnh đẹp! Tôi đã ít đi đây đi đó, đến nỗi tôi đều cảm thấy thích thú ở mỗi nơi chốn mới. Riêng Lyme thì thật là đẹp, và tóm lại (đôi má hơi ửng hồng khi nhớ đến) ấn tượng của tôi về vùng này là rất dễ chịu.
Khi cô ngưng nói, cánh cửa lại mở ra, và người mà tất cả đang chờ đợi xuất hiện. Có tiếng nói vui mừng "Phu nhân Dalrymple, Phu nhân Dalrymple". Với tất cả thái độ hăng hái cùng nét thanh nhã nóng vội, Ngài Walter cùng hai phụ nữ bước đến chào hỏi bà. Phu nhân Dalrymple và cô Carteret, được anh Elliot và Đại tá Wallis hộ tống vì tình cờ đến cùng lúc, bước vào gian phòng. Những người khác bước đến, và đấy là một nhóm gồm cả Anne. Cô bị ngăn cách với Đại tá Wentworth. Cuộc trò chuyện lý thú của hai người - hầu như quá lý thú - phải bị gián đoạn một chốc; nhưng nỗi hối tiếc còn kém niềm hạnh phúc do câu chuyện mang đến! Trong vòng mười phút vừa rồi, cô đã biết được thêm cảm nghĩ của anh đối với Louisa, cộng thêm mọi cảm nghĩ mà cô dám hình dung. Cô tham gia tận tình theo những yêu cầu trong buổi tụ họp, theo cung cách lịch sự cần thiết, với đầy xúc cảm tuyệt diệu tuy bối rối. Cô tỏ ra vui với tất cả mọi người. Cô đã đón nhận những ý tưởng khiến cho cô tỏ ra nhã nhặn và tử tế với tất cả mọi người, và thấy tội nghiệp cho những ai không cảm nhận hạnh phúc như mình.
Những cảm xúc thú vị có phần dịu đi: khi rời khỏi nhóm của mình để quay lại với Đại tá Wentworth, cô thấy anh đã bước đi. Cô chỉ vừa kịp nhìn anh rẽ vào Phòng Hòa nhạc. Anh đã đi: anh đã mất hút, trong một khoảnh khắc cô cảm thấy tiếc nuối. Nhưng cô tự chủ: "Chúng ta sẽ gặp lai nhau. Anh ấy sẽ đi tìm mình, anh ấy sẽ tìm mình trước khi buổi tối kết thúc, có lẽ lúc này phải chịu xa cách. Mình cần có khoảng thời gian để trấn tĩnh."
Sau đó, khi Phu nhân Russell đến, cả đoàn tập họp lại, những người còn lại tự đi vào Phòng Hòa nhạc, và do vị thế của đoàn mà thu hút nhiều ánh mắt, làm dấy lên nhiều tiếng thì thầm, và làm xáo trộn nhiều người tùy thích.
Khi bước vào, cả Elizabeth và Anne Elliot đều cảm thấy vui, rất vui. Elizabeth quàng tay với cô Carteret nhìn đến tấm lưng rộng của vị Phu nhân Tử tước góa bụa Dalrymple đi trước, cảm thấy không có gì mình mơ ước mà không đạt được. Anne cũng thế - nhưng đấy là sự xúc phạm đối với cách thức phấn khởi của Anne khi so sánh với niềm vui của chị cô; một bắt nguồn từ thói phù hoa ích kỷ, một từ tình cảm rộng mở.
Anne không trông thấy gì, không nghĩ ra gì về quang cảnh tráng lệ trong gian phòng. Niềm hạnh phúc là từ nội tâm. Đôi mắt cô bừng sáng, đôi má ửng đỏ; nhưng cô không biết gì về những điều này. Cô chỉ nghĩ đến nửa tiếng đồng hồ vừa qua, và khi đoàn đi đến ghế ngồi, tâm tư cô vội lướt qua toàn bộ sự việc. Những chuyện anh nói đến, cách diễn tả, cử chỉ cùng dáng vẻ của anh - tất cả là những gì cô có thể nhận ra chỉ theo một chiều hướng. Ý tưởng của anh về giá trị thấp kém của Louisa Musgrove, ý tưởng mà anh thiết tha bày tỏ, nỗi ngạc nhiên đối với Đại tá Benwick, cảm nhận về tình yêu thứ nhất, mạnh mẽ; những câu nói anh bắt đầu mà không thể kết thúc, đôi mắt anh nửa muốn quay đi nơi khác và ánh mắt diễn cảm hơn một nửa - tất cả, tất cả đều cho thấy cuối cùng con tim anh đã quay lại với cô; rằng không còn hờn giận, bất mãn, trốn lánh, và rằng hai người đã thành công, không chỉ qua tình thân ái và tôn trọng mà còn qua cảm xúc của quá khứ. Đúng rồi, sự sẻ chia nào đấy qua cảm xúc của quá khứ. Cô suy ngẫm mà không thấy sự thay đổi có ẩn ý gì kém hơn. Anh hẳn vẫn còn yêu cô.
Đấy là những ý nghĩ - với những mơ tưởng đi cùng - đã lấp đầy và xáo động tâm tư đến nỗi cô không còn quan sát được gì. Cô đi dọc gian phòng mà không nhìn thấy bóng dáng anh ở đâu, thậm chí không phân biệt ra ai là anh. Khi được hướng dẫn đến nơi và ổn định chỗ ngồi, cô nhìn quanh quất để xem anh có tình cờ ở đâu đấy trong gian phòng hay không, nhưng không; đôi mắt cô không thể tìm ra anh. Buổi hòa nhạc bắt đầu, cô đành phải vui hưởng hạnh phúc theo cách khiêm tốn hơn.
Đoàn của cô được phân chia ngồi trên hai băng ghế đặt kế tiếp nhau: Anne trong nhóm ngồi ở đầu cùng, và anh Elliot đã nhờ Đại tá Wallis giúp xoay sở để ngồi kế bên cô. Elizabeth hài lòng, ngồi giữa các anh họ, làm đối tượng cho Đại tá Wallis nịnh đầm.
Tâm trí của Anne có trạng thái khá thuận lợi cho buổi tối giải trí vì không phải nhãn rỗi; cô có cảm nhận đối với nét mềm dịu, có tinh thần đối với không khí vui tươi, chú tâm đối với tính khoa học, và nhẫn nại đối với sự chán ngắt. Cô chưa từng thích hòa nhạc đến thế, ít nhất là trong màn thứ nhất. Khi đến gần cuối màn này, trong thời gian tiếp nối theo sau một ca khúc tiếng ý, cô giải thích ý nghĩa ca khúc cho anh Elliot nghe. Giữa hai người có một tờ chương trình buổi hòa nhạc. Cô nói:
- Đây là cảm nhận, hoặc đúng hơn, là ý nghĩa của ngôn từ vì không nên nói ra cảm nhận của một bản tình ca ý, nhưng đấy gần như là ý nghĩa mà tôi có thể giải thích vì tôi không giả vờ mình hiểu được ngôn ngữ này. Tôi học tiếng Ý rất kém.
- Vâng, vâng, tôi thấy thế. Tôi thấy cô không biết gì về chủ đề này. Cô chỉ có kiến thức về ngôn ngữ vừa đủ để diễn giải những dòng tiếng Ý đảo ngược, dịch chuyển, rút ngắn thành tiếng Anh trong sáng, dễ hiểu, tao nhã. Cô không cần nói thêm gì về sự dốt nát của cô. Đây là chứng cứ toàn vẹn.
- Tôi không muốn từ chối tính lịch sự tử tế như thế, nhưng tôi sẽ lấy làm tiếc khi bị một người tài giỏi kiểm tra.
Anh đáp:
- Tôi chưa có vinh hạnh đến thăm Khu phố Camden thường xuyên để biết thêm đôi điều về cô Anne Elliot. Tôi xem cô là người quá khiêm tốn nên thế gian chỉ biết đến phân nửa sự giỏi giang của cô, và quá hiểu biết nên sự khiêm tốn là điều tự nhiên ở bất kỳ phụ nữ nào khác.
- Xấu hổ! Xấu hổ quá! Anh tâng bốc quá đáng. Tôi quên ta sẽ xem gì kế tiếp.
Rồi cô quay sang tờ chương trình.
Anh Elliot thì thầm:
- Có lẽ tôi đã biết về tố chất của cô từ lâu hơn là cô nhận ra.
- Thật thế! Làm thế nào được? Anh chỉ mới được biết kể từ lúc tôi đi Bath, trừ phi trước đây anh nghe nói về tôi trong gia đình tôi.
- Tôi được nghe người ta nói một thời gian dài trước khi cô đi Bath. Tôi được nghe từ những người thân thiết với cô. Trong nhiều năm tôi đã biết về tố chất của cô. Con người của cô, tâm tính của cô, những tài nghệ, tư cách; tất cả đều được kể cho tôi nghe.
Anh Elliot đã không thất vọng khi anh mong gây chú ý. Không ai chống chọi lại mãnh lực thu hút của điều bí ẩn ấy. Được một người mới quen kể từ lâu, qua những người vô danh, là điều hấp dẫn không cưỡng lại được; và Anne cảm thấy rất hiếu kỳ. Cô tự hỏi, rồi háo hức hỏi han anh, nhưng vô ích. Anh lấy làm vui được truy vấn, nhưng không chịu nói ra.
- Không, không, có lẽ đến lúc khác, nhưng không phải bây giờ. Tôi không muốn nêu tên ai, nhưng tôi đoan chắc với cô rằng đấy là sự thật. Từ nhiều năm trước, tôi đã nghe người ta mô tả cô Anne Elliot và tạo ấn tượng tốt nhất cho tôi về phẩm giá của cô, và khiến cho tôi tha thiết được quen biết cô.
Anne chỉ có thể nghĩ người nói về cô với sự thiên vị nhiều năm trước không ai khác hơn là Wentworth ở Monkford, anh của Đại tá Wentworth. Có lẽ anh này quen biết với anh Elliot, nhưng cô không có can đảm hỏi han.
Anh Elliot nói:
- Từ lâu, cái tên Anne Elliot đã là âm thanh thú vị đối với tôi. Đã rất lâu, tên này có sự hấp dẫn trong trí tưởng tượng của tôi, và nếu tôi dám, tôi hẳn thốt ra lời ước rằng, tên này sẽ chẳng bao giờ thay đổi 1.
Cô tin đấy là ngôn từ của anh; nhưng khi vừa nghe qua, sự chú ý của cô bị kéo về những âm thanh ngay phía sau cô, khiến cho mọi việc khác trở nên vụn vặt. Ông bố của cô và Phu nhân Dalrymple đang trò chuyện với nhau.
Ngài Walter nói:
- Một anh đẹp người, một anh trông rất đẹp người.
Phu nhân Dalrymple nói:
- Đúng thật là một anh rất đẹp trai. Có phong thái tốt hơn là thường thấy ở Bath. Tôi đoán là người Ireland.
- Không phải, tôi vừa biết được tên anh ấy. Một người chỉ mới quen sơ. Wentworth; Hải quân Đại tá Wentworth. Chị anh ấy cưới ông Croft ở Somersetshire, người thuê Dinh thự Kellynch của tôi.
Trước khi Ngài Walter nói dứt câu, đôi mắt của Anne đã nhìn thấy Đại tá Wentworth đang đứng giữa một nhóm đàn ông ở cách một khoảng ngắn. Khi cô nhìn thẳng đến anh, có vẻ như anh thu người lại để tránh khỏi ánh mắt của cô. Có vẻ bề ngoài là như thế. Dường như cô đã chậm một tích tắc, và khi cô thu can đảm quan sát anh lần nữa, anh không nhìn lại. Nhưng buổi hòa nhạc sắp tiếp tục, và cô bắt buộc phải chú ý đến dàn nhạc và nhìn thẳng về phía trước.
Khi cô có thể liếc ngang, thì anh đã rời đi. Dù có muốn, anh vẫn không thể đến gần cô hơn vì nhiều người ngồi chung quanh cô, nhưng cô vẫn muốn bắt lấy ánh mắt anh.
Câu nói của anh Elliot cũng làm cho cô đau khổ. Cô không còn muốn nói chuyện với anh ta. Cô ước gì anh ta đừng ngồi gần cô đến thế.
Màn một đã chấm dứt. Bây giờ cô mong có sự thay đổi thuận lợi. Sau một lúc nhóm cô không còn gì để nói, một vài người muốn đi tìm trà. Anne là một trong số ít người không muốn rời đi. Cô vẫn ngồi tại chỗ, Phu nhân Russell cũng thế, nhưng cô vui mà thấy đã tống khứ được anh Elliot. Dù có e ngại gì về ý kiến của Phu nhân Russell, cô vẫn không ngại trò chuyện với Đại tá Wentworth, nếu anh cho cô cơ hội. Qua nét mặt của Phu nhân Russell, cô tin rằng bà đã trông thấy anh.
Nhưng anh không đến. Đôi lúc Anne nghĩ mình nhìn ra anh cách một khoảng xa, nhưng anh vẫn chưa đến. Thời khắc trôi qua mà không có kết quả gì. Những người khác quay về chỗ ngồi, gian phòng đầy trở lại, các hàng ghế lại đầy, và thêm một tiếng đồng hồ âm nhạc để nghe hoặc ngáp, tùy thú thưởng ngoạn thật sự hoặc ngụy tạo. Đối với Anne, đấy là một tiếng đồng hồ xao động. Cô không muốn rời khỏi gian phòng mà không nhìn thấy Đại tá Wentworth một lần nữa, mà không trao đổi nhau một ánh mắt thân thiện.
Khi khán giả chuyển dịch chỗ ngồi, có nhiều thay đổi thuận lợi đối với cô. Đại tá Wallis không chịu ngồi xuống trở lại, còn anh Elliot được Elizabeth và cô Carteret mời ngồi vào giữa hai người, với cử chỉ mà anh không tử chối được. Thêm một số người rời đi, và Anne cũng thay đổi vị trí để đến ngồi gần hơn đầu cuối băng ghế, gần lối đi. Khi làm thế, cô so sánh mình với cô Larolles 2 - cô Larolles không ai bắt chước được - rồi vài người ngồi kế bên cô từ bỏ chỗ ngồi, và cô thấy mình ngồi ngay đầu cuối băng ghế trước khi buổi hòa nhạc kết thúc. Rồi cô lại trông thấy Đại tá Wentworth ở khoảng cách không xa. Anh cũng trông thấy cô tuy có vẻ nghiêm chỉnh, như thể lưỡng lự, và cuối cùng chỉ chậm chạp tiến gần đủ để cất tiếng với cô. Cô cảm thấy có chuyện gì đấy. Rõ ràng có thay đổi. Thái độ anh bây giờ khác hẳn so với khi hai người ngồi trong Phòng Bát giác. Tại sao thế? Cô nghĩ đến bố mình, đến Phu nhân Russell. Có thể nào hai người đã liếc mắt khó chịu nhìn anh không? Anh bắt đầu nghiêm chỉnh nói đến buổi hòa nhạc, nghe giống như Đại tá Wentworth ở Uppercross; anh nói mình thất vọng, lúc đầu mong được nghe hát, và tựu chung anh phải nhìn nhận mình không tiếc rẻ khi buổi hòa nhạc kết thúc.
Anne đáp lại, biện hộ cho màn trình diễn hay, rồi nhận ra cảm xúc dễ chịu của anh, nét mặt trông thân thiện hơn, rồi anh lại trả lời, gần như mỉm cười. Hai người trao đổi với nhau thêm vài phút; tình thân thiện vẫn còn; thậm chí anh nhìn dọc băng ghế như thể thấy một chỗ ngồi đáng mong ước.
Đúng lúc ấy, có người chạm vào vai Anne khiến cho cô phải quay lại nhìn. Đấy là anh Elliot. Anh ta xin lỗi cô, nhưng yêu cầu cô giải thích lần nữa về tiếng Ý. Cô Carteret rất muốn biết ý nghĩa bài hát. Anne không thể từ chối, nhưng cô chưa bao giờ vì lịch sự mà chịu hy sinh với tinh thần khổ sở đến thế.
Phải mất ít phút, càng ít càng tốt. Khi cô trở lại làm chủ chính mình, khi có thể quay đầu tìm kiếm, thì Đại tá Wentworth cất tiếng dè dặt nhưng vội vã để chia tay:
- Chào cô, tôi phải đi, tôi cần về nhà gấp.
Thình lình nảy sinh ý tưởng, khiến cô thêm khắc khoải, cô nói:
- Bài hát kế tiếp không đáng để ở lại nghe hay sao?
Anh nói một cách dứt khoát:
- Không! Không có gì đáng cho tôi phải ở lại.
Rồi anh đi ngay.
Ghen tuông với anh Elliot! Đấy là động cơ duy nhất có thể hiểu được. Đại tá Wentworth ghen tuông vì yêu cô! Ước chừng cô có thể tin điều này một tuần trước! Ba tiếng đồng hồ trước! Trong một khoảnh khắc, cô cảm thấy hài lòng tuyệt diệu. Nhưng, than ôi! có những ý nghĩ khác tiếp theo sau. Làm thế nào trấn an ghen tuông này? Làm thế nào cho anh biết sự thật? Làm thế nào cho anh hiểu được tình cảm thật sự của cô, trong khi hoàn cảnh mỗi người đầy những bất lợi khác thường? Quả là khốn khổ khi nghĩ đến thái độ quan tâm của anh Elliot. Hậu quả là không thể nào lường được. -------------------------------- 1Tên chẳng bao giờ thay đổi: ý nói cô Anne Elliot hoặc sẽ chẳng bao giờ kết hôn với người ngoài dòng họ (vì khi ấy thì cô phải mang họ của chồng) hoặc sẽ cưới anh Elliot. Ý thứ hai gắn với suy nghĩ của anh Elliot nhất. 2Cô Larolles: một nhân vật trong tiểu thuyết Cecilia (1782) của Frances Burney (1752-1840), có lời tự sự: "Tôi nghĩ ở đầu đối diện với mục đích trò chuyện với một, hai người mà tôi biết sẽ đi ngang qua, bởi vì nếu người ta ngồi bên trong thì không trò chuyện được với ai, vì vậy tôi không bao giờ làm thế trong Nhà hát..." Vì Anne cũng làm giống như nhân vật Larolles, cô so sánh mình như nhân vật này.
Sáng hôm sau, Anne vui mừng nhớ lại lời hứa đến chơi với chị Smith, có nghĩa là cô sẽ đi vắng trong khi anh Elliot có thể đến nhà. Lánh mặt anh Elliot là mục đích tiên quyết.
Cô cảm nhận anh có nhiều thiện ý. Dù cho cung cách anh quan tâm gây phiền lụy, cô vẫn cảm kích và tôn trọng anh, có lẽ thêm trắc ẩn. Cô vẫn nghĩ về những tình huống khác thường liên quan đến mối giao tiếp giữa hai người, về tư cách của anh có quyền quan tâm đến cô, qua mọi điều trong địa vị, qua cảm nghĩ riêng của anh, qua thiên kiến của anh trước kia. Tựu chung, tất cả đều rất khác thường, khiến cho cô vừa tự mãn vừa đau khổ. Có nhiều tiếc nuối. Không đáng tìm hiểu cô hẳn nghĩ thế nào nếu không có Đại tá Wentworth trong vụ việc, bởi vì có một Đại tá Wentworth; và cho dù kết cục của tình trạng căng thẳng hiện tại là xấu hay tốt thì cô vẫn luôn dành tình cảm cho anh. Cô tin rằng sự tái hợp của hai người không thể chia rẽ cô xa hơn khỏi những người đàn ông khác so với sự ngăn cách lần trước của hai người.
Những mơ mộng của tình yêu thăng hoa và sự chung thủy vĩnh cửu diễn ra dọc các đường phố của Bath không thể đẹp hơn so với con đường từ Khu phố Camden đến Tòa nhà Westgate. Đấy hầu như là đủ để lan tỏa sự tinh khiết và mùi hương suốt dọc đường.
Cô tin chắc mình sẽ được thân ái đón tiếp; và sáng này có vẻ như chị bạn của cô đặc biệt cảm kích khi thấy cô đến, như tuồng không mong cô đến, cho dù đã hẹn trước.
Hai người nói về buổi hòa nhạc. Những hoài niệm của Anne làm cho cô hạnh phúc, sắc diện cô sinh động khi vui vẻ bàn luận về buổi hòa nhạc. Tất cả những, gì có thể kể được thì cô kể một cách hào hứng, nhưng tất cả chỉ là một ít cho người đã hiện diện ở đấy và không làm cho chị Smith thỏa mãn. Chị đã nghe chị giặt là và anh bồi phòng, kể vắn tắt về sự thành công và kết quả của buổi tối nhưng còn nhiều hơn là Anne có thể diễn tả. Bây giờ chị muốn hỏi Anne thêm chi tiết, nhưng vô ích. Chị biết đến mọi người dù quan trọng hay khét tiếng ở Bath.
