- Tham gia
- 19/11/2010
- Bài viết
- 1.453
Hàng ngàn người dân 2 thôn Phước Thuận và Phước Hậu (xã Hoà Nhơn, huyện Hoà Vang, TP.Đà Nẵng) đã lâm cảnh chết dở bởi phải sống mà không hít thở được bình thường, ăn ở không được bình yên, sinh hoạt bị xáo trộn, sản xuất đình trệ... gần 10 năm nay.
Cả trăm hộ dân ở thung lũng này không chỉ bị mắc kẹt dưới 2 đường dây điện siêu cao áp 500kV, 220kV, mà còn bị bao vây bởi 8 mỏ đá, 2 lò nung gạch, 1 trạm trộn bêtông, 1 nhà máy than và cả chục mỏ khai thác đất... Quanh năm mìn nổ, đá nghiền, lò nung, xe hung thần rình rập, ô nhiễm ngập cả một vùng trời.
Sống giữa “vùng chiến sự”
Tôi đang lần theo con mương nước đen để truy tìm nguồn cơn gây ra ô nhiễm, bồi lấp ruộng đồng ở Phước Hậu thì bỗng nghe tiếng còi hụ vang dội, kéo dài. Cả chục xe tải chạy thục mạng, dồn núp vào vách núi bên cạnh kho than Hoà Nhơn. Dưới đồng, nông dân hớt hải trèo lên bờ ruộng, chạy dáo dác. Ai đó í ới thúc giục lùa mấy con bò chạy loạn...
Nhà máy than, mỏ đá, đất, lò nung gạch... vây kín “thung lũng chết”. Ảnh: Thanh Hải
Bị “dư chấn” tinh thần về các vụ động đất, sóng thần vừa liên tiếp xảy ra khắp nơi, lại không biết mô tê gì nên tôi đâm hoảng, cắm đầu chạy theo. Đến khi gặp mấy công nhân trang phục vàng choé từ mũ áo cho đến quần giày, tay cầm máy bộ đàm, khua tay chặn đường, hướng dẫn cho dân chạy, tôi mới vỡ oà rằng sắp nổ mìn, phá đá ở các mỏ quanh làng Phước Hậu này. Trên QL1A - đoạn tránh TP.Đà Nẵng - còi hụ rít vang hối hả. Hàng trăm phương tiện bị chặn lại, nối đuôi nhau kéo dài.
Chừng hơn 5 phút sau, trời đất như rúng động bởi hàng loạt tiếng nổ rền trời. Tiếng đá bay ào ào trên núi, khói bụi cuộn đỏ thành cột khổng lồ, dựng đứng, rồi theo gió ập xuống thung lũng, phủ lan khắp hàng trăm mái nhà dân ở Phước Hậu và Phước Thuận. Khách lạ như tôi bị một phen kinh hồn, nhưng người dân nơi này lại dửng dưng. “Sống ở đây như giữa lòng chiến trường. Quen rồi chú ạ” - cựu Thôn trưởng Phước Hậu - ông Lê Mẫn - chua chát nói với tôi.
Con đường làng bị băm nát bởi vết nghiến xe tải nặng, ngoằn ngoèo qua cánh đồng khô cháy vì khói bụi, chuối hai bên đường héo hon tàu lá bởi khói từ 2 lò nung gạch. Lác đác hàng chục ngôi nhà bị đập nham nhở hoặc bỏ hoang vì phải di dời tránh xung động điện cao áp. Hướng bắc, núi đá dựng đứng chống lưng làng cùng 8 mỏ đá vây chặt. Ba mặt còn lại, có hàng chục quả đồi bị bóc trọc, đào đất để phục vụ san lấp các khu đô thị mới Đà Nẵng hơn 10 năm nay.
Nếu QL14B - cửa ô tây nam thành phố - mỗi ngày phải chịu trận từ 400 đến 500 lượt xe tải hung thần, thì có đến 300 lượt xe này càn qua thung lũng khói bụi Phước Thuận, Phước Hậu mỗi ngày. Ruộng đồng bồi lấp, hoang hoá, nguồn nước ô nhiễm, cả thung lũng chìm trong khói bụi, tiếng ồn... Cuộc sống của người dân tan tác như giữa “vùng chiến sự”.
