Jane Austen sinh ngày 16-1`2-1775, tại Steventon, Hants, Anh quốc, là thứ bảy trong tám người con của Mục sư George Austen (1731-1805), cai quản giáo xứ Steventon, và bà Cassandra Leigh (1739-1827).
Người thân thiết trong cuộc đời tác giả là cô chị Cassandra, cả hai không kết hôn. Ông bố là một học giả luôn khuyến khích con gái tính ham học hỏi. Tuy thế, tác giả không được tiếp thụ nhiều giáo dục từ nhà trưỡng, mà chủ yếu được bố dạy học, và cũng có điều kiện đọc nhiều sách vở. Không khí gia đình sống động và yêu thương, cộng thêm những mối quan hệ rộng rãi với họ hang và bạn hữu, đã cung cấp bối cảnh cho các tác phẩm của tác giả.
Tử tuổi nhỏ, Jane Austen đã bắt đầu viết những vở kịch ngắn và tiểu phẩm nhằm tạo vui thú trong gia đình, tiếp theo là một ít thơ và văn xuôi. Tác giả đã sử dụng khung cảnh đời sống của mình - vùng nông thôn, giáo xứ, láng giềng và thị trấn miền quê, cùng những chuyến thăm viếng đến các thành phố Bath và London để lấy tư liệu cho những tình huống, cá tính và đê tài trong các tác phẩm.
Tác phẩm Sense and Sensibility (Lý trí và tình cảm) được viết vào năm 1784, dưới tựa đề Elinor and Marianne, qua nhiều bổ sung và chuyển thể đến nm 1811 mới được xuất bản, chỉ ghi tác giả là "Lady" (Phụ nữ), và với chi phí tác giả tự bỏ ra. Tương tự, truyện Pride and Prejudice (Kiêu hãnh và Định kiến), được phác thảo trong thời gian 1796-1797, và xuất bản lần đầu tiên nm 1813. (Bản dịch hai tác phẩm này đã được Nhà xuất bản Hội Nhà văn phát hành). Thêm truyện Mansfield Park được xuất bản nm 1814, và Emma nm 1815. Tất cả các tác phẩm xuất bản lúc Jane Austen còn sống, vẫn đề tên tác giả vô danh. Sau khi tác giả qua đời, lần đầu tiên tên thật của tác giả mới xuất hiện nm 1817, trên truyện Persuasion.
Sống với gia đình mình trong suốt cuộc đời, tác giả bắt đầu chớm căn bệnh Addison (thóai hóa tuyến thượng thận) vào năm 1816 và qua đời này 18-7-1817, chỉ hưởng thọ 42 tuổi.
Tuy được một số các nhà phê bình văn học đương thời tán thưởng, tác gỉa chỉ được công chúng chú ý chút ít khi còn sống, và bắt đầu từ năm 1811 thì giới văn học Anh mới bắt đầu đánh cao. Khoảng ba thập kỷ sau khi tác giả qua đời, công luận thế giới bắt đầu có nhận xét nghiêm túc và nồng nhiệt hơn, và từ bấy giờ đến nay Jane Austen đều được đánh giá như là một trong những tác giả tiểu thuyết đặc sắc nhất của nền văn học Anh quốc. Nhiều câu lạc bộ của những người yêu thích Jane Austen đã được thành lập ở Argentina, Úc, Nhật, Mỹ…và dĩ nhiên là ở Anh quốc.
Jane Austen được xem là nhà văn đã mang đến cho nền tiểu thuyết tính cách hiện đại độc đáo qua văn phong hài hước để phê phán thói hư tật xấu trong đời thường. Các nhà phê bình văn học ca ngợi tiểu thuyết của tác giả về giá trị đạo đức lẫn tính chất giải trí, họ cũng yêu mến việc tả chân cá tính con người và đánh giá cao tính hiện thực giản đơn. Những phong cách này đem đến cho người đọc một thay đổi sảng khóai so với cách viết cường điệu lãng mạn đang thịnh hành thời bấy giờ. Trong khi nền tiểu thuyết của Anh Quốc phát sinh vào đầu thế kỷ 18, các tác phẩm của Jane Austen tạo ra không khí mới mẻ qua việc tả chân thực những con người bình thuờng trong những bối cảnh thông thường.
Đặc biệt, Jane Austen đã dựng lên bộ khung khôi hài của giới trung lưu Anh quốc ở thời đại đó, mở đàu xu hướng cho nền "tiểu thuyết gia đình", khi xói vào cung cách, nhân phẩm, và sự căng thẳng giữa các nhân vật nữ và xã hội mà họ đang sống. Jane Austen đã thóat khỏi mô típ văn học thời đại cô sống, vốn vẫn đưa nhân vật nữ luôn có đức độ, truyện tình luôn thơ mộng, và những sự kiện ngẫu nhiên gây đột biến cho câu chuyện. Đặc điểm này đã khiến tiểu thuyết của tác giả có mối tương quan gần gũi với thế giới đương đại hơn là những truyền thống của thế kỷ 18.
Trong tác phẩm của mình, tác giả đã dựng nên những mẫu người mà các nhà phê bình văn học gọi là "nữ anh hùng". Đấy là những cô gái trẻ thuộc gia đình hoặc có vật chất kém hoặc rất giàu, nhưng có điểm chung là cứng cỏi hoặc ương ngạnh, muốn biểu hiệu là chính mình: tự chủ - ngay cả kiêu hãnh và ngang bướng - đến mức như ta nói bây giờ là "có cá tính"! có người trở nên phóng khóang, sống cho tình cảm của mình hoặc khăng khăng làm theo ý mình. Điều tốt đẹp sau cùng của những "nữ anh hùng" này là họ cũng vấp ngã, nhưng cũng bt nhìn nhận lầm lỗi của mình và tha thứ cho lầ m lỗi của người khác.
Tóm lại, qua các tác phẩm của Jane Austen, người đọc có thể nhận ra những mẫu người "trần thế", không tuyệt vời mà cũng không tồi tệ, nhưng phức tạp, trong bối cảnh tình yêu và lãng mạn bị chi phối bởi kinh tế và bản chất thật của con người, qua đấy họ thể hiện "tài" và "tật" mà gia đình và xã hội đã góp phần đúc khuôn họ.
Truyện Emma, cùng với truyện Kiêu hãnh và Định kiến và Lý trí và Tình cảm tạo nên một bộ ba tiểu thuyết đặc sắc nhất của Jane Austen, mỗi tiểu thuyết có nét độc đáo riêng tuy có cùng điểm chung: mỗi truyện trình bày một "nữ anh hùng". Trong khi nhân vật chính trong Kiêu hãnh và Định kiến là người cứng cỏi, đầy kiêu hãnh, trong Lý trí và Tình cảm, là người phóng khóang, sống tòan tâm cho tình cảm, thì ở đây Emma là người khác hẳn: giàu có hơn, độc đóan hơn, cứ mãi suy đóan hàm hồ rồi dựa trên những suy đóan này mà cố làm mai cho hết người này đến người khác trong khi nhất quyết mình sẽ không bao giờ kết hôn!
Truyện Emma được viết trong thời gian 1814-1815 rồi được xuất bản lần đầu tiên vào cuối năm 1815. Hòang thái tử Anh quốc (1762-1830, vua George IV của Anh, Ireland và Công quốc Hanover từ năm 1820) rất yêu thích các tác phẩm của Jane Austen đến nỗi ở mỗi dinh thự của ông đều có đầy đủ một bộ sách của tác giả. Jane Austen đã trân trọng đề tặng truyện Emma cho vị Hòang thái tử này. Năm 1816, một nhà phê bình văn học có uy tín khi viết bài đánh giá truyện Emma đã ca ngợi "tác giả không tên" là ngòi bút tuyệt diệu của "tiểu thuyết hiện đại" trong truyền thống mới về hiện thực.
Cũng giống như hai tác phẩm kia của Jane Austen, Emma đã được chuỷên thể qua lọai hình nghệ thuật nghe nhìn khá thành công. Bộ phim Emma năm 1966 dành cho truyền hình, do Kate Beckinsale đóng vai Emma, đọat 2 giải Grammy về biên đạo nghệ thuật và thiết kế trang phục. Một phim Emma khác cũng được thực hiện năm 1966, do Gwyneth Paltrow đóng vai Emma, đọat giải Oscar về âm nhạc và được đề cử giải này về thiết kế trang phục.
Emma còn được nhà hát TheatreWorks ở thành phố Palo Alto, bang California, Hoa Kỳ, dàn dựng thành một vở ca kịch. Buổi công diễn ra mắt được tổ chức ngày 22/8/2007.
Ghi chú của người dịch: - có thể nói nhiều câu, nhiều từ ngữ của Jane Austen đều rất bóng bẩy, sâu sắc, ngay cả trừu tượng, pha thêm châm biếm dí dỏm, mà người đọc cần nghiền ngẫm, suy nghĩ mới tìm ra được những Chân, Thiện Mỹ ẩn khuất trong văn phong của tác giả. Riêng với Emma, văn phong của Jane Austen còn cô đọng hơn các tác phẩm khác trong khi ý châm biếm và hài hước càng lên cao độ. Người dịch đã mạn phép thêm thắt chút ít ở vài chỗ hầu làm cho ý nghĩa rõ ràng hơn. Tuy nhiên, nếu dịch hoàn tòan ra văn phong đương đại cho khúc chiết mọi điều thì Jane Austen không còn là Jane Austen nữa! vì thế, người đọc vẫn cần nghiền ngẫm những câu ngắn gọn, những từ ngữ lạ lẫm mới nhận ra ẩn ý của tác giả. Đấy là sự thách thức của người đọc để nắm bắt sự cuốn hút của văn học cổ điển nói chung và văn phong của Jane Austen nói riêng.
Với nhan sắc, trí thông minh và gia sản giàu có cùng một ngôi nhà tiện nghi và bầu không khí gia đình hạnh phúc, Emma Woodhouse dường như nhận được tất cả ân sủng của cuộc đời. Cuộc sống của cô đã trôi qua gần hai mươi mốt năm mà không có mấy phiền muộn.
Cô và người chị Isabella có một ông bố thật hiền hòa, khoan dung, và vì chị cô đã lập gia đình, từ lâu cô đã là chủ gia đình để quản lý ngôi nhà cho ông. Mẹ cô đã qua đời từ nhiều năm trước, vì thế cô không còn nhớ gì nhiều đến những cử chỉ âu yếm của bà. Một chị quản gia thay thế vị trí bà mẹ với tình thương không kém người mẹ thật sự là bao.
Chị Taylor làm quản gia cho gia đình ông Woodhouse được mười sáu năm, nhưng còn là một người bầu bạn thân thiết hơn là quản gia đơn thuần vì chị thật long thương yêu hai cô con gái của ông, nhất là Emma. Giữa hai người là hơn cả mối chân tình chị em. Ngay cả trong thời gian chị Taylor chỉ là một quản gia đúng nghĩa, nhờ tính hòa nhã chị không cần thiết phải tỏ ra quá khắt khe đối với đứa trẻ gái. Thời gian dần qua, cung cách áp đặt của chị dần biến mất. Hai người sống gắn bó với nhau trong tình bầu bạn. Emma có thể làm mọi điều cô thích, luôn luôn tôn trọng khả năng suy xét của chị Taylor, nhưng phần lớn là theo ý riêng mình.
Một khuyết điểm của Emma là cứ muốn làm theo ý mình, thêm xu hướng nghĩ về mình quá tài giỏi. Đấy là khuyết điểm làm vẩn gợn những vui thú của cô. Tuy nhiên, hiện giờ không ai nhận ra mối hiểm nguy này, vì thế không cho đấy là điều bất hạnh của cô.
Một nỗi buồn ập đến - chỉ là nỗi buồn nhẹ nhàng: chị Taylor lập gia đình. Chính ý nghĩ mất chị lần đầu tiên đã mang đến nỗi phiền muộn. Trong ngày cưới của người làm bầu bạn thân thiết này, lần đầu tiên Emma ngồi với ý nghĩ buôn bã về những ngày tháng sắp đến. Hôn lễ kết thúc, cô dâu ra đi, hai bố con ở lại với bữa ăn tối mà biết sẽ không có người thứ ba giúp họ được khuây khỏa trong một buổi tối dài đằng đẵng. Ông bố trấn tĩnh để đi ngủ sau bữa ăn như thường lệ, riêng Emma ngồi một mình mà nghĩ đến sự mất mát của cô.
Biến cố ấy hứa hẹn mang đến hạnh phúc cho người bầu bạn của cô, nhưng với cô thì đấy là nỗi ưu phiền. Ông Weston là người có tính khí thật khác thường, một gia sản thoải mái, ở độ tuổi thích hợp, và cung cách dễ mến. Cô hẳn cảm thấy hài long theo cách nào đấy khi nghĩ đến tình thân hữu quên mình, rộng lượng mà cô hằng muốn chứng tỏ để khuyến khích họ đi đến hôn nhân. Mỗi giờ trong một ngày trôi qua, Emma đều nhớ đến chị Taylor. Cô nhớ lại tính hiền hòa của người quản gia cũ - tính hiền hòa, tình thương yêu trong mười sáu năm - qua đấy cô đã được dạy dỗ và chơi đùa với chị. Cô nhớ đến tình cảm gắn bó của chị đã làm mọi cách cho cô vui khi cô khỏe mạnh, và tận lực chăm sóc khi cô trải qua những cơn đau yếu trong thời thơ ấu. Cô mang ơn chị nhiều, riêng bảy năm qua, vị thế bình đẳng, và tình thân thiết giữa hai người sau khi cô chị Isabella kết hôn càng làm cho hai người gần gũi với nhau thêm khiến cho cô chưa có hồi tưởng nào thân thương hơn, nồng nàn hơn. Chị đã là một thân hữu và người làm bầu bạn hiếm thấy; thông minh, sắc sảo, hiểu biết, đắc dụng, hiền hòa, thấu hiểu mọi cách thức trong gia đình, quan tâm đến mọi người và đặcbiệt đến Emma - đến mọi niềm vui của cô, đến mọi trù tính của cô. Chị đã là người mà cô có thể thổ lộ mọi ý nghĩ ngay khi ý nghĩ vừa chợt lóe lên, là người mang đến cho cô tình thương yêu mà hầu như chưa bao giờ bắt lỗi cô.
Làm thế nào cô chịu nổi thay đổi này? Đúng thật là chị chỉ ra đi để sống cách xa có một cây số, nhưng Emma vẫn nhận ra khác biệt to lớn giữa chị Taylor lúc trước ở trong nhà và bây giờ là chị Weston chỉ cách xa có một cây số. Tuy vbh mọi lợi điểm theo tự nhiên và gia cảnh, bây giờ cô có nguy cơ bị khổ sở trong nỗi cô đơn tri thức. Cô yêu mến sâu đậm ông bố nhưng ông không phải là người làm bầu bạn cho cô. Ông không thể chuyện trò với cô, dù là theo cách đứng đắn hoặc bông đùa.
ảnh hưởng của khác biệt về tuổi tác (vì ông Woodhouse lập gia đình muộn) càng trầm trọng thêm do cá tính và thói quen của ông. Vốn mang bệnh tưởng cả đời, lại thiếu năng động về tinh thần hoặc thể chất, ông trông già trước tuổi. Dù có con tim hiền hòa và tính khí dịu dàng khiến ông được yêu mến, ông không có năng lực tgì khác để thu hút lòng người.
tuy chỉ cách biệt do hôn nhân và đang sống cách xa hai mươi lăm cây số ở thành phố London, chị của Emma không thể thân cận với cô hàng ngày. Cô phải trải qua nhiều buổi tối lạnh lẽo ở Hartfield trong hai tháng Mười và Mười Một để đến lễ Giáng sinh Isabella cùng chồng và các con mới về lấp đầy ngôi nhà, và một lần nữa mang đến cho cô niềm vui sum họp.
Highbury là một ngôi làng lớn có cư dân đông đúc đến mức gần như một thị trấn. Dù cho có zs thảm cỏ, bụi cây và cái tên riêng biệt, Hartfield thật sự là một phần của cộng đồng ngôi làng và có ý nghĩa thân thương không gì sánh bằng. Gia tộc Woodhouse đứng đầu ở đây. Tất cả mọi người đều kính trọng họ. Emma quen biết nhiều người trong ngôi làng, vì lẽ cha cô là người lịch sdx đối với họ, nhưng trong số họ không ai có thể thay thế chị Taylor dù là nửa ngày. Đấy là một thay đổi mang đến u sầu. Vì thế Emma không tránh khỏi sầu muộn, mơ ước đến những điều không tưởng cho đến khi ông bố thức dậy và cô cố tỏ ra vui tươi. Ông cần được hỗ trợ về mặt tinh thần. Ông là người có tính hay âu lo, dễ dàng phiền muộn, có lòng thương mến đến bất cứ ai ông đã quen tính nết và không muốn xa cách họ, ông ghét bất cứ thay đổi nào. Hôn nhân như là nguồn gốc của thay đổi thì luôn gây ra khó chịu. Ông vẫn chưa hề chấp nhận là chính cô con gái của ông sẽ lập gia đình. Khi ông phỉa chấp nhận xa rời chị Taylor, ông cũng không nó ivề chị với lòng thông cảm tuy rằng đấy là cuộc hôn nhân do tình yêu. Từ thói quen của tính hơi ích kỷ và chưa hề có ý tưởng rằng người ta có thẻ cảm nhận khác với mình, ông vẫn cho rằng chị Taylor đã gây ra một chuyện đau buồn cho chị cũng như cho hai cha con ông, và rằng đáng lẽ sẽ tốt hơn nhiều nếu chị sống cả đời ở Hartfield.
Emma mỉm cười và cố gắng trò chuyện vui vẻ để ông xóa tan những ý nghĩ ấy, nhưng đến khi hai cha con dung trà, ông lại nói đúng như cách ông đã nói trong bữa ăn tôi:
- Tội nghiệp chị Taylor! Cha ước gì chị ấy tiếp tục sống ở đây. Đáng tiếc là ông Weston không nghĩ gì đến chị ấy.
- Cha ạ, con không thể đồng ý với cha, hẳn cha đã biết thế. Ông Weston là một người vui vẻ, dễ chịu, tuyệt vời, nên ông ấy xứng đáng có một người vợ tốt. Và hẳn cha không muốn chị Taylor sống với chúng ta mãi mãi rồi phải chịu đựng mọi tính khí bất thường của cfon trong khi chị có thể có một ngôi nhà riêng cho chị ấy, có phải thế không?