Chị nói:
- Thế thì tôi đoán bọn trẻ nhà Durand ở đấy, há hốc miệng để đón nhận âm nhạc giống như đàn sẻ non đang chờ mớm mồi. Chúng không bao giờ bỏ qua buổi hòa nhạc nào.
- Vâng. Tôi không thấy, nhưng nghe anh Elliot nói họ có mặt.
- Nhà Ibbotsons có ở đấy không? Còn hai người đẹp mới, với một sĩ quan cao ráo người Ireland được một trong hai người kia nói đến.
- Tôi không biết. Tôi nghĩ họ không có mặt.
- Còn Phu nhân Mary Maclean già thì sao? Tôi không cần hỏi về bà. Tôi biết bà không bao giờ bỏ lỡ, và cô hẳn phải trông thấy bà. Có lẽ bà ở trong đoàn của cô, vì khi cô đi với Phu nhân Dalrymple, cô ngồi ghế hạng nhất, đương nhiên là quanh dàn nhạc.
- Không, đấy là điều làm cho tôi chán ngán. Đối với tôi thì như thế thật là khó chịu theo mọi phương diện. Nhưng may mắn là Phu nhân Dalrymple luôn chọn chỗ ngồi xa hơn; chúng tôi được chỗ rất tốt, tốt để nghe; tôi phải nói không tốt để nhìn bởi vì tôi nhìn thấy rất ít.
- Ôi giào! Cô thấy đủ để thưởng thức được. Tôi hiểu. Ngay cả trong đám đông vẫn có niềm vui riêng tư, và cô đã có. Đoàn của cô khá đông, nên cô không muốn gì hơn.
Anne nói:
- Nhưng tôi muốn nhìn thêm chung quanh mình.
Trong khi nói, Anne ý thức rằng thật ra chung quanh không thiếu người cho cô nhìn, rẳng chỉ có đối tượng của mình là vắng bóng.
- Không, không đúng; cô hẳn có chuyện bận bịu hay hơn. Cô không cần nói cho tôi biết cô có một buổi tối vui vẻ. Tôi thấy điều này trong mắt cô. Tôi thấy rõ ràng thời giờ trôi qua ra sao: cô luôn được nghe điều gì đấy dễ chịu. Thời gian nghỉ giữa buổi hòa nhạc là cuộc chuyện trò.
Anne khẽ mỉm cười, nói:
- Chị thấy điều này trong mắt tôi thật sao?
- Thật, đúng thế. Dáng vẻ cô cho tôi biết rõ tối qua cô gặp người mà cô cho là dễ mến nhất thế gian, người mà lúc này khiến cho cô để ý đến hơn cả thế gian còn lại.
Mầu đỏ lan trên đôi má của Anne. Cô không biết nói gì.
Sau một lúc, chị Smith nói tiếp:
- Trong trường hợp này, tôi mong cô tin rằng tôi thật sự cảm kích vì cô đã tử tế mà đến chơi với tôi sáng nay. Cô thật là tốt bụng khi đến ngồi bên tôi, trong khi cô có những đòi hỏi thời gian hạnh phúc hơn.
Anne không nghe rõ gì cả. Cô vẫn đang còn đang kinh ngạc hoang mang vì chị bạn ăn nói thấu suốt, không tưởng tượng được làm thế nào tin tức về Đại tá Wentworth đến tai chị.
Sau một lúc im lặng, chị Smith nói:
- Cho tôi rõ, anh Elliot biết cô quen với tôi không? Anh có biết tôi đang ở Bath không?
Anne kinh ngạc nhìn lên:
- Anh Elliot!
Cô nghĩ ra ngay rằng mình đã phạm sai lầm. Cô lấy lại can đảm với cảm nghĩ mình được ổn, rồi bình tĩnh hỏi lại:
- Chị quen với anh Elliot à?
Chị Smith nghiêm túc nói:
- Có lúc tôi quen thân với anh ấy, nhưng bây giờ thì hết rồi. Trong một thời gian dài, hai chúng tôi không gặp nhau.
- Tôi không hề biết gì cả. Chị chưa từng đề cập chuyện này với tôi. Nếu biết thế thì tôi đã rất vui mà kể cho chị nghe về anh ấy.
Với dáng điệu vui vẻ thường thật, chị Smith nói:
- Nhìn nhận sự thật chính là niềm vui mà tôi muốn cô hưởng. Tôi muốn cô kể cho nghe về anh ấy. Tôi muốn cô để ý đến anh ấy. Anh có thể giúp tôi, và cô Elliot thân yêu ạ, nếu cô tốt bụng mà làm việc này cho tôi thì chắc chắn là thành công.
Anne đáp:
- Tôi sẽ rất vui; tôi mong chị tin tôi sẵn lòng giúp, nhưng tôi nghi chị cho rằng tôi là gì đấy của anh Elliot; chị muốn tôi có ảnh hưởng đối với anh ấy hơn là có thật. Tôi tin rằng bằng cách nào đấy chị đã nhiễm ý tưởng này. Chị cần xem tôi chỉ là người họ hàng của anh Elliot. Theo ý này, nếu có chuyện gì chị cần em họ anh ấy yêu cầu anh ấy, thi chị cứ nói.
Chị Smith đưa mặt nhìn cô như tuồng thấu suốt, rồi mỉm cười nói:
- Tôi nghĩ mình đã đi quá sớm; xin lỗi cô. Đáng lẽ tôi phải chờ thông tin chính thức. Nhưng bây giờ, cô Elliot yêu mến à, với tư cách là bạn cũ, hãy cho tôi gợi ý khi nào tôi nói được. Tuần tới phải không? Chắc chắn là tuần tới tôi có thể được phép nghĩ mọi chuyện đã được thu xếp, rồi tôi sẽ lập kế hoạch cho mình dựa trên cơ hội của cô.
Anne đáp:
- Không, không phải tuần tới, không phải tuần kế, không phải tuần sau nữa. Tôi đoan chắc với chị rằng không có chuyện gì như thế được thu xếp cho tuần nào cả. Tôi sẽ không cưới anh Elliot. Tôi muốn biết làm thế nào chị tưởng tượng ra chuyện này?
Chị Smith lại nhìn cô, nhìn một cách tha thiết, mỉm cười, lắc đầu, rồi thốt lên:
- Bây giờ, tôi ước gì mình hiểu cô rõ hơn! Tôi mong mình biết cô đang nghĩ gì! Tôi vẫn tin cô không định tỏ ra tàn nhẫn, khi thời khắc đến. Cô biết không, khi thời khắc chưa đến thì phụ nữ chúng ta xem như chẳng có ai cả. Đấy là chuyện thường thấy của chúng ta: từ chối tất cả đàn ông cho đến lúc một người ngỏ lời. Nhưng tại sao cô phải ra vẻ khó khăn cơ chứ? Tôi muốn mong cầu cho người... tôi không thể gọi là người bạn hiện giờ, phải gọi là bạn cũ. Cô có thể tìm đâu người xứng đáng hơn chứ? Cô có thể mong đợi ở đâu một quý ông hơn thế, dễ mến hơn thế? Tôi khuyên cô nên chấp nhận anh Elliot. Tôi tin cô chỉ nghe Đại tá Wallis toàn nói tốt về anh ấy, và ai biết rõ anh ấy như Đại tá Wallis?
- Chị Smith thân yêu ạ, vợ anh Elliot chỉ mới qua đời hơn nửa năm. Không nên cho rằng anh ấy đang để ý đến ai.
Chị Smith hóm hỉnh nói:
- Ôi chao! nếu đấy là sự chống đối duy nhất của cô thì anh Elliot được yên ổn; tôi sẽ không lo lắng gì cho anh ấy cả. Đừng quên tôi khi cô cử hành hôn lễ, thế thôi. Cho anh ấy biết tôi là bạn của cô, rồi anh ấy sẽ nghĩ không cần phải tránh né và tống khứ rắc rối. Đấy là điều tất nhiên đối với anh ấy; có lẽ là vô cùng tất nhiên, xét qua bao nhiêu đối với anh ấy; có lẽ là vô cùng tất nhiên, xét qua bao nhiêu sự vụ và ràng buộc của anh ấy. Chín mươi lăm trong số một trăm người sẽ làm như thế. Dĩ nhiên là anh ấy không nhận ra tầm quan trọng đối với tôi. Này, cô Elliot thân yêu à, tôi mong và tin cô sẽ được nhiều hạnh phúc. Anh Elliot có đủ lý trí để thông hiểu giá trị của một người phụ nữ như cô. Cuộc sống của cô sẽ an bình chứ không sụp đổ như đời tôi. Cô được an bình trong mọi sự vụ trần thế, và an bình trong tư cách của anh ấy. Anh ấy sẽ không lầm lỗi, sẽ không bị người khác dẫn dắt lạc đường chỗ hủy hoại cuộc đời.
Anne nói:
- Đúng, tôi luôn tin anh họ tôi là người như thế. Anh ấy có tính cách trầm tĩnh, không hoa mắt vì những quan sát của mình mà tôi không có lý do nào không tôn trọng. Nhưng tôi quen biết anh ấy chưa được lâu, và tôi nghĩ anh ấy không phải là người mà ta hiểu nhanh chóng được. Chị Smith ạ, liệu cách nói về anh ấy như thế đã đủ thuyết phục chị là chúng tôi không có quan hệ tình cảm hay chưa? Ta cần bình tĩnh. Chị tin tôi đi, chẳng có quan hệ tình cảm gì cả. Nếu anh ấy ngỏ lời cưới tôi (mà tôi không thấy lý do đã có ý nghĩ này), thì tôi sẽ không nhận lời. Tôi xin chị tin rằng tôi sẽ không nhận lời. Tôi xin chị tin rằng anh Elliot đã không góp phần vào niềm vui nào trong buổi hòa nhạc tối qua như chị nghĩ: không phải anh Elliot; không phải anh Elliot đã...
Cô ngưng lại, đỏ măt tiếc vì đã ngụ ý quá nhiều; nhưng ngụ ý ít hơn thì không đủ vì như thế chị Smith khó mà tin bản thân anh Elliot đã thất bại chỉ vì có một ai khác. Bây giờ, chị chấp nhận ngay, không tỏ vẻ nhận ra điều gì sau câu nói bỏ lửng. Sau khi đã thoát thân, Anne nôn nóng muốn biết tại sao chị Smith nghĩ cô sẽ cưới anh Elliot; chị nắm bắt ý tưởng ở đâu hoặc nghe ai nói.
- Chị cho tôi biết làm thế nào ý nghĩ ấy đi vào đâu óc chị?
Chị Smith nói:
- Lần đầu tiên tôi nghĩ thế là khi nhân biết hai người đối xử với nhau như thế nào, và khi nhìn ra đấy là điều mà gia đình hai bên mong muốn nhất. Tin tôi đi, tất cả những người thân của cô đều nghĩ về hai người theo cách ấy. Nhưng chỉ hai ngày trước tôi mới được nghe nói.
- Có người nói ra thật à?
- Khi đến hôm qua, cô có để ý đến người phụ nữ mở cửa cho cô không?
- Không. Có phải đấy là chị Speed như thường lệ hay người hầu? Tôi không nhận ra ai đặc biệt.
- Đấy là bạn tôi, chị Rooke, Điều dưỡng Rooke, người hiếu kỳ muốn gặp mặt cô và vui vì đã dẫn cô vào. Chị ấy mới rời Tòa nhà Marlborough ngày Chủ Nhật, và chính chị ấy bảo tôi rằng cô sẽ cưới anh Elliot. Chị ấy đã nghe cô Wallis nói về vụ việc, mà cô này có vẻ như là người đáng tin. Tối thứ hai, chị ấy ngồi với tôi mà kể toàn bộ câu chuyện.
Anne cười to:
- Toàn bộ câu chuyện! Tôi nghĩ chỉ với một ít mẩu tin tức vô căn cứ thì chị ấy không thể tạo dựng một câu chuyện dài.
Chị Smith không nói gì.
Anne tiếp:
- Nhưng mặc dù không có sự thật trong chuyện tôi yêu anh Elliot, tôi sẽ rất vui được giúp chị theo cách nào có thể được. Tôi có nên báo cho anh ấy biết chi đang ở tại Bath hay không? Có cần tôi nhắn gì không?
- Không, cảm ơn cô: không, chắc chắn là không cần. Trong thời khắc thân mặt và với cảm tưởng sai lạc thì có lẽ tôi sẽ nhờ cô, nhưng không phải bây giờ. Cảm ơn cô, tôi không có gì làm phiền cô cả.
- Chị nói đã quen biết anh Elliot trong nhiều năm rồi hở?
- Vâng.
- Tôi đoán khi anh ấy chưa cưới vợ, phải không?
- Phải; khi tôi mới biết anh ấy thì anh ấy chưa cưới vợ.
- Và rồi... hai người quen nhau?
- Quen thân.
- Thật vậy sao! Thế thì nói cho tôi biết lúc ấy anh như thế nào. Tôi rất hiếu kỳ muốn biết anh Elliot ra sao khi còn trẻ. Lúc ấy anh có như bây giờ không?
- Đã ba năm rồi tôi chưa gặp lại anh Elliot.
Chị Smith tỏ ra nghiêm nghị, cho thấy Anne không thể nào hỏi han thêm; và cô cảm thấy mình không biết được gì hơn, mà chỉ thêm hiếu kỳ. Hai người im lặng. Chị Smith trầm tư một lúc, rồi với giộng thân ái cố hữu, thốt lên:
- Cô Elliot thân yêu à, tôi phải xin lỗi. Tôi xin lỗi vì cách trả lời cộc lốc, chỉ do tôi không biết phải làm gì. Tôi xin lỗi vì cách trả lời cộ lốc, chỉ do tôi không biết phải làm gì. Tôi đã đắn đo xem phải nói thế nào với cô. Có nhiều chuyện phải xem xét. Tôi không thích nhiễu sự, tạo ấn tượng xấu, gây rắc rối. Thậm chí cần duy trì vẻ bề ngoài tốt đẹp của cuộc đoàn tụ gia tộc, cho dù thực chất không có gì bền vững cả. Tuy nhiên, tôi xác định rồi; tôi nghĩ mình đúng; tôi nghĩ cô cần biết qua tư cách thật sự của anh Elliot. Dù rằng bây giờ cô không hề có ý định chấp nhận anh ta, vẫn không thể nói được chuyện gì sẽ xảy ra sau này. Qua cách nào đấy mà tình cảm của cô đối với anh ta có thể chuyển biến. Thế thì cô nên nghe sự thật trong khi cô không có định kiến. Anh Elliot là con người không có tâm hoặc lương tri; một người giảo hoạt, giỏi cảnh giác, lạnh lùng, chỉ nghĩ đến mình, vì quyền lợi hoặc thuận tiện cho riêng mình mà đối xử tàn nhẫn hoặc tráo trở miễn là không làm hại đến thanh danh nói chung. Anh ta không màng gì đến người khác. Những người bị anh ta dẫn đến chổ hủy hoại, thì anh ta lãng quên và rời xa mà không ăn năn gì cả. Anh ta hoàn toàn không có cảm nghĩ về lòng công bằng hoặc lòng trắc ẩn. Ôi thôi! Con tim anh ta đen tối! Rỗng tuếch và đen tối!
Dáng vẻ cùng tiếng thốt bầy tỏ nỗi kinh ngạc của Anne khiến cho chị Smith ngưng lại, rồi với giọng trầm tính hơn, chị tiếp:
- Cách tôi diễn tả hẳn làm cho cô ngạc nhiên. Xin cô lượng thứ cho một phụ nữ bị thương tổn và giận dữ. Nhưng tôi sẽ cố kiềm chế. Tôi sẽ không chửi rủa anh ấy. Tôi chỉ nói cho cô nghe mình đã nhìn ra con người anh ấy là như thế nào. Sự kiện tự nó nói lên tất cả. Anh ấy là bạn thân của người chồng yêu quý của tôi, người đã tin tưởng và yêu mến anh ấy, nghĩ anh ấy cũng tốt như mình. Tình thân giữa hai người nảy nở trước khi chúng tôi cưới nhau. Tôi cũng rất mến anh Elliot và có ý nghĩ tốt nhất về anh ấy. Cô biết đấy, ở tuổi mười chín người ta không suy nghĩ nghiêm túc; nhưng đối với tôi có vẻ như anh Elliot cũng là người tốt như bất cứ ai khác, còn dễ mến hơn nhiều người khác, và chúng tôi hầu như lúc nào cũng gần gũi bên nhau. Chúng tôi sống trong điều kiện kinh tế khá ở thị trấn. Lúc đó anh ấy có hoàn cảnh thập kém hơn, nghèo hơn; anh ấy thuê phòng sang trọng ở Temple, và đấy là tất cả những gì anh ấy làm được để tạo vẻ bề ngoài của một quý ông. Khi nào muốn thì anh ấy đến chơi thoải mái với chúng tôi; luôn được chào đón, được đối xử như em trai. Charles tội nghiệp của tôi, người có tinh thần phóng khoáng nhất trên đời, sẵn sàng chia sẻ đồng tiền cuối cùng với anh ấy; và tôi biết chồng tôi hay giúp đỡ anh ấy.
Anne hỏi:
- Đấy hẳn là giai đoạn trong đời anh Elliot mà tôi luôn hiếu kỳ. Đấy hẳn là cùng thời gian mà bố tôi và chị tôi quen biết anh ấy. Tôi không hề quen anh ấy mà chỉ nghe nói, nhưng lúc đó tư cách anh có cái gì đấy liên quan đến bố tôi và chị tôi, mà tôi không hề thấy phù hợp với hiện tại. Có vẻ như đấy là con người khác hẳn.
Chị Smith thốt lên:
- Tôi biết, tôi biết hết. Anh ấy được giới thiệu cho ngài Walter và chị cô trước khi tôi quen anh ấy, nhưng tôi nghe anh ấy nói mãi về hai người. Tôi biết anh ấy được mời đến và được khuyên khích, nhưng vẫn không muốn đến. Tôi có thể cho biết những điều cô không ngờ; còn nói về cuộc hôn nhân của anh ấy thì tôi biết rõ. Tôi biết những lợi điểm và khuyết điểm; tôi là người bạn mà anh ấy thổ lộ những hy vọng và kế hoạch. Dù trước đó tôi không biết vợ anh ấy, vị thế thấp kém của của cô ấy trong xã hội khiến cho việc này trở nên khó khăn, tuy thế sau đó tôi biết rõ về cả cuộc đời cô ấy, hoặc ít nhất trong hai năm cuối đời cô này, và có thể trả lời bất kỳ câu hỏi nào của cô.
Anne đáp:
- Không, tôi không muốn biết dọ hỏi chuyện gì đặc biệt. Tôi vẫn biết hai người không phải là cặp vợ chồng hạnh phúc. Nhưng tôi muốn biết tại sao lúc đó anh ấy khinh rẻ mối giao tiếp với bố tôi. Chắc chắc là bố tôi tỏ ra tử tế và chú ý đến anh ấy. Thế thì tại sao anh Elliot thối lui?
Chị Smith đáp:
- Vào lúc ấy, anh Elliot có một mục tiêu; làm giầu qua cách nhanh chóng thay vì qua đường hợp pháp. Anh ấy nhất quyết làm giầu qua hôn nhân. Ít ra thì anh ấy nhất quyết không làm ô nhục mình bằng cuộc hôn nhân thiếu khinh suất. Tôi còn nghe (đúng không thì tôi không rõ) anh ấy tin rằng bố cô và chị cô có ý muốn dàn xếp cuộc hôn nhân giữa người thừa kế và một cô giá trẻ, và rằng cuộc hôn nhân này không đáp ứng tham vọng của anh ấy thối lui, cô nên tin như thế. Anh ấy kể cho tôi nghe toàn bộ vụ việc, không giấu diếm gì cả. Điều kỳ lạ là ở Bath, sau cô thì người quen thứ nhất và chủ yếu của tôi về chuyện hôn nhân lại là anh họ của cô. Qua anh ấy mà tôi đã luôn nghe nói về bố cô và chị cô. Anh ấy mô tả một cô Elliot 1 nào đấy, nhưng tôi lại nghĩ đến cô kia.
Thình lình Anne nhớ ra một việc, và kêu lên:
- Có lẽ chị thỉnh thoảng kể với anh Elliot về tôi, phải không?
- Phải tôi thường kể về cô. Tôi thường khoe về Anne Elliot của tôi, và nói cô là người khác hẳn với...