Mất dần đất sản xuất
Già Lưu Thanh ở Phước Hậu dẫn chúng tôi lòng vòng trên xóm, dưới đồng. Câu chuyện của ông không ngoài than thở vì vấn đề ô nhiễm. Nhà nào cũng phải mua lưới ruồi vây xếp lớp quanh nhà mới mong ăn được miếng cơm không bụi. “Thung lũng này quanh năm khét nghẹt vì khói, mờ ảo vì bụi. Áo quần không thể phơi phóng, ra đường nơm nớp lo tai nạn... Nhưng tất cả sự khốn khó ấy người dân có thể nín nhịn để sống qua ngày, song mất đất sản xuất mới là vấn đề khổ nhất ở đây”. Bà Nguyễn Thị Cước ở đội 7 cho biết: “Nhà tôi có 5 sào ruộng, bây giờ chỉ còn 2.
Mìn nổ bên làng Phước Hậu.
Hết nhà máy than xả nước đen sì, đến mỏ đá, lò gạch thải trôi đất bùn bồi lấp dần hết ruộng. Lại thêm khói bụi phủ dày, lúa vừa trổ xong chết đứng, lép hạt. Sáu đứa con, 8 miệng ăn khiến nhà tôi điêu đứng. Thế nhưng, sự bồi thường của các đơn vị gây ra hậu quả mất đất sản xuất lại chỉ mang tính chiếu lệ. Dưới áp lực của chính quyền, vụ đầu, họ đền mỗi sào 800.000 đồng gọi là hỗ trợ toàn bộ cây giống, phân bón, công cày... Vụ thứ hai lúa chết, đất bồi dày cả nửa mét, họ chỉ bồi thường 500.000 đồng mỗi sào cho dân tự “vỡ hoang” lại ruộng.
Nhưng bùn đá như đóng bêtông, nguồn nước tắt ở các hẻm núi, lại còn ô nhiễm nặng thì ruộng chỉ còn nước bỏ hoang. Trưởng thôn Phước Hậu - ông Lưu Sự - cho hay, cả thôn chỉ hơn 60 hộ, sống bằng nghề nông. Đất rừng đã bị bán sạch cho các công trình khai thác đất, đá. Diện tích canh tác còn lại chủ yếu là ruộng lúa. Nhưng cánh đồng 15ha giờ chỉ còn 8. Thanh niên nam, nữ tứ tán kiếm đất lành, nhưng người già phải bám trụ lại. Trước đây, dân 2 làng Phước Thuận và Phước Hậu còn thường xuyên mang chướng ngại vật ra chặn đường, cấm xe tải gây ô nhiễm, rồi kéo nhau đi thưa kiện khắp nơi...
Không những chẳng mang lại kết quả gì mà lại thêm tốn công, rước bực dọc vào người. Bởi vậy, bây giờ người dân ở đây câm lặng, gượng sống, chịu đựng đến bất thường.
Bi kịch xoá quy hoạch
Năm 2009, tin mừng sẽ giải toả di dời dân loan nhanh khắp thung lũng khói bụi Phước Thuận, Phước Hậu. UBND huyện rồi đến xã nhiều lần họp dân, thông báo việc họ sắp được ra đi để nhường đất cho khu công nghiệp công nghệ cao của thành phố. Giải toả, di dời sẽ xáo trộn đời sống, sinh hoạt... là nỗi lo lớn nhất của đa số người dân. Hàng loạt quy định nghiêm ngặt được đặt ra. Đất không được chia thửa, phân lô dù xây nhà cho con cưới vợ. Hộ nợ nần cũng không được cầm cố, thế chấp, cho biếu.
Nhà xập xệ, hư hỏng không được tự ý sửa chữa, cơi nới... Dẫu vậy với người dân “thung lũng chết” này lại chào đón sự kiện giải toả trong sự hứng khởi. Với họ, được tạo điều kiện ra đi khỏi thung lũng chết là niềm vui lớn. Nhưng rồi lòng tham nhen nhóm, người ta rỉ tai nhau, xây nhà “chạy” bồi thường. Lúc đầu chỉ lác đác, rồi dần rộ lên việc lén lút đổ vật liệu, xây thêm tường rào cổng ngõ. Xóm làng nghèo bỗng tất bật thâu đêm.
Nhà nhà cơi nới, xây thêm tường, mở thêm phòng. Bạo liệt hơn, có nhiều hộ còn đổ thêm sàn bêtông, nâng lầu để thành nhà cấp 1, cấp 2 trong khi chẳng có móng, cột hay bất cứ trụ sắt nào. Thôn trưởng Phước Thuận - ông Nguyễn Văn Lô - kể lại, khi thấy nhà của một cán bộ trong thôn “tiên phong” xây thêm nhà “chạy” giải toả, người dân ào ạt “noi” theo. Có mấy đồng vốn dắt lưng, người ta cũng đem ra mua vật liệu. Nhiều nhà chạy vạy không ra tiền thì đi vay ngân hàng để có 20-40 triệu đồng cho việc cơi nới.