- Một ngôi nhà riêng cho chị ấy! nhưng một ngôi nhà riêng cho chị ấy thì có lợi gì? Ngôi nhà này rộng gấp ba lần. Còn con không hề có tính khí bất thường nào , con yêu ạ.
- Chúng ta sẽ đi thăm họ thường, và họ sẽ đến thăm chúng ta! Tất cả chúng ta sẽ luôn gặp lại nhau! Chúng ta phải bắt đầu. Chúng ta phải sớm di chúc mừng cuộc hôn nhân của họ.
- Con yêu, làm thế nào cha đi xa được như thế? Randalls cách đây khá xa. Cha không thể đi bộ xa như thế.
- Không, cha ạ. Không ai nghĩ cha phải đi bộ. Chắc hẳn là ta phải dùng cỗ xe.
- Cỗ xe! Nhưng James không thích thắng ngựa để đi đọan đường ngắn như vậy, và trong khi mình đang ở thăm họ thì mấy con ngựa tội nghiệp đó ở đâu?
- Cha ạ, ta đưa chúng vào chuồng ngựa của ông Weston. Cha biết không, chúng con đã thu xếp xdong xuôi mọi việc. Tối hôm qua chúng con đã nói chuyện với ông Weston về việc này. Còn về James, cha có thể tin chắc rằng ông ấy lúc nào cũng thích đi Randalls, bởi vì con gái ông ấy đang giúp việc ở đấy. Con nghĩ liệu có bao giờ ông ấy muốn đưa chúng ta đi nơi nào khác hay không. Đấy là do cha cả, cha ạ. Cha đã đưa Hannah đến nơi ở tốt. Không ai nghĩ đến Hannah cho đến khi cha nhắc đến cô ấy - James hẳn biết ơn cha!
- Cha rất vui đã nghĩ đến co ấy, vì cha không muốn cái ông James tội nghiệp phải mặc cảm do bất kỳ chuyện gì. Cha tin chắc cô ấy sẽ là người giúp việcgiỏi, cô ấy lễ độ, nói năng dễ nghe, cha có cảm tình nhiều với cô. Mỗi khi cha gặp cô ấy, cô đều nhún mình chào và hỏi thăm sức khỏe của cha. Khi con nhờ cô ấy đến giúp may vá, cha nhận ty cô ấy luôn vặn nắm cứa đúng cách và không bao giờ đóng sầm cánh cửa. Cha tin chắc cô ấy sẽ là người giúp việcxuất sắc. Còn chị Taylor sẽ cảm thấy dễ chịu nhiều khi có một người thân quen sống bên mình. Con biết không, mỗi khi James đi thăm con gái ông ấy, cô ấy sẽ được nghe tin về chúng ta. Ông ấy sẽ kể cho cô nghe hai cha con ta đang sống yên ổn ra sao.
Emma không muốn cố giữ dòng suy tưởng hạnh phúc này trong đầu. Cô bày ra bàn cờ backgammon để hai cha con cùng chơi hầu mong cha cô khuây khoả qua buổi tối và chỉ mình cô cảm thấy nuối tiếc. Nhưng một vị khách bước vào khiến họ cho cuộc chơi không còn cần thiết nữa.
Anh Knightley là người nhậy cảm, tuổi vào khoảng ba mươi bảy đến ba mươi tám, không chỉ là người thân thiết lâu năm đối với gia đình, mà còn có mối quan hệ vì là anh trai chồng của Isabella. Anh sống cách Highbury khoảng gần hai cây số, thường đến thăm hai cha con cô và luôn được tiếp đãi nồng hậu. Tối nay, anh còn được đón tiếp nồng hậu hơn bình thường do cả hai bên có chung mối quan hệ ở London. Anh trở về để ăn bữa tối muộn sau vài ngày đi vắng, và giờ đi đến Hartfield để báo tin tất cả mọi người ở Quảng trường Brunswick đều mạnh khoẻ. Đấy là cuộc gặp gỡ vui vẻ, khiến cho ông Woodhouse cảm thấy sinh động hơn phút chốc. Anh Knightley có tính khí vui tươi làm hài lòng mọi người, và đều trả lời thoả đáng những câu thăm hỏi về "Isabella tội nghiệp" và các cháu của ông.
Sau đấy, ông Woodhouse cảm kích nói:
- Cháu Knightley ạ, cháu thật là tốt bụng khi đến thăm cha con bác vào giờ muộn như thế này. ác e cháu phải đi bộ qua quãng đường kinh khủng.
- Cháu Knightley ạ, cháu thật là tốt bụng khi đến thăm cha con bác vào giờ muộn như thế này. ác e cháu phải đi bộ qua quãng đường kinh khủng.
- Thưa bác không sao cả. Tối nay có trăng sáng, thời tiết dễ chịu đến nỗi cháu phải ngồi xa lò sưởi của bác.
- Nhưng cháu hẳn bị ẩm ướt và lấm bẩn. Bác hy vọng cháu không bị cảm lạnh.
- Lấm bẩn! Bác nhìn đôi giày cháu xem. Không có một vết bẩn nào.
- À, thế cũng lạ, vì ở đây vừa có mưa khá nhiều. Mưa lớn khủng khiếp suốt nửa giờ trong khi cha con bác dùng bữa sáng. Bác đã muốn họ dời hôn lễ lại.
- Nhân thể - cháu chưa kịp chúc mừng bác. Biết rõ hai bố con bác hẳn cảm thấy vui như thế nào nên cháu không vội chúc mừng, nhưng cháu hy vọng mọi việc đều diễn ra tốt đẹp. Mọi người tỏ lộ ra sao? Ai khóc nhiều nhất?
- À! Cái chị Taylor tội nghiệp! đấy là chuyện không hay.
- Đáng lẽ nên nói ông Woodhouse và cô Woodhouse tội nghiệp, nhưng cháu không thể nói "chị Taylor tội nghiệp" được . Cháu luôn có ý nghĩ đề cao bác và Emma nhưng nói đến cách sống lệ thuộc hoặc độc lập thì không! Dù sao chăng nữa, chiều lòng một người vẫn hay hơn hai người.
Emma nói đùa:
- Đặc biệt là khi một trong hai người có tính hay mộng tưởng và gây rối! Em biết trong đầu anh nghĩ thế, và biết anh sẽ nói gì nếu bố em không thích.
Ông Woodhouse thở dài:
- Con yêu, cha cho là đúng như thế. Cha e đôi lúc cha mộng tưởng và gây rối.
- Cha yêu dấu! Cha đừng cho con hoặc anh Knightley thật sự nghĩ cha là như thế. Quả là ý nghĩ kinh khủng! không đâu! Con chỉ nói về mình. Cha biết đấy, anh Knightley cứ thích bắt lỗi con - khi đùa cợt - tất cả chỉ là đùa cợt. Chúng con luôn thích nói về nhau thế nào thì cứ nói.
Thật ra anh Knightley là một trong số ít người có thể bắt lỗi Emma Woodhouse, và là người duy nhất nói với cô về những lỗi lầm ấy. Dù chính bản thân Emma không thoải mái lắm về việc này, cô biết ông bố còn cảm thấy khó chịu hơn, đến nỗi cô không muốn ông biết rằng có người cho là cô không được vẹn toàn.
Anh Knightley nói:
- Emma biết cháu không bao giờ nịnh nọt cô ấy nhưng cháu không có ý ám chỉ ai. Chị Taylor đã quen chiều lòng hai người, bây giờ chị chỉ có một người. Có khả năng là chị sẽ được lợi.
Emma muốn lái câu chuyện qua hướng khác:
- À, anh muốn biết về hôn lễ, em rất vui kể cho anh nghe, vì mọi người đều tỏ lộ một cách thu hút. Ai nấy đều đến đúng giờ, mọi người đều chưng diện đẹp nhất, không có giọt lệ nào, và cũng không có ai thộn mặt ra. Không đâu, mọi người đều nghĩ rằng sẽ chỉ xa cách nhau có nửa dặm đường, và tin chắc rằng sẽ gặp lại nhau mỗi ngày.
Ông bố nói:
- Emma yêu dấu chịu đựng mọi điều rất tốt nhưng anh Knightley ạ, thực ra con bé lấy làm buồn phải xa chị Taylor tội nghiệp, và tôi tin chắc con bé sẽ nhớ nhung chị ấy hơn là nó nghĩ.
Emma quay mặt đi, bị dằng co giữa những giọt lệ và nụ cười.
Anh Knightley nói:
- Không thể nào Emma không cảm thấy nhớ nhung một người bầu bạn như thế. Bác ạ, ta không nên bắt cô ấy phải theo cách như ta muốn, nhưng cô biết hôn nhân là có lợi cho chị Taylor. Cô hẳn biết phải chấp nhận như thế, vào tuổi của chị Taylor cần phải yên bề gia thất, và điều quan trọng là chị có cuộc sống ổn định, vì thế cô không được buồn rầu quá mức. Tất cả những người quen biết chị Taylor đều lấy làm vui khi thấy chị có cuộc hôn nhân hạnh phúc.
Emm nói:
- Còn anh đã quên một việc làm em vui, một nguồn vui lớn - đấy là chính em đã đứng ra làm mai mối. Anh biết không, bốn năm trước chính em làm mai, rồi giúp hai người đi nd cuộc hôn nhân và em lấy làm vui được chứng tỏ đấy là việc đúng đắn, khi nhiều người nói ông Weston sẽ không bao giờ tái hôn.
Anh Knightley nhìn cô mà lắc đầu.
Cha cô trìu mến đáp lời:
- À, con yêu, bố mong con đừng làm mai mối và tiên đoán sự việc, vì bất kỳ con nói chuyện gì thì ch.uyện ấy luôn xảy ra. Xin con đừng làm mai cho ai nữa.
- Cha ạ, con hứa sẽ không tự làm mai cho riêng mình, nhưng thật ra con nên làm mai cho người khác. Đấy là thú vui to tát nhất trên đời! và sau thành công như thế, cha biết đấy! - mọi người đều nói ông Weston sẽ không bao giờ tái hôn. Không được đâu! Ông Weston goá vợ đã lâu, xem dường như vô cùng thoải mái mà không cần có người vợ, luôn bận rộn trong công việc kinh doanh ở thành phố hoặc giữa bạn bè ông ở đây, luôn được chào đón và luôn vui vẻ mỗi nơi ông đi đến. Ông Weston không phải trải qua một buổi tối nào cô đơn nếu ông không thích. Ồ, không! Chắc chắn là ông Weston sẽ không bao giờ tái hôn. Thậm chí vài người còn nói đến lời hứa của ông đối với người vợ khi bà đang nằm trên gi.ường bệnh, và vài người khác nói về việc đứa con trai và ông bác của anh này không muốn ông tái hôn. Họ nói về những việc này bằng đủ thái độ trang trọng nhưng con không tin ai cả.
"Bốn năm trước, chị Taylor và con gặp ông ấy ở Phố Broadway. Lúc đó trời bắt đầu đổ mưa, với cả vẻ lịch sự ông ấy chạy đi mượn hai cây dù cho chúng con ở quán Farmer Mitchell s. Từ ngày ấy, con đã quyết định trong đầu về việc này. Từ giờ khắc ấy, con đã trù định cho việc hôn nhân. Cha ạ, khi con đã thành công, cha không nên nghĩ con sẽ từ bỏ việc làm mai mối".
Anh Knightley nói:
- Anh không hiểu em có ý gì khi nói đến "thành công". Thành công phải cần đến nỗ lực. Em đã bỏ thời giờ một cách đúng mức và tế nhị, nếu em đã nỗ lực trong bốn năm qua để mang lại cuộc hôn nhân này. Kể cũng là một nghề sáng giá đối với đầu óc của một thiếu nữ trẻ! Nhưng anh tưởng tượng là nếu việc mai mối của em, theo cách em nói, chỉ có nghĩa là trù định, một ngày rảnh rỗi nào đấy em tự nhủ thầm "Mình nghĩ sẽ tốt cho chị Taylor nếu giá như ông Weston cưới chị ấy", và rồi sau đấy thỉnh thoảng tự nhủ thầm như thế, thì tại sao em còn nói đến thành công? Em tự hào về điều gì? Em chỉ nhờ may mắn mà dự đoán đúng sự việc, và tất cả chỉ là nhờ may mắn.
- Và có bao giờ anh biết đến thú vui và niềm tự hào chiến thắng của một dự đóan may mắn không ? Em thấy tội cho anh. Em đã nghĩ anh phải khôn ngoan hơn, bởi vì chắc chắn rằng một dự đóan may mắn thì không bao giờ đơn thuần là may mắn. Lúc nào cũng phải có biệt tài trong đó. Còn về từ ngữ "thành công" mà anh tranh luận, em không biết rằng em bị cấm đóan. Anh đã vẽ nên hai hình ảnh đẹp đẽ, nhưng em cho rằng có thể có hình ảnh thứ ba - cái gì đấy giữa việc không làm gì cả và làm mọi thứ. Nếu em không mời ông Weston đến đây chơi, tạo vài khích lệ nhỏ và giải quyết êm thấm vài vụ việc nhỏ, có lẽ sẽ không nên chuyện gì cả. Em cho là anh hẳn hiểu rõ Hartfield để nhận ra điều ấy .
- Một người thẳng thắn, cởi mở như ông Weston và một người có lý trí, chân thật như chị Taylor thì ta có thể để mặc họ tự lo chuyện của họ. Khi can dự vào, em có thể gây phương hại cho em hơn là làm điều tốt lành cho người khác.
Tuy chỉ hiểu một phần, ông Woodhouse vẫn góp chuyện:
- Emma không bao giờ nghĩ đến bản thân nếu có thể làm điều tốt lành cho người khác. Nhưng con yêu ạ, đừng có làm mai mối gì nữa. Đấy là việc điên rồ và làmcho gia đình người ta tan nát.
- Cha yêu, chỉ một lần nữa thôi, lần này cho anh Elton. Cái anh Elton tội nghiệp! cha ạ, cha hẳn mến anh Elton. Con phải tìm một người vợ cho anh ấy. Anh ấy đã ở đây cả năm rồi và đã sửa sọan ngôi nhà của anh được tiện nghi, mà không thấy ai ở Hartfield xứng đôi với anh. Kể cũng đáng xấu hổ nếu để cho anh ấy vò võ thêm nữa. Khi anh dự hôn lễ hôm nay, con nghĩ anh trông như mong mỏi có ai đấy làm mai mối cho anh! Con có ý nghĩ rất tốt đối với anh Elton, và làm mai mối là cách duy nhất giúp đỡ anh ấy.
- Quả thật anh Elton là một thanh niên trẻ, đẹp trai, có tính tình rất tốt, và cha thích anh ấy. Nhưng con ạ, nếu con muốn anh ấy chú ý đến việc này, một ngày nào đấy mời anh ấy đến dung bữa với chúng ta.
Anh Knightley cười:
- Thưa bác, cháu sẵn lòng, bất cứ lúc nào. Cháu hòan tòan đồng ý với bác rằng đấy là việc tốt hơn cả. Emma, hãy mời anh ấy đến dùng bữa, tiếp cho anh ấy ăn nhiều món cá và gà, nhưng cứ để cho anh ấy tự đi tìm vợ. Em cứ tin là một thanh niên hai mươi sáu hoặc hai mươi bảy tuổi có thể tự lo được.
Ông Weston là cư dân của Highbury, sinh ra trong một gia đình khả kính. Hai hoặc ba thế hệ của gia đình này đã vươn lên đến vị thế quý phái và sung túc. Ông đã nhận được nền giáo dục tốt, nhưng sau khi bắt đầu tự lập từ lúc còn trẻ, ông trở nên miễn cưỡng đối với những nghề nghiệp đơn giản mà các an hem của ông theo đuổi. Ông thỏa mãn trí óc hiếu động, vui tươi và tính cách thích giao tiếp của mình bằng cách gia nhập quân ngũ.
Đại úy Weston được nhiều người yêu mến. Khi cuộc đời binh nghiệp dẫn dắt cho ông gặp cô Churchill của một gia đình Yorkshire có tiếng tăm và cô Churchill tỏ lòng yêu ông, không ai lấy làm ngạc nhiên ngoại trừ người anh và chị dâu. Hai người này không bao giờ đến thăm ông, lại tỏ ra kiêu hãnh và tự cho mình là quan trọng khiến cho mối quan hệ giữa họ trở nên khó chịu.
Tuy nhiên, vốn là người trưởng thành và có quyền làm chủ gia sản của mình - tuy gia sản riêng của cô không tương xứng với bất động sản của gia tộc - cô Churchill vẫn muốn tiến đến hôn nhân. Hôn lễ được cử hành trong khi anh chồng và chị dâu cô cảm thấy mất sĩ diện vô cùng, vì thế họ chối bỏ cô với tất cả vẻ lịch sự tối thiểu. Đấy là mối quan hệ không tương hợp, và khônglàm cho người trong cuộc được hạnh phúc lắm. Cô Churchill - bây giờ trở thành bà Weston - là người cảm thấy hạnh phúc hơn trong mối nhân duyên này, vì cô có một người chồng với con tim nồng thắm và tính khí dịu dàng. Ông luôn nghĩ tốt về cô trong mọi việc để đáp lại tình yêu cô dành cho ông. Tuy nhiên, dù cô có cá tính, đấy không phải là cá tính tốt nhất. Cô có đủ quyết đóan để làm theo ý mình mà không màng đến chồng, nhưng không đủ để đè nén bất mãn vô lý về sự giận dỗi vô lý của ông, và để đè nén nỗi tiếc nuối đời sống xa hoa ở ngôi nhà của cô lúc trước. Hai vợ chồng tiêu pha vượt mức thu nhập của họ nhưng vẫn chưa bằng lúc cô ở Enscombe. Cô vẫn yêu thương chồng, nhưng cô muốn mình vừa là người vợ của Đại úy Weston như hiện tại và cô Churchill của Enscombe như quá khứ.