- Như thế là phù hợp với những gì anh Elliot nói với tôi tối hôm qua. Vậy là đúng rồi. Tôi nhận ra anh ấy đã từng nghe nói về tôi. Lúc ấy tôi không hiểu làm thế nào anh ấy nghe được. Quả là những điều tưởng tượng xa vời liên quan đến bản thân! Quá là dễ nhầm lẫn! Nhưng xin lỗi, tôi đã ngắt lời chị. Anh Elliot kết hôn hoàn toàn vì đồng tiền phải không? Có lẽ đấy là tình huống khiến cho chị hiểu rõ con người anh ấy.
Chị tỏ ra lưỡng lự về điểm này:
- À, những chuyện như thế là thông thường. Sống trên đời này thì ta thấy đàn ông hay phụ nữ kết hôn vì tiền là quá thông thường nên ta chẳng lấy gì làm ngạc nhiên. Lúc ấy tôi còn trẻ và chỉ giao du với giới trẻ; chúng tôi là bon không biết suy nghĩ, chỉ vui chơi, không theo lề luật tư cách gì cả. Chúng tôi chỉ sống hưởng thụ. Bây giờ tôi đã nghĩ khác; thời gian, bênh tật và đau khổ đã tạo cho tôi những ý tưởng khác; nhưng tôi phải nói lúc trước mình không thấy chuyện đáng lo từ những gì anh Elliot làm. Anh ấy làm những gì có lợi nhất mình dưới danh nghĩa bổn phận.
- Nhưng cô ấy thấp kém lắm phải không?
- Phải. Tôi chống đối, nhưng anh ấy không màng. Tiền và tiền, anh ấy chỉ muốn thế. Cha cô ấy chăn nuôi gia súc, ông nội cô ấy bán thịt, nhưng chả là gì cả. Cô ấy đẹp, có nền giáo dục khá, tình cờ được các anh họ giới thiệu làm bạn với anh Elliot rồi đem lòng thương anh. Anh không thấy khó khăn hoặc băn khoăn về gia thế cô ấy. Anh chỉ cần trọng ở chỗ thật sự thu tóm lấy tài sản cô ấy rồi mới đi đến hôn nhân. Dù bây giờ đo vị thế mà anh Elliot được quý trọng ra sao, lúc còn trẻ anh chẳng có phẩm chất gì cả. Cơ may để thụ hưởng gia sản Kellynch là khác, riêng danh dự của gia tộc thì anh xem nhẹ. Tôi thường nghe anh ấy nói rằng nếu tước vị tòng nam tước được mang ra bán thì ai cũng mua được với giá năm mươi bảng, bao gồm cả huy hiệu, cái họ và chế phục, nhưng tôi không muốn lặp lại những gì tôi đã nghe anh ấy nói về chủ đề này. Quả là không công bằng, nhưng cô cần có chứng cứ cho những điều này, và cô sẽ có chứng cứ.
Anne thốt lên:
- Chị Smith thân yêu ạ, chị đã không nói điều gì mâu thuẫn với tư cách anh Elliot vài năm trước. Những gì chúng ta thường nghe và tin đã xác minh rồi. Tôi hiếu kỳ hơn ở chỗ tại sao bây giờ anh khác hẳn như thế.
- Nhưng tôi sẽ vui nếu cô có lòng tốt gọi cho Mary. Ở lại đây đi : còn có lòng tốt hơn nữa nếu cô vào phòng ngủ lấy cho tôi chiếc hộp ở ngăn kệ trên cùng.
Thấy chị bạn mình nôn nóng, Anne chiều lòng. Chiếc hộp được mang ra đặt trước mặt chị. Thở dài khi mở chiếc hộp ra, chị Smith nói :
- Đây là những thư từ của anh ấy và chồng tôi; chỉ là một phần nhỏ tôi giữ lại khi tôi mất anh. Lá thư mà tôi muốn tìm là do anh Elliot viết trước khi chúng tôi kết hôn, vì tình cờ mà được giữ lại; tại sao thì tôi không rõ. Nhưng giống như những đàn ông khác, chồng tôi có tính không cẩn thận, thiếu ngăn nắp với những vật như thế này. Khi tôi xem qua những loại giấy tờ của anh thì còn thấy lá thư ấy cùng với những món vụn vặt khác từ nhiều người vương vãi đây đó, trong khi nhiều thư từ thực sự quan trọng lại bị hủy hoại. Đây rồi; tôi không muốn đốt nó, bởi vì dù cho không hài lòng với anh Elliot tôi vẫn muốn giữ lại tất cả giấy tờ trong thời gian thân thiết lúc trước. Bây giờ tôi có một động lực khác mà lấy làm vui cho cô xem.
Đấy là lá thư gửi "ông Charles Smith ở Tunbridge Wells," được viết từ London, ghi ngày trong tháng Bảy, năm 1803:
Smith thân yêu! - Tôi đã nhận thư anh. Lòng tử tế của anh làm cho tôi xúc động. Tôi mong cuộc đời mang đến những con tim khác giống như con tim anh, nhưng tôi đã sống qua hai mươi ba năm mà chưa thấy. Xin hãy tin rằng vào lúc này tôi không cần anh giúp đỡ về mặt tiền bạc. Hãy vui cùng tôi: Tôi đã tống khứ ngài Walter và cô con gái. Hai người đã trở về Kellynch và gần như bắt tôi phải thề thốt sẽ đến thăm họ vào mùa hè này; nhưng chuyến đi đầu tiên của tôi đến Kellynch sẽ có một nhà trắc đạc, để cho tôi biết sử dụng chiếc rìu 2như thế nào cho có lợi. Tuy nhiên, có lẽ ông tòng nam tước sẽ không tái hôn; ông ta quả là người ngu xuẩn. Nhưng nếu ông tái hôn thì họ sẽ để cho tôi yên ổn, tương tự như sự đảo ngược. Ông ta tệ hơn so với năm rồi.
Tôi ước gì mình mang họ gì cũng được ngoại trừ cái họ Elliot. Tôi đã chán ngán việc này. Tôi có thể gạt ra cái tên Walter, cảm ơn Chúa! Và tôi mong anh sẽ không xúc phạm tôi nữa với cái tên W thứ hai. Cho đến cuối đời mình, anh vẫn là người thân thương đối với tôi.
Wm.Elliot
Anne không khỏi nóng bừng mặt với một lá thư như thế. Quan sát mầu ửng đỏ trên khuôn mặt cô, chị Smith nói :
-Tôi biết ngôn từ ấy vô cùng xấc xược. Dù đã quên các chi tiết, tôi vẫn còn nhớ rõ ý tổng quát. Nhưng nó cho thấy con người thật. Đưa ra những tuyên xưng với người chồng tội nghiệp của tôi. Còn có cái gì khác mạnh bạo hơn không ?
Nhất thời, Anne không thể vượt qua cú sốc và nỗi đau đớn khi thấy những ngôn từ như thế nói đến ông bố mình. Cô nhớ ra rằng đọc lá thư này là vi phạm lề luật danh dự, rằng không được phán xét hoặc tìm hiểu ai qua cách thức này, rằng thư từ riêng tư không thể được ai khác đọc qua. Rồi cô trầm tĩnh lại, trao trả lá thư và nói :
-Cảm ơn chị. Đây là chứng cứ chính xác; chứng cứ cho những gì chị đã nói. Nhưng tại sao bây giờ anh ấy muốn giao hảo với chúng tôi ?
Chị Smith mỉm cười:
-Tôi cũng có thể giải thích điều này.
-Thật vậy sao ?
-Vâng. Tôi đã cho cô thấy con người anh Elliot nhiều năm trước, và tôi sẽ cho cô thấy con người anh ta bây giờ. Tôi không thể trưng ra chứng cứ nữa, nhưng có thể thuật lại lời nói có thật cho thấy bây giờ anh đang muốn gì và bây giờ anh đang làm gì. Bây giờ anh ấy là kẻ đạo đức giả. Anh ấy thật sự muốn cưới cô. Anh thật sự quan tâm đến gia đình cô, quan tâm từ con tim. Tôi cho cô biết người làm chứng: là Đại tá Wallis, bạn anh ấy.
-Đại tá Wallis! Chị quen biết anh này hở ?
-Không. Anh này không nói trực tiếp với tôi, mà qua một, hai người, nhưng vẫn là sự thật. Người nghe kể lại đúng như người nói đầu tiên; một ít chi tiết vớ vẩn có thể được gạt sang một bên dễ dàng. Anh Elliot thoải mái nói về cô cho Đại tá Wallis nghe, mà tôi đoán vì anh ta thấy Đại tá Wallis là người nhạy cảm, cẩn trọng, sáng suốt. Nhưng Đại tá Wallis có một người vợ khá ngu xuẩn mà anh cứ thổ lộ những chuyện đúng ra không nên thổ lộ, thế là anh lập lại cho cô này tất cả những gì đã nghe được. Trong khi phấn chấn vì bình phục sau cơn bệnh, cô này nói lại hết cho chị điều dưỡng, và vì thấy tôi quen biết với cô, nên chị điều dưỡng kể lại hết cho tôi. Một buổi tối thứ Hai, một người bạn tốt của tôi là chị Rooke kể cho tôi nghe những bí mật ở Toà nhà Marlborough. Vì thế, khi tôi nói về toàn bộ câu chuyện, cô thấy tôi không tô vẽ nét lãng mạn như cô nghĩ.
-Chị Smith thân yêu ạ, lời nghe đi kể lại là thiết sót. Không giúp gì được. Việc anh Elliot để ý đến tôi không phải là lý do anh ấy muốn hoà giải với bố tôi. Việc này đã diễn ra trước khi tôi đến Bath. Khi tôi đến thì đã thấy anh và gia đình tôi đã rất thân thiết với nhau rồi.
-Tôi biết vậy; tôi biết rõ, nhưng -
-Thật ra, chị Smith à, chúng ta không nên mong nhận được thông tin đúng đắn theo cách như thế. Sự kiện và ý kiến qua tai nhiều người, có người tiếp nhận theo cách điên rồ, có người bỏ sót, vì vậy mà sự thật không còn lại bao nhiêu.
-Cô nên nghe tôi trình bày đã rồi có thể phán xét ai đúng ai sai. Hãy nghe một vài chi tiết mà cô có thể bác bỏ hoặc xác nhận ngay. Không ai nghĩ rằng cô là người đầu tiên mà anh ấy muốn nhắm đến. Anh ấy đã trông thấy cô trước khi anh đi đến Bath, và tỏ long say mê cô, nhưng không biết đấy là cô. Ít nhất thì người kể lại nói thế. Việc này có đúng không ? Anh ấy đã trông thấy cô và cuối mùa hè hoặc đầu thu, mà họ nói "đâu đó ở miền tây" nhưng không biết đó là cô, đúng không ?
-Đúng là anh ấy như thế. Cho đến lúc này, đấy là sự thật. Tôi tình cờ có mặt ở Lyme.
Với vẻ chiến thắng, chị Smith tiếp:
-À thế thì người bạn của tôi đã được xác minh cho chi tiết đầu tiên. Anh ấy trông thấy cô ở Lyme, rồi mê thích cô đến nỗi anh rất vui gặp lại cô ở khu phố Camden, với tư cách là cô Anne Elliot. Và tôi tin từ lúc này trở đi, anh ấy có hai động lực khi đến thăm viếng gia đình cô. Nhưng tôi muốn giải thích một động lực khác, lúc trước nữa. Nếu có điều nào trong câu chuyện của tôi mà cô biết sai lạc hoặc khó xảy ra thì ngăn tôi lại. Tôi được nghe kể rằng bạn của chị cô - người phụ nữ bây giờ đang ở cùng cô mà tôi đã nghe cô nhắc đến - đi Bath cùng với cô Elliot và ngài Walter vào Tháng Chín (nói vắn tắt, khi lần đầu tiên ba người đi cùng nhau). Từ lúc ấy trở đi, người này vẫn ở lại đây. Đấy là một phụ nữ khôn ngoan, thông suốt, đẹp người, nghèo và dẻo miệng. Nói chung trong hoàn cảnh và tính cách như thế, đối với những người quen biết với Ngài Walter thì người này tỏ ý mình là Phu nhân Elliot, mà điều đáng ngạc nhiên là cô Elliot không hề nhận ra mối nguy hại này.
Chị Smith ngưng lại nhưng Anne không thốt nên lời nào, nên chị tiếp:
- Đấy là ấn tượng mà những người quen biết với gia đình cô có được, một thời gian dài trước khi cô trở về. Đại tá Wallis đã theo dõi tin tức về cha cô nhiều nên nhận ra điều này, tuy lúc ấy anh không đến chơi ở khu phố Camden; nhưng vì mến anh Elliot mà Đại tá Wallis để ý kỹ những gì xảy ra ở đó. Rồi khi anh Elliot đến Bath được một, hai ngày, vì không bận rộn lắm trước lễ Giáng sinh nên Đại tá Wallis kể cho anh ấy nghe những sự việc theo vẻ bề ngoài, rồi từ đó câu chuyện lan truyền. Bây giờ cô hiểu rằng thời gian đã khiến cho ý tưởng của anh Elliot về tước vị tòng nam tước thay đổi hoàn toàn. Theo những phương diện về quan hệ và gia tộc, anh là một người thay đổi hẳn. Sau khi đã có nhiều tiền để chi tiêu tuỳ thích mà không phải lo tiện tặn, dần dà anh đặt hạnh phúc của mình theo việc thừa kế.Tôi nghĩ điều này xảy ra trước khi mối quan hệ giữa chúng tôi chấm dứt, nhưnh bây giờ đã được xác nhận. Anh không thể chịu được ý nghĩ mình không phải là Ngài William. Vì thế, cô có thể đoán ra rằng tin tức mà bạn anh đưa đến không được hay ho lắm, và cô cũng có thể đoán hậu quả ra sao. Anh quyết chí đi Bath càng sớm càng tốt và lưu lại một thời gian nhằm tái lập mối quan hệ trước đây, lấy lại chân đứng trong gia tộc để có phương tiện đánh giá bất lợi của mình, và lung lạc cô gái nếu thấy cần thiết. Hai người bạn đã đồng ý với nhau đây là cách duy nhất phải làm, và Đại tá Wallis sẽ trợ giúp đến mức có thể được. Anh ấy sẽ được giới thiệu, cô Wallis sẽ được giới thiệu, mọi người sẽ được giới thiệu. Theo kế hoạch này, anh Elliot quay lại; và cô biết đấy: anh ta được tha thứ và chấp nhận vào lại gia tộc. Mục đích trường kỳ của anh ấy - cũng là mục đích duy nhất - là trông chừng Ngài Walter và chị Clay (cho đến khi cô đến thì có thêm một động cơ khác). Anh ấy không hề bỏ qua cơ hội nào để đến với gia đình cô, lao mình trên đường họ đi, đến thăm vào bất kỳ giờ giấc nào; nhưng tôi không muốn đi vào chi tiết. Cô có thể hình dung một người ranh mãnh làm được những gì anh ấy đạt được.
Anne nói:
- Đúng, mọi điều chị kể thì tôi đã biết hoặc nghĩ ra được. Luôn có điều gì đấy gớm ghiếc trong hành động xảo quyệt.Những động thái ích kỷ và tráo trở luôn khiến cho người ta ghê tởm, nhưng những gì tôi nghe được đều không làm cho tôi ngạc nhiên. Tôi biết có những người bị sốc khi biết được anh Elliot như thế và cảm thấy khó tin, nhưng tôi không bao giờ thoả ý. Tôi luôn muốn biết động lực của hành vi anh ấy, hơn là vẻ bề ngoài. Tôi cần biết ý đồ của anh ấy hiện giờ, và liệu có việc gì làm anh sợ, liệu anh có nghĩ bất lợi sẽ giảm bớt hay không.
Chị Smith nói:
- Tôi cho rằng giảm bớt. Anh ấy nghĩ chị Clay sợ mình; chị nhận ra anh nhìn rõ con người chị và không dám manh động khi anh vắng mặt. Nhưng vì thỉnh thoảng anh phải vắng mặt, tôi không nhận ra làm thế nào anh được yên ổn trong khi chị ấy vẫn còn có tầm ảnh hưởng. Chị điều dưỡng cho tôi biết cô Wallis có ý nghĩ vui vui là khi cô và anh Elliot kết hôn thì đặt điều kiện bố cô sẽ không cưới chị Clay. Theo mọi khía cạnh, đấy là một kế hoạch xứng đáng với sự thông hiểu của cô Wallis, nhưng chị điều dưỡng Rooke thấy đấy là vô lý. Chị ấy nói "Chắc chắn là việc này chẳng thể ngăn chặn ông ấy cưới bất cứ ai khác." Và thành thật mà nói, tôi thấy chị điều dưỡng trong thâm tâm không phải là người chống đối cuộc hôn nhân của Ngài Walter. Cô biết đấy, chị ấy thiên về cuộc sống vợ chồng, và (tôi muốn nói thêm) ai có thể nói rằng chị ấy không có ý tưởng bay bổng là trở thành Phu nhân Elliot kế tiếp, qua sự giới thiệu của cô Wallis?
Sau một chốc suy ngẫm, Anne nói:
- Tôi lấy làm vui được biết tất cả những điều này. Theo vài khía cạnh, tôi sẽ cảm thấy thêm khó chịu khi gặp lại anh ấy, nhưng tôi sẽ biết sẽ phải làm gì. Cách tôi xử sự sẽ thẳng thắn hơn. Rõ ràng anh Elliot là người gian xảo, giả tạo và trần tục, người chưa từng có nguyên tắc tốt hơn ngoại trừ sự ích kỷ để hướng dẫn mình.
Nhưng câu chuyện về anh Elliot chưa xong. Chị Smith đã đi chệch hướng ban đầu, còn Anna vì quan tâm đến quyền lợi gia đình đã quên những ngụ ý đầu tiên tố cáo anh. Bây giờ cô quay lại với việc giải thích những ngụ ý đầu tiên. Cô lắng nghe những lời lẽ cay đắng của chị Smith, cho thấy anh đã rất vô cảm trong cách đối xử với chị, rất thiếu công tâm và đồng cảm.
Cô được biết sau khi anh Elliot kết hôn, hai người bạn vẫn giao hảo với nhau, và anh Elliot đã dẫn dắt người bạn vào những chi tiêu hoang phí. Chị Smith không nhận lỗi về phần mình và không đổ lỗi cho người chồng; nhưng Anne có thể nhận ra rằng thu nhập của hai bên không bao giờ ngang bằng lối sống, và rằng lúc khởi đầu có nhiều sự hoang phí vừa riêng vừa chung. Từ lời kể của chị, anh Smith là người có tình cảm, tâm tính xuề xoà, thói quen bất cẩn và thiếu hiểu biết, tỏ ra thân thiết với người bạn hơn là bạn thân thiết với mình, bị bạn dẫn dắt và có lẽ bị bạn khinh thường. Nhờ có tài sản qua cuộc hôn nhân và sẵn sàng hoang phí cho thú vui và thói phù hoa mà không can dự đến mình (do tính cẩn trọng), anh Elliot giầu lên trong khi bạn anh nghèo đi, nhưng anh vẫn không lo lắng cho bạn mình. Ngược lại, anh càng dẫn dụ và đốc thúc các khoản chi tiêu vốn chỉ đưa đến sự huỷ hoại, và vì thế hai vợ chồng đi đến sự huỷ hoại.
Ngưòi chồng qua đời mà không kịp nhận ra toàn bộ vụ việc. Trước đấy, vì xấu hổ mà hai vợ chồng chị không kiểm tra tình thân hữu với bạn bè và cũng không muốn kiểm tra anh Elliot. Chỉ đến khi người chồng qua đời thì hoàn cảnh thảm thương của anh mới lộ ra hoàn toàn. Do tin tưởng nơi anh Elliot, chủ yếu qua cảm tính hơn là suy xét, anh Smith đã cử bạn làm người thừa hành di chúc của mình. Nhưng anh Elliot không hành động gì cả, tạo ra những khó khăn và đau buồn chồng chất lên chị Smith, ngoài tình cảnh khổ sở không tránh khỏi, đến mức người kể cảm thấy thống khổ về tinh thần và người nghe căm phẫn.
Anne được cho xem vài bức thư của anh Elliot phúc đáp những yêu cầu khẩn cấp của chị Smith, tất cả cho thấy ý nghiêm khắc cương quyết không can dự vào rắc rối vô ích, và ngôn từ lịch sự lạnh lùng thể hiện sự vô cảm đối với hoàn cảnh khó khăn của chị. Đấy là một hỉnh ảnh kinh tởm của thói vô ơn và vô nhân tính; và có những khoảnh khắc Anne cảm thấy không có tội ác trắng trợn nào tệ hại đến thế. Cô nghe được nhiều điều: tất cả chi tiết của những cảnh ngộ đau buồn trong quá khứ, tất cả khổ sở này sang khổ sở khác, mà trong những cuộc trò chuyện khác chỉ được nói phớt qua nhưng bây giờ được thả lỏng để kể lể. Anne có thể hiểu được bạn mình cảm thấy nhẹ nhõm, và thêm ngạc nhiên vì tư thái trầm tĩnh của chị.