Thế rồi 1 năm, 2 năm trôi qua, bản vẽ quy hoạch treo đầu làng đã hoen gỉ mà việc kê khai, áp giá đền bù chẳng thấy đâu. Trong khi tường dỏm đã xiêu vẹo, nhà tầng rởm chờ chực sập, tiền lãi vay dần thành núi nợ..., thì UBND TP.Đà Nẵng chính thức thông báo gỡ quy hoạch treo. Khu công nghiệp công nghệ cao đã di dời về địa điểm mới ở xã Hoà Liên. Bi kịch ập đến từng nhà. Bà Trần Thị Thuý - 85 tuổi, ở thôn Phước Thuận - giờ sống trong ngôi nhà tầng mà thấy gió mưa phải chạy núp sang hàng xóm vì sợ sập.
Người con trai độc thân sống cùng bà đã chạy vạy vay 40 triệu đồng xây tầng nhà không móng, không trụ sắt này để rồi nợ giờ lên gấp bội. Bà chạy đôn đáo tìm người mua, xẻ 400m2 đất vườn bán mong trả bớt nợ. Nhưng chính quyền vẫn chưa cho tách thửa, sang nhượng vì vẫn còn nằm trong quy hoạch vạch khu đô thị, công nghiệp Nam Hải Vân. Cả thôn Phước Thuận này có đến 50 hộ rơi vào bi kịch tương tự bà Thuý và giờ chỉ còn biết ngửa mặt kêu trời.
Chưa thoát ra khỏi thung lũng chết, đã phải đối đầu ngay với hàng trăm xe tải nặng chở đất, đá, than, bêtông... nối đuôi nhau, cuộn mịt mù bụi đất ở đầu làng Phước Thuận; tôi cũng buột miệng kêu trời. Làm sao người dân có thể gượng sống thêm được trong nguy khốn này. Hơn 10 năm chỉnh trang, mở rộng, hơn 90.000 hộ dân Đà Nẵng đã bị ảnh hưởng bởi di dời, giải toả, nhưng rồi mọi bất ổn đi qua, đời sống ở phố thị đã dần khấm khá. Song đối với hơn 100 hộ dân ở thung lũng ngoại ô này phải oằn lưng gánh chịu mọi bi kịch, mặt trái của quá trình đô thị hoá.
Cả trăm hộ dân ở thung lũng này không chỉ bị mắc kẹt dưới 2 đường dây điện siêu cao áp 500kV, 220kV, mà còn bị bao vây bởi 8 mỏ đá, 2 lò nung gạch, 1 trạm trộn bêtông, 1 nhà máy than và cả chục mỏ khai thác đất... Quanh năm mìn nổ, đá nghiền, lò nung, xe hung thần rình rập, ô nhiễm ngập cả một vùng trời.
Sống giữa “vùng chiến sự”
Tôi đang lần theo con mương nước đen để truy tìm nguồn cơn gây ra ô nhiễm, bồi lấp ruộng đồng ở Phước Hậu thì bỗng nghe tiếng còi hụ vang dội, kéo dài. Cả chục xe tải chạy thục mạng, dồn núp vào vách núi bên cạnh kho than Hoà Nhơn. Dưới đồng, nông dân hớt hải trèo lên bờ ruộng, chạy dáo dác. Ai đó í ới thúc giục lùa mấy con bò chạy loạn...
Nhà máy than, mỏ đá, đất, lò nung gạch... vây kín “thung lũng chết”. Ảnh: Thanh Hải
Bị “dư chấn” tinh thần về các vụ động đất, sóng thần vừa liên tiếp xảy ra khắp nơi, lại không biết mô tê gì nên tôi đâm hoảng, cắm đầu chạy theo. Đến khi gặp mấy công nhân trang phục vàng choé từ mũ áo cho đến quần giày, tay cầm máy bộ đàm, khua tay chặn đường, hướng dẫn cho dân chạy, tôi mới vỡ oà rằng sắp nổ mìn, phá đá ở các mỏ quanh làng Phước Hậu này. Trên QL1A - đoạn tránh TP.Đà Nẵng - còi hụ rít vang hối hả. Hàng trăm phương tiện bị chặn lại, nối đuôi nhau kéo dài.