Đại úy Weston được nhiều người - nhất là gia tộc Churchill - xem như chuột sa hũ nếp, nhưng hóa ra ông ta bất lợi nhiều. Khi vợ ông qua đời sau ba năm chung sống, ông trở nên nghèo khó hơn so với lúc trước, cùng một đứa con phải nuôi nấng. Tuy thế, chẳng bao lâu ông được nhẹ gánh đối với chi phí cho đứa con. Cậu bé trở thành cầu nối cho hai anh em dàn hòa, thêm lòng thương cảm vì cơn bạo bệnh dai dẳng của mẹ cậu. Ông bà Churchill không có con và cũng không có đứa cháu nhỏ nào, vì thế hai người ngỏ ý nhận cậu bé Frank về chăm sóc mọi mặt ít lâu sau khi mẹ cậu qua đời . Người cha ban đầu lưỡng lự, nhưng sau khi suy xét, ông đồng ý giao đứa nhỏ cho gia tộc Churchill chăm sóc và chia sẻ cảnh sống giàu có. Ông chỉ còn phải lo cho bản thân mình, và lo cho tình trạng vật chất của mình dckhá lên, theo cách có thể được.
Ông cảm thấy cần thay đổi cuộc đời mình. Ông rời quân ngũ, lao vào việc kinh doanh nhờ an hem của ông đã có chân đứng ở London giúp cho ông khởi nghiệp được thuận lợi. Việc kinh doanh giúp ông đủ bận rôn. Ông vẫn còn có một ngôi nhà nhỏ ở Highbury, nơi ông dành phần lớn thời gian để vui thú. Ông trải qua mười năm hoặc hai mươi năm kế tiếp giữa một nghề nghiệp hữu ích và những thú vui với xã hội. Đến lúc này, ông đã khá thành đạt, đủ để mua một trang trại nhỏ kế cận Highbury mà ông hằng mong ước, đủ để cưới một phụ nữ thậm chí không có của hồi môn như chị Taylor, và để sống theo tính khí thân thiện và hòa đồng của ông.
Lúc này, chị Taylor đã tạo ảnh hưởng đến những kế họach của ông, nhưng vì đấy không phải là ảnh hưởng chuyên chế của tuổi trẻ đối với tuổi trẻ, ông vẫn giữ quyết tâm mua điền trang Randalls nên luôn nghe ngóng tin tức người chủ muốn bán, rồi cuối cùng ông đạt ước nguyện. Ông đã tạo dựng một sản nghiệp khá, mua một ngôi nhà, cưới một cô vợ, và đang bắt đầu trải qua thời kỳ mới trong đời với mọi hứa hẹn hạnh phúc hơn thời gian trước. Nhờ tố chất lạc quan, ông chưa bao giờ cảm thấy mình là người bất hạnh ngay cả trong cuộc hôn nhân đầu. Cuộc hôn nhân thứ hai cho ông thấy thế nào là một phụ nữ chin chắn và thật sự dễ thương, và giúp ông nhận ra rằng tự mình chọn thì tốt hơn là được người chọn, cũng như tạo nên lòng biết ơn thì tốt hơn làtự mình biết ơn.
Ông hài lòng với chọn lựa của mình: gia sản ông là của riêng mình ông. Còn đối với Frank, cậu bé không chỉ là người được ngầm hiểu thừa kế của ông bác, mà còn được công khai mang cái họ Churchill. Vì thế cậu hẳn sẽ không bao giờ cần đến người cha giúp đỡ. Ông không phải lo lắng về việc này. Bà bác là một phụ nữ thất thường và trấn áp hòan tòan ông chồng, nhưng tố chất của ông Weston khiến ông không nghĩ rằng tính thất thường mạnh đến nỗi ảnh hưởng đến một đứa trẻ thân thương đến thế, mà ông tin rằng đáng được xem là thân thương. Mỗi năm ông đều đi thăm đứa con trai sống ở London và thấy tự hào về nó. Khi nghe ông kể về đứa con trai, Highbury cảm thấy hãnh diện lây. Mọi người đều chấp nhận người trai trẻ là thành viên của họ để anh chứng tỏ chân giá trị của mình.
Highbury ca ngợinhiều về anh Frank Churchill, và nhiều người hiếu kỳ muốn gặp anh, nhưng anh không quan tâm lắm đến những lời đề cao đến nỗi anh cq bao giờ đi đến đây. Đã có nhiều lời bàn tán rằng anh sẽ đến thăm ông bố, nhưng việc này chưa bao giờ xảy ra cả.
Bây giờ, nhân dịp hôn lễ của ông bố, nhiều người khuyên anh nên đến dự để chứng tỏ anh quan tâm đúng mức. Không có lời nào nói ngược lại, hoặc là khi bà Purry ngồi uống trà với bà Bates và chị Bates, hoặc khi bà Bates và chị Bates đến thăm đáp lễ. Bây giờ là lúc anh Frank Churchll nên đến với họ, và người ta càng thêm hy vọng khi được biết vào dịp này anh đã biên thư cho mẹ kế. Trong nhiều ngày, mỗ I khách đến thăm HIghbury đều được nghe nói về lá thư nhã nhặn mà chị Weston đã nhận được. "Tôi đóan bà đã nghe về lá thư nhã nhặn mà anh Frank Churchill viết cho chị Weston, phải không? Tôi được biết lá thư này thật sự nhã nhặn. Ông Woodhouse kể với tôi về chuyện này. Ông Woodhouse đã đọc lá thư, và ông nói ông chưa từng thấy lá thư nào nhã nhặn đến thế.
Thật vậy, đấy là một lá thư được đánh giá cao. Dĩ nhiên, chị Taylor - bây giờ là chị Weston - đã tạo nên dư luận thuận lợi về anh trai trẻ. Sự chú ý như thế là bằng chứng rõ rệt về ý thức tuyệt vời của anh, ngòai sự chú ý về cuộc hôn nhân mà mọi người tiếp đón với tất cả lời khen ngợi. Chị tự cảm thấy mình là một phụ nữ may mắn nhất. Chị đủ trưởng thành chin chắn để nhận ra mình đã may mắn ra sao, trong khi nỗi tiếc nuối duy nhất là xa cách những người bạn mà tình thân hữu chưa bao giờ lạnh nhạt - những người bạn vốn không hề muốn chia tay với chị.
Nhiều lúc chị nhận ra rằng hẳn nhiều người sẽ nhớ thương chị, và bứt rứt mà nghĩ đến việc Emma mất đi nguồn vui duy nhất, hoặc trải qua những thời khắc buồn chán vì thiếu tình bầu bạn nơi chị. Nhưng Emma không phải là người yếu đuối, cô có nghị lực hơn phần lớn những thiếu nữ khác. Cô còn có ý thức, năng lực và tinh thần vốn có thể giúp cô chịu đựng giỏi và giúp vực cô lên để vượt qua cảnh khó khăn và thiếu thốn tình cảm. Và rồi cô cảm thấy an ủi vì quãng đường ngắn giữa Randalls và Hartfield, tiện lợi ngay cả cho phụ nữ đi bộ một mình, và vì tâm tính và gia cảnh của chị Weston cũng tạo thuận lợi cho hai người có thể gặp nhau nhiều buổi tối mỗi tuần.
Tâm trạng của cô khiến cho chị Weston mãi cảm động và nhiều lúc thấy buồn. Sự mãn nguyện của Emma - hơn cả mãn nguyện, mà là niềm vui - tỏ ra công tâm và hiển nhiên vui vẻ, cho đến nỗi Emma tuy đã hiểu rõ tính tình người cha, đôi lúc vẫn cảm thấy ngạcnhiên vì ông cứ thương xót cho "chị Taylor tội nghiệp" khi họ từ giã chị ở Randalls giữa gia đình êm ấm, hoặc nhìn thấy chị ra về vào buổi tối bên cạnh ông chồng hiền lành đưa chị lên cỗ xe ngựa của chính chị.
Nhưng sau mỗi lần chị từ giã ra về, ông Woodhouse đều thở dài và nói:
- À, chị Taylor tội nghiệp! chị ấy hẳn lấy làm vui mà lưu lại.
Không có khả năng lưu chị Taylor ở lại cũng như không có việc ngừng thương xót cho chị, nhưng sau vài tuần ông Woodhouse cảm thấy bớt nặng nề. Những lời chúc mừng của hàng xóm đã xong xuôi, ông không còn bị trêu cợt vì người ta mong ông vui đối với sự kiện u buồn đến thế, và chiếc bánh cưới mà ông không thích cũng đã được chiếu cố hết. Dạ dày của ông không thể chịu nổi thức ăn nhiều chất béo, và ông không bao giờ tin rằng có nhiều người khác với ông. Ông tin rằng thứ gì không tốt cho sức khoẻ của ông thì cũng không thích hợp với người khác. Vì thế, ông cố khuyên họ không nên ăn bánh cưới. Khuyên lơn không có kết quả thì ông tìm cách ngăn chặn họ. Ông cố hỏi ý kiến ông Perry, một nhà bào chế thuốc. Ông Perry là một người thông minh, trông như là nhà quý tộc. Việc ông đi đến khám bệnh và cho toa là một trong những niềm an ủi cho ông Woodhouse. Khi được hỏi ý kiến, ông Perry đành phải xác nhận (tuy đấy là không khách quan) rằng bánh cưới chắc chắn là không hợp với một số người nếu họ dùng quá nhiều. Với ý kiến như thế, ông Woodhouse hy vọng sẽ gây được ảnh hưởng đối với tất cả khách dự tiệc cưới, nhưng họ vẫn ăn bánh cưới, và tinh thần nhân ái của ông cứ bứt rứt mãi cho đến khi họ ăn xong xuôi.
Có một tin đồn lạ kỳ ở Highbury về việc các đứa nhỏ của ông Perry cầm một miếng bánh cưới trong tay, nhưng ông Woodhouse không bao giờ tin.
Ông Woodhouse thích giao tế xã hội theo cách của riêng ông. Ông rất thích tiếp đãi bạn bè tại nhà. Do nhiều nguyên nhân gộp lại, do ông sống lâu đời ở Hartfield, do lòng nhân hậu của ông, do gia sản giàu có của ông, ngôi nhà của ông và cô con gái của ông, ông có thể nắm quyền kiểm soát những chuyến viếng thăm của nhóm nhỏ bạn bè ông, theo ý ông muốn. Ông ít giao tiếp với những gia đình ngoài nhóm nhỏ này. Tính ghét giờ giấc vào đêm khuya và tụ họp đông đúc khiến cho ông khó làm bạn với nhiều người trừ khi họ đến với ông theo những điều kiện ông đặt ra. May mắn cho ông là Highbury kể cả Randalls trong cùng giáo xứ, và tu viện Donwell ở giáo xứ kế bên do anh Knightley cai quản cũng có cùng nhận thức . Nhiều lần, sau khi Emma thuyết phục, ông chọn vài người có tư cách tốt nhất đến ăn tối với ông, nhưng ông vẫn thích những buổi tụ họp khi trời tối. Trừ khi ông tưởng tượng ra mình không hợp với người đối diện, nhiều buổi tối Emma phải sắp bàn chơi bài cho ông.
Nhờ mối quan tâm chân thật và lâu dài, gia đình Weston và anh Knightley, thêm anh trai trẻ độc thân Elton dù anh không muốn, có vinh dự được ông Woodhouse tiếp đãi để đổi một buổi tối trống trải cô đơn thành khung cảnh sang cả, cùng với nụ cười của cô con gái thân yêu.
Sau đấy là đến ván bài thứ hai, trong số những người có đủ tư cách nhất để chơi là bà Bates và chị Bates cùng với bà Goddard - ba phụ nữ hầu như lúc nào cũng đáp lại lời mời từ Hartfield. Họ được đưa đón thường xuyên đến nỗi ông Woodhouse cho là anh đánh xe James hoặc mấy con ngựa đều đã quen với mệt mỏi. Nếu họ chỉ đi mỗi năm có một lần thì hẳn đã có than phiền.
Quả phụ của một cha xứ ngày xưa, bà Bates là một phụ nữ rất già, hầu như đã quá tuổi cho mọi thứ ngoại trừ trà và môn bài tây chơi bốn người. Bà sống với cô con gái còn độc thân trong khung cảnh rất thanh bạch, được mọi người quan tâm và tôn trọng mà một phụ nữ già vô hại trong những hoàn cảnh bất thường được cảm thông như thế.
Cô con gái của bà được yêu mến một cách bất thường xét qua một phụ nữ không còn trẻ, không đẹp, không giàu, và chưa kết hôn. Chị Bates lâm vào tình huống tệ hại nhất của thế gian khi được ngưỡng mộ quá nhiều, và chị không có tố chất thông minh vượt bậc để tự sửa chữa mức quá đà hoặc qcho những kẻ ghét chị phải nể nang. Chị không lấy làm tự hào về nhan sắc hoặc khả năng khéo léo của mình. Chị trải qua tuổi thơ không có gì nổi bật, và thời thiếu nữ của chị được dành cho việc chăm sóc bà mẹ yếu đuối và cố đáp ứng nhu cầu cuộc sống bằng khoản thu nhập ít ỏi. Tuy thế, chị là một phụ nữ hạnh phúc, và là một phụ nữ mà không ai nói xấu được. Chính do thiện ý của chị đối với mọi người và tính khí tự bằng lòng với chính mình đã làm nên những điều kỳ diệu ấy. Chị yêu mến tất cả mọi người, chú ý đến niềm vui của mọi người, tinh mắt nhận ra điểm tốt của họ, chỉ nghĩ về mình như là một người may mắn nhất và may mắn có một bà mẹ tuyệt vời, có nhiều hàng xóm bằng hữu, và có một ngôi nhà không thiếu thứ gì. Chị có cuộc sống hạnh phúc vô tận, được mọi người trọng vọng nhờ tính đơn giản và vui vẻ, biết tự hài lòng và biết nhớ ơn. Trong những việc nhỏ chị ăn nói rất hay, và điều này đặc biệt hợp với ông Woodhouse vốn chỉ biết trao đổi chuyện tầm phào nhưng vô hại.
Bà Goddard là hiệu trưởng - không phải hiệu trưởng của một trường dòng hoặc của giới có thế lực vốn hay khóac lác bằng ngôn từ dài dòng nhưng vô nghĩa để kết hợp tài năng phóng khóang với đạo đức sang cả, dựa theo những phép tắc mới và những hệ thống mới, là nơi mà học phí ngất trời, nơi mà các cô gái trẻ bị dầy vò hết sức lực và trở nên phù phiếm. Trường nội trú của bà Goddard đúng nghĩa là trường học, chân thật , theo cung cách cổ xưa, nơi học sinh có thể thành đạt một cách đáng kể mà chỉ đóng học phí phải chăng, và nơi mà các cô gái trẻ có thể được gửi đến cho gia đình rảnh tay, và cho các cô ganh đua nhau trong môi trường giáo dục nhỏ hẹp mà không sợ trở thành thần đồng.
Ngôi trường của bà Goddard khá nổi tiếng - và xứng đáng được như thế, vì lẽ Highbury được xem là một vùng trong lành cho sức khỏe: bà có một ngôi nhà với khu vườn rộng cung cấp cho học trò nhiều thực phẩm bổ dưỡng, mùa hè cho phép chúng chạy tung tăng. Mùa đông, bà tự tay chăm sóc những vết sưng phù của chúng vì giá lạnh. Không lạ gì mà hai mươi cặp cô dâu, chú rể đã nhờ bà làm chủ hôn cho họ. Bà là người bình dị, có vẻ giống như bà mẹ của các học trò. Thời thiếu nữ bà đã làm việc nặng nhọc, và bây giờ tự cho là mình có quyền thỉnh thoảng hưởng ngày nghỉ đi thăm viếng đâu đó dự tiệc trà, và vì đã chịu ơn ông Woodhouse tử tế, cảm thấy nên đáp lại mà rời căn phòng ngăn nắp của mình, treo đồ thêu thùa lên bất kỳ nơi nào, để rồi thắng hoặc thua vài đồng xu bên cạnh lò sưởi của ông.
Đấy là những phụ nữ mà Emma thường mời gọi họ đến. Vì ông bố, cô cảm thấy vui có khả năng làm việc này, dù cô vẫn biết họ không thể thay thế chị Weston. Cô vui mà thấy ông bố được thoải mái, và cũng thấy vui về mình đã có những sắp xếp tốt như thế. Nhưng ba phụ nữ nhạt nhẽo, trầm lặng khiến cho cô nghĩ mỗi buổi tối có họ thật ra là buổi tối lê thê mà cô đón chờ một cách chán ngán.
Một buổi sang trong khi ngồi đón chờ đúng sự việc như thể sắp xảy ra, Emma nhận được thư của bà Goddard, bằng ngôn từ nhã nhặn xin được dẫn cô Smith đi theo. Lời yêu cầu được chấp nhận ngay, vì lẽ cô Smith là thiếu nữ tuổi mười bảy mà Emma đã biết mặt và đã chú ý đến từ lâu vì vẻ đẹp của cô này. Một thiếp mời được gửi để hồi đáp, và buổi tối không còn tẻ nhạt nhờ có cô gái trẻ
Harriet Smith có thân thế không minh bạch. Vài năm trước, một người nào đấy đã đưa cô bé đến trường của bà Goddard, và sau đó một người nào đấy đã trả thêm tiền cho cô bé được ngụ tại ký túc xá của trường. Người ta chỉ biết lai lịch của cô bé đến thế. Chỉ trừ các bạn cô bé mới quen ở Highbury, cô không có bạn bè nào khác. Cô vừa trở về từ chuyến đi xa thăm viếng vài người bạn học của cô.
Cô Smith rất xinh, vẻ đẹp của cô bé khiến cho Emma đặc biệt ngưỡng mộ. Cô bé người tầm thấp, mũm mĩm, có làn da trắng. Trước khi buổi họp mặt ban tối kết thúc, Emma cảm thấy vui với phong thái của cô bé và muốn tiếp tục mối quen biết.
Emma không có ấn tượng với cách trò chuyện đặc biệt khôn ngoan nào của cô Smith, nhưng thấy cô bạn mới có sức quyến rũ - không e lệ đến mức gây ngăn cách, không phải ngại ăn nói - nhưng không có vẻ gì muốn lấn lướt. Cô bé có tư thái trong chừng mực và tôn trọng người đối diện, có vẻ như cảm thấy vui và hân hạnh được đón tiếp ở Hartfield. Cô tạo ấn tượng tốt với tất cả những gì chung quanh có phong cách ở tầm cao hơn cô đã từng thấy, ấn tượng không phải theo trình độ thưởng thức nghệ thuật, thế nên hẳn cô bé có cảm nhận tốt, đáng được phát huy. Cần phải phát huy. Đôi mắt xanh dìu dịu ấy và tất cả phong cách duyên dáng theo tự nhiên ấy không nên bỏ phí nơi xã hội thấp kém ở Highbury cùng các mối quan hệ ở đây. Những người mà cô bé quen biết thì không xứng tầm với cô. Những người bạn mà cô bé vừa đi thăm, tuy là người tốt, sẽ làm hại đến cô. Họ là thành viên của gia tộc Martin mà Emma biết rõ tính cách, vì họ thuê một mảnh đất lớn của anh Knightley và sống trong giáo xứ Donwell. Cô nghĩ họ đáng tin cậy, cô biết anh Knightley đánh giá họ cao, nhưng hẳn họ là những người quê kệch, không được trang nhã, hòan toàn không xứng để chơi thân với một thiếu nữ vốn chỉ thiếu một ít kiến thức và vẻ sang cả là trở nên khá hoàn thiện.