Có một tình huống trong câu chuyện những than phiền của chị khiến cho chị cáu giận. Chị có lý do chính đáng mà tin rằng một tài sản nào đấy của người chồng ở Tây Ấn, mà trong nhiều năm bị quản thúc để chi trả cho các khoản nợ, bây giờ có thể được thu hồi; và tuy tài sản này không lớn cũng đủ để giúp cho chị tương đối giầu có. Nhưng không ai làm gì cả. Anh Elliot không chịu làm gì, và chính chị không thể làm gì vì vừa yếu đuối về thể chất vừa thiếu tiền để thuê người làm dịch vụ. Chị không quen biết ai để nhờ tư vấn, và không có đủ điều kiện chi trả để được hỗ trợ pháp lý. Tình cảnh khổ sở thật sự càng trầm trọng thêm. Khó mà chịu được khi nghĩ rằng đáng lẽ chị phải có cuộc sống tốt hơn, rằng chỉ một ít công sức bỏ ra đúng chỗ sẽ giúp đạt được điều này. Chị lại sợ càng kéo dài thời gian thì càng thiếu cơ sở pháp lý cho việc thu hồi tài sản.
Chính ở điểm này mà chị mong Anne giúp can thiệp với anh Elliot. Trước đây, khi chị mong đợi cuộc hôn nhân của hai người, chị đã lo lắng mình mất cô bạn vì việc này; nhưng khi biết chắc ang không muốn giúp đỡ vì không biết cô đang ở Bath, thình lình chị nhận ra rằng người anh yêu có thể gây ảnh hưởng để làm gì đấy, thế nên chị đã vội kêu gọi đến cảm nghĩ của Anne, tuỳ theo tính cách của anh Elliot. Khi Anne bác bỏ mối lương duyên khiến cho mọi việc đảo lộn và tước đi hy vọng mới của chị, ít nhất chị cảm thấy thoải mái mà kể lại toàn bộ câu chuyện theo ý mình muốn.
Sau khi nghe chị mô tả nguyên bản chất con người anh Elliot, Anne không khỏi ngạc nhiên vì lúc đầu trong cuộc trao đổi chị đã tỏ ra đồng tình với anh. Cô nói:
- Có vẻ như lúc trước chị đã ca ngợi anh ấy!
Chị Smith trả lời:
- Cô bạn yêu quý à, lúc đầu thì tôi không làm gì khác được. Tôi đã nghĩ hai người chắc chắn sẽ kết hôn cho dù anh ấy chưa ngỏ lời, và nếu anh ấy là chồng cô thì tôi không còn nói ra được sự thật về anh. Khi tôi nói về hạnh phúc của cô thì con tim tôi rớm máu vì cô; nhưng vì anh ấy là người nhạy cảm, dễ mến, và với một phụ nữ như cô thì không có gì là hoàn toàn tuyệt vọng. Anh ấy đã tàn nhẫn với người vợ thứ nhất. Cả hai khổ sở bên nhau. Nhưng cô ấy quá dốt nát và nhẹ dạ, còn anh không hề yêu vợ mình. Tôi đã hy vọng cô sẽ được khá hơn.
Trong thâm tâm, Anne có thể nhìn nhận điều khả dĩ là mình bị dẫn dụ để cưới anh, và cũng rùng mình khi nghĩ đến hoàn cảnh đau khổ tiếp theo sau đấy. Có khả năng là cô bị phu nhân Russell thuyết phục! Nếu đúng như thế, khi thời gian hé lộ tất cả nhưng quá muộn, thì điều gì sẽ là khổ sở nhất?
Cô rất mong Phu nhân Russell sẽ không còn bị lừa dối. Một trong những kết luận trong cuộc chuyện trò kéo dài gần hết buổi sáng này là Anne có toàn quyền tự do kể cho bà bạn tất cả những gì liên quan đến chị Smith trong đó tư cách của anh can dự vào. -------------------------------- 1Cô Elliot: khi người trong truyện đề cập đến Anne hoặc Elizabeth với ngôn ngữ trang trọng thì đều gọi hai cô theo họ là "cô Elliot", vì thế người nghe có thể nhầm lẫn giữa Anne và Elizabeth. 2Sử dụng chiếc rìu: ý nói để đốn hạ cây cối hầu thay đổi cách sử dụng đất.
Anne trở về nhà để suy nghĩ lại tất cả những gì cô đã nghe. Theo một khía cạnh, cô cảm thấy nhẹ nhõm khi đã biết qua con người anh Elliot. Không còn ý nghĩ tốt nào dành cho anh. Tư cách của anh trái ngược với Đại tá Wentworth qua những cách phiền nhiễu không ai chấp nhận được; còn về tư cách xấu xa khi anh tỏ lộ sự quan tâm tối hôm qua và hậu quả tức thời, cô có cảm nhận rõ ràng, không hề băn khoăn. Không còn sự thương hại dành cho anh. Nhưng đấy không phải là sự nhẹ nhõm duy nhất. Trong mọi khía cạnh khác, khi nhìn quanh mình hoặc khi suy ngẫm xa hơn về phía trước, cô càng thấy nhiều điều ngờ vực và lo lắng. Cô lo Phu nhân Russell sẽ thất vọng và tức tối, còn ông bố và chị sẽ buồn khổ. Cô cũng tiên liệu nhiều điều tệ hại mà không biết là thế nào hoá giải. Cô mừng vì đã hiểu con người anh. Cô đã không bao giờ nghĩ mình có lợi lộc gì khi không xem thường người bạn cũ như chị Smith, nhưng bây giờ tình bạn ấy tạo lợi điểm! Chị Smith đã kể cho cô nghe những gì mà không ai khác có thể kể được. Liệu thông tin có thể lan đến gia đình cô hay không? Nhưng đấy là ý nghĩ hão huyền. Cô phải nói chuyện với Phu nhân Russell, cho bà biết rõ vụ việc, tham khảo ý kiến của bà. Sau khi đã tính toán mọi việc có thể được, cô bình thản chờ đợi cơ hội. Dù sao chăng nữa, cố thiếu bình thản ở chỗ mở rộng tâm tình với Phu nhân Russell; cả dòng chảy bứt rứt và e sợ ấy chỉ liên quan đến cad nhân cô.
Khi về đến nhà, cô thấy đúng như đã dự tính: cô đã né tránh được anh Elliot. Anh đã đến và ngồi lại cả buổi sáng. Nhưng vừa tự chúc mừng mình và cảm thấy an toàn thì cô nghe anh sẽ đến lần nữa vào buổi tối.
Với vẻ xuề xoà kiểu cách, Elizabeth nói:
- Chị không hề có ý mời anh ấy, nhưng anh có nhiều ẩn ý; ít nhất thì chị Clay nói thế.
- Đúng, tôi đã nói thế. Trong đời tôi chưa từng thấy ai tha thiết muốn được mời đến thế. Tội nghiệp anh trai trẻ! Tôi thấy khổ cho anh ấy, bởi vì có vẻ như người em gái có con tim cứng rắn, cô Anne, có xu hướng tàn nhẫn.
Elizabeth thốt lên:
- Ôi! Tôi đã quá quen với cái trò mà những ẩn ý của quý ông sẽ nhanh chóng vượt qua. Tuy nhiên, khi thấy anh tỏ vẻ rất tiếc đã không gặp ông bố sáng này, tôi nhượng bộ ngay, vì tôi không bao giờ bỏ lỡ cơ hội giúp anh gặp ông bố.Mỗi người đều có lợi khi gặp gỡ người kia. Mỗi người đều xử sự rất thân mật. Anh Elliot rất được tôn trọng.
Chị Clay thốt lên nhưng không dám nhìn Anne:
- Thật là vui! Đúng như là hai cha con. Cô Elliot thân yêu, tôi có thể nói cha con được không?
- À, tôi không cấm đoán ngôn từ của ai cả. Nếu họ có ý tưởng ấy! Nhưng tôi vẫn tin mối quan tâm của anh ấy không hơn so với những người đàn ông khác.
Chị Clay đưa cao hai tay và nhướng hai mắt:
- Cô Elliot thân yêu của tôi!
Rồi chị chôn giấu nỗi kinh ngạc còn lại trong im lặng.
- À, Penelope à, chị không cần phải kinh động vì anh ấy. Tôi đã mời anh đến, chị biết đấy. Tôi tiễn anh ấy với nụ cười. Khi biết cả ngày mai anh ấy thật sự đi thăm bạn bè ở Công viên Thornberry, tôi lấy làm trắc ẩn với anh.
Anne ngưỡng mộ tài đóng kịch giỏi của chị bạn khi tỏ ra vui thích, khi mong chờ chính người vốn có thể ngáng trở mục tiêu chủ yếu của mình. Chị Clay hẳn không thích anh Elliot lui tới nhưng vẫn tạo vẻ bề ngoài bình thản về hùa, và tỏ ra khá hài lòng khi bị hạn chế phục vụ Ngài Walter, chỉ bằng một nửa so với mức chị mong muốn.
Đối với bản thân Anne, quả là khổ sở khi thấy anh Elliot bước vào phòng và khó chịu khi anh tiến đến mở lời với cô. Cô đã từng có cảm nghĩ không phải lúc nào anh cũng chân thật, nhưng bây giờ cô thấy anh thiếu chân thật trong mọi chuyện. Thái độ tôn kính cha cô, trái ngược với ngôn từ của anh lúc trước, là điều ghê tởm. Khi nghĩ đến cách cư xử tàn nhẫn đối với chị Smith, cô không chịu được những nụ cười và vẻ hiền hoà của anh hiện giờ, hoặc ngôn từ giả tạo bầy tỏ tình cảm tốt đẹp.
Cô có chủ ý tránh thay đổi thái độ kẻo khiến cho anh phản kháng. Mục đích chính yếu là tránh mọi dọ hỏi hoặc thuận lòng. Trái lại, cô định tỏ ra nguội lạnh với anh cho phù hợp với mối quan hệ giữa hai người, và nhẹ nhàng lùi ít bước ra khỏi mức thân mật không cần thiết mà cô dần dà đi theo. Vì thế mà cô tỏ ra thận trọng hơn, lãnh đạm hơn là buổi tối hôm trước.
Anh muốn kích động óc hiếu kỳ của cô về việc làm thế nào và ở đâu anh đã nghe cô được ca ngợi, anh rất muốn chiều lòng nếu nghe cô khẩn khoản thêm, nhưng sức quyến rũ đã tan tành. Anh thấy cần có một gian phòng công cộng ấm áp và sinh động để nhen nhúm thói phù hoa của cô em họ. Ít nhất anh thấy rằng bây giờ không nên làm việc này qua những cách thức mà anh có thể liều lĩnh thực hiện giữa những đòi hỏi quá đáng của những người khác. Anh ức đoán phần nào rằng chính đấy là cái trò chống lại lợi ích của mình, vì làm cho cô nghĩ đến những phần trong tư cách anh khó biện hộ được.
Cô có phần hài lòng khi biết sáng sớm hôm sau anh sẽ rời Bath và vắng mặt gần trọn hai ngày. Anh lại được mời đến Khu phố Camden vào buổi tối ngay sau khi trở về; nhưng trong các buổi tối từ Thứ Năm đến Thứ Bảy chăc chắn anh sẽ vắng mặt. Điều tệ hại là chị Clay luôn hiện diện trước mặt cô; nhưng một người đạo đức giả tệ hại hơn gia nhập gia đình cô sẽ phá huỷ sự an bình và thoải mái. Khi nhớ lại anh đã lừa dối liên tục đối với cha cô và Elizabeth; khi xét qua những người sẽ khiến cho hai người đau khổ, thì hành động của anh quả là gây ô nhục! Thói ích kỷ của chị Clay thì không phức tạp và không ghê tởm bằng tư cách anh, và Anne hẳn đã lập tức phớt lờ cuộc hôn nhân với mọi điều tồi tệ theo sau, hầu thoát khỏi sự xảo quyệt của anh Elliot khi anh cố ngăn chặn cuộc hôn nhân này.
Ngày Thứ Sáu, cô định sau bữa ăn sáng đi thật sớm gặp Phu nhân Russell để nói chuyện cho xong xuôi. Nhưng chị Clay cũng đi ra ngoài với mục đích giúp chị cô việc gì đó, nên cô phải chờ đợi vì không muốn có chị cùng hiện diện. Cô chờ cho chị Clay đi rồi mới bắt đầu nói về việc dành cả buổi sáng cho Phố Rivers.
Elizabeth nói:
- Được rồi, chị không có gì cần gửi ngoài lời thăm hỏi. Mà này, em có thể cầm về quyển sách đáng chán ấy mà bà sẽ cho chị mượn, rồi chị sẽ giả vờ đọc xong. Chị thật sự không thể tự làm phiền nhiễu mình với tất cả những bài thơ mới và thời sự quốc gia. Phu nhân Russell làm người ta chán ngán với những ấn phẩm mới của bà. Em không cần nói với bà điều này: chị nghĩ tối hôm nọ chiếc áo của bà trông qúa xấu xí. Chị vẫn nghĩ bà có khiếu thẩm mỹ trong trang phục, nhưng chị lấy làm xấu hổ với bà trong buổi hoà nhạc. Bà có vẻ gì đấy thật trang trọng và ngăn nắp! Và bà ngồi thật ngay thẳng! Dĩ nhiên bà là người chị yêu mến nhất.
Ngài Walter thêm:
- Còn lời thăm hỏi của bố nữa. Con có thể nói rằng bố định đi thăm bà ấy. Ăn nói cho tử tế, nhưng bố sẽ chỉ đưa thiệp tới. Đi thăm buổi sáng thì không thích hợp với phụ nữ vào tuổi của bà vì họ thường trang điểm qúa ít. Nếu bà ấy chỉ thoa son môi thì không sợ người ta trông thấy, nhưng lần trước bố đến, bố thấy bức rèm được kéo xuống lập tức.
Trong khi ông bố đang nói, có tiếng gõ cửa. Ai có thể đến đây? Anne nghĩ đấy là anh Elliot vì nhớ lại những lần anh đến bất cứ giờ giấc nào, nhưng cô biết anh có hẹn cách xa hơn mười kilômét. Sau khoảnh khắc hồi hộp thông thường, có tiếng bước chân đến gần, rồi "ông và bà Charles Musgrove" được đưa vào phòng.
Sự xuất hiện của hai người gây kinh ngạc, riêng Anne thật sự vui mừng trông thấy hai vợ chồng, còn những người khác tạo vẻ bề ngoài để chào đón cho hợp khuôn phép. Ngay sau khi được biết rõ hai người thân gần gũi nhất của gia đình đến mà không định ngụ trong ngôi nhà, thì Ngài Walter và Elizabeth mới có thể đứng dậy tỏ tình thân mật. Hai vợ chồng cùng với bà Musgrove đến Bath trong vài ngày, và đang ngụ ở White Hart. Ban đầu chỉ biết được thế, và phải đợi đến khi Ngài Walter và Elizabeth dẫn Mary vào phòng khách khác và lấy làm vui khi cô chiêm ngưỡng, Anne mới hỏi Charles về lý do hai người đến đây, hoặc giải thích về những ẩn ý do Mary nói ra về công việc cũng như về những người khác trong đoàn.
Lúc ấy, Anne được biết ngoài hai vợ chồng, đoàn còn có bà Musgrove, Henrietta và Đại tá Harville. Charles cho cô biết lý do đơn giản, dễ hiểu của toàn bộ vụ việc, qua đó cô nhận ra chuyến đi rất đặc biệt. Kế hoạch được thôi thúc trước tiên do Đại tá Harville muốn đi Bath để lo công việc. Một tuần trước, anh bắt đầu nói về việc này. Vì muốn làm gì đấy khi mùa săn bắn chấm dứt, Charles đề nghị đi theo anh, rồi cô Henrietta ủng hộ ý kiến này vì có lợi cho chồng mình. Mary không chịu bị bỏ lại, tỏ ra bất bình, và trong một, hai ngày mọi việc đều căng thẳng. Rồi cha mẹ anh tham gia. Mẹ anh có vài người bạn cũ ở Bath mà bà muốn gặp lại; đấy là cơ hội tốt cho Henrietta đi mua áo cưới cho hai chị em. Kết cục, đấy là đoàn của mẹ anh; và mọi việc đều thoải mái và dễ dàng đối với Đại tá Harville; anh và Mary được bao gồm trong đoàn vì lý do thuận tiện. Đoàn đã đến buổi tối hôm trước. Cô Harville, đám trẻ của cô. Đại tá Benwick cùng ông Musgrove và Louisa ở lại Uppercross.
Anne chỉ lấy làm ngạc nhiên ở chỗ vụ việc đã tiến nhanh đến mức bàn bạc về áo cưới của Henrietta. Cô đã mường tượng những khó khăn ngáng trở hôn lễ, nhưng Charles cho biết gần đây (từ lúc Mary viết lá thư cuối cùng cho cô), Charles Hayter đã được một người bạn nhờ quản lý phần trợ cấp cho một người trẻ vốn không thể nắm giữ trong nhiều năm, và dựa trên mức thu nhập khá của anh có phần chắc sẽ được lâu dài, hai gia đình đã đồng ý cho đôi trẻ lấy nhau, và hôn lễ dự trù được cử hành ít tháng sau, đồng thời với hôn lễ của Louisa.
Charles nói thêm:
- Điều kiện sống rất tốt, chỉ cách Uppercross bốn mươi kilômét, trong một vùng rất đẹp, vùng đẹp của Dorsetshire. Ở trung tâm của một trong những vùng bảo tồn tốt nhất trong vương quốc, bao quanh là ba trang trại lớn, đều được quản lý cẩn thận và ganh đua với nhau, và Charles Hayter có nhận đề xuất đặc biệt cho ít nhất hai nơi. Vấn đề là anh ta không biết đánh giá đất đai; Charles chẳng thích săn bắn gì cả. Đấy là điểm tệ hại nhất của anh ta.
Anne nói:
- Tôi rất vui, đặc biệt vui với chuyện này, vì hai chị em đều xứng đáng và luôn là bạn tốt của tôi. Triển vọng tốt đẹp của người này không làm lu mờ triển vọng của người kia - cả hai đều ngang bằng trong cảnh khá giả và thoải mái. Tôi mong bố mẹ anh rất hạnh phúc với cả hai cô.
- À, đúng. Bố tôi hẳn sẽ rất đẹp lòng nếu hai anh giàu có hơn, nhưng ông không thấy khuyết điểm nào khác. Tiền bạc, cô biết đấy, nói đến tiền bạc - hai con gái lấy chồng cùng một lúc - thì không phải là dễ tính toán, và cũng khiến cho ông bận tâm như bao chuyện khác. Tuy nhiên, tôi không có ý nói bố mẹ tôi không có quyền trong chuyện này. Điều rất phù hợp là hai người chia phần với hai con gái; và tôi tin chắc đối với tôi ông ấy luôn là một người bố rất hiền từ, phóng khoáng. Mary không mấy hài lòng với cuộc hôn phối của Henrietta. Cô ấy không hề hài lòng; cô biết mà. Nhưng cô ấy không công tâm với anh ta, cũng không suy xét kỹ về Winthrop. Tôi không thể nào làm cho cô ấy chú ý đến giá trị của bất động sản này. Đấy là cuộc hôn nhân rất tương xứng về lâu về dài. Tôi đã mến thích Charles Hayter cả đời, bây giờ vẫn thế.
Anne nói:
- Bậc bố mẹ tuyệt vời như ông bà Musgrove hẳn phải hạnh phúc với các cuộc hôn nhân của con cái. Tôi tin hai người đã làm mọi việc để tạo hạnh phúc cho con cái. Quả là ân phúc đối với những người trẻ trong những bàn tay như thế! Có vẻ như bố mẹ anh hoàn toàn không có tham vọng khiến dẫn đến hành vi sai trái và đau khổ, cả trong thời tuổi trẻ lẫn tuổi già. Tôi hy vọng Louisa đã hoàn toàn bình phục rồi chứ?
Anh trả lời khá ngập ngừng:
- Vâng, tôi nghĩ thế; bình phục khá tốt. Nhưng cô ấy đã thay đổi, không chạy nhảy, không cười đùa hoặc khiêu vũ; khác nhiều so với lúc trước. Nếu có người đóng cánh cửa mạnh một tí là cô ấy giật mình run rẩy như là con chim lặn vẫy vùng dưới nước. Benwick suốt ngày ngồi bên cô ấy, đọc thơ hoặc thì thầm với cô ấy.
Anne không thể ngăn tiếng cười:
- Tôi biết anh không có năng khiếu làm việc này, nhưng tôi tin anh ấy là một trai trẻ rất giỏi.
