Thế nào là ‘Bá đạo’?

Là từ mà hầu hết bạn trẻ đều dùng nhưng chưa chắc đã hiểu.


Khai sinh từ trong tiểu thuyết và game ảo

Nếu không phải là fan ruột của các tiểu thuyết võ hiệp, hầu hết mọi người đều thấy nặng nề và “mệt” khi đọc hay nghe những tác phẩm vốn luôn sử dụng từ Hán-Việt. Chắc hẳn chúng ta đều quen thuộc với cụm từ “hoành hành bá đạo” trong các bộ phim được chuyển thể từ tiểu thuyết.

“Bá đạo” theo nghĩa gốc là dùng những chính sách đường lối áp đặt để thống trị, nặng tính vũ lực và chuyên quyền. Bản thân cụm từ này mang nghĩa tiêu cực bởi nó đi ngược lại với “vương đạo”- nghĩa là chủ trương dùng nhân nghĩa để giải quyết mọi vấn đề.
Chính vì phát xuất từ tiểu thuyết võ hiệp, các game thủ của một số game online hiện nay đều sử dụng từ này trong các cuộc hội thoại khi chơi và cả khi trò chuyện đời thường. Thế nhưng “bá đạo” trong game lại mang một nghĩa khác. Minh Quang, một game thủ chia sẻ: “Đó là một chiêu thức lợi hại và khó có thể địch lại, diễn tả những hành động khó đối phó đến mức siêu phàm của một số thành phần nguy hiểm”.
Ở góc độ này, “bá đạo” mang ý nghĩa của một tính từ diễn tả game thủ có-trình-độ-cao.

Đến “hoành hành” trong đời thường

Người có công mang “bá đạo” ra khỏi tiểu thuyết là các game thủ, nhưng đối tượng “nâng cấp” và phổ biến nó một cách rộng rãi là giới teen, những người đi đầu trong các xu hướng trong đó có công cuộc khai phá ngôn ngữ một cách sáng tạo đến bất ngờ.
Với sự giúp sức của sức mạnh số, teen có thể tương tác một cách dễ dàng với vô số đối tượng trong cùng một lúc. Từ đó tạo ra những trào lưu ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến cộng đồng. Ngôn ngữ teen từ lâu đã là một vấn đề mà các nhà xã hội học vẫn đang đau đầu để lý giải.
Trong đó có hiện tượng “bá đạo”.

98% các bạn trẻ được hỏi mù mờ, thậm chí là không hiểu nghĩa của từ “bá đạo”, nhưng vẫn sử dụng nó như một thứ mốt ngôn ngữ, không-có-không-được. C.M- SVĐHSP cho biết ”thật sự mình không thể hiểu rõ nghĩa chính xác của ‘bá đạo’ nhưng theo ý kiến riêng mình, là một điều gì đó rất hổ-báo”.”Mình thấy hay hay và tụi bạn hay chửi nhau như vậy, thế là dùng thôi”.M.Thành, 19 tuổi bộc bạch.

Dẫu biết ngôn ngữ vốn mang trong mình nhiều điều bí ẩn và được hiểu khác nhau trong những văn cảnh khác nhau nhưng đến đây, ngữ nghĩa của từ Hán-Việt trên đã biến tướng, thay đổi hoàn toàn sắc thái và trở nên cực kỳ khó nắm bắt.
Sự đa nghĩa của từ “bá đạo” được teen sử dụng vô tội vạ trong rất nhiều tình huống mà khi nghe đến người ta không khỏi ngạc nhiên lẫn giật mình.

Đơn cử như “những thầy cô giáo bá đạo khiến teen mê mẩn” được hiểu theo nghĩa “các giáo viên được nhắc đến rất giỏi, tâm lý và đặc biệt đến mức làm cho các bạn mê mẩn”
Hay “choáng với những áng văn bá đạo của teen”, nghĩa là “những bài văn dở/hay (theo quan điểm của teen) đến mức không tưởng tượng được”. Rồi “Game thủ Việt bá đạo thần khúc cả trong và ngoài nước” hoặc “7 chiêu trò bá đạo của học sinh lười nghe giảng”…


Song song đó trên mạng xã hội xuất hiện như nấm những hội mang theo những cái tên rất “ấn tượng” như “Hội bá đạo trong từng hạt gạo, khó đỡ trong từng hơi thở”…với hàng nghìn thành viên.
Đã có rất nhiều luồng tranh cãi về việc áp dụng văn viết vào văn nói hàng ngày hay sử dụng từ Hán-Việt đúng cách, cũng có một bộ phận các bạn trẻ xem việc sử dụng ngôn từ gây sốc như một kiểu “chơi chữ” theo cách riêng của mình. Để từ đó, ngôn ngữ lại bị đổ lỗi cho sự đa nghĩa của mình, sản sinh ra những vốn từ vô cùng khó hiểu theo kiểu “sát thủ đầu mưng mủ”…
Thiết nghĩ sử dụng ngôn ngữ cũng giống như việc…ăn. Có hiểm nguy lắm không khi ăn mà không biết mình ăn gì?!
Không hiểu nhưng vẫn sử dụng “bá đạo” thì đó mới thật là bá đạo!