Little Sè Goòng, tại sao không?

Câu chuyện bắt đầu từ một mẩu chuyện phiếm, tác giả nêu rõ sự gắn bó thân thiết của địa danh Sài Gòn (không phải cái tên “mới” sau năm 1975) với người dân miền Nam hiền hòa, chơn chất, dẫn chứng bằng mẩu đối thoại ngắn, đại khái:
Tài xế taxi hỏi:
- Thưa cô đi đâu?
- Saigon.
Cháu hỏi Bà:
- Ngoại đi đâu đó?
- Vô Saigon.
Bạn bè hỏi nhau:
- Mày đi đâu đây?
- Ra Saigon.
Saïgon (chữ “i” có hai dấu chấm), chưa kể Sài-Gòn, Sài-gòn, Sai-gon (có gạch nối giữa hai chữ).
Trong số ấy, những cách viết phổ biến là: Sài Gòn, Sài gòn và Saigon, và những cách này cũng rất tùy nghi, ai thích viết kiểu nào thì viết. Người miền Nam, từ trước năm 1975, lắm lúc cũng tùy tiện, khi viết thế này khi viết thế khác. Một bài nhạc khá phổ biến về Sài Gòn của nhạc sĩ Y Vân có cái tựa là SAIGON, trong lúc một bài nhạc khác của nhạc sĩ Phạm Đình Chương có tựa là MƯA SÀIGÒN MƯA HÀNỘI. Có khi là Saigon mới, tên tờ nhật báo bán chạy nhất ở miền Nam một thời. Có khi làSaigon năm xưa và SàiGòn tạp pín lù, tên các tựa sách cùng một tác giả, cụ Vương Hồng Sển. Một tác phẩm của Tô Kiều Ngân có tựa ghi ngoài bìa sách là Mặc khách Sài Gòn…




Riêng tôi vẫn chuộng cách viết thuần Việt là “Sài Gòn” hoặc “Sài gòn”. Viết “Sài Gòn” gợi cho tôi nhiều cảm xúc về thành phố đầy ắp kỷ niệm và là “thủ đô yêu dấu nước Nam tự do”, (*) hơn bất cứ cách viết nào khác không phải dạng chữ tiếng Việt. Cách viết này cũng thuận tiện cho con em chúng ta khi học Việt ngữ và khi phát âm bằng tiếng Việt hai chữ “Sài Gòn”. Nếu có thêm lý do nào nữa, từ nơi nào sâu thẳm trong tiềm thức tôi, hai tiếng ấy cứ vọng lên và cứ theo tôi, theo tôi mãi sau ngày tôi rời bỏ quê hương.
“Vĩnh biệt Sài Gòn”, chứ không phải “Vĩnh biệt Saigon”.
“Đêm vẫn chưa buông nhưng chiều dần tàn
Mây tím giăng ngang trên trời Sài Gòn”
(“Bước chân chiều Chủ Nhật”, Đỗ Kim Bảng)
Những câu hát như đánh thức cả “một trời kỷ niệm” về một nơi chốn thân quen.
Sài Gòn trong những câu ca dao bên dưới không thể nào viết là “Saigon” được:
- Đèn Sài Gòn ngọn xanh, ngọn đỏ
Đèn Mỹ Tho ngọn tỏ, ngọn lu…
- Trầu Sài Gòn xé ra nửa lá
Thuốc Gò Vấp hút đã một hơi…

- Đất Sài Gòn nam thanh nữ tú
Cột cờ Thủ Ngữ cao thiệt là cao…

- Muốn làm kiểng, lấy gái Sài Gòn
Muốn ăn mắm cái, lấy gái đen giòn Bạc Liêu

Và “Sài-gòn” trong bài Học Thuộc Lòng SÀI-GÒN của cụ Bảo Vân Bùi Văn Bảo:
Sài-gòn có bến Chương-dương
Có dinh Độc-lập , có đường Tự-do