- Chắc chắn là thế. Không ai nghi ngờ gì; và tôi mong cô đừng nghĩ tôi qúa khó khăn khi muốn tất cả đàn ông có cùng sở thích và thú vui như tôi. Tôi đánh giá rất cao Benwick; và khi người ta muốn nghe anh trò chuyện thì anh có nhiều chuyện để kể. Việc anh đọc sách không làm hại đến anh, và anh chiến đấu giỏi như đọc sách. Anh là người quả cảm. Thứ Hai rồi, tôi được hiểu rõ về anh hơn là trước đây. Chúng tôi tổ chức một cuộc săn chuột nổi tiếng suốt buổi sáng trong các nhà kho của bố tôi; anh ấy hỗ trợ rất tốt khiến cho từ lúc ấy tôi càng mến anh thêm.
Đến đây, hai người bị gián đoạn vì Charles bị bắt buộc phải đi theo những người khác để chiêm ngưỡng những tấm gương soi và đồ sứ trong nhà; nhưng Anne đã nghe đủ để hiểu được tình hình hiện tại ở Uppercross và mừng cho hạnh phúc gia đình anh. Dù cô thở dài khi vui mừng nhưng đấy không phải là do thiếu thiện ý vì ganh tị. Chắc chắn là cô có thể nâng tầm ân phúc của gia đình anh nếu muốn, nhưng cô không muốn hạ thấp những ân phúc này.
Chuyến viếng thăm diễn ra vui vẻ. Mary rất vui. tỏ ra thích thú với khung cảnh và sự thay đổi, rất hài lòng với chuyến đi trên cỗ xe bốn ngựa của mẹ chồng và với sự độc lập hoàn toàn khỏi Khu phố Camden, đến nỗi cô trầm trồ vè mọi thứ và khen ngợi những điểm vượt trội của ngôi nhà khi gia đình giải thích cho cô nghe. Cô không đòi hỏi gì nơi ông bố và người chị, và địa vị cô nâng cao khi được tiếp đãi trong một phòng khách sang trọng.
Trong một lúc, Elizabeth cảm thấy khó xử. Cô nghĩ phải mời bà Musgrove và cả đoàn một bữa ăn tối, nhưng lại e ngại bữa ăn sẽ phơi bày cung cách thấp kém hơn xưa và số người phục dịch ít hơn xưa. Đấy là mối giằng co giữa nếp sống và thói phù hoa, trong đó thói phù hoa lấn lướt. Nhưng rồi Elizabeth vui trở lại. Trong thâm tâm cô có những thuyết phục cho mình: "Đấy là những cảm nghĩ xưa cũ; tính mến khách nơi miền nông thôn; ta không cần phải bày vẽ mời ăn; ít người ở Bath làm thế; Phu nhân Alicia không làm thế, thậm chí cũng không mời gia đình em gái dù họ lưu lại đây cả tháng; và mình dám nói mời như thế là rất bất tiện cho bà Musgrove, khiến cho bà ngượng nghịu trong khung cảnh mới. Mình tin chắc bà không thích đến; bà không thể nào được thoải mái với chúng ta. Mình sẽ mời đoàn đến chơi buổi tối, như thế tốt hơn nhiều; đấy là nếp sống và cách tiếp đãi thời thượng. Đoàn chưa xem kỹ các phòng khác. Họ sẽ vui mà đến đây tối ngày mai. Đấy sẽ là buổi họp mặt thông thường, nhỏ, nhưng tao nhã nhất."
Như thế là đủ cho Elizabeth hài lòng. Khi lời mời và lời hứa thay người vắng mặt được đưa ra, Mary hoàn toàn hài lòng. Cô đặc biệt yêu cầu được gặp anh Elliot, được giới thiệu với Phu nhân Dalrymple và cô Carteret - may mắn là hai người hứa sẽ đến - và cô thấy mình được quan tâm đúng mực. Cô Elliot sẽ có vinh dự đi thăm bà Musgrove sáng hôm sau; còn Anne lập tức đi cùng với Charles và Mary để thăm bà Musgrove và Henrietta.
Kế hoạch ngồi trao đổi với Phu nhân Russell phải được hoãn lại. Cả ba ghé qua Phố Rivers trong vài phút, nhưng Anne tin rằng một ngày trì hoãn việc trao đổi theo dự kiến thì không hại gì. Với vẻ háo hức do thiện ý theo giao tiếp, cô vội theo hai vợ chồng đến White Hart để gặp lại bạn bè và người quen mùa thu rồi.
Anne thấy bà Musgrove ngồi cùng cô con gái, và được cả hai chào đón tử tế.. Henrietta trông y như lần gặp trước, với vẻ tươi tắn mới vì hạnh phúc làm cho cô tỏ ra quan tâm nồng nàn đối với mọi người cô đã mến thích. Riêng Anne được bà Musgrove thật sự ưu ái và cô đã tỏ ra hữu dụng khi gia đình bà gặp cảnh khổ sở. Anne vui vì thấy bà biểu lộ tình cảm cùng lòng chân thật mà gia đình cô thiếu kém. Bà khẩn khoản cô dành càng nhiều thời giờ càng tốt cho đoàn, mời cô đến mỗi ngày, xem cô như là thành phần trong gia đình bà. Đáp lại, qua cung cách quan tâm và giúp đỡ như thường thấy, cô lắng nghe bà Musgrove kể chuyện về Louisa, lắng nghe Henrietta kể chuyện mình, và nghe các phụ nữ hỏi ý kiến về việc mua sắm. Thỉnh thoảng Mary chen vào để hỏi han việc thay đổi dải ruy-băng của mình hầu thanh toán tiền nong; hỏi tìm các chìa khoá và những món vặt vãnh của mình, để đảm bảo mình không bị bỏ bê, vì cô đã có khoảnh khắc tưởng tượng như thế khi đứng ở cửa sổ nhìn ra lối vào Phòng Bơm.
Một buổi sáng lộn xộn là điều không tránh khỏi. Một đoàn đông người ngụ trong một khách sạn luôn có những cảnh thay đổi nhanh chóng, thiếu ôn định. Sau năm phút có một bức thư đưa đến, năm phút kế có một gói quà. Anne chưa ngồi được nửa giờ mà phòng ăn, tuy rộng rãi, có vẻ như đã chật kín đến phân nửa; một nhóm bạn bè ngồi chung quanh bà Musgrove, rồi Charles trở lại cùng Đại tá Harville và Wentworth. Sự xuất hiện của Wentworth không phải là điều đáng ngạc nhiên lắm trong lúc này. Cô vẫn nghĩ, khi hai người bạn chung của anh và cô đến thì thể nào anh và cô cũng sẽ được gặp nhau. Trong cuộc gặp gỡ trước, anh đã bộc lộ những cảm nghĩ và cô đã nhận ra từ đó ý tình của anh cho cô tin tưởng. Nhưng qua dáng vẻ của anh bây giờ, cô e sợ anh vẫn còn vướng bận với tâm tư vốn đã khiến cho anh xa rời Phòng Hoà nhạc. Có vẻ như anh không muốn đến gần cô để chuyện trò.
Cô cố tỏ ra bình thản, để cho sự việc tự tiến triển, tự nhủ thầm lý luận về niềm tin yêu phải lẽ: "Nếu mỗi bên còn giữ tình cảm trung kiên, thì con tim hai chúng ta phải thông hiểu lẫn nhau. Chúng ta không phải là trẻ nít mà bắt bẻ nhau và cáu kỉnh với nhau, mà bị lạc lối vì sơ suất nhất thời, mà đùa nghịch một cách độc ác trên hạnh phúc của chúng ta."
Tuy thế, trong vài phút kế tiếp, cô có cảm tưởng như thể việc hiện diện trong cùng nhóm và trong cùng tình huống chỉ khiến cho hai người bị va vào những hành động sơ ý và diễn dịch sai lạc theo cung cách tinh quái nhất.
Vẫn còn đứng ở cửa sổ, Mary kêu lên:
- Chị Anne ạ, chị Clay ở đằng kia kìa, đang đứng dưới hàng cây, kế bên một quý ông. Em vừa thấy hai người từ Phố Bath rẽ qua. Dường như hai người đang mải trò chuyện. Ai thế? Chị đến đây cho em biết là ai. Trời đất! Em nhớ ra rồi. Đấy chính là anh Elliot.
Anne vội nói:
- Không, không thể nào là anh Elliot, em tin chị đi. Anh ấy rời Bath lúc chín giờ sáng nay, đến mai mới về.
Trong khi nói, cô nhận ra Đại tá Wentworth đang nhìn mình, khiến cho cô bực bội và lúng túng, tiếc vì đã nói quá nhiều, tuy sự kiện là đơn giản.
Bực tức vì thấy mình không được quyền biết người anh họ của mình, Mary bắt đầu sôi nổi nói về những đặc điểm trong gia tộc, vẫn khẳng định rằng đấy là anh Elliot. Rồi cô lại gọi Anne đến mà nhìn cho rõ. Anne nhất quyết không nhúc nhích, cố giữ vẻ trầm tĩnh và lãnh đạm, nhưng cảm thấy đau khổ khi nhận ra những nụ cười và ánh mắt trao đổi qua lại giữa hai, ba khách phụ nữ, như thể bản thân họ tin vào chuyện bí mật. Hiển nhiên là lời đồn đại liên quan đến cô lan dần, rồi ngưng lại một lúc, để rồi lại lan ra xa hơn.
Mary kêu lên:
- Chị Anne đến đây, đến mà nhìn. Nếu không thì quá muộn. Hai người đang từ giã , đang bắt tay. Anh ấy đang rời đi. Em mà không biết anh Elliot! Chắc chị đã quên hết về Lyme.
Vì muốn Mary bớt ồn ào và có lẽ để che giấu nỗi ngượng nghịu, Anne bước đến cửa sổ, vừa kịp lúc để xác định người ấy đúng là anh Elliot, trước khi anh biến mất ở một bên đường và chị Clay vội bước đi phía bên kia. Trấn áp nỗi ngạc nhiên về việc trao đổi thân thiện giữa hai người có lợi ích đối lập nhau, cô điềm tĩnh nói:
- Đúng, đấy là anh Elliot, chắc hẳn rồi. Chị đoán anh ấy thay đổi giờ xuất phát, chỉ có thế, hoặc chị nhầm; chị không muốn để ý tìm hiểu.
Cô trở về ghế ngồi, với hy vọng thoải mái mình đã được tha bổng. Các vị khách từ giã. Sau khi đã lịch sự tiễn đưa khách, làm bộ dạng nhăn nhó mặt mày sau lưng họ rồi nói năng xúc phạm vì họ đã đến thăm, Charles bắt đầu:
- Này, mẹ ạ, con đã làm một việc mà mẹ sẽ thích. Con đã đến nhà hát đặt vé trong một ô cho tối mai. Con là đứa con ngoan phải không? Con biết mẹ thích kịch, và có đủ chỗ cho tất cả. Một ô có chín ghế ngồi. Con đã mời Đại tá Wentworth. Con tin Anne sẽ vui mà tham gia. Tất cả chúng ta đều thích kịch. Con đã làm tốt chưa, hở mẹ?
Bà Musgrove vui vẻ cất tiếng cho biết bà sẵn sàng thưởng thức kịch, nếu Henrietta và những người khác cũng thích. Nhưng Mary ngắt lời bà:
- Trời đất, Charles! Làm thế nào mà anh nghĩ ra chuyện như thế? Đặt một ô cho tối mai! Anh quên chúng ta đã có hẹn ở Khu phố Camden rồi sao? Chúng ta còn được đặc biệt yêu cầu gặp Phu nhân Dalrymple và con gái bà cùng anh Elliot, và tất cả các mối quan hệ gia đình chủ yếu, với mục đích được giới thiệu với hai người, anh nhớ không? Làm thế nào anh dễ quên đến thế?
Charles đáp:
- Hứ! Họp mặt buổi tối thì ra gì! Không đáng nhớ! Anh nghĩ bố em đáng lẽ phải mời ta ăn tối, nếu ông muốn gặp chúng ta. Em có thể làm việc gì tuỳ thích, nhưng anh sẽ đi xem kịch.
- Ôi! Charles, em thấy đấy là chuyện kinh tởm nếu anh làm thế sau khi đã hứa đến.
- Không, anh không hứa. Anh chỉ cười điệu, cúi đầu chào và nói "rất vui". Không có lời hứa.
- Nhưng anh phải đi, Charles à. Nếu không thì là điều không tha thứ được. Chúng ta đã chủ định yêu cầu được giới thiệu. Luôn có mối quan hệ tốt đẹp giữa gia tộc Dalrymple và chúng ta. Không có việc gì xảy ra ở mỗi bên mà không được thông báo lập tức. Chúng ta là họ hàng khá gần với hai người, anh biết đấy. Còn anh Elliot nữa, mà anh đặc biệt phải quen biết! Mọi sự quan tâm đều hướng đến anh ấy. Hãy xét xem: người thừa kế của cha em, trưởng tộc tương lai.
Charles kêu lên:
- Đừng nói với anh về mấy người thừa kế và trưởng tộc. Anh không phải nằm trong số những người quên quyền lực trị vì mà khom mình trước mặt trời mọc 1. Nếu không đi vì cha em thì sẽ là chuyện xấu xa nếu anh đi vì trưởng tộc. Anh Elliot sẽ là gì với anh chứ?
Câu nói sơ suất có ý nghĩa quan trọng đối với Anne. Cô thấy Đại tá Wentworth chú tâm để ý, ngắm nhìn và nghe ngóng với cả tâm tư, và câu nói cuối cùng làm cho anh hướng ánh mắt dò hỏi từ Charles qua chính cô.
Charles và Mary vẫn trao đổi với nhau qua cùng cách thức: chồng nửa nghiêm túc nửa bỡn cợt, vẫn muốn theo kế hoạch đi xem kịch; còn vợ hoàn toàn nghiêm túc, quyết liệt chống đối kế hoạch, không quên cho biết cô vẫn nhất định đi Khu phố Camden, và nếu đoàn đi xem kịch thì họ đã ngược đãi cô.
Bà Musgrove chen vào:
- Ta nên hoãn lại, Charles à, con nên quay lại nhà hát để đổi cho ngày Thứ Ba. Chia rẽ là điều đáng tiếc; còn chúng ta sẽ mất cô anne nếu có họp mặt ở nhà bố cô; và mẹ tin Henrietta lẫn mẹ không màng đi xem kịch nếu cô Anne không đi với chúng ta.
Anne thật cảm kích với lòng tử tế, và cũng cảm kích vì có cơ hội lên tiếng:
- Bà ạ, nếu chỉ dựa vào tôi thì buổi họp mặt ở nhà không ngáng trở gì cả (ngoài trừ với lý do của Mary). Tôi không thích loại hội họp như thế, và sẽ rất vui mà thay đổi không khí qua một vở kịch, với bà. Nhưng có lẽ ta không nên cố đi cho bằng được.
Cô đã nói lên điều mình muốn nói, nhưng run rẩy khi nói xong, biết rằng có người nghe rất chăm chú, và cô thậm chí không dám đưa mắt nhìn hiệu quả ra sao.
Rổt cuộc, mọi người đồng ý ngày đi xem kịch là Thứ Ba. Riêng Charles vẫn muốn trêu đùa vợ mình khi khăng khăng nói dù ngày mai không ai đi xem kịch, anh vẫn đi.
Đại tá Wentworth rời khỏi ghế ngồi, bước đến lò sưởi, có lẽ để chuẩn bị ra về sau đấy. Anh ngồi kế bên Anne, nét mặt dịu lại, nói:
- Cô ngụ ở Bath chưa lâu nên chưa hưởng hết các buổi hội họp buổi tối.
- À, không đâu. Thói quen thông thường khi hội họp không phù hợp với tôi. Tôi không biết chơi bài 2.
-Tôi biết trước đây cô không chơi bài. Có lúc tôi không thích chơi bài, nhưng thời gian có thể mang lại nhiều thay đổi.
Anne thốt lên:
- Tôi chưa thay đổi đến thế.
Rồi cô ngừng lại, chưa rõ mình sẽ bị hiểu sai nghĩa ra sao.
Sau khi chờ đợi một lúc, như thể từ cảm nghĩ bất chợt, anh nói:
- Quả là một giai đoạn! Tám năm rưỡi là một giai đoạn.
Liệu anh sẽ tiến xa thêm hay không là điều dành cho Anne tưởng tượng khi cô suy ngẫm trong thời gian nhàn nhã, bởi vì khi anh chưa dứt tiếng, cô giật mình vì Henrietta đã đổi đề tài, muốn dùng thời giờ rảnh rỗi để đi ra ngoài và rủ mọi người đi theo mình.
Nhóm người trẻ phải đi theo cô. Anne bảo mình đã sẵn sàng và cố ra vẻ sẵn sàng, nhưng lại nghĩ nếu Henrietta biết được tim cô nuối tiếc và lưỡng lự khi rời khỏi chỗ ngồi ấy, thì hẳn cô gái sẽ lấy làm tội nghiệp cho mình, qua cảm nhận với cô và trong tình thương mến của anh.
Tuy nhiên, việc chuẩn bị phải dừng lại. Có những tiếng thông báo; những vị khách khác đang đến, rồi cánh cửa mở rộng cho Ngày Walter và Elizabeth bước vào, dập tắt mọi háo hức. Anne lập tức cảm thấy nặng trĩu và cô nhìn thấy mọi người có cùng tâm trạng. Không khí thoải mái, tự do, vui vẻ trong gian phòng đã không còn; thay vào đấy là thái độ lạnh lùng, sự im lặng có chủ ý hoặc lời lẽ vô vị để tiếp đón dáng vẻ tao nhã nhưng vô cảm của ông bố và chị cô. Quả là đau khổ mà nhận ra khung cảnh đúng thật như thế!
Con mắt ganh tị của cô được thỏa mãn theo một khía cạnh. Hai người chào Đại tá Wentworth, riêng Elizabeth tỏ ra lịch thiệp hơn trước đây. Thậm chí chị cô còn cất lời với anh, hơn một lần nhìn qua anh. Đúng thật là Elizabeth có một chủ ý quan trọng. Việc tiếp theo giải thích cho điều này. Sau khi đã mất vài phút để cất tiếng xã giao qua lại cho đúng phép tắc, Elizabeth đưa ra lời mời cho tất cả gia đình Musgrove. "Tối mai, để gặp ít người quen biết; không phải là họp mặt trang trọng." Tất cả ngôn từ của cô đều trang nhã, và những tấm thiệp mời mà cô đưa ra, mang tên "Cô Elliot trong gia đình", được đặt trên mặt bàn, với một nụ cười lịch sự bao quát cho mọi người, rồi một nụ cười và một tấm thiệp dành riêng cho Đại tá Wentworth. Sự thật là, Elizabeth đã cư ngụ ở Bath đủ lâu để hiểu một người có tư cách và dáng vẻ như anh là quan trọng. Quá khứ không là gì cả. Hiện tại là Đại tá Wentworth sẽ tôn vinh phòng khách của cô. Tấm thiệp được trao với ý nghĩa đi kèm, rồi Ngài Walter và Elizabeth đứng dậy từ giã.
Sự gián đoạn diễn ra nhanh nhưng có ý nghĩa quan trọng. Khi cánh cửa đã đóng, tinh thần của đa số trở lại thoải mái và sinh động, ngoại trừ Anne. Tâm trí cô chỉ vương vấn tấm thiệp mời mà cô đã chứng kiến với nỗi kinh ngạc, và cung cách đón nhận tấm thiệp: cung cách có ý nghĩa hồ nghi, ngạc nhiên hơn là cảm kích, chỉ lịch sự cầm lấy hơn là chấp nhận. Cô hiểu tâm tư anh; cô thấy vẻ khinh thường trong mắt anh và không dám tin rằng anh đã quyết định nhận lời mời - lời mời như là sự xoa dịu cho thái độ xấc xược với anh trong quá khứ. Tinh thần cô chùng xuống. Sau khi hai người ra về, anh cầm tấm thiệp mời trên tay như thể đang suy nghĩ tận lực.
Mary thì thầm nhưng ai cũng nghe rõ:
- Cứ nghĩ Elizabeth mời tất cả mọi người! Không lạ gì mà Đại tá Wentworth vui mừng! Em thấy anh ấy cứ cầm mãi tấm thiệp trên tay mà không muốn rời.
Anne bắt lấy ánh mắt anh, nhìn má anh ửng hồng, và đôi môi tạo vẻ khinh thường rồi quay đi, hầu cô không còn nhìn thấy hoặc nghe thấy thêm để nhạo báng anh.
Nhóm người phân tán ra. Đàn ông theo đuổi việc riêng, còn phụ nữ chuẩn bị đi mua sắm nên hai người không còn thấy nhau nữa trong khi Anne nhập cùng nhóm phụ nữ. Anne được khẩn thiết mời quay lại dùng bữa tối, và tất cả sẽ nghỉ ngơi đến hết ngày, nhưng tinh thần cô bị xáo động đến nỗi vào lúc này cô thấy khó tiếp tục họp mặt mà chỉ muốn về nhà, nơi cô có thể giữ im lặng theo ý muốn.