Chừng hơn 5 phút sau, trời đất như rúng động bởi hàng loạt tiếng nổ rền trời. Tiếng đá bay ào ào trên núi, khói bụi cuộn đỏ thành cột khổng lồ, dựng đứng, rồi theo gió ập xuống thung lũng, phủ lan khắp hàng trăm mái nhà dân ở Phước Hậu và Phước Thuận. Khách lạ như tôi bị một phen kinh hồn, nhưng người dân nơi này lại dửng dưng. “Sống ở đây như giữa lòng chiến trường. Quen rồi chú ạ” - cựu Thôn trưởng Phước Hậu - ông Lê Mẫn - chua chát nói với tôi.
Con đường làng bị băm nát bởi vết nghiến xe tải nặng, ngoằn ngoèo qua cánh đồng khô cháy vì khói bụi, chuối hai bên đường héo hon tàu lá bởi khói từ 2 lò nung gạch. Lác đác hàng chục ngôi nhà bị đập nham nhở hoặc bỏ hoang vì phải di dời tránh xung động điện cao áp. Hướng bắc, núi đá dựng đứng chống lưng làng cùng 8 mỏ đá vây chặt. Ba mặt còn lại, có hàng chục quả đồi bị bóc trọc, đào đất để phục vụ san lấp các khu đô thị mới Đà Nẵng hơn 10 năm nay.
Nếu QL14B - cửa ô tây nam thành phố - mỗi ngày phải chịu trận từ 400 đến 500 lượt xe tải hung thần, thì có đến 300 lượt xe này càn qua thung lũng khói bụi Phước Thuận, Phước Hậu mỗi ngày. Ruộng đồng bồi lấp, hoang hoá, nguồn nước ô nhiễm, cả thung lũng chìm trong khói bụi, tiếng ồn... Cuộc sống của người dân tan tác như giữa “vùng chiến sự”.
Mất dần đất sản xuất
Già Lưu Thanh ở Phước Hậu dẫn chúng tôi lòng vòng trên xóm, dưới đồng. Câu chuyện của ông không ngoài than thở vì vấn đề ô nhiễm. Nhà nào cũng phải mua lưới ruồi vây xếp lớp quanh nhà mới mong ăn được miếng cơm không bụi. “Thung lũng này quanh năm khét nghẹt vì khói, mờ ảo vì bụi. Áo quần không thể phơi phóng, ra đường nơm nớp lo tai nạn... Nhưng tất cả sự khốn khó ấy người dân có thể nín nhịn để sống qua ngày, song mất đất sản xuất mới là vấn đề khổ nhất ở đây”. Bà Nguyễn Thị Cước ở đội 7 cho biết: “Nhà tôi có 5 sào ruộng, bây giờ chỉ còn 2.
Mìn nổ bên làng Phước Hậu.
Hết nhà máy than xả nước đen sì, đến mỏ đá, lò gạch thải trôi đất bùn bồi lấp dần hết ruộng. Lại thêm khói bụi phủ dày, lúa vừa trổ xong chết đứng, lép hạt. Sáu đứa con, 8 miệng ăn khiến nhà tôi điêu đứng. Thế nhưng, sự bồi thường của các đơn vị gây ra hậu quả mất đất sản xuất lại chỉ mang tính chiếu lệ. Dưới áp lực của chính quyền, vụ đầu, họ đền mỗi sào 800.000 đồng gọi là hỗ trợ toàn bộ cây giống, phân bón, công cày... Vụ thứ hai lúa chết, đất bồi dày cả nửa mét, họ chỉ bồi thường 500.000 đồng mỗi sào cho dân tự “vỡ hoang” lại ruộng.
Nhưng bùn đá như đóng bêtông, nguồn nước tắt ở các hẻm núi, lại còn ô nhiễm nặng thì ruộng chỉ còn nước bỏ hoang. Trưởng thôn Phước Hậu - ông Lưu Sự - cho hay, cả thôn chỉ hơn 60 hộ, sống bằng nghề nông. Đất rừng đã bị bán sạch cho các công trình khai thác đất, đá. Diện tích canh tác còn lại chủ yếu là ruộng lúa. Nhưng cánh đồng 15ha giờ chỉ còn 8. Thanh niên nam, nữ tứ tán kiếm đất lành, nhưng người già phải bám trụ lại. Trước đây, dân 2 làng Phước Thuận và Phước Hậu còn thường xuyên mang chướng ngại vật ra chặn đường, cấm xe tải gây ô nhiễm, rồi kéo nhau đi thưa kiện khắp nơi...
Không những chẳng mang lại kết quả gì mà lại thêm tốn công, rước bực dọc vào người. Bởi vậy, bây giờ người dân ở đây câm lặng, gượng sống, chịu đựng đến bất thường.