Emma quyết định sẽ cảnh báo cô bé, cô sẽ giúp cô bé cải thiện, cô sẽ tách cô bé khỏi những mối quan hệ ở giai cấp thấp, và đưa cô bé vào xã hội tốt, cô sẽ tạo dựng những chủ kiến và pohng thái cho cô bé. Đây sẽ là việc đáng quan tâm, chắc chắn là việc tử tế sẽ thay đổi vị thế và tầm ảnh hưởng của cô bé.
Emma bận rộn với lòng ngưỡng mộ đôi mắt xanh dìu dịu, với chuyện trò và lắng nghe xen kẽ với tất cả những trù định, đến nỗi cô cảm thấy buổi tối trôi qua nhanh một cách bất thường. Bữa ăn nhẹ, vốn luôn kết thúc những buổi họp mặt như thế mà cô phải ngồi cho qua thời giờ, lần này được chuẩn bị và mang đến gần lò sưởi trước khi cô kịp nhận ra đã đến lúc. Với tính nhanh nhẩu vượt mức bình thường trong cách thức một gia chủ muốn làm tốt và năng nổ trong mọi việc, và với thiện ý thật sự của một tâm tư đang hào hứng, về ý định của mình, cô làm tất cả mọi cách để phục vụ bữa ăn, giúp bồi tiếp và giới thiệu với thực khách các món thịt gà băm và hào, với vẻ sốt sắng mà cô biết sẽ giúp khách bớt e dè.
Trong những dịp như thế này, ông Woodhouse tội nghiệp bị xung đột tư tưởng một cách thảm hại. Ông muốn mời khách ăn uống với ông vì đấy là lối sống của ông thời tuổi trẻ, nhưng ý nghĩ về các lọai món ăn hoặc thức uống có hại cho sức khỏe khiến ông bứt rứt. Trong khi ông muốn tiếp đãi họ mọi thứ vì hiếu khách, ông lại lo lắng khi họ dùng các món ấy vì quan tâm đến sức khỏe của họ.
Thế là, ông chỉ cố ăn một it6’ cháo lõang trong khi các phụ nữ hài lòng mà tiêu thụ mấy món ngon hơn. Tuy có thể dằn lòng, nhưng sau khi đã tự vấn là cần phải nói, ông nói:
- Bà Bates, để tôi giới thiệu bà dùng món trứng kia. Trứng luộc thật mềm thì không có hại gì cho sức khỏe. Serle hiểu cách luộc trứng giỏi hơn bất kỳ ai khác. Tôi không khuyên bà ăn trứng do ai khác luộc, vì thế bà không nên sợ, bà thấy đấy, quả trứng chỉ nhỏ thôi, một quả sẽ không gây hại cho bà. Còn chị Bates, hãy để Emma bồi tiếp một ít bánh nhân quảj, chỉ một tí tẹo thôi. Bánh của chúng tôi là lọai nhân táo. Chị không phải e ngại chúng tôi ở đây dùng chất bảo quản có hại cho sức khỏe. Tôi không muốn mời bánh sữa trứng. Bà Goddard, bà nên dùng nửa ly rượu vang nhé? Một nửa ly rượu vang nhỏ, pha trong một cốc vại nước nhé? Tôi nghĩ sẽ không có hại cho bà.
Emma để cho bố nói chuyện nhưng bồi tiếp các vị khách bằng những thứ mà họ thích, rồi đặc biệt hôm nay cô có niềm vui tiễn họ ra về trong hạnh phúc. Hạnh phúc của cô Smith ngang bằng với cử chỉ ân cần của gia chủ. Cô Woodhouse là một nhân vật quan trọng ở Highbury đến nỗi người được giới thiệu với cô cảm thấy vừa bối rối vừa vui sướng. Tuy nhiên, cô bé khiêm tốn ra về với cảm nghĩ vô cùng hài lòng, vui thích với tích cách hòa nhã mà cô Woodhouse đã đối xử với cô cả buổi tối, và cuối cùng còn bắt tay cô nữa!
Chẳng bao lâu, Harriet Smith trở nên thân thiết tại Hartfield. Vốn có tính nhanh nhẹn và quyết đoán, Emma không để mất thì giờ trong việc mời mọc và khuyến khích cô bé đến thường xuyên. Khi càng hiểu rõ về nhau, hai người càng yêu mến nhau hơn . Ngay từ lúc đầu, Emma đã nhìn ra cô bé là người bầu bạn hữu ích cho mình. Theo khía cạnh này, sự mất mát chị Taylor là yếu tố quan trọng. Ông bố không bao giờ bước qua khỏi hàng rào cây cảnh của khuôn viên, nơi phân cách quãng đường đi bộ thay đổi dài ngắn theo mùa. Sau hôn lễ của chị Taylor, việc vận động thể chất của Emma cũng bị giới hạn. Chỉ một lần cô một mình đi đến Randalls nhưng chuyến đi không được vui thú. Vì thế, nếu có Harriet Smith làm bầu bạn, cô có thể gọi cô bé bất cứ lúc nào để tháp tùng thì thật là đáng quý. Nhưng theo mọi khía cạnh khác, khi càng biết thêm về cô bé, Emma càng thêm hài lòng và thấy mọi toan tính của mình là đúng.
Chắc chắn Harriet không phải là người khôn ngoan , nhưng cô bé có tố chất thùy mị, dễ bảo, biết tỏ cảm khái, hòan toàn không giả dối, và chỉ muốn tuân phục theo người mà cô tin cậy. Việc cô bé tỏ lòng gắn bó với cô ngay từ đầu là động thái rất dễ thương, cho thấy cô bé không thếu nhận thức dù hiểu biết chưa được sâu sắc. Nhìn chung, Emma tin chắc Harriet Smith là người bạn trẻ mà mình muốn - chính là mẫu người mà nhà cô cần. Một người bầu bạn như chị Taylor thì không được nữa. Không thể một lúc có cả hai người như thế. Cô cũng không muốn có cả hai. Phải có một cá tính khác, một cảm nghĩ riêng biệt và tự chủ. Chị Taylor là đối tượng cho lòng tri ân và quý trọng. Harriet sẽ được yêu mến như là người hữu dụng. Với chị Taylor thì Emma không làm được gì cả, với Harriet thì cô có thể làm được mọi việc .
Trải nghiệm đầu tiên cho sự hữu dụng là tìm hiểu cha mẹ cô bé là ai, nhưng cô bé không thể nói ra. Harriet sẵn lòng nói ra những gì mình biết nhưng không thể nói gì về việc này. Emma đành tưởng tượng ra theo ý mình muốn , nhưng cô không thể nào tin rằng nếu ở trong cùng hòan cảnh như thế, chính mình lại không tìm ra được sự thật. Harriet không muốn đào sâu vào vấn đề. Cô bé thỏa mãn với những gì bà Goddard nói cho cô nghe, và không muốn tìm hiểu thêm.
Dĩ nhiên là cô bé chủ yếu trao đổi với bà Goddard, các cô giáo, nữ sinh và người lien quan đến ngôi trường nói chung, ngòai ra chỉ còn có mối quan hệ với gia tộc Martin ở nông trang Abbey Mill. Gia đình Martin chiếm lĩnh nhiều tâm tư của cô bé. Cô đã lưu lại với họ rất vui trong hai tháng, và bây giờ thích kể lại về chuyến đi này, mô tả nhiều tiện nghi và những món kỳ thú ở nơi ch^’nhưng ấy . Emma khuyến khích cô bé kể , thấy lạ lùng về hình ảnh của một gia tộc khác, thích thú với vẻ đơn giản trẻ trung của cô bé khi hào hứng nói về việc bà Martin có "đến hai phòng khách, hai phòng khách rất sang trọng, một phòng rộng gần bằng phòng gia đình của bà Goddard, và về việc bà có người hầu đã làm việc với bà hai mươi lăm năm, bà có tám con bò, hai con dòng Aldeney, một con nhỏ dòng Welch, một con dòng Welch nhỏ thật dễ thương mà bà Marin nói bà rất thương nó nên phải gọi nó là con bò của bà, và có một nhà nghỉ mát rất đẹp trong khu vườn, nơi mà năm sau thì tất cả bọn họ sẽ đến để dùng trà, một ngôi nhà rất đẹp, đủ rộng cho cả chục người.
Trong một thời gian Emma lấy làm thích thú mà không nghĩ đến căn nguyên trước mắt, nhưng những cảm nghĩ khác dấy lên khi cô bắt đầu hiểu biết hơn về gia đình ấy. Cô đã ngộ nhận, tưởng tượng rằng đấy là mẹ và con gái, con trai và con dâu sống chung với nhau. Nhưng khi cô thấy rằng anh Martin - là một phần của truyện kể và luôn được nhắc đến có tính tình rất tốt khi làm chuyện này chuyện nọ - vẫn còn độc thân, rằng không có chị Martin trẻ nào, rằng không có người vợ nào trong trường hợp này, thì cô e ngại cô bạn nhỏ của mình sẽ sa vào tình huống không tốt từ tất cả lòng hiếu khách và tử tế ấy, nếu không được chăm sóc, cô bé có thể lún sâu mãi.
Với ý niệm đầy cảm hứng ấy, Emma càng đặt thêm nhiều câu hỏi đầy ý nghĩa. Cô để cho cô bé Harriet kể thêm về anh Martin, và cô thấy rõ ràng cô bé; đã có tình ý gì đó. Harriet kể những lần anh cùng cô đi dạo dưới ánh trăng hoặc chơi bài vui vẻ trong buổi tối, và kể nhiều về tính tử tế, và hay gia ơn của anh. Một ngày, anh đi nhiều dặm để mang về cho cô ít quả óc chó vì cô nói mình thích ăn quả này. Trong những mẩu chuyện khác, anh cũng hay chiều chuộng cô như thế. Một buổi tối, anh cho gọi con trai của người chăn cừu đến phòng khách để hát cho cô nghe. Cô rất thích nghe hát. Anh chỉ có thể hát ít bài. Cô bé tin rằng anh rất khôn ngoan và thấu hiểu mọi chuyện. Anh có một đàn gia súc rất tốt, và trong thời gian cô ở đấy anh đã bán lông cừu được nhiều hơn bất kỳ ai khác trong vùng. Cô tin rằng mọi người đều nói tốt về anh. Bà mẹ và các em gái anh đều yêu mến anh. Một ngày, bà Martin nói với cô (và bà đỏ ửng mặt khi nói) không gia đình nào khác có một người con trai tốt như thế, và vì vậy bà tin chắc anh sẽ là một người chồng tốt. Không phải là bà mong muốn anh kết hôn. Bà không vội vã.
Emma nghĩ "Làm khá lắm, bà Martin! Bà biết phải làm gì".
- Và khi em ra về, bà Martin có lòng tử tế gửi cho bà Goddard một con ngỗng đẹp - một con ngỗng đẹp nhất mà bà Goddard chưa từng thấy. Vào một ngày Chủ nhật, bà Goddard mặc trang phục cho con ngỗng và yêu cầu cả ba giáo viên, cô Nash, cô Prince và cô Richardson đến ăn tối với bà.
- - Chị đoán anh Martin không phải là người có tri thức vượt quá công ăn việc làm của anh ấy ? Anh không đọc sách, phải không?
- Có chứ - đấy là, không - em không rõ - nhưng em tin rằng anh ấy đọc nhiều sách - nhưng không phải là lọai sách như chị nghĩ. Anh đọc các tài liệu nông nghiệp, và vài lọai sách khác mà anh đặt kế bên cửa sổ - nhưng chính anh đọc tất cả các loại sách ấy. Nhưng đôi khi vào buổi tối, trước khi mọi người chơi bài, anh đọc to lên đọan nào đấy trong Elegant Extracts, nghe rất lý thú. Và em biết anhaa đã đọc Vicar of Wakefield,. Anh ấy chưa bao giờ đọc The Romance of the forest hoặc The Chlldreen of the Abbey. Anh ấy chưa bao giờ nghe đến những quyển sách này cho đến khi em đề cập đến, nhưng anh quyết chí sẽ đọc ngay khi có dịp.
Câu hỏi kế tiếp là:
- Anh Martin có ngọai hình ra sao?
- À, không được đẹp trai - không đẹp trai chút nào. Ban đầu em nghĩ anh ấy là người không có gì đáng chú ý, nhưng bây giờ em không còn có ý nghĩ đó nữa. Chị biết đấy , sau một thời gian người ta thấu hiểu hơn. Nhưng chị chưa bao giờ trông thấy anh ấy sao? Thỉnh thoảng anh có đến HIghbury, chắc chắn là mỗi tuần anh ấy cưỡi ngựa qua đây trên đường đến Kingston. Anh ấy thường đi qua nhà chị.
- Có thể là như thế, chị hẳn đã trông thấy anh ấy năm mươi lần nhưng không hề biết đến . Tên anh ấy . Chị không hiếu kỳ để ý đến một anh nông gia trẻ, dù cưỡi ngựa hay đi bộ. Chị không có quan hệ gì với giới tiểu điền chủ. Chị có thể chú ý đến một hoặc hai giai bậc thấp hơn nữa, và ngọai hình trông đáng tin cậy, chị có thể mong được giúp đỡ gia đình họ bằng cách này hay cách khác. Nhưng một nông dân thì không cần nhưng chị giúp đỡ, và do đó chị không quan tâm đến.
- Đúng hẳn thế. Mà này! Chị hẳn chưa từng quan sát anh ấy nhưng anh ấy biết rõ về chị - ý em muốn nói là qua mắt nhìn.
- Chị tin chắc anh ấy là một thanh niên đáng kính. Chị biết anh ấy đúng là như thế, và như vậy chị mong cho anh ấy được điều tốt lành. Em nghĩ anh ấy bao nhiêu tuổi ?
- Ngày 8 tháng Sáu rồi anh hai mươi bốn tuổi, còn sinh nhật của em nhằm ngày 23, chỉ cách nửa tháng - quả là điều kỳ lạ.
- Chỉ mới hai mươi bốn tuổi . Còn quá trẻ để ổn định gia thất. Bà mẹ anh ấy rất đúng khi nói không vội vã. Xem dường như họ có cuộc sống rất thoải mái, và nếu bà mẹ phải khó nhọc kiếm vợ cho con, có lẽ sau này bà sẽ hối tiếc. Sáu năm sau, nếu anh gặp một thiếu nữ cùng địa vị như anh với ít của hồi môn thì anh nên cưới.
- Sáu năm sau! Cô Woodhouse thân yêu, lúc ấy anh sẽ ba mươi tuổi !
- À, đấy là tuổi sớm nhất mà đa số thanh niên phụ thuộc vào cha mẹ lúc chào đời có đủ điều kiện để kết hôn. Chị đóan anh Martin đã tự lập gia sản cho riêng anh ấy - không thể nào có sẵn trên đời này. Chị tin chắc rằng, bất cứ khoản tiền nào ông bố để lại hoặc bất cứ khoản chia gia tài nào thì đều nằm trong cổ phiếu hoặc đại lọai như thế. Với nỗ lực và may mắn dần dà anh sẽ được giàu có, nhưng hiện anh chưa thể thật sự có gia sản gì cả.
- Chắc hẳn là thế, cứ cho là vậy đi. Nhưng họ sống rất thoải mái. Họ không nuôi gia nhân trong nhà, ngòai ra họ không thiếu gì, còn bà Martin nói đến việc sẽ thu nhận một bé trai năm sau.
- Harriet , chị mong em không lâm vào cảnh dại dột khi anh kết hôn - ý chị là tạo mối quen biết với vợ anh ấy - vì dù cho các cô em gái của anh với nền giáo dục cao hơn đều không phản đối, điều này không có nghĩa là anh sẽ cưới người đáng cho em chú ý đến. Thân thế không may mắn của em đòi hỏi em phải cẩn trọng khi tạo mối quen biết. Chắc chắn em là con của một nhà quý phái, và em phải cố bằng mọi cách củng cố vị thế này, nếu không sẽ có nhiều người lấy làm vui mà hạ thấp em.
- Đúng, em nghĩ hẳn là thế. Nhưng trong thời gian em thăm viếng Hartfield, chị rất tử tế với em, chị Woodhouse ạ, nên em không sợ ai sẽ làm hại em.
- Harriet, em thông hiểu khá rõ tầm quan trọng của ảnh hưởng gia thế, nhưng chị muốn em đứng vững trong xã hội bậc cao, để được độc lập thậm chí đối với Hartfield và chị Woodhouse. Chị muốn em mãi mãi có quan hệ tốt, muốn được như thế thì không nên có nhiều môi quan hệ khác thường. Vì thế, nếu em còn ở đây, khi anh Martin kết hôn, chị mong em không nên giao du thân mật với các cô em gái anh ấy , không làm quen với vợ anh ấy, người có lẽ sẽ là con nông dân, không có học thức .
- Chắc hẳn thế. Vâng. Không phải là em nghĩ anh Martin sẽ kết hôn với bất cứ ai có học thức và được dạy dỗ thẳng. Tuy nhiên, em nghĩ giống chị - và chắc chắn em không muốn quen biết với vợ anh ấy. Em luôn có ý nghĩ rất tốt về các cô nhà Martin, đặc biệt là Elizabeth, và sẽ lấy làm tiếc nếu phải dẹp bỏ các ý nghĩ này, do lẽ họ cũng có trình độ như em. Nhưng nếu anh ấy cưới một thiếu nữ dốt nát, quê kệch, chắc chắn em không nên đi gặp gỡ chị ấy.
Emma nhìn cô bé nói năng với ngôn từ lộn xộn và không nhận ra biểu hiện đáng báo động của tình yêu. Anh trai trẻ là người đầu tiên mến cô bé, nhưng Emma tin rằng không có chuyện gì khác . Cô tin việc thu xếp của mình vì tình thân hữu sẽ không gặp khó khăn trầm trọng do bị Harriet chống đối.