Vì thế, sau khi hứa sẽ trở lại với đoàn cả buổi sáng hôm sau, cô chấm dứt một ngày mệt mỏi bằng cách khổ nhọc đi bộ về Khu phố Camden. Ở đây, cả buối tối cô nghe Elizabeth và chị Clay chuẩn bị cho buổi họp mặt tối mai, đếm đi đếm lại số người được mời, liên tục bàn bạc việc cải thiện những chi tiết trang trí cho một sự kiện thanh lịch nhất ở Bath, trong khi cứ quấy rầy Anne với câu hỏi không dứt: liệu Đại tá Wentworth sẽ đến hay không? Ai nấy đều nghĩ rằng đấy là điều chắc chắn, nhưng đối với cô đây là nỗi băn khoăn dai dẳng, khiến cho cô không hề được trầm tĩnh quá năm phút. Cô vẫn nghĩ tựu chung anh sẽ đến, bởi vì cô vẫn nghĩ tựu chung anh phải đến; nhưng đây là trường hợp mà cô không thể quy về hành động theo bổn phận hay được quyền làm theo ý mình, và không khỏi thách thức những cảm nghĩ đối chọi nhau.
Cô chỉ thoát ra luồng tư tưởng giao động không ngừng để nói cho chị Clay biết rằng người ta đã trông thấy chị cùng với anh Elliot ba tiếng đồng hồ sau thời điểm đáng lẽ anh phải đi khỏi Bath, vì sau khi không nghe chị nhắc đến việc này, cô quyết định nói ra. Khi chị Clay lắng nghe, cô nhận xét dường như gương mặt chị lộ vẻ người làm chuyện sai trái. Đấy chỉ là thoáng qua: tan biến trong khoảnh khắc, nhưng Anne có thể đoán rằng qua trò gian trá lẫn nhau hoặc vì tính hống hách của anh mà chị đã nghe anh rao giảng (có lẽ đến nửa tiếng đồng hồ) nhằm hạn chế những toan tính của chị đối với Ngài Walter.
Tuy nhiên, chị kêu lên:
- À! Trời ơi! Đúng thế. Cô Elliot à, nghĩ mà xem tôi ngạc nhiên đến thế nào mà khi gặp anh Elliot trên Phố Bath. Tôi chưa từng ngạc nhiên đến thế. Anh quay lại và đi cùng tôi đến Trạm Bơm. Có chuyện ngăn anh đi Thornberry, nhưng tôi quên là chuyện gì; vì lúc ấy tôi đang vội và không chú ý nghe, chỉ có thể trả lời vì anh ấy không muốn trễ nải. Anh ấy muốn biết ngày mai có thể đến sớm được không. Ngày mai anh ấy có nhiều việc bận, và hiển nhiên là tôi cũng bận kể từ lúc tôi bước vào nhà này, biết được tầm mức kế hoạch của cô và tất cả những gì đã xảy ra, hoặc khi nhìn thấy anh ấy là tôi không thể nào bỏ ra ngoài đầu óc. -------------------------------- 1Mặt trời mọc: vào thời này là cụm từ được dùng để chế giễu vị Thái tử Phụ chính, trị vì thay mặt cho cha là vua George III (trị vì 1760 - 1820) đang đau yếu. Một số người Anh, giống như Charles ở đây, có ác cảm với Thái tử Phụ chính và tuân phục George III hơn. Tình huống là tương tự vì Ngài Walter còn đang nắm giữ gia sản và tước phong trong khi anh Elliot chỉ là người thừa kế tương lai. 2ơi bài: vào thời này, trong các buổi họp mặt chủ nhà thường tổ chức chia ra nhiều nhóm nhỏ để chơi bài, mục đích chỉ là vui với nhau. Vì thế, người không biết chơi bài thường bị lẻ loi, kém vui.
Chỉ mới một ngày trôi quá kể từ khi Anne chuyện trò với chị Smith, nhưng một mối quan tâm sâu sắc hơn đã nảy sinh. Bây giờ cô không còn cảm động vì tư cách của anh Elliot nữa, ngoại trừ ảnh hưởng theo một khía cạnh - vốn là điều đương nhiên vào sáng hôm sau - vẫn còn chờ chuyến thăm viếng Phố Rivers để giải thích. Cô đã hứa đến chơi với gia đình Musgrove từ bữa ăn sáng đến bữa ăn tối. Tấm lòng chung thủy của cô vẫn chỉ là điều hứa hẹn, còn tính cách anh Elliot, giống như cái đầu của Hoàng hậu Scheherazade 1, được phép sống thêm một ngày.
Tuy nhiên, cô không thể đến đúng giờ hẹn. Thời tiết không thuận tiện, cô than thở về cơn mưa và nghĩ do lỗi về mình nhiều hơn, trước khi cô có thể cố đi. Khi đến White Hart và tìm đến đúng gian phòng, cô thấy mình hoặc là đến nhầm giờ giấc hoặc không phải là người đến đầu tiên. Những người đến trước gồm có bà Musgrove đang trò chuyện với bà Croft, và Đại tá Harville với Đại tá Wentworth. Cô lập tức nghe rằng Mary và Henrietta vì không đủ kiên nhẫn chờ đợi đã đi ra ngoài nhưng sẽ trở lại nhanh, và bà Musgrove được yêu cầu bắt buộc phải giữ cô ngồi đấy cho đến khi hai cô kia trở lại. Vì thế cô phải ưng thuận mà ngồi xuống, bề ngoài ra vẻ trầm tĩnh và cảm thấy rơi vào mọi giao động mà cô chỉ mới trải qua một tí trước buổi sáng. Không có trì hoãn, không mất thời giờ. Cô đắm chìm lập tức vào hạnh phúc trong đau khổ, hoặc đau khổ trong hạnh phúc.
Hai phút sau khi cô bước vào, Đại tá Wentworth nói:
- Harville ạ, bây giờ ta sẽ viết lá thư ta đã bàn bạc, nếu anh cho tôi giấy bút.
Giấy bút được đưa ra trên một chiếc bàn khác. Anh bước đến, ngồi gần như quay lưng lại với tất cả, rồi chăm chú viết.
Bà Musgrove đang kể cho bà Croft nghe câu chuyện hứa hôn của cô con gái lớn, qua giọng nói gây phiền hà vì ai cũng nghe rõ trong khi bà giả vờ thì thầm. Anne cảm thấy mình không hợp với câu chuyện, nhưng vì Đại tá Harville có vẻ suy tư và không muốn trò chuyện, cô không thể tránh nghe những chi tiết khó chịu, như là "làm thế nào ông Musgrove và em tôi Hayter đã gặp gỡ nhiều lần để bàn bạc chuyện này; ngày nọ em tôi Hayter đã nói gì; kế tiếp ông Musgrove đã đề nghị gì; chuyện gì xảy cho em tôi Hayter; bọn trẻ đã mong ước gì; tôi không bao giờ ưng thuận điều tôi nói ra ban đầu, nhưng sau đấy tôi được thuyết phục mà nghĩ là đúng lý," thêm nhiều lời lẽ trong cách thức trò chuyện cởi mở: những chi tiết vốn chỉ đáng quan tâm với người trong cuộc, cho dù với lợi điểm của khiếu thẩm mỹ và tính tao nhã mà bà Musgrove không đạt được. Bà Croft vui vẻ lắng nghe, và mỗi khi cất tiếng bà đều tỏ ra có tình cảm. Anne hy vọng các quý ông quá bận bịu nên không nghe được.
Với giọng thì thầm nhưng mạnh mẽ, bà Musgrove nói:
- Bà ạ, thế là mọi việc đều được xem xét, tuy chúng tôi muốn khác đi nhưng tựu chung chúng tôi nghĩ không nên kéo dài thêm nữa, vì Charles Hayter nôn nóng còn Henrietta cũng gần như thế, vậy là chúng tôi nghĩ hai đứa nên cưới nhau ngay và xoay sở theo cách tốt nhất như những người khác đã đi trước. Tôi nói dù sao chăng nữa cũng còn tốt hơn là hứa hôn trong thời gian dài.
Bà Croft nói:
- Đấy chính là điều tôi công nhận. Tôi mong bọn trẻ ngày nay ổn định nhanh chóng với khoản thu nhập thấp và cũng nhau vượt qua một ít khó khăn, hơn là hứa hôn lâu. Tôi luôn nghĩ rằng không có sự hỗ tương-
Bà Musgrove ngắt ngang:
- Ồ! Bà Croft thân yêu, đối với bọn trẻ thì không có gì làm tôi ghét cay ghét đắng như là hứa hôn kéo dài. Đấy là điều tôi luôn phản đối khi bảo ban các con tôi. Tôi thường nói, tốt nhất cho bọn trẻ là hứa hôn nếu chắc chắn có thể kết hôn trong sáu tháng, thậm chí mười hai tháng, nhưng việc hứa hôn lâu-
Bà Croft đáp:
- Vâng, thưa bà, hoặc là việc hứa hôn không chắc chắn, hứa hôn kéo dài lâu. Bắt đầu mà không biết lúc ấy có phương tiện kết hôn hay không, thì tôi nghĩ rất là khinh suất và thiếu chín chắn, mà bậc cha mẹ nên ngăn chặn nếu có thể được.
Đến đây, Anne thấy một mối quan tâm bất ngờ. Cô nghĩ chuyện này ứng vào trường hợp của mình, cảm thấy rùng mình lo lắng. Theo bản năng, đôi mắt cô liếc qua chiếc bàn đặt ở xa, cùng lúc câu bút của Đại tá Wentworth ngừng chuyển động; anh ngẩng đầu, dừng lại, nghe ngóng, trong khoảnh khắc kế tiếp liếc nhanh về phía cô với ý thức.
Hai phụ nữ tiếp tục chuyện trò, thôi thúc lần nữa những sự thật đã được công nhận, củng cố thêm bằng những ví dụ mà hai bà đã thấy, về hậu quả xấu nếu làm ngược lại, nhưng Anne không nghe rõ; trong tai cô chỉ là tiếng ù ù của những ngôn từ; đầu óc cô hoang mang.
Đại tá Harville thật ra đã không nghe gì cả, bây giờ rời chỗ ngồi, bước đến cửa sổ. Anne lơ đãng nhìn anh rồi dần dà mới nhận ra là anh tỏ ý bảo cô đến bên mình: anh mỉm cười, khẽ lắc đầu, như muốn nói "Đến đây, tôi có chuyện muốn kể." Thái độ chân thật, hiền hòa và giản đơn cho thấy tình cảm của một người bạn lâu năm chứ không phải mới quen biết, và cũng cho thấy lời mời tha thiết. Cô đứng dậy, bước đến bên anh. Cửa sổ nơi anh đứng ở đầu cuối gian phòng nơi hai phụ nữ đang ngồi, tuy gần chiếc bàn của Đại tá Wentworth nhưng không gần lắm. Khi cô đến gần, nét mặt Đại tá Harville lại nghiêm nghị, có vẻ suy tư theo tính cách tự nhiên của anh.
Đại tá Harville mở ra một chiếc hộp anh đang cầm trên tay, cho thấy một bức họa nhỏ, và nói:
- Xem này, cô biết ai đây không?
- Biết chứ: Đại tá Benwwick.
- Đúng, và cô có thể đoán bức họa dành cho ai. Nhưng (hạ thấp giọng), không phải dành cho cô ấy. Cô Elliot à, cô còn nhớ khi chúng ta đi dạo với nhau và than thở cho anh ấy? Lúc đó tôi không nghĩ ngợi nhiều - nhưng không hề gì. Bức họa này được vẽ ở Cape. Anh ấy gặp một họa sĩ người Đức trẻ, tài tình ở Cape, và để làm trọn lời hứa với cô em gái tội nghiệp của tôi, anh đã ngồi để được vẽ rồi mang bức họa về cho cô ấy, và bây giờ tôi mang đi đóng khung cho người khác! Đấy là nhiệm vụ được giao cho tôi! Nhưng có ai khác để nhờ vả được? Tôi hy vọng mình có thể giúp anh ấy. Tôi không tiếc nếu nhờ đến người khác. Anh ấy sẽ lo việc này (nhìn qua Đại tá Wentworth), anh ấy đang biên thư.
Đôi môi run run, anh thêm:
- Tội nghiệp Fanny! Cô ấy hẳn đã không quên anh ta nhanh đến thế!
- Vâng, tôi dễ dàng tin điều này.
- Bản chất theo tự nhiên của cô ấy không phải là quên nhanh chóng. Cô ấy yêu anh ta sâu đậm.
- Đấy không phải là bản chất theo tự nhiên của bất kỳ phụ nữ nào đã yêu thật sự.
Đại tá Harville mỉm cười, như muốn hỏi: "Cô nói thay mặt cho giới phụ nữ của cô đấy à?"
Cô cũng mỉm cười, trả lời câu hỏi:
- Vâng. Phụ nữ chúng tôi chắc chắn sẽ không quên các anh khi nào mà các anh không quên chúng tôi. Có lẽ đấy là số phận chứ không phải là phẩm chất của chúng tôi. Chúng tôi không tự chủ cho mình được. Chúng tôi sống ở nhà, tĩnh lặng, gò bó, và lệ thuộc vào tình cảm của mình. Thanh niên các anh bắt buộc phải nỗ lực. Các anh luôn có một nghề, những mục tiêu muốn theo đuổi, những công việc làm ăn nào đấy nhằm nhanh chóng mang các anh trở về với thực tại, và cũng có việc bận rộn và thay đổi nhằm giảm nhẹ những ấn tượng.
- Dù cô cho rằng thế gian luôn gây ra những điều ấy cho đàn ông (mà tôi không cho như thế), điều này không áp dụng cho Benwick. Anh ấy không bắt buộc phải nỗ lực. Hòa bình đã đưa anh ấy trở về đất liền đúng lúc, và từ lúc đó anh vẫn sống với chúng tôi, dưới mái gia đình nhỏ bé của chúng tôi.
Anne nói:
- Đúng, đúng thật, tôi đã không nghĩ ra, nhưng bây giờ chúng ta sẽ nói gì, hở Đại tá Harville? Nếu thay đổi không xuất phát từ những tình huống bên ngoài thì phải là từ nội tại. Đấy hẳn là bản chất, bản chất theo tự nhiên của đàn ông, vốn đã tạo ra hoàn cảnh cho Đại tá Benwick.
- Không, không, không phải là bản chất theo tự nhiên của đàn ông. Tôi không cho rằng bản chất đàn ông kém bản chất phụ nữ ở chỗ thiếu chung thủy, thường quên người mình đang yêu hoặc đã yêu. Mà tôi tin điều ngược lại. Tôi tin nơi sự tương đồng thực sự giữa thể chất và tinh thần của chúng ta; tôi tin rằng nếu thể chất chúng ta mạnh thì tinh thần cũng mạnh, có năng lực chịu đựng những khó khăn gian khổ nhất và vượt qua sóng gió mạnh mẽ nhất.
Anne đáp:
- Tinh thần các anh có thể mạnh, nhưng cũng với sự tương đồng về tinh thần, cho phép tôi nhận định là tinh thần phụ nữ chúng tôi mềm mỏng hơn. Đàn ông mạnh hơn phụ nữ nhưng không sống lâu bằng, và đấy chính là điểm giải thích ý tưởng của tôi về bản chất con người khi yêu. Không, sẽ không quá khó đối với các anh nếu thực tế khác đi. Đúng là các anh phải chống chọi với những khó khăn, mất mát và bất lợi. Các anh luôn phải làm việc tận lực, phơi mình trước mọi rủi ro và nhọc nhằn. Gia đình, đất nước, người thân yêu đều ở xa. Thời gian, sức khỏe, cuộc sống đều không phải dành riêng cho các anh. Quả là khổ (giọng run run) nếu lại cộng thêm tình cảm phụ nữ vào những điều ấy.
- Chúng ta sẽ không bao giờ đạt đồng thuận ở điểm này.
Đại tá Harville bị ngắt lời vì một tiếng động nhẹ khiến cho hai người chú ý đến Đại tá Wentworth vốn. Tiếng động không gì hơn là do cây bút của anh xuống sàn, nhưng Anne ngạc nhiên thấy anh ở gần bên mình hơn là cô đã nghĩ. Cô cũng ngờ rằng cây bút rơi là do anh lắng nghe hai người, nhưng cô không nghĩ anh có thể bị bắt gặp.
Đại tá Harville hỏi:
- Anh viết xong lá thư chưa?
- Chưa, còn vài dòng. Tôi sẽ xong trong năm phút nữa.
- Không nên vội vì tôi. Khi anh sẵn sàng thì tôi cũng sẵn sàng. Tôi đang thả neo chắc chắn ở đây (mỉm cười với Anne), có hậu cần đầy đủ, không thiếu gì. Không vội vàng chờ tín hiệu. Này, cô Elliot à (hạ thấp giọng), như tôi đã nói ta sẽ không bao giờ đồng thuận, tôi nghĩ là ở điểm này. Có lẽ không đồng thuận giữa đàn ông và phụ nữ. Nhưng theo những gì tôi thấy thì tất cả lịch sử đi ngược với cô - tất cả các mẩu truyện, thi ca và văn xuôi. Nếu có trí nhớ tốt như Benwick thì tôi có thể nêu ra ngay năm mươi câu trích dẫn để biện minh cho luận cứ của tôi, và trong đời mình, những quyển sách tôi đọc đều nói về tính thiếu nhất quán của phụ nữ. Nhiều bài hát và nhiều câu ngạn ngữ nói về tính thiếu chung thủy của phụ nữ. Nhưng có lẽ cô sẽ biện luận rằng tất cả bài hát và ngạn ngữ này đều do đàn ông viết ra.
- Có lẽ tôi sẽ nói thế. Vâng, vâng, xin anh vui lòng đừng trích dẫn những ví dụ trong sách. Đàn ông được lợi điểm hơn so với phụ nữ khi kể lại câu chuyện của mình. Nền giáo dục phần lớn là dành cho đàn ông; cây bút nằm trong tay đàn ông. Tôi thấy sách không minh chứng được gì cả.
- Nhưng làm thế nào chúng ta minh chứng được điều gì?
- Chúng ta sẽ không bao giờ minh chứng được. Chúng ta không bao giờ mong minh chứng được gì cho khía cạnh ấy. Đấy là sự khác biệt giữa những ý kiến vốn không chấp nhận chứng cứ. Có lẽ mỗi người trong chúng ta bắt đầu với một ít thiên kiến đối với giới bên kia, và dựa trên thiên kiến ấy mà tạo dựng mọi tình huống thuận lợi cho mình như đã xảy ra trong nhóm của mình. Nhiều tình huống (có lẽ chính những trường hợp làm tôi chú ý nhất) được nêu lên mà không đủ tin cậy, hoặc không nói ra được điều phải nói.
Với cảm xúc mạnh, Đại tá Harville thốt lên:
- À há! Ước gì tôi có thể nói cho cô hiểu người đàn ông đau khổ như thế nào khi chia tay vợ con, đôi mắt theo con tầu đưa vợ con về cho đến khi con tầu khuất bóng, rồi quay đi mà nhủ thầm "Có Trời mới biết liệu chúng ta sẽ gặp lại nhau hay không!" Và rồi, ước gì tôi giúp cô thấu hiểu tâm tư anh ta bừng sáng như thế nào khi trở về nhà mong muốn gặp lại vợ con, có lẽ sau mười hai tháng vắng mặt, và khi về đến căn cứ anh ta dự trù bao lâu nữa mới đón được vợ con đến, giả vờ tự lừa dối mình mà nói "Vào ngày ấy họ mới đến được" nhưng cùng lúc mong vợ con đến sớm hơn nửa ngày, mong được thấy họ cuối cùng đã đến, như thể Ơn Trên chắp cho họ đôi cánh để càng đến sớm hơn nhiều tiếng đồng hồ! Ước gì tôi có thể giãi bày với cô tất cả điều này, tất cả những gì mà người đàn ông có thể chịu đựng và thực hiện, và những vinh quang phải tạo ra, để làm giầu cuộc sống anh ta! Cô biết đấy, tôi chỉ nói về những người có con tim!
Anh đưa tay nén con tim mình với đầy xúc cảm.