Bi kịch xoá quy hoạch
Năm 2009, tin mừng sẽ giải toả di dời dân loan nhanh khắp thung lũng khói bụi Phước Thuận, Phước Hậu. UBND huyện rồi đến xã nhiều lần họp dân, thông báo việc họ sắp được ra đi để nhường đất cho khu công nghiệp công nghệ cao của thành phố. Giải toả, di dời sẽ xáo trộn đời sống, sinh hoạt... là nỗi lo lớn nhất của đa số người dân. Hàng loạt quy định nghiêm ngặt được đặt ra. Đất không được chia thửa, phân lô dù xây nhà cho con cưới vợ. Hộ nợ nần cũng không được cầm cố, thế chấp, cho biếu.
Nhà xập xệ, hư hỏng không được tự ý sửa chữa, cơi nới... Dẫu vậy với người dân “thung lũng chết” này lại chào đón sự kiện giải toả trong sự hứng khởi. Với họ, được tạo điều kiện ra đi khỏi thung lũng chết là niềm vui lớn. Nhưng rồi lòng tham nhen nhóm, người ta rỉ tai nhau, xây nhà “chạy” bồi thường. Lúc đầu chỉ lác đác, rồi dần rộ lên việc lén lút đổ vật liệu, xây thêm tường rào cổng ngõ. Xóm làng nghèo bỗng tất bật thâu đêm.
Nhà nhà cơi nới, xây thêm tường, mở thêm phòng. Bạo liệt hơn, có nhiều hộ còn đổ thêm sàn bêtông, nâng lầu để thành nhà cấp 1, cấp 2 trong khi chẳng có móng, cột hay bất cứ trụ sắt nào. Thôn trưởng Phước Thuận - ông Nguyễn Văn Lô - kể lại, khi thấy nhà của một cán bộ trong thôn “tiên phong” xây thêm nhà “chạy” giải toả, người dân ào ạt “noi” theo. Có mấy đồng vốn dắt lưng, người ta cũng đem ra mua vật liệu. Nhiều nhà chạy vạy không ra tiền thì đi vay ngân hàng để có 20-40 triệu đồng cho việc cơi nới.
Thế rồi 1 năm, 2 năm trôi qua, bản vẽ quy hoạch treo đầu làng đã hoen gỉ mà việc kê khai, áp giá đền bù chẳng thấy đâu. Trong khi tường dỏm đã xiêu vẹo, nhà tầng rởm chờ chực sập, tiền lãi vay dần thành núi nợ..., thì UBND TP.Đà Nẵng chính thức thông báo gỡ quy hoạch treo. Khu công nghiệp công nghệ cao đã di dời về địa điểm mới ở xã Hoà Liên. Bi kịch ập đến từng nhà. Bà Trần Thị Thuý - 85 tuổi, ở thôn Phước Thuận - giờ sống trong ngôi nhà tầng mà thấy gió mưa phải chạy núp sang hàng xóm vì sợ sập.
Người con trai độc thân sống cùng bà đã chạy vạy vay 40 triệu đồng xây tầng nhà không móng, không trụ sắt này để rồi nợ giờ lên gấp bội. Bà chạy đôn đáo tìm người mua, xẻ 400m2 đất vườn bán mong trả bớt nợ. Nhưng chính quyền vẫn chưa cho tách thửa, sang nhượng vì vẫn còn nằm trong quy hoạch vạch khu đô thị, công nghiệp Nam Hải Vân. Cả thôn Phước Thuận này có đến 50 hộ rơi vào bi kịch tương tự bà Thuý và giờ chỉ còn biết ngửa mặt kêu trời.
Chưa thoát ra khỏi thung lũng chết, đã phải đối đầu ngay với hàng trăm xe tải nặng chở đất, đá, than, bêtông... nối đuôi nhau, cuộn mịt mù bụi đất ở đầu làng Phước Thuận; tôi cũng buột miệng kêu trời. Làm sao người dân có thể gượng sống thêm được trong nguy khốn này. Hơn 10 năm chỉnh trang, mở rộng, hơn 90.000 hộ dân Đà Nẵng đã bị ảnh hưởng bởi di dời, giải toả, nhưng rồi mọi bất ổn đi qua, đời sống ở phố thị đã dần khấm khá. Song đối với hơn 100 hộ dân ở thung lũng ngoại ô này phải oằn lưng gánh chịu mọi bi kịch, mặt trái của quá trình đô thị hoá.