Ngày kế, hai người gặp anh Marting khi họ đang đi bộ trên đường Donwell. Anh đang đi bộ, và sau khi nhìn cô với vẻ tôn trọng, anh nhìn về phía Harriet với vẻ mãn nguyện mà không cần che giấu. Emma thích được có cơ hội như thế để tìm hiểu, và trong khi họ chuyện trò với nhau, cô đi trước ít bước, nhanh chóng quan sát anh Robert Martin. Anh có bề ngòai thật chỉnh chu, trông giống một người nhậy cảm nhưng ngòai ra không có đặc điểm thuận lợi nào khác. Cô nghĩ nếu so sánh anh với những nhà quý phái, anh hẳn mất tất cả lợi điểm trong thiên kiến của Harriet. Không phải là Harriet thiếu nhậy cảm, cô bé đã tự nhận xét với lòng ngưỡng mộ pohng cách quý phái của bố cô. Còn anh Martin có vẻ như không biết phong cách tốt phải là như thế nào.
Họ chỉ chuyện trò với nhau ít phút vì không thể để cô Woodhouse chờ lâu. Rồi Harriet chạy đến cô với khuôn mặt tươi cười và với một thoáng phấn chấn mà cô Woodhouse mong cô bé sớm trấn tĩnh lại.
- Cứ nghĩ đến việc chúng ta tình cờ gặp anh ấy! quả là kỳ lạ! Anh ấy bảo đấy là một cơ may khi anh đã không đi qua Randalls. Anh ấy không nghĩ chúng ta từng đi qua con đường này. Anh ấy cho là chúng ta thường đi về hướng Randalls. Anh ấy chưa có cơ hội tìm được quyển The Romance of the Forest. Anh ấy quá bận trong chuyến đi đến Kingston vừa rồi nên quên mất việc này, nhưng ngày mai anh ấy sẽ đi nữa. Quả là lạ lùng khi chúng ta gặp anh ấy. Này, chị Woodhouse, anh ấy có giống như người mà chị nghĩ trong đầu không? Chị thấy anh ấy thế nào? Chị có cho là anh ấy quá bình thường không?
- Anh ấy rất bình thường, chắc chắn rồi - nhưng không đáng gì so với việc anh thiếuvẻ phong nhã. Chị không có quyền đòi hỏi quá nhiều và chị cũng không đòi hỏi nhiều, nhưng ch. Không ngờ anh ấy trông hề đến thế, hòan tòan không có phong cách gì cả. Chị phải thú nhận là lúc trước chị tưởng tượng anh ấy có phong cách trong chừng mực tốt.
Harriet tỏ vẻ xấu hổ:
- Đúng là anh ấy không được trau chuốt như một nhà quý phái đích thực.
- Harriet, chị nghĩ từ lúc em quen biết gia đình chị, em đã thường xuyên tiếp xúc với vài nhà quý phái đích thực, đến nỗi tự em nhận ra sự khác biệt nơi anh Martin. Ở Hartfield, em gặp những mẫu người đàn ông có giáo dục có văn hóa. Chị phải lấy làm ngạc nhiên nếu sau khi đã gặp những người ấy, em lại giao du với anh Martin mà không nhận ra anh thuộc tầng lớp thấp kém - và chị cũng tự hỏi tại sao trước đây em nghĩ anh ta là người dễ mến. Bây giờ em có bắt đầu cảm thấy như chị không? Em có nhận ra không? Chị tin chắc em phải nhận ra dángvẻ vụng về, cử chỉ thô kệch, thêm tiếng nói thô lỗ mà chị nghe không được trau chuốt chút nào.
- Chắc chắn là anh ấy không được như anh Knightley. Anh ấy không có tư thái tinh tế và cách đi đứng như anh Knightley. Em nhận ra rõ ràng sự khác biệt. Nhưng anh Knightley là một người rất tinh tế!
- Tư cách của anh Knightley đã quá tốt nên không công bằng mà so sánh anh ấy với anh Martin. Trong số một trăm người, em chưa tìm ra được một người quý phái như anh Knightley. Nhưng anh ấy không phải là người quý phái duy nhất mà em được biết. Còn ông Weston và anh Elton thì sao? Hãy so sánh anh Martin với một trong hai người đàn ông đó. So sánh cách họ đi đứng, cách họ ăn nói, cách họ giữ im lặng. Em phải nhận ra sự khác biệt.
- À đúng! Có sự khác biệt lớn\/. Nhưng ông Weston gần như là ông già. Ông Weston hẳn đã bốn mươi đến năm mươi tuổi.
- Như vậy càng gíp cho tư cách của ông ấy có giá trị hơn. Harriet, khi người ta càng già, vấn đề càng quan trọng là không được có tư thái xấu, càng tỏ ra sang chói thì vẻ cục mịch, thô lỗ càng trở nên khó chịu. Điều có thể chấp nhận được thời niên thiếu thì trở nên khó ưa thời trung niên. Anh Martin hiện thời có phong thái vụng về và thô kệch, đến khi tuổi bằng ông Weston thì anh ta sẽ ra sao?
Harriet trả lời một cách trang trọng:
- Quả thật là không thể ns được.
- Nhưng có thể đoán được. Anh ta sẽ trở thành một nông dân hòan tòan cục mịch, thô tục, không kể gì đến dáng dấp bên ngòai mà chỉ nghĩ đến tính tóan lời lỗ.
- Anh ấy sẽ như vậy sao? Thế thì tệ quá.
- Việc anh ấy quên bãng quyển sách em giới thiệu chứng tỏ việc làm ăn đã choán hết tâm tư của anh. Cứ bận bịu về chuyện mua bán nên anh không còn nghĩ đến việc gì khác. Mà phải như thế, đối với một người đang ăn nên làm ra. Sách vở thì có liên quan gì đến anh? Chị tin chắc anh ấy sẽ ăn nên làm ra rồi đến lúc sẽ là người rất giầu, thế nên chúng ta không cần thắc mắc việc anh ta thiếu kiến thức và có cung cách thô lỗ.
- Em tự hỏi liệu anh ấy có nhớ gì về quyển sách hay không.
Harriet chỉ trả lời thế, với vẻ phật ý khiến Emma cho là tốt hơn nên bỏ qua. Vì thế, trong một lúc cô không nói gì thêm.
Rồi Emma bắt chuyện trở lại:
- Theo một khía cạnh thì có lẽ tư cách của anh Elton ở một bậc cao hơn là anh Knightley hoặc ông Weston. Tư cách ấy có tố chất dịu dàng hơn. Ông Weston có cung cách cởi mở, nhanh nhẩu, gần như là thiếu ý tứ mà mọi người vẫn mến ông bởi tính vui vẻ - nhưng người khác không nên bắt chước. Người ta cũng không nên rập khuôn cá tính thẳng thắn, quyết đoán của anh Knightley dù cá tính này rất thích hợp với anh: ngoại hình, dáng vẻ và hoàn cảnh của anh có lẽ cho phép cá tính như thế, nhưng nếu thanh niên nào bắt chước anh thì không ai chịu được. Trái lại, chị nghĩ thanh niên nên xem anh Elton là mẫu người đáng noi theo. Anh Elton có tính khí nhẹ nhàng vui vẻ, thích chiều đãi, và hiền hoà. Chị nghĩ dường như anh ấy được dạy bảo để thành người hiền hoà. Chị không rõ anh ấy có muốn lấy lòng một trong hai chị em ta hay không bằng cách tỏ ra hiền hoà thêm. Harriet ạ, nhưng điều làm chị chú ý là tư thái của anh hiền hoà hơn lúc trước. Nếu anh có ý gì đấy, thì hẳn em sẽ cảm thấy vui. Chị đã kể cho em chưa về những điều anh ấy nói về em hôm trước?
Rồi cô thuật lại lời khen nồng nàn mà cô nghe từ anh Elton. Harriet mặt ửng đỏ, mỉm cười, và nói cô luôn nghĩ anh Elton thật là dễ thương.
Anh Elton là người mà Emma vận dụng để xua đuổi hình ảnh anh nông dân ra khỏi tâm trí của Harriet. Cô nghĩ đây sẽ là mối lương duyên rất tốt, hiển nhiên là đáng mong ước, theo cách thức tự nhiên và có cơ may thành tựu để cô thấy đáng công mà trù định. Cô e đây là chuyện mọi người đều nghĩ đến và đoán ra được. Tuy thế hẳn không ai dự tính như cô về cái ngày kế hoạch thành hình, vì đầu óc cô nảy ra ý tưởng vào buổi tối đầu tiên Harriet đến chơi ở Hartfield.
Càng nghĩ cô càng tin chuyện này là thiết thực. Hoàn cảnh của anh Elton là thuận lợi nhất, chính anh đã là nhà quý phái và không có mối giao du thấp kém, trong khi anh không thuộc về dòng dõi vốn có thể chống đối lai lịch không minh bạch của Harriet. Anh đã có một ngôi nhà tiện nghi cho cô bé, và Emma đoán thu nhập của anh sẽ dư dả cho cả hai, vì tuy hoa lợi của cha xứ Highbury không được lớn, anh có một số bất độngsản tự lập. Cô có ý nghĩ tốt về anh như là một người có tính khí vui vẻ, có thiện ý, không có khiếm khuyết gì về đầu óc hiểu biết hữu dụng hoặc tri thức của thế giới.
Cô lấy làm hài lòng vì anh Elton nghĩ Harriet là thiếu nữ đẹp, mà cô cho là khi gặp gỡ thường xuyên ở Hartfield như thế, anh sẽ có cơ sở để yêu mến cô bé. Còn về phía Harriet, chắc chắn là ý nghĩ được anh yêu mến là đủ có trọng lượng và hiệu quả. Và anh thật sự là một thanh niên dễ mến, một thanh niên mà bất kỳ thiếu nữ nào không khó tính đều phải mến. Người ta cho là anh rất điển trai, nói chung nhiều người ngưỡng mộ anh tuy cô thì không, anh thiếu một dáng vẻ lịch thiệp mà cô cho là phải có. Nhưng một thiếu nữ đã hài lòng với cách anh Robert Martin đi tìm quả óc chó cho cô ăn có thể bị chinh phục qua lòng ngưỡng mộ đối với anh Elton.
- Chị Weston, tôi không rõ chị nghĩ sao về việc Emma và Harriet Smith chơi thân với nhau, nhưng tôi cho như thế là không hay.
- Không hay! Có thực sự anh nghĩ đấy là chuyện không hay? Tại sao thế?
- Tôi nghĩ người này không làm được gì tốt cho người kia.
- Anh làm tôi ngạc nhiên! Emma hẳn đang làm tốt cho Harriet. Và có thể nói Harriet làm tốt cho Emma vì mang đến tình bầu bạn mới. Quả là chúng ta suy nghĩ khác biệt nhau! không nghĩ họ làm được gì tốt cho nhau! Anh Kinghtley ạ, chắc chắn đây là bước khởi đầu cho tranh cãi giữa chúng ta về Emma.
- Có lẽ chị nghĩ tôi đến với mục đích tranh cãi với chị, biết rằng ông Weston đi vắng và rằng chị phải tự lo chống đỡ.
- Nếu anh Weston ở đây, chắc chắn anh ấy sẽ ủng hộ tôi, vì lẽ anh ấy suy nghĩ giống như tôi về chuyện này. Chỉ mới hôm qua, chúng tôi có trao đổi và đồng ý với nhau là may mắn cho Emma khi có một cô gái như thế ở Highbury để giao lưu. Anh Knightley, tôi cho là anh không phán đoán công minh trong trường hợp này. Anh quen sống một mình nên không biết được giá trị của một người làm bầu bạn, và có lẽ không người đàn ông nào có thể nhận thức đúng đắn sự thoải mái mà một phụ nữ cảm thấy khi có người bầu bạn cùng giới tính, sau khi đã quen có người như thế trong cả cuộc đời. Tôi có thể mường tượng rằng anh chống đối Harriet Smith. Cô ấy không phải là phụ nữ ở giai cấp cao để làm bạn với Emma. Nhưng mặt khác, vì Emma muốn người bạn của cô nâng cao trình độ, đây là điều khích lệ cho cô bé đọc thêm sách vở. Họ sẽ đọc sách với nhau. Emma quyết chí như thế, tôi biết.
- Từ năm mười hai tuổi, Emma lúc nào cũng thích đọc sách. Tôi đã thấy nhiều danh mục các tựa sách do cô soạn ra để dự định đọc thường xuyên, và nhiều danh mục ghi những sách hay, được chọn lựa cẩn thận và sắp xếp có thứ tự, đôi lúc theo vần chữ cái, đôi lúc theo cách khác. Danh mục mà cô soạn ra lúc mười bốn tuổi - tôi nhớ mình đã nghĩ cô có óc suy xét tốt nên tôi đã lưu giữ danh mục này một thời gian, và tôi tin hiện giờ cô có một danh mục rất hay. Nhưng tôi không còn mong Emma đọc sách thường xuyên nữa. Cô ấy không bao giờ chịu đọc thứ gì đòi hỏi óc chuyên cần và nhẫn nại, và chịu khuất phục óc tưởng tượng để thông hiểu. Khi chị Taylor không thể thúc đẩy cô ấy đọc sách, tôi có thể nói chắc rằng Harriet Smith sẽ không làm gì được. Không bao giờ chị có thể thuyết phục cô ấy đọc dù là phân nửa cái mà chị muốn. Chị biết chị không làm được.
Chị Weston mỉm cười đáp:
- Tôi dám nói rằng lúc ấy tôi có nghĩ thế, nhưng vì chúng tôi đã xa nhau, tôi không thể nhớ Emma đã bỏ qua thứ gì mà tôi muốn cô ấy làm.
Anh Knightley nói một cách xúc động:
- Không ai muốn khơi lại hồi tưởng về chuyện như thế.
Rồi anh thêm:
- Nhưng tôi không bị sức quyến rũ như thế che lấp giác quan, vì thế tôi vẫn còn thấy, nghe và nhớ. Emma trở nên hư hỏng vì là người khôn ngoan nhất trong gia đình. Lúc mười tuổi, cô ấy đã không may mà trả lời được những câu đố vốn khiến cho chị cô ở tuổi mười bảy phải bó tay. Cô ấy luôn tỏ ra nhanh nhẹn và tự tin, còn Isabella thì chậm chạp và rụt rè. Và từ năm mười hai tuổi, Emma đã là chủ nhân của ngôi nhà. Khi mất mẹ, cô ấy chỉ mất người duy nhất có thể đối phó với cô. Cô ấy thừa hưởng những tài năng của mẹ cô, và hẳn là đã bị mẹ cô khuất phục.
- Anh Knightley, đáng lẽ tôi đã không vui gì phải dựa vào lời giới thiệu của anh nếu tôi xin nghỉ việc ở gia đình Woodhouse để đi tìm việc làm khác, vì tôi không nghĩ anh hẳn đã nói tốt về tôi cho bất cứ ai. Tôi chắc rằng anh nghĩ tôi không phù hợp với công việc tôi đã làm.
Anh mỉm cười:
- Đúng. Chị ở đây thì hay hơn, rất phù hợp trong cương vị một người vợ, nhưng không phù hợp chút nào cho một nữ gia sư. Nhưng trong suốt thời gian làm việc ở Hartfield, chị chuẩn bị cho mình làm một người vợ xuất sắc. Có thể chị đã không tạo cho Emma một nền giáo dục toàn diện như khả năng của chị hứa hẹn, nhưng chị nhận một nền học vấn rất tốt từ cô ấy, và nếu ông Weston yêu cầu tôi giới thiệu cho một người vợ hiền, chắc chắn tôi đã đề cử chị Taylor.
- Cảm ơn anh. Làm vợ hiền cho một người như ông Weston thì không có giá trị gì nhiều.
- Này, nói thật. Tôi e rằng chị đã phí cuộc đời. Tuy chị giỏi chịu đựng, ở đây không có gì đáng cho chị chịu đựng cả. Tuy thế, chúng ta sẽ không tuyệt vọng. Ông Weston có thể bực bội vì sống trong không khí quá thoải mái, nếu không thì con trai ông có thể quấy rầy ông.
- Tôi hy vọng sẽ không như thế. Điều đó khó xảy ra. Không, anh Knightley, xin anh đừng dự báo điều phiền toái từ khía cạnh này.
- Thật ra tôi chỉ nêu lên những điều khả dĩ. Tôi không giả vờ có thiên tài như Emma để dự báo và tiên đoán. Với tất cả tấm lòng, tôi mong anh trai trẻ có thể là một ông Weston có chân giá trị và một anh thuộc họ Churchill có gia sản lớn. Nhưng còn Harriet Smith tôi chưa bàn xong xuôi về Harriet Smith. Tôi nghĩ cô ấy là mẫu người tệ hại nhất mà Emma có thể làm bầu bạn. Bản thân cô bé không biết gì cả mà lại tìm Emma biết mọi thứ. Harriet cứ thích tâng bốc theo mọi cách, và thế là tệ hơn vì không có chủ ý. Đầu óc kém hiểu biết của Harriet được che giấu bằng tính hay bợ đỡ. Làm thế nào Emma có thể tưởng tượng ra Harreit học hỏi gì được, trong khi cô bé chỉ thể hiện trình độ thấp kém mà người ta lấy làm thú vị như thế? Còn đối với Harriet, tôi dám nói rằng cô ấy không được lợi gì trong mối quan hệ này. Hartfield sẽ chỉ làm cho cô ấy chán ngấy so với những nơi chốn thuộc gốc gác của cô. Cô ấy sẽ trưởng thành với thêm ít trau chuốt đủ để cảm thấy thiếu thoải mái với những người thuộc giai cấp của cô. Tôi không tin ý định của Emma sẽ có kết quả hoặc sẽ giúp một thiếu nữ tự thích nghi với những thay đổi trong cảnh sống. Những việc làm này chỉ mang đến một ít vẻ tinh tế bên ngoài.
- Tôi thì dựa vào nhận thức của Emma hơn là anh. Tôi không có gì than phiền về tình bạn của họ, nếu không tôi lại lo cô ấy sống thiếu thoải mái. Tối qua, trông cô ấy mới xinh đẹp làm sao!
- Ồ! Chị muốn nói về ngoại hình hơn là đầu óc của ấy, phải không? Được lắm, tôi nhìn nhận là Emma trông rất xinh.
- Xinh! Phải nói là đẹp mới đúng. Anh có thể hình dung ra vẻ đẹp nào hoàn thiện hơn toàn con người Emma - về sắc diện và ngoại hình?