Anne hồ hởi nói:
- Tôi muốn tỏ ra công tâm với tất cả cảm nhận của anh và của những người như anh. Lạy Trời cho tôi đừng đánh giá thấp tình cảm nồng nàn và chân thật của bất cứ ai! Nếu hàm hồ cho rằng chỉ phụ nữ mới có tình cảm và sự chung thủy thì tôi đáng bị khinh thường. Không đâu, tôi tin đàn ông các anh có khả năng làm mọi việc lớn lao và tốt đẹp trong cuộc sống hôn nhân. Tôi tin các anh đủ sức cho những nỗ lực quan trọng và cho những chịu đựng trong gia đình, ngày nào mà - nếu tôi được phép diễn tả như thế này - ngày nào mà các anh còn có mục đích. Ý tôi nói là ngày nào mà người phụ nữ các anh yêu còn sống, và sống vì các anh. Tất cả đặc ân mà tôi cầu xin cho phái nữ mình (không phải đáng ganh tị lắm, nên anh không cần khát khao) là được yêu thương bền lâu, khi mà sự hiện hữu cuộc đời hoặc hy vọng đã tan biến.
Cô không thể nói gì thêm: con tim cô đã đầy ứ, hơi thở bị nghẹn lại.
Đại tá Harville đặt bàn tay lên cánh tay cô, nói một cách quý mến:
- Cô có tâm hồn cao quý. Tôi không tranh cãi với cô. Và khi tôi nghĩ đến Benwick thì cổ họng tôi thắt lại.
Những người khác kêu đến hai người. Bà Croft chuẩn bị ra về, nói:
- Này, Frederick; chị nghĩ em và chị phải chia tay nhau. Chị trở về nhà, còn em có việc với bạn em. Tối nay tất cả chúng ta sẽ gặp lại (quay sang Anne) trong buổi họp mặt ở nhà cô. Hôm qua chúng tôi nhận được thiệp mời của chị cô, và tôi nghĩ Frederick cũng nhận được một thiệp tuy tôi không trông thấy. Frederick à, cũng như những người khác, em sẽ không bận bịu gì, phải không?
Đại tá Wentworth đang vội vã gấp lại phong thư, hoặc không thể hoặc không muốn trả lời đầy đủ. Anh nói:
- Vâng, đúng thế. Chúng ta chia tay ở đây, nhưng Harville và em sẽ đi sau chị, tức là Harville à, khi anh sẵn sàng thì nửa phút sau tôi cũng sẵn sàng. Tôi biết anh sẽ thấy mừng mà xong công việc. Tôi sẽ xong trong nửa phút.
Bà Croft từ giã.
Sau khi nhanh chóng dán phong bì, Đại tá Wentworth đã sẵn sàng, thậm chí với vẻ vội vã, nôn nóng muốn đi ngay. Anne không biết phải hiểu ra sao. Đại ta Harville nói "Chào cô! Xin Ơn Trên ban phước cho cô!", nhưng Đại tá Wentworth không nói lời nào, không nhìn đến cô! Anh bước ra khỏi phòng mà không nhìn cô!
Tuy nhiên, khi cô vừa bước đến gần chiếc bàn nơi anh đã ngồi biết, thì có tiếng bước chân người; cánh cửa mở ra, đấy chính là anh. Anh cất tiếng xin lỗi, chỉ vì anh bỏ quên đôi găng tay, rồi bước đến bàn viết, rút ra một lá thư dưới những tờ giấy ngổn ngang, đặt trước mặt Anne với ánh mắt cầu khẩn. Rồi anh vội vã nhặt đôi găng tay, lại đi ra ngoài trước khi bà Musgrove nhận ra anh làm gì: hành động chớp nhoáng!
Sự thay đổi sâu xa trong Anne khó diễn tả thành lời. Lá thư, với tên người nhận khó đọc, được viết cho "Cô A.E", hiển nhiên cũng là lá thư mà anh đã vội vã gấp lại. Trong khi giả vờ viết cho Đại ta Benwick, anh đã viết cho cô! Tất cả những gì thế gian này có thể làm cho cô tùy thuộc vào nội dung của lá thư ấy. Điều gì cũng là có thể; bất cứ điều gì cũng bị thách thức hơn là nỗi kinh ngạc. Bà Musgrove sắp xếp ít công việc ở trước bàn của bà. Cô tin bà sẽ không làm phiền đến mình, rồi buông mình xuống chiếc ghế mà anh đã ngồi lúc trước để viết thư. Đôi mắt cô nuốt lấy những dòng sau:
Anh không thể nào giữ im lặng được nữa. Anh muốn nói với em theo cách thức trong tầm tay anh. Em đã làm tâm hồn anh tan nát. Anh nửa đau khổ, nửa hy vọng. Đừng nói với anh rằng anh đã quá muộn, rằng những tình cảm quý giá kia đã mất đi vĩnh viễn. Anh lại muốn dâng hiến mình cho em với con tim dành cho em trọn vẹn hơn là khi em làm nó tan vỡ, tám năm rưỡi trước. Đừng cho rằng đàn ông chóng quên hơn phụ nữ, rằng tình yêu của đàn ông sớm phai nhạt. Anh không yêu ai ngoài em. Anh đã có thể thiếu công tâm, anh đã có thể yếu đuối, phẫn uất, nhưng không bao giờ thiếu chung thủy. Chỉ có em mới khiến cho anh đi đến Bath. Chỉ vì em mà anh đã suy nghĩ và đặt kế hoạch. Em không thấy thế hay sao? Lẽ nào em không hiểu những ước vọng của anh? Nếu nhận biết được tình cảm của em thì anh đã không chờ đợi trong mười ngày qua, vì anh nghĩ em đã thấu hiểu tình cảm của anh. Anh khó mà viết được. Mỗi lúc anh đều nghe điều gì đấy khiến cho anh bị choáng ngợp. Em hạ thấp giọng, nhưng anh có thể nhận ra tinh thần ngôn từ của em khi tinh thần ấy bị mất hút giữa những người khác. Em là người quá tốt, quá xuất sắc! Đúng thật là em đã công tâm với đàn ông bọn anh. Đúng thật là em đã tin rằng đàn ông có tình cảm chân thật và thủy chung. Hãy tin rằng tình cảm ấy là nồng nàn, chung thủy nhất, nơi con người của F.W.
Anh sẽ đi mà không chắc chắn về số phận mình; nhưng ở nơi này hoặc nơi khác anh sẽ trở về, hoặc đi theo em, ngay khi có thể được. Chỉ một câu nói, một ánh mắt, cũng đủ để quyết định liệu anh có nên đến nhà bố em tối hôm nay, hoặc là chẳng bao giờ đến nữa.
Không thể nào tĩnh tâm lại nhanh chóng với một lá thư như thế. Nửa tiếng đồng hồ một mình suy ngẫm có thể giúp cho cô ổn định tinh thần, nhưng bây giờ chỉ có mười phút trôi qua kể từ khi anh bước vào, và trong khung cảnh này cô khó mà tĩnh tâm được. Thay vào đấy, mỗi thời khắc đều mang đến giao động mới. Đấy là niềm hạnh phúc ngập tràn. Và trước khi cô vượt qua đợt xúc cảm ban đầu thì Charles, Mary và Henrietta cùng bước vào.
Cần thiết phải cố gắng giữ tư thái thường ngày, nhưng sau một lúc cô không giữ được nữa. Cô không nghe ra ai nói những gì, nên phải xin kiếu. Lúc này mọi người thấy cô trông như đau yếu nặng, cảm thấy bị sốc và tỏ ra quan ngại, nhưng không làm được việc gì cả nếu cô không cho ý kiến. Tình thế thật rầy rà. Mọi người chỉ cần đi ra ngoài và để cho cô yên tĩnh một mình thì cô hẳn sẽ ổn; nhưng tất cả cứ đứng chung quanh cô thì thật là phiền phức. Trong nỗi tuyệt vọng, cô biết mình sẽ trở về nhà.
Bà Musgrove kêu lên:
- Tất nhiên rồi cô à, về nhà ngay đi và bảo trọng để giữ sức khỏe cho tối nay. Ước gì Sarah có ở đây để chăm sóc cô, nhưng tôi còn không chăm sóc được tôi nữa là. Này Charles, bấm chuông gọi xe. Cô ấy không nên đi bộ.
Nhưng cỗ xe không thể nào giúp được. Còn tệ hơn nữa! Cô không chịu được với ý nghĩ bị mất cơ hội nói lên hai tiếng với Đại tá Wentworth khi cô thầm lặng, một mình đi lên thị trấn (mà cô tin chắc sẽ gặp được anh). Cô cương quyết từ chối cỗ xe. Vì bà Musgrove chỉ nghĩ đến một loại đau yếu, chỉ đến khi nỗi lo lắng của bà được xoa dịu, rằng trong trường hợp này cô không bị té ngã, rằng lúc gần đây Anne không hề trượt chân và dập đầu, rằng bà được hoàn toàn thuyết phục không có vụ té ngã, thì bà mới chịu vui vẻ từ giã cô và mong cô khỏe lại vào buổi tối.
- Bà ạ, tôi e đã chưa được thông hiểu. Xin bà nhắc với các anh là tối hôm nay chúng tôi mong được đón tiếp cả đoàn. Tôi e đã có nhầm lẫn, nên tôi nhờ bà xác nhận với Đại tá Harville và Đại tá Wentworth rằng chúng tôi hy vọng sẽ gặp cả hai anh.
- Tôi tin là đã có thông hiểu. Đại tá Harville chỉ có một ý nghĩ là tham dự.
- Thật thế à? Nhưng tôi đã e sợ, và bây giờ tôi phải xin lỗi. Xin bà hứa sẽ nhắc lại cho hai anh, nhé? Tôi nghĩ sáng nay bà sẽ gặp lại hai anh. Xin bà hứa với tôi.
- Nếu cô muốn thế, thì tôi xin hứa. Này Charles, nếu con gặp Đại tá Harville bất kỳ nơi nào thì chuyển lời nhắn của cô Anne. Nhưng cô ạ, cô không cần lo. Đại tá Harville đã có ý định tham dự, tôi có thể nói thay anh ấy như thế; còn Đại tá Wentworth cũng vậy, tôi dám nói chắc.
Anne không làm gì khác hơn được, nhưng con tim cô tiên đoán một sự bất hạnh nào đấy sẽ gây hại đến hạnh phúc của mình. Tuy nhiên, chuyện này không thể kéo dài lâu. Cho dù anh không đến Khu phố Camden, cô vẫn có thể nhờ Đại tá Harville nhắn một câu mà qua đó anh hiểu được ý cô. Lại thêm một khoảnh khắc lo âu xảy đến. Vì nỗi quan ngại và lòng tử tế đối với cô mà Charles muốn đưa cô về nhà; không gì ngăn cản anh được. Việc này gần như là có ác ý. Nhưng cô không thể tỏ ra vô ơn mãi; anh đã hy sinh cái hẹn ở hiệu sửa súng để giúp đỡ cô. Thế là cô lên đường cùng anh, với cảm nhận biết ơn lộ ra ngoài mặt.
Hai người đang đên trên Phố Union thì có tiếng bước chân gấp rút phía sau, một âm thanh quen thuộc, rồi cô nhận ra Đại tá Wentworth. Anh tiến đến gần hai người nhưng không nói gì cả, như thể anh lưỡng lự giữa việc gia nhập hai người hay đi tiếp một mình, nên anh chỉ nhìn cô. Anne có thể giữ bình tĩnh mà đáp nhận ánh mắt anh - ánh mắt không cho thấy lòng căm ghét. Đôi má lúc trước nhợt nhạt giờ đã ửng hồng, và những lưỡng lự trong khoảnh khắc giờ đã được quyết định. Anh bước đi bên cô.
Chợt nhớ ra một việc, Charles nói:
- Đại tá Wentworth, anh đi đường nào? Chỉ đi theo Phố Gay hay xa hơn lên thị trấn?
Tỏ ra ngạc nhiên, Đại tá Wentworth đáp:
- Tôi không chắc.
- Anh có đi đến Betmont không? Có đi đến gần Khu phố Camden không? Bởi vì, nếu thế, tôi không ngại gì mà nhờ anh thế chỗ tôi, để cho Anne mượn cánh tay anh cho đến cửa nhà bố cô ấy.
Không thế nào có lời phản đối. Chỉ có sự sốt sắng đúng cách , sự ưng thuận chiều lòng mà mọi người có thể nhìn thấy, những nụ cười ngự trị và những tâm tư nhảy múa trong niềm vui sướng riêng tư. Trong nửa phút, Charles lại quay về phía cuối phố Union, và hai người bước bên nhau. Rồi hai người bắt đầu ngôn từ trao đổi để chọn con đường cho một buổi đi dạo tương đối an bình và xa lánh đám đông, nơi cuộc đối thoại làm cho thời khắc này trở thành một ân phúc, và chuẩn bị cho sự trường tồn mà những suy ngẫm hạnh phúc về tương lai có thể ban tặng.
Rồi hai người lại trao đổi cho nhau những cảm nghĩ và ước hẹn vốn một thời có vẻ như đã đảm báo mọi mặt nhưng tiếp theo là nhiều, nhiều năm cách chia và lạnh nhạt. Hai người lại nói về quá khứ, có lẽ trong niềm hạnh phúc sắc sảo hơn khi tái hợp so với thuở ban đầu, lần này hòa dịu hơn, nhiều thử thách hơn, kiên quyết hơn khi mỗi người nhận biết tính cách, sự thật và tình yêu thương của người kia; bình đẳng hơn để hành động, chính đáng hơn trong hành động.
Khi chầm chậm bước lên con dốc thoai thoải, hai người không màng gì đến đám đông chung quanh, cũng không trông thấy những chính trị gia đang thơ thẩn, những chủ cửa hiệu đang tất bật, những cô gái đang làm mê đắm người tình, những bảo mẫu và trẻ em. Hai người chỉ đắm mình vào những hồi tưởng, những cảm nhận sâu sắc lẫn nhau, và đặc biệt trong những lời trần tình vừa mới đưa ra cách đây không lâu, vốn thấm thía khôn nguôi. Tất cả những biến động trong tuần lễ vừa qua đều được ôn lại; còn những biến động ngày hôm qua và ngay hôm nay thì hầu như không dứt.
Cô đã không nhầm lẫn về anh. Nỗi ghen tức đối với anh Elliot, nỗi nghi ngại, nỗi dằn vặt luôn đè nặng tâm tư anh. Không bao giờ có ai khác chiếm vị trí của cô. Thậm chí anh không bao giờ tin có người nào ngang với cô. Anh phải nhìn nhận rằng mình chung thủy trong tiềm thức, không phải thế, mà là chung thủy không có chủ ý. Đã có lần anh muốn quên cô, và tin rằng mình đã quên được. Anh đã tưởng tượng mình hờ hững trong khi anh chỉ cảm thấy tức giận. Anh đã không công tâm với những phẩm chất của cô chỉ vì anh quá khổ sở do những phẩm chất ấy. Tính cách của cô bây giờ gắn chặt trong tâm tưởng anh như chính đấy là sự toàn vẹn, duy trì một tố chất đáng yêu nhất cho sự chịu đựng và khoan hòa; nhưng anh phải công nhận rằng chỉ ở Uppercross anh mới biết tỏ ra công tâm với cô, và chỉ ở Lyme anh mới thông hiểu chính con người mình. Ở Lyme, anh đã nhận được nhiều bài học. Việc anh Elliot ngưỡng mộ cô thoáng qua đã đánh thức anh, và những cảnh tượng ở Cobb và ở nhà Đại tá Harville đã cho thấy cô là vượt trội.
Khi thân thiết với Louisa Musgrove (do tự ái trong tức giận), anh vẫn nghĩ rằng chuyện này không đi đến đâu cả, rằng anh đã không quan tâm và không thể quan tâm đến Louisa; dù cho đến ngày ấy, cho đến suy ngẫm tiếp theo đó, anh đã không hiểu sự toàn vẹn trong tâm hồn mà nếu đem so sánh với Louisa là khập khiễng, và đã không hiểu được con người không ai ngang bằng đã ám ảnh anh đến thế nào. Về điểm này, anh đã biết phân biệt giữa sự kiên định của nguyên tắc và tính ương ngạnh của ý chí cá nhân; giữa hành động táo bạo thiếu suy nghĩ và quyết tâm của một tinh thần có tự chủ. Về điểm này, anh đã nhìn thấy mọi điều để tôn quý thêm người phụ nữ mà mình đã đánh mất, rồi bắt đầu ân hận về thói kiêu hãnh, thói dại dột, thói điên rồ trong cơn oán hận vốn đã khiến cho anh không chịu nỗ lực dành lại cô khi có cơ hội.
Từ lúc ấy, anh càng thêm ân hận. Anh chỉ mới thoát khỏi nỗi kinh hoàng và cắn rứt ít ngày sau tai nạn của Louisa, chỉ mới bắt đầu cảm thấy mình hồi sinh thì mới nhận ra bản thân mình, tuy còn hiện diện trên đời nhưng không được tự do.
Anh nói:
- Anh thấy Harville xem anh đã gắn bó yêu đương rồi! Cả Harville và vợ anh ấy đều tin chắc về tình cảm giữa hai người. Anh ngạc nhiên và bị sốc. Xét theo một tầm mức, anh có thể phủ nhận ngay việc này, nhưng rồi, khi anh bắt đầu suy diễn rằng những người khác hẳn cũng nghĩ như thế - gia đình cô ấy, mà không phải, chính bản thân cô ấy - thì anh không còn giữ tự chủ cho mình được nữa. Anh sẽ là của cô ấy nếu cô ấy muốn. Anh đã không phòng bị cho mình. Trước đấy anh đã không suy nghĩ nghiêm túc. Anh đã không suy xét rằng khi lâm vào sự thân thiết quá mức thì hậu quả sẽ là tồi tệ theo nhiều cách, và rằng anh không nên tìm cách gắn bó với một trong hai cô, với rủi ro đi đến một quan hệ khó chịu, để thử xem có hậu quả xấu hay không. Anh đã sai lầm rất nặng, và phải gánh chịu hậu quả.
Tóm lại, khi đã quá muộn anh mới nhận ra rằng mình đã bị vướng víu, rằng chính vì nghĩ mình đã không quan tâm gì đến Louisa mà anh tự xem mình bị trói buộc vào cô ấy, nếu tình cảm của cô đối với anh là như vợ chồng Harville đã nghĩ. Điều này khiến cho anh phải rời Lyme mà đi nơi khác để chờ đợi cô bình phục. Bằng bất cứ giá nào anh lấy làm vui mà dập tắt bất kỳ cảm nhận hoặc ức đoán về cô. Vì thế, anh đi đến nhà người anh, dự định lưu lại đây một thời gian rồi mới trở về Kellynch và sẽ hành xử tùy theo tình huống đòi hỏi.
Anh nói:
- Anh ở với Edward trong sáu tuần và thấy anh ấy hạnh phúc. Anh không có được niềm vui nào khác. Anh không xứng đáng có niềm vui nào cả. Anh ấy đặc biệt hỏi thăm em, thậm chí hỏi em có thay đổi gì về cá nhân hay không, có phần suy đoán rằng trong con mắt anh thì em không bao giờ thay đổi.
Anne mỉm cười, và bỏ qua chuyện này. Một sự khờ khạo quá đáng yêu nên cô không trách móc. Quả là điều đặc biệt đối với một phụ nữ mà tin chắc rằng ở tuổi hai mươi tám cô vẫn chưa mất đi nét quyến rũ của tuổi trẻ lúc trước. Giá trị của lời khen tặng như thế càng có ý nghĩa khó tả đối với Anne khi so sánh với những ngôn từ trước, và cảm nhận đấy là kết quả chứ không phải là nguyên nhân cho tình cảm của anh đối với cô thức tỉnh.
Anh đã lưu lại Shropshire, than thở về sự mù quáng do tính kiêu hãnh của mình và về những vấp váp trong các toan tính của mình, cho đến khi anh được giải thoát khỏi Louisa qua tin đáng kinh ngạc và đáng vui là cô đã hứa hôn với Benwick. Anh nói:
- Đến đây là chấm dứt nỗi khổ tồi tệ nhất cho anh, vì bây giờ anh có thể đặt mình vào cảnh ngộ hạnh phúc; anh có thể chủ động; anh có thể làm điều gì đấy. Nhưng thật là chán ngán khi phải chờ đợi lâu đến thế, và cứ chờ đợi chuyện xấu. Chỉ trong vòng năm phút, anh tự nhủ: Ngày thứ Tư, mình phải đi Bath. Và thế là anh đi. Liệu có được tha thứ không khi nghĩ đáng công mà đi? Và đi với hy vọng nào đấy? Có lẽ giống như anh, em vẫn còn giữ tình cảm trong quá khứ, và anh là niềm cổ vũ. Anh vẫn luôn nghĩ có những người khác yêu và theo đuổi em người, nhưng ước gì anh biết chắc chắn em đã từ chối ít nhất một người tạo ấn tượng tốt hơn anh, và chẳng đặng đừng mà anh thường tự hỏi "Mình có hy vọng gì không?"