Phường Chợ-quán, khóm Cầu-kho
Bến xe Lục-tỉnh, con đò Thủ-thiêm…
Đấy là nói về những cách viết, còn về cách đọc, cách nói (phát âm) thì “sài-gòn” vẫn là phổ biến nhất. Ngay cả khi viết “Saigon”, ta vẫn phát âm “sài-gòn”.
Trong các tự điển của nước ngoài như Anh, Pháp, từ ngữ “Saigon” hầu hết đều phiên âm là [saɪˈgɒn]. Các tự điển phát âm cũng đọc là “sài-gòn” (chứ không phải “sái-gân” sái khớp chi cả).
Người nước ngoài viết “Miss Saigon”, “The Fall of Saigon”, “The Last Day of Saigon”… nhưng khi nói thì vẫn “Việt hóa” theo lối phát âm của người Việt là “Miss sài-gòn”. (Tôi nhớ, từng được nghe không ít người Việt phát âm chữ “Paris” trong “Paris by Night” theo lối Mỹ hóa [ˈpærɪs] hay [ˈpærəs], cho có vẻ văn minh lịch sự kiểu… Mỹ).
Cách dùng chữ “Saigon” ở trong nước cũng khá tùy tiện, chẳng hạn đặt tên cho một thương hiệu thức uống là Bia Saigon (chữ trước, “bia”, thì Việt hóa; chữ sau, “Saigon”, thì lại Tây hóa).
Ngoài cách gọi thông thường “Sài Gòn”, ta còn gặp những cách viết, cách gọi ngồ ngộ, vui vui như “Sè Goòng”, “Sè Ghềnh”, “Thầy Gòn”… Sè Goòng là cách viết nhại theo lối phát âm của người Sài Gòn, cũng tựa như Hà Lội, nhại theo lối phát âm của người Hà Nội. Vài cách nói khá phổ biến:
- Em gái Sè Goòng, anh giai Hà Lội.
- Ô mai Hà Lội, xí muội Sè Goòng.
- Nói đâu xa, tui mới là dân Sè-Goòng chánh cống nè.
Dân Sài Gòn chánh hiệu “con nai dzàng” đời nào chịu thay tên đổi họ Sài Gòn bằng bất cứ tên nào khác:
- Gọi Sè Goòng từ hồi nảo hồi nào tới giờ, mắc mớ gì kêu là Thành phố Hồ Chấy Minh lạ hoắc lạ huơ. Hổng thích à nhen!
Tại California và các tiểu bang có đông người Mỹ gốc Việt sinh sống, người ta đọc thấy khá nhiều bảng tên có dòng chữ “Little Saigon”, từ “Welcome to Little Saigon” đến những tấm biển chỉ đường nơi các trục lộ giao thông, đến nhiều bảng hiệu lớn nhỏ trên đường phố và trong khu thương mại của người Việt. Hiếm thấy có bảng tên nào ghi là “Little Sài Gòn” hoặc tên Saigon có dấu tiếng Việt, hầu hết đều là “Little Saigon”.
Chúng ta viết “Little Saigon”, nhưng nói “Little Sài Gòn”, “Sài Gòn Nhỏ” hoặc “Tiểu Sài Gòn”. Thế thì vì sao không viết “Little Sài Gòn” luôn cho “tiện việc sổ sách”, nghĩa là thuận tiện cho cả nghe, nói, đọc, viết. Hãy để cho người nước ngoài có cơ hội làm quen và quen mắt với cái tên “Sài Gòn”, viết đúng theo lối viết của người Việt mình là viết rời hai chữ, với hai cái dấu huyền đặt trên hai nguyên âm “a” và “o”.
Người Sài Gòn vốn quen lối sống phóng khoáng, thoải mái và giản dị. “Little Sài Gòn”, “Sè Goòng Nhỏ”, “Little Sè Goòng” đều là những cách viết, cách nói thoải mái, nghe gần gũi, thân thiết, mang đậm dấu ấn và phong cách Sài Gòn.
Viết “Little Sài Gòn”; nói “Little Sè Goòng”. Được quá đi chứ, sao không?

Lê Hữu