- Tôi không rõ mình có thể hình dung ra sao, nhưng tôi phải thú nhận rằng mình chưa từng trông thấy sắc diện và hình thể nào trông ưa nhìn hơn cô ấy. Nhưng tôi là một người bạn cũ thiên vị.
- Con mắt như thế! - con mắt khô ráo mà lại rất sáng! Khuôn mặt bình thường, sắc mặt cởi mở, với nước da như thế! Ồ! Thời thanh xuân khỏe mạnh, vóc dáng như thế, ngoại hình săn chắc như thế! Đấy là sức sống, không chỉ là trong vẻ thanh xuân, mà còn trong dáng vẻ của cô, đầu óc của cô, khoé nhìn của cô. Đôi lúc ta nghe nói về một đứa trẻ là "hình ảnh của sức sống", bây giờ Emma luôn cho tôi ý niệm về một hình ảnh toàn diện của sức sống thanh xuân. Chính con người cô là tất cả vẻ yêu kiều. Anh Knightley, có phải thế không nhỉ?
Anh trả lời:
- Tôi không tìm ra khuyết điểm trong vóc dáng cô ấy. Tôi nghĩ chị nói đúng cả. Tôi thích ngắm cô ấy và tôi muốn thêm lời khen này: tôi không nghĩ bản thân cô ấy là phù phiếm. Cô ấy xinh đẹp nhưng có vẻ như không bận tâm về nhan sắc của mình, tính phù phiếm của của ấy là ở chỗ khác. Chị Weston, tôi vẫn không muốn nghe lời khuyên đừng có ác cảm với Harriet Smith, hoặc đừng sợ tính phù phiếm gây hại cho cả hai.
- Anh Knightley, còn tôi vẫn muốn tin tính phù phiếm sẽ không gây hại cho hai người. Mặc cho những khuyết điểm nhỏ nhặt, cô bé Emma yêu dấu vẫn là một người tuyệt vời. Ta có thể tìm đâu ra một thiếu nữ tốt hơn thế, hoặc một em gái dịu dàng hơn thế, hoặc một người bầu bạn chân thật hơn thế? Không, không đâu, cô có những đức tính mà ta có thể tin cậy, cô sẽ không bao giờ dẫn dắt ai đi đến sai lầm, cô sẽ không phạm lỗi lầm thiên thu, cứ mỗi lần Emma sai lạc thì cô lại làm đúng một trăm lần.
- Được rồi, tôi sẽ không làm phiền chị nữa. Emma sẽ là một thiên thần, và tôi sẽ ghim trong lòng cho đến khi John và Isabella về thăm nhà dịp Giáng Sinh. John mến Emma qua tình thương đúng lý và vì thế không phải là mù quáng. Còn Isabella luôn nghĩ như anh ấy trừ khi anh không quá lo lắng cho các đứa trẻ. Tôi chắc chắn họ đồng ý với tôi .
- Tôi biết mọi người yêu mến cô ấy lắm nên không có thiên kiến hoặc có ý xấu, nhưng anh Knightley ạ, xin thứ lỗi nếu tôi tự chuyên (anh biết đấy , tôi xem mình có quyền tự do ngôn luận giống như mẹ của Emma)..tự chuyên hàm ý rằng ích gì mà thảo luận về mối quan hệ thân mật với Harriet Smith. Xin bỏ lỗi cho tôi , nhưng giả dụ mối quan hệ ấy gây ra một ít phiền toái, ta không thể mong Emma sẽ chấm dứt quan hệ nếu như cô không muốn . Cô ấy không nghe theo ai ngoại trừ ông bố, trong khi ông hoàn toàn chấp nhận việc này. Đã từ lâu tôi mới dám đưa ra lời khuyên, vì thế anh Knightley ạ, anh đừng lấy làm ngạc nhiên.
Anh thốt lên:
- Không có gì, tôi rất cảm kích vì điều này. Đấy là lời tôi khuyên hữu ích và sẽ có tác dụng tốt hơn những lời khuyên khác của cô, vì lần này người ta sẽ chú ý nghe cô.
- Chị John Knightley dễ hoảng hốt, và có thể cảm thấy không vui vì cô em.
Anh nói:
- Xin chị đừng lo, tôi sẽ không đánh động gì cả. Tôi sẽ giữ mối ưu tư cho riêng tôi. Tôi có lòng quan tâm chân thành với Emma. Isabella không có vẻ là em dâu của tôi , chị ấy chưa bao giờ quan tâm nhiều, hoặc có lẽ chỉ ít thôi. Kh nghĩ Emma, người ta có một ít lo lắng, một ít hiếu kỳ. Tôi tự hỏi rồi cô ấy sẽ ra sao!
Chị Weston nhẹ nhàng nói:
- Tôi cũng băn khoăn nhiều.
- Cô ấy luôn nói sẽ không bao giờ kết hôn, và dĩ nhiên lời nói này không nghĩa lý gì cả. Nhưng tôi cho là cô ấy chưa gặp được người thanh niên mà cô để ý. Giá cô yêu người nào xứng đôi thì đấy không phải là chuyện tệ hại. Tôi rất muốn thấy Emma đem lòng yêu thương ai đó, và dù có hồ nghi tôi vẫn nghĩ rằng thế là tốt cho cô. Nhưng quanh đây không có ai đáng cho cô quan tâm đến , còn cô ấy lại hiếm khi đi xa khỏi nhà.
- Đúng thật là hiện nay không có ai xứng đôi để cô qq từ bỏ quyết tâm sống độc thân. Trong khi cô ấy cảm thấy hạnh phúc ở Hartfield, tôi mong cô sẽ không tạo mốio quan hệ nào gây khó khăn cho ông già Woodhouse tội nghiệp. Hiện giờ tôi nghĩ Emma chưa nên kết hôn tuy tôi không có ý xem nhẹ việc này, xin anh tin như thế.
Một phần ý tứ trong lời nói của chị là nhằm che giấu suy nghĩ của vợ chồng chị. Gia đình Randall có ý đồ về Emma nhưng không muốn người khác nhận ra ý đồ này. Thế nên sau khoảnh khắc im lặng, câu hỏi của anh Knightley "Chị Weston dự đoán thời tiết thế nào? Liệu có mưa không?" khiến cho chị tin rằng anh không còn muốn bàn bạc hoặc suy nghĩ gì về Hartfield.
Emma tin chắc mình đã chỉ đúng đường đi nước bước cho Harriet hầu đạt đến mục đích tốt, vì nhận thấy cô bé bắt đầu để ý đến ngoại hình điển trai và cử chỉ dễ mến của anh Elton. Khi Emma không ngần ngại ám chỉ về lòng thương mến của anh Elton, cô tự tin là mình cũng đã tạo mối thiện cảm về phía Harriet. Cô tin chắc dù anh Elton chưa yêu thật sự thì con tim anh đã bắt đầu rung động. Cô không có gì phải băn khoăng về anh cả. Anh đã đề cập đến Harriet và ca ngợi cô bé một cách nồng nhiệt, đến nỗi cô thấy chỉ còn là vấn đề thời gian. Kể từ lúc cô giới thiệu hai người với nhau ở Hartfield, anh đã nhận ra tư cách của Harriet có sự cải thiện sâu sắc, và đấy là một trong những chứng cứ cho thấy anh đang để ý đến cô bé.
Anh nói:
- Cô đã mang đến cho cô Smith mọi điều cô ấy cần, cô đã làm cho cô ấy khả ái và hoà đồng. Cô ấy đã là một thiếu nữ xinh đẹp khi mới là bạn của cô , nhưng theo ý tôi, cô đã mang đến cho cô ấy thêm nét quyến rũ còn hơn là nét thu hút bẩm sinh.
- Tôi vui thấy anh cho là tôi giúp ích cho cô ấy, nhưng Harriet chỉ muốn được nghe lời nói cụ thể chứ không chấp nhận những ẩn ý. Cô ấy có tất cả ân sủng thiên bẩm về tâm tính thùy mị và chất phác. Tôi chỉ giúp cô ấy chút ít thôi.
Anh Elton nói theo cách nịnh đầm:
- Giá như được phép phủ nhận lời nói của một phụ nữ…
- Có lẽ tôi đã mang đến cho cô ấy chút tính quyến đoán, đã chỉ bảo cô ấy suy nghĩ về những sự việc chưa xảy đến cho cô ấy trước kia.
- Đúngl à như thế, đấy là điều làm cho tôi để ý đến. Có thêm nhiều tính quyết đoán! Quả là mát tay.
- Quả là tự hào, tôi tin chắc thế. Tôi chưa từng sắp đặt việc nào đáng yêu như thế này.
- Tôi tin như thế.
Anh nói với vẻ nồng nàn và đồng cảm y như là một người đang yêu.
Một ngày, cô lấy làm vui không kém khi anh bất chợt muốn có một bức hoạ của Harriet. Cô hỏi:
- Harriet, có lần nào em ngồi làm mẫu để được vẽ truyền thần chưa ?
Harriet đang định bước ra khỏi phòng, và chỉ dừng lại để đáp với vẻ ngây thơ:
- Ồ, em chưa bao giờ .
Khi cô bé vừa khuất bóng, Emma lên tiếng:
- Giá như tôi có một bức hoạ cô ấy thì đấy thật là tác phẩm độc đáo. Tôi sẽ trả bất cứ món tiền nào để chiếm hữu. Tôi muốn vẽ truyền thần cho cô bé. Tôi tin anh không biết rằng chỉ mới hai, ba năm trước tôi rất mê vẽ truyền thần. Tôi đã thử vẽ cho vài người bạn, và họ cho là tôi có con mắt nghệ thuật chấp nhận được. Nhưng vì tôi thật sự muốn thử nếu Harriet chịu ngồi cho tôi vẽ. Được vẽ cho cô bé thì vui biết mấy!
Anh Elton thốt lên:
- Tôi van nài cô, đây sẽ là chuyện rất vui. Tôi van nài cô Woodhouse trổ tài cho bạn của cô. Tôi đã xem qua các bức hoạ của cô. Làm thế nào cô nghĩ tôi không biết ? Gian phòng này chứa đầy những bức hoạ phong cảnh và hoa, còn trong phòng gia đình của chị Weston ở Randalls có vài bức toàn thân mà không ai cóp được , đúng thế không ?
Emma nghĩ "Đúng, anh khá lắm ! nhưng có liên quan gì đến việc vẽ truyền thần? Anh không biết gì về hội hoạ.đừng giả vờ say mê tài vẽ của tôi . Hãy tỏ ra say mê dung nhan của Harriet". Cô nói:
- À, anh Elton. Nếu anh tốt bụng khuyến khích như thế, tôi sẽ cố xem mình có thể làm được tới đâu. Sắc diện của Harriet trông rất tinh tế nên khó vẽ được giống, nhưng có nét khác lạ gì đấy ở đôi mắt và vành môi cô ấy mà người ta muốn vẽ ra.
- Đúng là như thế - đôi mắt và vành môi - tôi tin chắc cô sẽ vẽ được. Xin cô hãy thử xem. Và nếu cô thuận lòng - tôi tin cô sẽ thuận lòng - theo lời cô nói, đấy sẽ là một tác phẩm độc đáo.
- Nhưng anh Eton ạ, tôi e Harriet không chịu ngồi làm mẫu cho tôi, cô ấy không đánh giá cao vẻ đẹp của mình. Anh có nghe cách cô ấy trả lời tôi không? "Tại sao phải vẽ chân dung em?" là đầy đủ ý nghĩa rồi.
- À đúng. Tôi có nghe. Tôi không bỏ qua. Nhưng tôi vẫn nghĩ ta có thể thuyết phục cô ấy.
Chẳng bao lâu sau, Harriet trở lại, hai người lập tức tỏ ý đề nghị. Cô bé chỉ ngần ngại ít phút vì hai người tha thiết thúc giục. Emma muốn bắt tay vào việc ngay, vì thế cô mang ra các bứcvẽ phác của mình trước đây để họ chọn kích thước phù hợp nhất cho Harriet. Cô cho xem những tác phẩm đầu tay của mình. Cô đã thử qua những thể loại tiểu hoạ, bán thân, toàn thân, viết chì, mầu sáp, mầu nước. Cô vẫn luôn muốn làm qua mọi việc, và đã đạt tiến bộ trong hai ngành hội hoạ và âm nhạc, giỏi hơn nhiều người so với công sức ít ỏi mà cô bỏ ra. Cô đã thử diễn kịch, ca hát - và thử qua mọi thể loại, nhưng luôn thiếu kiên trì. Không có lĩnh vực nào cô đạt mức ưu tú tuy cô rất muốn thành công. Cô không muốn tự lừa dối về tài năng của mình trong hội hoạ hoặc âm nhạc, nhưng lai muốn người khác tin rằng cô có tài thực sự.
Tất cả bức vẽ đều có giá trị - có lẽ bức phác thảo nào ít hoàn thiện nhất lại có giá trị nhất. Tài năng của cô được tán thưởng, nhưng nếu cô vẽ ít hơn hoặc vẽ thêm gấp mười lần thì hai người bầu bạn của cô vẫn vui thú và ngưỡng mộ tất cả vẫn như thế. Cả hai đều cảm thấy vui sướng tột cùng. Một bức hoạ truyền thần hẳn làm vui lòng mọi người, và tài năng của cô Woodhouse hẳn là xuất chúng.
Emma nói:
- Không có nhiều loại khuôn mặt cho em. Chị chỉ tập tành với gia đình chị. Đây là bức hoạ cha chị - hình ảnh khác của ông - nhưng ông cảm thấy bồn chồn khi nghĩ đến ngồi làm mẫu, vì thế chị chỉ lén vẽ ông, cho nên bức hoạ trông không giống. Em xem này, đây là bức hoạ chị Weston, thêm một bức, thêm bức nữa, thêm bức nữa, em thấy đấy. Chị Weston thân yêu! Lúc nào cũng làm bầu bạn tốt của chị. Chị ấy sẵn lòng ngồi làm mẫu mỗi khi chị yêu cầu. Còn đây là chị gái, với vóc dáng mảnh mai thanh lịch và nét mặt khá giống như thật. Đáng lẽ chị đã vẽ được giống hơn nếu chị ấy chịu ngồi lâu hơn, nhưng chị ấy thúc hối chị vẽ bốn đứa trẻ nên không thể giữ im lặng. Kế tiếp, đây là chị thử vẽ ba trong số bốn đứa trẻ - đây này, Harry và John và Bella; đứa nào cũng trông giống hai đứa kia. Mẹ chúng nó mong mỏi chị vẽ đến nỗi chị không thể từ chối, nhưng em biết đấy, không thể nào bắt trẻ con ba hoặc bốn tuổi ngồi yên cho được, mà cũng khó vẽ chúng cho giống ngoài vóc dáng và làn da, chỉ trừ khi chúng có đường nét thô ráp. Đây là bức phác thảo của đứa thứ tư, lúc còn là em bé. Chị vẽ khi bé đang nằm ngủ trên chiếc ghế bành ọp ẹp như ổ rơm. Cậu bé ngoẹo đầu xuống rất tiện cho chị vẽ. Trông thật giống. Chị rất hãnh diện về bé George. Cái góc của chiếc ghế bành thì thật tốt. Đây là bức hoạ cuối cùng của chị - cô mở ra bản phác hoạ toàn thân của một thanh niên - bức cuối cùng và đẹp nhất - ông anh rể John Knightley của chị. Bức này không cần phải hoàn thiện nhiều lắm khi chị mang cất nó vì giận dỗi và thề rằng sẽ không bao giờ vẽ truyền thần nữa. Chị bị trêu tức sau bao nhiêu khổ nhọc khi chị thật sự vẽ rất giống. (chị Weston và chị đều đồng ý với nhau là rất giống người thật) - chỉ có điều quá đẹp nhưng đấy là lỗi theo hướng tích cực - thế mà chị Isabella thân yêu tội nghiệp lại chê bai "Ừ, có giống một tí, nhưng không thể hiện đúng người thật!" Phải cất công lắm mới thuyết phục được anh ấy chịu ngồi làm mẫu. Thế là chị không chịu được nên chị không bao giờ hoàn thiện bức hoạ, và như chị đã nói, chị thề là không bao giờ vẽ ai nữa. Nhưng vì Harriet, hoặc đúng hơn là vì chị, và do lẽ hiện tại không có cảnh chồng vợ, bây giờ chị sẽ bỏ qua lời thề.
Anh Elton lộ vẻ rất xúc động và thích thú với ý tưởng này, và nhắc lại:
- Đúng là hiện tại không có cảnh chồng vợ, như cô nhận xét. Rất đúng. Không có chồng và vợ.
Anh nói với ý thức rõ rệt đến nỗi Emma nghĩ liệu có nên để cho hai người được riêng tư ngay bây giờ hay không. Nhưng vì muốn vẽ nên cô phải tạm gác lại ý nghĩ ấy.
Rồi cô chọn được kích thước và kiểu của bức hoạ truyền thần. Cô sẽ vẽ toàn thân bằng mầu nước, giống như bức hoạ của anh John Knightley, với đối tượng kế bên lò sưởi.
Việc ngồi làm mẫu bắt đầu. Tươi cười và e thẹn, và cũng e không giữ được tư thái và dáng dấp đúng cách, Harriet thể hiện sự pha trộn đáng yêu của cảm xúc tươi trẻ dưới đôi mắt chăm chú của nhà hoạ sĩ. Nhưng họ không thể bắt đầu vì anh Elton cứ bồn chồn phía sau lưng cô và theo dõi từng nét vẽ của cô. Cô nhận thấy anh chàng chọn ở vị trí để có thể nhòm ngó mà không gây phản cảm, nhưng cô vẫn muốn chấm dứt tình cảnh này. Thế nên cô yêu cầu anh đi ra chỗ khác, và chợt có ý tưởng yêu cầu anh đọc sách. Cô nghĩ "Giá như anh chàng chịu đọc sách cho hai người nghe thì thật là tử tế! Việc này sẽ tránh gây khó khăn cho mình và ngượng nghịu cho cô Smith".