Cuộc gặp gỡ giữa hai người ở phố Milsom có nhiều điều để kể lể, nhưng buổi hòa nhạc càng có thêm nhiều. Có vẻ như buổi tối ấy gồm những khoảnh khắc nhạy cảm. Khoảnh khắc cô bước đến trong Phòng Bát giác để bắt chuyện với anh, khoảnh khắc anh Elliot xuất hiện và kéo cô đi, và một, hai khoảnh khắc kế tiếp, đánh dấu hy vọng hồi phục hoặc tuyệt vọng dâng cao, đều được hai người sôi nổi nhắc đến.
Anh thốt lên:
- Nhìn em giữa những người không ưa thích gì anh; nhìn anh họ của em ngồi kề bên em, nói nói cười cười, và nhận ra tất cả những điều kiện xứng đôi vừa lứa giữa hai người! Xem đấy là niềm mong ước của tất cả những người vốn muốn gây ảnh hưởng tới em! Ngay cả nếu tình cảm của em còn do dự hoặc thờ ơ, lại thấy anh ta nhận được những sự ủng hộ mạnh mẽ đến thế! Liệu chừng ấy có đủ đến khiến cho anh tỏ ra ngốc nghếch hay không? Làm thế nào anh ngắm nhìn mà không đau khổ được? Có phải cảnh tượng người ngồi phía sau em, có phải hồi ức về quá khứ, nhận ra tầm ảnh hưởng của bà, dấu ấn không phai nhạt và không dễ thay đổi của sự thuyết phục ngày xưa - có phải tất cả đều chống lại anh hay không?
Anne đáp:
- Đáng lẽ anh phải phân biệt. Bây giờ anh không nên nghi ngờ em; tình huống đã khác xưa, và tuổi đời em cũng đã khác! Nếu có lúc em sai lầm mà chịu bị thuyết phục, xin anh nhớ rằng sự thuyết phục ấy là giúp cho em an toàn chứ không phải tránh cho em rủi ro. Khi chịu sự thuyết phục em nghĩ đấy là bổn phận, nhưng bây giờ không ai kêu gọi đến bổn phận. Nếu em cưới một người hờ hững với em, thì mọi rủi ro sẽ xảy ra và mọi bổn phận bị vi phạm.
Anh đáp:
- Có lẽ anh phải biện luận như thế, nhưng anh không biện luận được. Theo thông tin mới nhất mà anh nhận được thì anh vẫn không biết tình cảm của em ra sao. Anh không thể hành động dựa theo tính cách ấy; nó đã bị áp chế, đã bị chôn vùi, đã biến mất trong những cảm nghĩ ngày xưa mà anh đã trở nên khôn ngoan hơn theo từng năm. Anh chỉ nghĩ về em như là người đã chịu bị áp chế, người đã từ bỏ anh, người đã chịu ảnh hưởng nơi bất kỳ ai chứ không nơi anh. Anh đã gặp lại em cùng với người đã dẫn dắt em trong cái năm khổ sở đó. Anh không thấy lý do mà tin rằng bây giờ bà ấy có ít uy quyền hơn. Thêm vào đấy là thói quen không dời đổi.
Anne nói:
- Đáng lẽ em phải nghĩ thái độ của em đối với anh là đủ để tránh cho anh những điều ấy.
- Không, không! Thái độ của em có thể chỉ là tính khoan hòa từ ước hẹn của em với một người khác. Anh đã xa em mà tin như thế, nhưng rồi anh muốn gặp lại em. Sáng nay, anh tập trung tinh thần và nghĩ mình vẫn còn động lực mà lưu lại nơi đây.
Cuối cùng, Anne lại trở về nhà, cảm thấy hạnh phúc hơn là bất kỳ ai trong ngôi nhà đó có thể tưởng tượng ra. Tất cả những kinh ngạc, hồi hộp và đau đớn trong buổi sáng đã được hóa giải sau cuộc trò ch.uyện ấy. Cô bước trở vào ngôi nhà với tâm trạng hạnh phúc như thể tìm thấy một hạt sạn trong những nỗi e sợ nhất thời mà không thể nào lâu bền. Một khoảng thời gian suy tư nghiêm túc và biết ơn là sự sửa đổi tốt nhất cho mọi điều trong niềm sướng thỏa vốn đạt được qua nhiều nỗ lực. Cô đi vào phòng mình, cảm thấy thêm vững vàng và can đảm với lòng cảm kích về niềm vui của mình.
Màn đêm buông xuống, đèn trong các phòng khách bật sáng, mọi người tề tựu. Đấy chỉ là những người chơi bài, đấy chỉ là pha trộn giữa những người chưa bao giờ gặp nhau lúc trước và những người đã gặp nhau thường xuyên; chỉ là buổi họp mặt thông thường, quá đông nên không thể nói chuyện riêng tư, quá nhỏ nên hoạt động không đa dạng; nhưng Anne chưa bao giờ thấy buổi tối trôi qua nhanh như thế. Rạng rỡ và xinh xắn trong cảm xúc và hạnh phúc, được chiêm ngưỡng hơn là cô nghĩ hoặc màng đến, cô có cảm nghĩ vui tươi và rộng lượng đối với mọi người chung quanh mình.
Anh Elliot có mặt ở đấy; cô tránh né, nhưng thấy thương hại anh. Vợ chồng Wallis, cô lấy làm vui trong sự thông hiểu hai người. Phu nhân Dalrymple và cô Carteret - chẳng bao lâu hai người này sẽ là thân nhân vô thưởng vô phạt của cô. Cô không màng đến chị Clay, và không có gì phải đỏ bừng mặt trong cách cư xử công khai của ông bố và chị cô. Với nhà Musgrove, cuộc trò chuyện diễn ra một cách vui vẻ và thoải mái. Với Đại tá Harville, cuộc tiếp xúc đầy nghĩa tình như giữa anh và em gái. Với Phu nhân Russell, cố gắng trò chuyện rồi vui vẻ mà ngắt ngang. Với ông bà Đô đốc Croft, mọi việc đều diễn ra trong tình thân mật lạ lùng và quan tâm nồng hậu, thêm ý thức để che giấu. Còn với Đại tá Wentworth, một vài khoảnh khắc trao đổi liên tục tiếp nối, luôn hy vọng có thêm trao đổi, luôn nhận biết sự hiện diện của anh.
Trong một cuộc trao đổi ngắn như thế, mỗi người ra vẻ như ngưỡng mộ các loại cây được trồng trong nhà kính, mà cô nói:
- Em đã nghĩ về quá khứ và cố công minh phán xét việc nào đúng và việc nào sai. Em thấy về phần mình, và em nghĩ rằng mình đúng, cho dù em khổ sở, rằng em hoàn toàn đúng khi được dẫn dắt bởi một người mà anh sẽ mến hơn là bây giờ. Đối với em, bà ấy giống như là một người mẹ. Nhưng xin anh đừng hiểu lầm em. Em không có ý nói rằng bà ấy đã không sai lầm trong lời khuyên bảo của bà. Có lẽ đấy là một trong những trường hợp mà lời khuyên bảo trở nên đúng hay sai là tùy vào sự kiện quyết định. Còn về phần mình, chắc chắn là trong bất kỳ trường hợp tương tự nào, em sẽ không bao giờ đưa ra lời khuyên bảo như thế. Nhưng em có ý nói rằng em đã đúng khi nghe theo bà, rằng nếu em làm khác đi thì em hẳn đã khổ sở hơn khi tiếp tục mối quan hệ so với khi chấm dứt, bởi vì em khổ sở trong lương tri. Bây giờ, xét theo cảm quan trong bản chất con người thì em không có gì tự trách mình, và nếu em không có lỗi lắm thì ý thức về bổn phận không phải là điều tệ hại đối với phụ nữ.
Anh nhìn cô, nhìn qua Phu nhân Russell, rồi lại nhìn cô, trả lời như là cách biện luận bình tĩnh:
- Có hy vọng đến lúc bà ấy được tha thứ, nhưng lúc này thì chưa. Anh mong chẳng bao lâu mình sẽ vị tha đối với bà ấy. Nhưng anh cũng đang nghĩ nhiều về quá khứ, và một câu hỏi tự bộc phát, đấy là: ngoài bà ấy còn có người nào khác chống đối anh không? Chính là bản thân anh. Hãy nói cho anh biết, khi anh trở về nước vào năm tám 2, với ít nghìn bảng và được điều đến chiếc Laconia, nếu lúc ấy anh biên thư cho em thì em trả lời không? Tóm lại, liệu lúc ấy em có chịu nối lại tình cảm hay không?
Cô lặp lại:
- Em có chịu hay không!
Nhưng giọng nói của cô cho thấy sự khẳng định.
Anh thốt lên:
- Trời ơi! Em chịu! không phải là anh không nghĩ đến điều này hoặc không mong mỏi vì như thế thành tựu của anh sẽ là mỹ mãn; nhưng chỉ vì anh kiêu hãnh, quá kiêu hãnh mà không muốn hỏi. Anh đã không hiểu được em. Anh nhắm mắt lại mà không chịu hiểu em, không tỏ ra công tâm với em. Chính vì hồi tưởng này mà anh phải tha thứ cho mọi người trước khi tha thứ chính mình. Đáng lẽ không mất thêm sáu năm chia cách và khổ sở. Đấy cũng là nỗi đau mà anh chưa hề trải qua trước đây. Anh đã quen mãn nguyện khi tin mình xứng đáng với mọi ân phúc. Anh đã đánh giá con người mình dựa theo những khổ nhọc trong danh dự và những phần thưởng đúng lý.
Anh nói tiếp, với nụ cười:
- Giống như nhiều người giỏi trong lực lượng trù bị, anh phải gắng trấn áp tâm tư theo vận may của mình. Anh phải học cách tỏ ra hạnh phúc hơn là mình đáng hưởng hạnh phúc. -------------------------------- 1Scheherazade: nhân vật chính trong truyện Nghìn lẻ một đêm, mỗi tối kể cho nhà vua một câu chuyện hấp dẫn nhưng dở dang, khiến cho nhà vua vì muốn nghe tiếp câu chuyện mà cho cô sống thêm một ngày chứ không muốn muốn giết cô theo lời hăm dọa, và cứ thế cho đến một nghìn lẻ một đêm thì nhà vua bỏ ý định. 2Năm tám: năm 1808, hai năm sau khi hai người xa nhau.
Ai còn nghi ngờ gì về những chuyện xảy ra tiếp theo sau? Bất kỳ đôi lứa nào đã quyết định trong đầu sẽ kết hôn với nhau thì chắc chắn sẽ kiên trì đi đến mục đích, dù có nghèo, hoặc khinh xuất, hoặc cuối cùng khó mang lại kinh tế dư giả cho nhau. Kết luận theo cách này có lẽ là đạo lý không tốt, nhưng tôi tin đấy là sự thật. Nếu những đôi lứa ấy thành công, thì làm thế nào có ai chống đối Đại tá Wentworth và Anne Elliot - với lợi thế về tuổi đời chín chắn, ý thức về phải trái, tài sản độc lập? Thật ra, hai người đã không gặp trở ngại lớn, nhưng chỉ hơi buồn khi thiếu tình khoan hòa và nồng ấm. Ngài Walter không chống đối; riêng Elizabeth không làm gì tệ hại hơn là ra vẻ lạnh nhạt và thiếu quan tâm. Với hai mươi lăm nghìn bảng trong tay và vị thế khá trong quân nghiệp do phẩm chất và chiến tích, Đại tá Wentworth không phải là người hèn kém. Bây giờ anh được đánh giá là xứng đôi với con gái một tòng nam tước ngu xuẩn, tiêu xài phung phí - người đã không có đủ nguyên tắc hoặc lý trí để giữ mình ở địa vị mà Ơn Trên đã ban, người chỉ có thể trao cho con gái món hồi môn nhỏ nhoi là mười nghìn bảng.
Thật ra, dù ngài Walter không thương mến Anne và dù thói phù hoa của ông không được thỏa mãn để thật sự cảm thấy hạnh phúc, ông vẫn nghĩ cuộc hôn phối là tốt cho cô. Mặt khác, khi biết thêm về Đại tá Wentworth, gặp gỡ anh thường xuyên ban ngày và xem xét anh kỹ càng, ông có ấn tượng tốt về cá nhân anh, và nghĩ vẻ bề ngoài vượt trội của anh tương xứng với vị thế của cô. Tất cả những điều này, thêm cái tên nghe ấn tượng của, cuối cùng cho phép Ngài Walter hả dạ đặt bút ghi cuộc hôn phối của hai người vào quyển sách danh dự.
Chỉ có một cá nhân trong số những người thân quen, mà nếu chống đối có thể gây âu lo, là Phu nhân Russelll. Anne biết Phu nhân Russell hẳn phải lấy làm khó chịu khi hiểu ra và từ bỏ anh Elliot, rồi cố giao tiếp thật sự với Đại tá Wentworth và tỏ ra công tâm với anh. Bây giờ, Phu nhân Russell đã làm thế. Bà phải biết nhận ra rằng mình đã sai với đôi trẻ; rằng bà đã bị ảnh hưởng một cách nhầm lẫn bởi vẻ bề ngoài của cả hai; rằng vì phong thái của Đại tá Wentworth không phù hợp với những ý tưởng của bà mà bà đã quá vội cho rằng đấy là tính cách bốc đồng nguy hiểm; và rằng vì phong thái của anh Elliot làm bà hài lòng qua sự chừng mực và đúng đắn cùng sự lễ độ và khôn khéo mà bà đã quá vội chấp nhận cho rằng chắc chắn đấy là do những suy nghĩ đúng đắn và đầu óc chững chạc. Không còn việc gì khác cho Phu nhân Russell phải làm, ngoại trừ là bà phải nhìn nhận rằng mình đã sai trái hoàn toàn, rồi phải thành hình những ý tưởng và hy vọng mới.
Ý thức nhanh nhạy ở một vài phương tiện, nhận định đúng đắn về tư cách con người, tóm lại là sự sắc sảo theo tự nhiên mà kinh nghiệm của những người khác không bì kịp, thì Phu nhân Russell không có đủ thiên bẩm để thông hiểu như cô bạn trẻ của bà. Nhưng bà là một phụ nữ rất tốt bụng: trong khi mục đích thứ hai của bà là tỏ ra có lý trí và phán xét đúng mức thì mục đích thứ nhất của bà là thấy Anne được hạnh phúc. Bà quý Anne hơn là quý những khả năng của chính mình; và khi nỗi ngượng nghịu lúc đầu đã qua đi thì bà không thấy khó khăn gì mà gắn bó như là người mẹ với chàng trai đang đảm bảo hạnh phúc cho con gái nuôi của bà.
Trong gia đình, có lẽ Mary là người tỏ ra hài lòng nhanh nhất. Có người chị kết hôn thì cô được thêm vẻ vang, và cô có thể lấy làm tự phụ vì mình đã đóng vai trò quan trọng trong cuộc hôn phối bằng cách giữ Anne ở với mình trong mùa thu; và còn vì chị của cô phải hơn các em rể của chồng nên cô vui vì Đại tá Wentworth hơn Đại tá Benwick lẫn Charles Hayter. Có lẽ cô không vui vì việc khác, khi thấy Anne nắm lại vai vế cao hơn, làm bà chủ một mảnh đất tốt tươi. Nhưng cô được an ủi khi nghĩ đến tương lai: Anne không làm chủ Dinh thự Kellynch, không có bất động sản cho riêng mình, và nếu Đại tá Wentworth không được phong làm tòng nam tước thì vị thế của cô so với Anne sẽ không đổi.
Nếu cô chị hài lòng với hoàn cảnh hiện tại thì cũng tốt, vì cô này không có cơ may thay đổi. Cô đã đau khổ khi thấy anh Elliot rút lui, và từ lúc ấy không ai có đủ điều kiện nhằm làm sống lại những hy vọng thiếu căn cứ vốn đã tan tành theo anh.
Anh Elliot hoàn toàn bất ngờ khi nhận tin cô em họ Anne sẽ kết hôn. Việc này làm đảo lộn kế hoạch tốt nhất của anh về hạnh phúc gia đình, cũng đảo lộn hy vọng cao nhất của anh nhằm ngăn chặn Ngài Walter tái hôn khi con rể có quyền can thiệp. Nhưng cho dù ngỡ ngàng và thất vọng, anh vẫn có thể làm việc gì đấy cho lợi ích và niềm vui của mình. Chẳng bao lâu anh rời khỏi Bath, không lâu sau đấy chị Clay cũng ra đi và kế tiếp được tin chị được anh bảo trợ ở London, hiển nhiên cho thấy tấn trò hai mặt mà anh đang thủ vai, và cũng cho thấy anh quyết tâm ít nhất là tránh bị người đàn bà nhiều mưu mẹo loại mình ra ngoài.
Tình cảm của chị Clay đã chế ngự tham vọng quyền lợi, và vì anh trai trẻ mà chị không còn mang tham vọng đối với Ngài Walter. Tuy nhiên, ngoài tình cảm chị cũng có những năng lực, và bây giờ người ta không rõ cuối cùng sự xảo quyệt của anh hay của chị sẽ thành công, và liệu sau khi đã ngăn chặn chị trở thành vợ của Ngài Walter thì sau này anh sẽ dẫn dụ chị để chị làm vợ Ngài Walter nay không.
Chắc chắn là Ngài Walter và Elizabeth bị sốc và đau đớn khi mất chị và khám phá ra chị đã lừa dối gia đình. Đương nhiên là gia đình cô có niềm an ủi nơi những người thân thuộc có vị thế cao, nhưng trong một thời gian dài hai người hẳn nhận thấy rằng xu nịnh và chiêu đãi người khác trong khi chính mình không được xu nịnh và chiêu đãi thì niềm vui chỉ còn một nửa.
Anne hài lòng khi thấy Phu nhân Russell nhanh chóng yêu mến Đại tá Wentworth như đúng lý. Nhưng vẫn còn một hạt sạn khác trong hạnh phúc của cô: ý thức rằng không có quan hệ cao sang về phía anh để người ta trọng vọng anh thêm. Cô có mặc cảm về điều này. Sự khác biệt về tài sản giữa hai người không là gì cả và không hề làm cho cô thấy tiếc. Nhưng cô đau khổ ở chỗ người trong gia tộc mình không đón nhận và đánh giá anh đúng mức; không có gì trọng vọng, hòa hợp hoặc thiện ý để đáp lại giá trị và sự tiếp đãi mà cô nhận được từ anh chị em của anh. Cô chỉ có hai người trên thế gian để thêm vào danh sách của anh: Phu nhân Russell và chị Smith. Tuy nhiên, anh rất gắn bó với hai phụ nữ này. Bây giờ, từ con tim của mình anh đánh giá cao Phu nhân Russell cho dù trước đây bà can dự quá sâu. Dù anh không muốn nói mình tin bà làm đúng trước đây khi chia rẽ hai người, anh sẵn sàng nói tốt cho bà trong những việc khác. Còn về chị Smith, chị có thể khẳng định nhiều điều để được cảm mến một cách nhanh chóng và lâu dài.
Những nghĩa cử gần đây của Anne đối với chị đã là việc làm tốt lành, riêng cuộc hôn nhân còn mang đến cho chị hai người bạn thay vì cướp mất một. Sau khi hai người ổn định, chị là vị khách đầu tiên của hai vợ chồng mới cưới. Đại tá Wentworth giúp thu hồi tài sản của chồng chị ở Tây Ấn bằng cách làm hồ sơ cho chị, hành động thay mặt chị, và hướng dẫn chị qua mọi thủ tục khó khăn với sự năng động và nỗ lực của một người bạn can trường, đền đáp đầy đủ cho sự nghĩa cử của chị đối với vợ anh.
Hạnh phúc của chị còn được củng cố qua sự cải thiện thu nhập ấy, theo đó là sức khỏe được cải thiện và có thêm những người bạn như thế, làm cho chị vui lên và tinh thần được tươi tắn. Trong khi những yếu tố tinh thần ấy vẫn được duy trì tốt, chị có thể thậm chí xem thường việc thu thêm của cải trần tục. Chị có thể rất giàu và hoàn toàn khỏe mạnh, nhưng cũng cảm thấy hạnh phúc. Suối nguồn hạnh phúc của chị là do tinh thần phấn chấn, giống như nguồn hạnh phúc của Anne là do con tim nồng nàn. Bản thân con người Anne là sự hiền dịu, và cô chứng tỏ nguyên giá trị của mình qua tình yêu thương của Đại tá Wentworth. Binh nghiệp của anh là tất cả những gì làm cho những người bạn của cô ước mong với sự hiền dịu, chỉ có nỗi lo sợ chiến tranh tương lai là có thể làm lu mờ ánh quang của cô. Anne chói ngời trong vai trò vợ của một lính thủy, nhưng cô phải trả phí vì đã sốt sắng gia nhập nghề nghiệp ấy, vốn nổi bật trong những phẩm chất gia đình hơn là có tầm quan trọng về mặt quốc gia. Hết