Anh Elton sẵn lòng chiều theo. Harriet nghe anh đọc sách còn Emma được thoải mái mà vẽ. Cô vẫn phải cho phép anh chàng thỉnh thoảng đi đến nhòm ngó, nếu không như thế thì hoá ra không phải là cung cách của người đang yêu. Mỗi khi cây bút ngừng lại là anh chàng sẵn sàng nhảy đến, xem diễn tiến và cảm thấy say mê . Cô thấy vui với thái độ khích lệ như thế, do lòng ngưỡng mộ khiến cho anh nhận ra người trong bức hoạ giống người thật trong khi chỉ mới là nét vẽ phác. Cô không thể đánh giá cao trình độ thưởng thức mỹ thuật của anh, nhưng tình cảm và cử chỉ ân cần mà anh bỉêu lộ thì đúng là khác thường.
Việc ngồi làm mẫu hoàn toàn thoả đáng: Emma lấy làm hài lòng với bức vẽ phác ngày đầu nên muốn tiếp tục. Bức hoạ khá giống người thật, cô đã may mắn tìm được tư thế người mẫu thích hợp. Cô muốn hoàn thiện một chút cho khổ người cao lên một ít và tạo thêm vẻ thanh lịch. Cô tự tin cuối cùng mình sẽ có một bức hoạ đẹp để tôn vinh cho cả hai - một kỷ niệm sống động về vẻ đẹp của một người và tài năng mỹ thuật của người kia. Thêm những mối kết giao mãn nguyện qua lòng gắn bó của anh Elton.
Harriet sẽ cần phải ngồi làm mẫu thêm ngày kế. Anh Elton nài nỉ được phép tham dự và còn đọc sách cho cả hai người nghe. Đúng là phải như thế.
Emma nói:
- Rất sẵn lòng. Chúng tôi sẽ rất vui có anh tham gia.
Ngày kế lại có những màn lịch sự và tử tế, có thêm thành công và tự mãn đi kèm với tiến triển khá nhanh chóng trong bức hoạ làm cho cả ba người đều vui. Ai nhìn qua bức hoạ cũng thích, nhưng anh Elton còn thêm hồ hởi và biện hộ chống lại mọi lời chê bai.
Chị Weston nhận xét với anh:
- Cô Woodhouse mang đến cho người bạn của mình vẻ đẹp theo cách cô ấy muốn - nhất là muốn vẽ ra một người đang yêu\ .đường nét của đôi mắt thì đúng, nhưng cô Smith không có chân mày và lông mi như thế. Khuyết điểm ở chỗ khuôn mặt cô ấy không giống như thế.
Anh đáp:
- Chị nghĩ như thế à? Tôi không đồng ý. Đối với tôi, bức hoạ xem ra rất giống về mọi sắc thái. Tôi chưa từng xem qua bức hoạ nào giống người thật đến thế. Chị biết đấy, ta nên tính đến ảnh hưởng của bóng tối.
Anh Knightley nói:
- Emma, em vẽ cô ấy có khổ người quá cao.
Emma biết cô đã vẽ như thế nhưng vẫn không muốn thừa nhận. Rồi anh Elton nồng nhiệt chen vào:
-Ồ không! Chắc chắn không phải là quá cao; không quá cao tí nào. Xem này, cô ấy đang ngồi, nên lẽ tự nhiên là tạo đường nét khác lạ, ý tưởng đúng là như thế, và phải duy trì nét cân đối, anh biết đấy. Những nét cân đối trước và sau. Ô không! Bức họa thể hiện chính xác chiều cao của cô Smith. Chính xác là thế!
Ông Woodhouse nói:
- Bức hoạ thật đẹp. Vẽ đẹp lắm! con yêu ạ, bức hoạ nào của con cũng đẹp như thế. Bố không biết có ai vẽ tài tình như con. Có một điều bố không thích lắm, ở chỗ cô ấy trông như ngồi bên ngoài cánh cửa, chỉ với một khăn choàng nhỏ khoác trên vai, khiến cho người ta nghĩ cô bé có thể bị nhiễm lạnh.
- Nhưng bố ạ, bây giờ là mùa hè, một ngày ấm áp trong mùa hè. Bố hãy xem cái cây kia.
- Nhưng con ạ, ngồi bên ngoài cánh cửa thì không nên.
Anh Elton lên tiếng:
- Thưa bác, bác có thể nói vậy nhưng cháu phải nhìn nhận đấy là ý tưởng rất hay khi đặt cô Smith ngồi bên ngoài cánh cửa, gần bên cái cây với phong cách độc đáo! Nét ngây thơ trong cung cách của cô Smith, và còn nhiều nữa . Ôi, thật là đáng ngưỡng mộ! cháu thưởng thức mà không thấy chán. Cháu chưa từng thấy bức hoạ nào giống người thật đến thế.
Việc kế tiếp là đóng khung cho bức hoạ, và có vài trở ngại ở đây. Phải đặt hàng đúng chỗ, phải làm khung ở London, phải giao cho người thông minh nào đấy có trình độ thưởng thức tin cậy được. Thường thì Isabella làm việc này, nhưng bây giờ là tháng Mười Hai nên không thể nhờ vả cô . Ông Woodhouse không muốn cô ra khỏi nhà giữa làn sương mù của tháng Mười Hai. Nhưng khi vừa nghe đến chuyện trở ngại là anh Elton có cách giải quyết ngay. Tinh nịnh đầm của anh lúc nào cũng ở mức cảnh giác cao độ. "Nên giao công việc này cho anh ấy, hẳn anh sẽ vui thích vô bờ mà nhận lời! anh sẽ đi London bất kỳ lúc nào. Khó mà nói được anh cảm thấy hân hạnh đến thế nào khi được giao chuyện sai vặt này".
Cô vẫn còn vương vấn với ý nghĩ "Anh chàng thật là tử tế! Bản thân mình không muốn làm phiền anh ấy đến thế". Rồi mọi việc cũng được sắp đặt xong sau những lời khẩn cầu và trấn an lặp đi lặp lại.
Anh Elton sẽ mang bức hoạ đi London, chọn cái khung và chỉ dẫn cách thức, còn Emma nghĩ cô có thể gói bức hoạ cho an toàn mà không làm phiền anh, trong khi anh ra vẻ e rằng cô làm phiền mình chưa đủ.
Khi anh đón nhận bức hoạ, anh khẽ thốt:
- Quả là một chuyến hàng quý giá!
Emma nghĩ "Anh chàng hầu như quá xun xoe nên không biết yêu. Mình cho là thế, nhưng hẳn có hàng trăm cách yêu. Anh là một thanh niên tuyệt vời và rất hợp với Harriet. "chính xác là thế", như cách anh nói ; nhưng anh cũng thở dài và héo hon, luôn chờ đợi lời khen tặng quá mức chịu đựng của mình với tư cách là người chủ hôn. Mình là người được nịnh đầm hàng thứ hai. Nhưng đấy là anh tỏ vẻ biết ơn vì Harriet!"
Đúng vào ngày anh Elton đi London, Emma có thêm một việc phục vụ cô bạn nhỏ. Như thường lệ, Harriet đến thăm Hartfield sau bữa ăn sang, ngồi chơi một lúc rồi trở về nhà và quay lại. Với vẻ khích động, vội vã, cô cho biết đã xảy ra một chuyện lạ lùng mà cô muốn thuật lai. Cô chỉ thuật lại trong nửa phút là xong. Ngay khi cô trở về nhà bà Goddard, cô nghe anh Martin đã đến trước đấy một giờ. Khi biết cô đi vắng, anh để lại một gói nhỏ của em gái anh rồi ra về. Cô mở gói quà ra và thấy có hai ca khúc mà cô cho Elizabeth mượn để chép, một bức thư của anh Martin viết cho cô, tỏ ý muốn kết hôn với cô. Ai có thể nghĩ đến chuyện này? Cô quá kinh ngạc nên không biết phải làm gì. Đây đúng là lời cầu hôn, đây là bức thư với lời lẽ thật hay, ít nhất cô nghĩ như thế. Anh viết như thể anh thật lòng yêu cô tha thiết - nhưng cô không chắc - vì thế cô đi vội đến để hỏi cô Woodhouse xem mình phải làm thế nào.
Emma cảm thấy phần nào xấu hổ thay cho cô bạn vi cô này đã ra vẻ hài lòng đến thế và ngờ vực đến thế. Cô thốt lên:
- Chắc chắn là anh chàng cho rằng có cầu hôn cũng không mất mát gì. Anh ta cố trèo cao nếu có thể được.
Harriet kêu lên:
- Chị muốn đọc lá thư không? Xin chị hãy đọc. Em muốn chị đọc.
Emma không cảm thấy phiền hà khi bị thúc giục. Cô đọc lá thư và kinh ngạc. Lời lẽ trong thư vượt quá mức cô trông đợi. Không có lỗi văn phạm nào, còn bố cục thì xứng với một nhà quý phái. Từ ngữ tuy đơn giản nhưng quyết đoán và không kiểu cách, còn ý tình thì đúng như cách người viết muốn tỏ lộ. Lá thư ngắn nhưng thể hiện cảm nhận tốt, tâm tư nồng nàn, không câu nệ, đúng mức, thậm chí tinh tế. Cô định thần suy nghĩ trong tiếng nói "À…à.." trong khi Harriet lo lắng muốn nghe ý kiến, rồi cuối cùng cô bé bắt buộc phải thêm "Có phải đây là lá thư hay? Hoặc là quá ngắn?"
Emma chậm chạp trả lời:
- Vâng, đúng là một lá thư viết rất hay. Harriet à, lá thư hay đến nỗi khi xét qua mọi điều, chị nghĩ một trong các chị em của anh ấy hẳn đã giúp anh viết. Chị khó tưởng tượng một thanh niên mà chị trông thấy nói chuyện với em hôm nọ lại có thể tự bày tỏ ý tưởng hay đến thế nếu để tự anh viết ra, nhưng đấy không phải là văn phong của phụ nữ, chắc chắn không phải vì quá quyết đoán và súc tích, không có nhiều lời lẽ theo cung cách phụ nữ. Chắc chắn anh ấy là người nhậy cảm, và chị đoán có thể anh có tài năng thiên bẩm để suy nghĩ quyết đoán và minh bạch, rồi khi anh ấy cầm cây bút thì ý tưởng của anh tự nhiên tìm được ngôn từ đúng cách. Vài người đàn ông có thiên bẩm như thế. Vâng, chị hiểu được đầu óc như thế. Mạnh mẽ, quyết đoán với tình cảm chừng mực, không thô kệch. Harriet à - cô trả lại bức thư - một bức thư viết hay hơn chị tưởng.
Harriet vẫn có ý trông chờ ý kiến:
- À..à…và …em phải làm gì?
- Em phải làm gì! Về chuyện gì? Ý em muốn hỏi về lá thư hả?
- Vâng.
- Nhưng em còn nghi ngờ gì nữa? Dĩ nhiên là em phải phúc đáp, và phúc đáp nhanh lên.
- Vâng. Nhưng em phải nói gì? Chị Woodhouse thân yêu, xin chị cho em biết ý kiến.
- À không, không! Em nên tự viết thì hơn. Chị tin em có thể biểu lộ ý mình rất đúng mực. Điều thứ nhất là nếu người ta chưa hiểu ý em thì cũng chả sao. Em phải có ý dứt khoát, không có điểm nào nghi ngại hoặc do dự. Đương nhiên là tâm tư của em có ý cảm khái hoặc e ngại mình sẽ gây đau khổ - chị đoán thế. Nhưng em không cần phải viết với ý nghĩ lo lắng cho anh ấy vì bị thất vọng.
Harriet cúi mặt nói:
- Thế thì chị cho là em nên khước từ anh ấy.
- Nên khước từ anh ấy! Em Harriet thân yêu, em có ý gì? Em còn có ý phân vân nào chăng? Chị nghĩ - nhưng chị xin lỗi, có lẽ chị đã lầm. Chắc chắn chị hiểu lầm em, nếu em còn có ý băn khoăn về nội dung của câu trả lời. Chị ngỡ em hỏi ý kiến về ngôn từ.
Harriet im lặng.
Không cần phải giữ e dè, Emma tiếp tục:
- Chị đoán em định trả lời chấp nhận.
- Không, không có, đấy là, em không định thế. Em phải làm gì? Chị khuyên em nên làm gì? Chị Woodhouse thân yêu, xin chị nói cho em biết phải làm gì.
- Harriet, chị không khuyên em gì cả. Chi không muốn dính dáng vào chuyện này. Đây là việc mà em phải giải quyết bằng tâm tư của em.
Harriet nhìn qua bức thư, nói:
- Em không ngờ anh ấy yêu em đến thế.
Emma im lặng một lúc rồi bắt đầu e sợ bức thư có thể gây ma lực quá mạnh, vì thế cô nghĩ mình nên nói ra:
- Harriet ạ, chị đưa ra nguyên tắc thế này: nếu một thiếu nữ còng dùng dằng liệu có nên chấp thuận người thanh niên hay không, thì chắc chắn cô ta nên từ khước. Nếu cô còn lưỡng lự việc chấp thuận thì cô phải thẳng thắn từ chối. Để tư tưởng nghi ngại vương vấn với phân nửa tâm tư thì không nên. Chị nghĩ với tư cách là người bạn và là người lớn tuổi hơn nên chị mới nói nhiều đến thế. Nhưng không nên cho rằng chị muốn gây ảnh hưởng đến em.
- Ô không! Em tin chắc chị rất tốt bụng với em, nhưng giá như chị khuyên em nên làm gì là tốt nhất…không, không, em không có ý như thế…như chị nói, người ta cần phải xác định tư tưởng…người ta không nên lưỡng lự….Đây là chuyện rất nghiêm túc. Có lẽ tốt nhất là từ chối…Chị nghĩ em có nên từ chối không?
Emma mỉm cười một cách khoan dung:
- Chị không thể khuyên em theo cách nào. Em là người phán xét tốt nhất cho hạnh phúc của riêng em. Nếu em đánh giá anh Martin cao hơn bất kỳ ai khác, nếu em nghĩ anh ấy là thanh níên hiền hoà nhất trong số những người em giao tíếp, thì tại sao em còn lưỡng lự? Harriet, Harriet ơi, em đừng dối lòng nữa, đừng để sa đà vào lòng cảm khái và đam mê. Vào lúc này, em đang nghĩ đến ai nhiều nhất?
Những dấu hiệu đều theo chiều hướng thuận lợi. Thay vì trả lời, Harriet quay mặt đi trong vẻ băn khoăn, đứng suy tư kế bên lò sưởi, không biết rằng mình đang vặn xoắn lá thư trong bàn tay. Emma kiên nhẫn chờ đợi kết quả với niềm hy vọng dâng cao.
Cuối cùng, với một ít lưỡng lự, cô nói:
- Chị Woodhouse, vì chị đã không khuyên em lời nào, em đành phải tự quyết định. Bây giờ em đã quyết, và thật sự quyết định - là từ khước anh Martin. Chị nghĩ em làm đúng không?
- Đúng, hoàn toàn đúng, em Harriet thân yêu ạ, đúng là em phải làm như thế. Trong khi em còn đang suy nghĩ thì chị giấu kín tư tưởng của mình, nhưng bây giờ khi em đã quyết định rồi thì chị không ngần ngại gì mà đồng thuận với em. Harriet thân yêu, chị thấy vui về chuyện này. Chi sẽ rất đau khổ nếu không có em làm bầu bạn khi em kết hôn với anh Martin. Trong khi em còn giao động một chút thì chị không muốn nói gì cả vì chị không muốn gây ảnh hưởng, tuy chị có thể mất một người bạn. Chi hẳn không thể đến chơi với bà Robert Martin của nông trang Abby Mill. Bây giờ chị tin rằng mãi luôn có em.
Harriet cảm động sâu sắc vì đã không lường trước tình huống này. Cô kinh ngạc thốt lên:
- Chị không thể đến chơi với em! Không, đúng là chị không thể, nhưng trước đây em đã không nghĩ đến việc này. Hẳn là chuyện kinh khủng! nhưng may mà ta đã thoát! Chị Woohouse thân yêu, em không muốn rời bỏ niềm vui và vinh hạnh được thân quen với chị để đối lấy bất cứ thứ gì khác trên đời này.
- Harriet, đúng thế, nếu xa em chị sẽ buồn lắm. Em sẽ tự xa rời xã hội tốt. Chị sẽ phải chịu mất em.
- Trời ơi! Làm thế nào em chịu được ! nếu em không được đến chơi ở Hartfield hẳn em sẽ chết mất!
- Em thân yêu ơi! Em mà bị giam mình ở nông trang Abbey Mill! Em mà sống giữa xã hội những người thất học và thô lỗ suốt đời! chị tự hỏi làm thế nào anh ta đủ tự tin mà ngỏ lời với em. Anh ta hẳn phải nghĩ về mình khá cao.
Harriet có đủ trực quan để chống lại lời bình phẩm:
- Em không cho là anh ấy tự dối lòng, ít nhất anh ấy có tư cách tốt, em luôn cảm kích với anh và đánh giá cao anh ấy. Nhưng đấy là chuyện khác, và chị biết đấy , cho dù anh ấy yêu em không có nghĩa là em yêu anh ấy , em phải công nhận rằng từ lúc đến chơi ở đây em đã gặp gỡ nhiều người , và nếu ta phải so sánh theo ngoại hình và tư cách…thật ra không có so sánh gì cả, một người trông thật đẹp trai và hiên hoà. Tuy nhiên, em thật sự nghĩ anh Martin là một thanh niên dễ thương, em nghĩ tốt về anh ấy . Anh ấy để ý nhiều đến em - và đã viết cho em một bức thư như thế - nhưng còn việc rời xa chị, thì là việc em không muốn .
- Cảm ơn, cảm ơn. Cô bạn nhỏ dễ thương của chị. Chúng ta sẽ không xa nhau. Phụ nữ không nên kết hôn chỉ vì được tỏ tình, hoặc vì anh ta yêu mình và có thể viết một lá thư xem được .
- Ô, không , nhưng đấy chỉ là một lá thư ngắn.
Emma cảm thấy cô bạn nhỏ thiếu nhận thức , nhưng muốn bỏ qua với ý nghĩ "Đúng lắm, và đấy sẽ là niềm an ủi nhỏ cho em khi thấy chồng mình có thể viết một lá thư, hay tuy mỗi ngày đều có những cử chỉ như anh hề"".
- À đúng, thật là ngắn. Không ai màng đến một lá thư. Điều quan trọng là luôn được hạnh phúc với người làm bầu bạn tốt . Em đã nhất quyết từ khước anh ấy , nhưng em phải làm cách nào? Em sẽ phải nói gì đây ?
Emma trấn an cô bạn nhỏ rằng trả lời không phải là khó, và khuyên cô nên viết thư ngay cho anh chàng. Cô bé bằng lòng và mong được Emma giúp đỡ. Dù Emma tiếp tục từ chối, cuối cùng cô vẫn giúp viết từng câu. Khi đọc lá thư của anh chàng để trả lời, một cảm giác xiêu lòng lại đến, vì thế cần chấn chỉnh tâm tư cô bé bằng vài câu từ có tính quyết đóan. Cô bé tỏ vẻ lo lắng về việc làm cho anh chàng đau khổ, băn khoăn không rõ mẹ và các em gái anh có nghĩ và nói gì, và mong họ đừng cho rằng cô vô cảm, đến nỗi Emma tin rằng gía như anh trai trẻ xuất hiện ngay lúc này thì hẳn anh đã được chấp nhận.
Tuy nhiên cô bé đã viết xong lá thư, niêm phong rồi gửi đi. Công việc thế là kết thúc, và HHHarriet lại được an toàn. Cô ủ rũ suốt buổi tối, nhưng Emma chấp nhận nỗi tiếc nuối dễ thương, và thỉnh thoảng giúp cô bé nguôi ngoai bằng cách nói về tình thương mến của mình, và đôi lúc nhắc đến anh Elton.
Cô bé nói với giọng buồn rầu:
- Em sẽ không bao giờ được mời đến Abby Mill nữa.
- Đúng, Harriet của chị, vì nếu em còn tới đấy thì chị không chịu được với ý tưởng là phải xa cách với em. Ở Hartfield cần em hơn nên em không thể chia sẻ thời gian cho Abbey Mill.
- Và chắc chắn là không bao giờ em nên đến Abbey Mill, vì em chỉ thấy vui ở Hartfield.
Một lúc sau cô bé lại nói:
- Em nghĩ bà Goddard sẽ rất ngạc nhiên nếu biết chuyện gì đã xảy ra. Em chắc chắn cô Nash sẽ ngạc nhiên, vì cô Nash cho là em gái mình có cuộc hôn nhân tốt đẹp trong khi cô ấy chỉ là người bán vải.
- Người ta hẳn thấy tiếc cho giáo viên quá kiêu hãnh hoặc tinh tế, Harriet ạ. Chị dám chắc cô Nash sẽ ganh tị với em khi em có một cơ hội hôn nhân. Ngay cả việc anh chàng kia muốn chinh phục em cũng là chuyện sang giá dưới mắt cô ấy. Cô ấy không biết gì vê cơ hội tốt hơn của em. Việc một thanh niên có lòng để ý đến ai thì ở Highbury người ta chưa quan tâm. Chị nghĩ từ nay về sau, chỉ có hai chị em ta là hiểu được tình ý của anh ấy ra sao.
Harriet đỏ mặt và mỉm cười, nói cô không biết tại sao người ta yêu mến mình đến thế. Cô cảm thấy vui khi nghĩ về anh Elton, nhưng ít lâu sau cô lại bứt rứt về việc đã từ khước anh Martin. Cô nói nhỏ nhẹ:
- Bây giờ anh ấy đã nhận được thư em. Em không rõ họ đang làm gì, liệu các chị em gái anh ấy có hay biết không, nếu anh ấy buồn thì họ cũng sẽ buồn. Em mong anh ấy sẽ không phiền trách lắm.
Emma nói:
- Hày nghĩ đến những người bạn của chúng ta không hịên diện ở đây nhưng đang làm một việc thú vị hơn . Có lẽ vào lúc này anh Elton đang cho mẹ và các chị em của anh ấy xem bức hoạ của em, nói với họ rằng người thật còn đẹp hơn, và sau khi họ hỏi đi hỏi lại năm, sáu lần anh ấy mới nói tên của em ra, cái tên thân thương của em.
- Bức hoạ của em! Nhưng anh ấy đã gửi bức họa đến Phố Bond mà.
- Anh ấy mà như thế! Vậy thì em không hiểu gì về anh Elton. Không, em Harriet khiêm tốn thân yêu ơi, chắc chắn là bức hoạ chỉ nằm ở phố Bond đến khi anh lên ngựa vào ngày mai. Anh sẽ mang nó theo bên mình cả buổi tối nay, là nguồn khuây khoả cho anh, niềm vui của anh. Bức hoạ sẽ giúp gia đình anh ấy hiểu về tâm tư của anh, giới thiệu em với họ, mang đến tình cảm trìu mến về bản chất của chúng ta, khuấy động nỗi hiếu kỳ và ý muốn làm quen. Tất cả những gì họ tưởng tượng mới hứng thú làm sao, sôi động làm sao, bất ngờ làm sao, bận lòng làm sao!
Harriet mỉm cười, và lần này cô cười tươi tắn hơn.
Harriet lưu lại Hartfield đêm hôm ấy. Trong vài tuần nay, cô đã chia hơn phân nửa thời gian của mình cho nơi này, và dần dần cô được thu xếp một phòng riêng, Emma phán đoán cách tốt nhất, an tâm nhất và tử tế nhất là lúc này nên giữ cô bé ở bên mình càng nhiều càng tốt. Buổi sáng hôm sau, cô bé phải đi đến nhà bà Goddard trong một, hai giờ đồng hồ, rồi được phép đi đến ở tại Hartfield để thỉnh thoảng mới về thăm bà.
Trong khi cô bé đi vắng, anh Knightley đến, ngồi chuyện trò một lúc với ông Woodhouse và Emma cho đến lúc ông Woodhouse cần đi dạo và Emma cùng anh khuyên ông không nên bỏ sót việc vận động dù ông thấy như thế là thất lễ. Anh Knightley không quan tâm nhiều đến phép tắc, vì thế trả lời một cách ngắn gọn và cả quyết những lời lẽ dông dài xin kiếu lỗi và thái độ lưỡng lự theo xã giao của ông.
Ông nói:
- Nếu cháu bỏ lỗi cho bác, bác tin cháu không cho là bác kém xã giao khi nghe theo lời khuyên của Emma mà đi dạo một lát. Vì mặt trời đã lên, bác nghĩ nhân lúc này đi ba vòng nếu được. Cháu Knightley, bác đành thiếu lịch sự với cháu. Bọn già nua yếu đuối như bác nghĩ mình có đặc quyền.
- Bác thân yêu ạ, xin cứ xem cháu như người nhà.
- Con gái bác thay mặt bác tiếp khách rất giỏi, Emma sẽ rất vui mà hầu tiếp cháu. Vì thế, bác mong cháu bỏ lỗi để bác làm ba vòng - buổi đi dạo mùa đông của bác.
- Bác ạ, làm được thế là tốt rồi.
- Cháu Knightley, bác không thể rủ cháu cùng đi cho vui, vì bác phải đi rất chậm khiến cháu sẽ buồn chán. Hơn nữa, cháu còn phải đi bộ một quãng đường xa hơn để trở về tu viện Donwell.
- Cảm ơn bác, xin cảm ơn. Cháu sắp đi bây giờ. Bác nên đi càng sớm càng tốt, cháu đi tìm áo choàng và mở cổng vườn cho bác.
Cuối cùng ông Woodhouse đi ra, nhưng thay vì ra về ngay, anh Knightley lại ngồi xuống, dường như muốn chuyện trò thêm. Anh bắt đầu nói về Harriet, nói với những lời đề cao mà Emma chưa từng nghe trước đây. Anh nói:
- Anh thấy cô ấy không đến mức đẹp như em đánh giá, nhưng là người con gái xinh xắn và có tính tình tốt. Tư cách của cô bé tuỳ thuộc vào người cô giao du, và nếu chơi với người tốt cô ấy sẽ là một phụ nữv có phẩm giá.
- Em vui mà thấy anh nghĩ như thế, còn về người tốt thì không thiếu.
Anh nói:
- Này, em nôn nóng muốn nghe lời khen, thế nên anh phải nói ngay rằng em đã giúp nâng cao tư cách của cô bé. Em đã giúp cô ấy bỏ lối cười khúc khích của nữ sinh trung học, đúng là nhờ có em.
- Cảm ơn anh. Em hẳn sẽ lo đến mụ người nếu không tỏ ra hữu dụng gì cả, nhưng không phải ai cũng khen. Chính anh cũng ít khen em.
- Sáng nay em đang chờ cô bé đến phải không?
- Em đang chờ hầu như từng giây phút. Cô ấy đã đi lâu hơn dự kiến.
- Có chuyện gì đấy đã giữ chân cô bé lại, có lẽ là vài người khách.
- Những lời đồn đại ở Highbury! Những người độc ác đáng chán!
- Có thể Harriet không xem mọi người là đáng chán như em nghĩ.
Emma hiểu đó là sự thật, vì thế không nói gì cả.
Anh mỉm cười nói thêm:
- Anh không giả vờ cả quyết về thời giờ hoặc nơi chốn, nhưng anh phải nói cho em rõ anh có lý do xác đáng để tin cô bạn nhỏ của em chẳng bao lâu sẽ được nghe điều gì đó có lợi cho cô ấy.
- Thật à? Điều ấy ra sao? Về việc gì?
Anh vẫn mỉm cuời:
- Một việc rất ngihêm túc. Em cứ tin thế đi.
- Rất nghiêm túc! Em chỉ có thể nghĩ đến một việc : ai có lòng thương tưởng đến cô ? Ai đã thổ lộ chuyện thầm kín cho anh biết?
Emma rất nóng lòng mong anh Elton hé lộ tâm tư. Anh Knightley vốn là bạn và là người cố vấn, vì thế cô tin anh Elton đã hỏi ýkiến anh.
Anh Knightley đáp:
- Anh có lý do để nghĩ rằng Harriet Smith chẳng bao lâu sẽ nhận được lời cầu hôn, và đấy là từ một người rất tốt - người này là Robert Martin. Chuyến thăm viếng của cô bé đến Abbey Mill vào mùa hè này có lẽ đã tạo cơ hội cho anh ta. Anh ta tha thiết yêu và muốn cưới cô ấy .
Emma nói:
- Anh ấy rất thành tâm, nhưng anh ấy có chắc Harriet sẽ chấp nhận không?
- À, à, thế thì phải tỏ tình ý cho cô bé biết. Liệu việc này có kết quả không nhỉ? Hai ngày trước anh ấy có đến tu viện để hỏi ý kiến anh về việc này. Anh ấy biết anh xem trọng anh ấy cùng gia đình anh ấy, và anh nghĩ anh ấy xem anh là người bạn thân thiết nhất. Anh ấy đến hỏi anh liệu có đường đột quá không khi đi đến quyết định nhanh như thế, anh có nghĩ cô ấy còn quá trẻ không . Tóm lại liệu anh có đồng ý với chọn lựa của anh ấy hay không vì anh ấy lo có lẽ cô bé tự xem mình thuộc giai cấp cao hơn (nhất là từ lúc em đã tạo ảnh hưởng này cho cô bé).
"Anh rất vui với mọi lời anh ấy tỏ bày. Anh chưa bao giờ nghe lời lẽ của ai đúng tình như từ con người của Robert Martin. Anh ấy luôn ăn nói có chủ đích, cởi mở, thẳng thắn mà còn có suy xét. Anh ấy bày tỏ tất cả về hoàn cảnh và dự kiến của anh ấy và những gì họ định thực hiện sau khi kết hôn. Anh ấy là một thanh niên rất tốt xét theo cả hai cương vị con trai trong gia đình và anh của các cô em gái. Anh sẵn lòng khuyên anh ấy nên kết hôn. Anh ấy đã minh chứng với anh là có đủ điều kiện vật chất cho việc này, và anh tin anh ấy không thể lo toan được tốt hơn nữa. Anh cũng khen ngợi cô bé, và làm cho anh ấy ra về vui vẻ. Nếu anh ấy chưa từng đánh giá cao ý kiến của anh thì bây giờ hẳn sẽ nghĩ tốt về anh, và anh tin chắc anh ấy ra về mà nghĩ rằng anh là bằng hữu và cố vấn đắc lực nhất. Việc này xảy ra vào tối hôm kia.
"Bây giờ ta có thể đoán ra rằng anh ấy sẽ không mất nhiều thì giờ để thổ lộ với cô bé, và vì hôm qua anh ấy chưa nói, có lẽ hôm nay anh ấy sẽ đi đến nhà bà Goddard. Thế là cô bé được một người khách giữ chân mà cô không nghĩ đấy là người đáng chán chút nào cả.
Emma đã mỉm cười trong khi anh nói, bây giờ cô hỏi:
- Anh Knightley, xin anh cho biết làm thế nào anh cho là anh Martin đã không nói ra ngày hôm qua?
Anh có vẻ ngạc nhiên:
- Đúng thế. Anh không chắc tuyệt đối, nhưng có thể suy luận. Có phải cô bé đã ở bên em cả ngày không?
Cô đáp:
- Này, em sẽ cho anh rõ đôi điều để đáp lại việc anh đã cho em biết. Anh ấy nói ra ngày hôm qua - biên thư thì đúng hơn - và đã bị từ khước.
Cô phải lặp lại nhiều lần anh Knightley mới tin. Mặt anh ửng đỏ vì ngạc nhiên và bực mình. Anh đứng lên trong dáng vẻ khinh bỉ tột độ và nói:
- Thế thì cô ấy khờ khạo hơn là anh nghĩ. Cái cô ngốc nghếch này làm sao thế?
Emma cất cao giọng:
- Đúng là đàn ông luôn cảm thấy khó hiểu khi một phụ nữ khước từ lời cầu hôn. Đàn ông luôn nghĩ rằng phụ nữ phải sẵn sang đón nhận khi có người đặt vấn đề với cô ta.
- Vô lý! Đàn ông không ai nghĩ như thế. Nhưng ý nghĩa của chuyện này là như thế nào? Harriet Smith mà từ khước Robert Martin à? Quả thật là điên rồ, nhưng anh hy vọng em đã nhầm lẫn.
- Em đã đọc qua thư phúc đáp của của ấy! - không còn nghi ngờ gì nữa.
- Em đã đọc qua thư phúc đáp! Em còn viết thư phúc đáp nữa. Emma, chuyện này là do em gây ra. Em đã thuyết phục cô ấy nên từ khước.
- Nếu em có thể thuyết phục (mà em không hề cho phép mình làm như thế), em không cho là mình đã làm sai]. Anh Martin là một thanh niên đáng kính nhưng em nghĩ anh ấy không xứng đôi với cô bé. Em còn lấy làm ngạc nhiên là anh ấy dám mơ tưởng việc cầu hôn. Theo như anh thấy, anh ấy cũng đã lưỡng lự. Đáng tiếc là anh ấy đã vượt qua được sự lưỡng lự này.
Anh Knightley cao giọng ta thán một cách sôi nổi:
- Marin mà không xứng đôi với Harriet!
Anh bình tâm lại một hồi, rồi thêm:
- Đúng vậy, anh ấy không xứng đôi vi ở tầm cao hơn về nhận thức, cũng như gia cảnh. Emma, em đã mù quáng vì em thương mến cô bé quá mức. Liệu Harriet Sminh dựa vào đâu - hoặc là do lai lịch, bản thân hoặc học thức - để tạo vị thế cao hơn Robert Martin? Không ai rõ cha mẹ cô bé là ai, có lẽ cô không có của cải vật chất gì cả, và chắc chắn là không có nhân thân đáng vị nể. Người ta chỉ biết cô là học sinh nội trú ở một trường tầm tầm. Cô không phải là người có óc phán xét giỏi, cũng không phải có tri thức cao. Cô không được giáo dục để làm việc gì hữu dụng, cô còn quá trẻ và quá giản đơn nên không thể tiếp thu điều gì có ích cho mình. ở tuổi này cô không có kinh nghiệm gì với cuộc đời, và với đầu óc còn khờ khạo hẳn cô không được trang bị gì để tự lập thân. Cô xinh và hiền, chỉ có thế.
"Anh, anh chỉ có chút băn khoăn là về phần anh ấy, có thành quả chưa cân xứng với khả năng, và th.ân thể kém cỏi. Về tình trạng vật chất, anh cho là anh ấy có thể làm tốt hơn, còn nếu có người bạn đời biết điều và đắc lực thì vật chất còn khá hơn nữa. Nhưng anh không thể lý luận như thế đối với một người đang yêu, vả lại anh còn tin cô ấy sẽ không phải chịu thiệt gì để sống trong gia cảnh như thế mà với người tháo vát như anh ấy thì sẽ khấm khá hơn lên. Anh nghĩ cuộc hôn nhân này là có lợi cho cô ấy, và không có chút băn khoăn nào (đến bây giờ anh vẫn không có) khi cho rằng cô ấy đã gặp vận may.
"Anh cũng tin là em sẽ cảm thấy hài lòng. Anh đã nghĩ ngay rằng em sẽ không thấy tiếc vì cô bạn rời xa HIghbury khi cô ấy được yên bề gia thất tốt như thế. Anh còn nhớ đã nhủ thầm "Ngay cả Emma dù có ý che chở cho Harriet cũng phải nghĩ đây là cuộc hôn nhân tốt".
- Em phải lấy làm ngạc nhiên vì anh hiểu quá ít về Emma nên mới nhủ thầm như thế. Cái gì? Anh thử nghĩ xem một nông dân (anh Martin chỉ là thế theo mọi cảm nhận và giá trị) mà lại có cuộc hôn nhân tốt với cô bạn thân của em! Em mà lại không tiếc cô rời xa Highbury để cưới người mà em chưa bao giờ chịu giao thiệp! em ngạc nhiên thấy anh nghĩ như thế. Tin em đi, cảm nghĩ của em hoàn toàn khác. Em bắt buộc phải cho rằng lời anh nói là không công tâm chút nào. Anh không công tâm khi nói về thân thế của Harriet. Những người khác và cả em đều phán xét khác hẳn. Anh Martin có thể giàu có hơn, nhưng chắc chắn anh ấy ở địa vị xã hội thấp hơn. Xã hội mà cô ấy giao du còn cao hơn xã hội của anh ấy nhiều. Hôn nhân là chiều hướng đi xuống của cô ấy.
- Chiều hướng đi xuống đối với nhân thân không chính đáng và đầu óc kém tri giác, để kết hôn với một người nông dân tử tế, đáng kính, thông minh!
- Về lai lịch của của ấy ,tuy theo pháp lý thì cô không là gì cả, nhưng không nên xét qua nhận thức thông thường. Cô ấy không nên bị buộc phải trả giá vì người khác lầm lỡ, không nên bị ràng buộc với người đã nuôi nấng cô . Chắc chắn cha cô ấy là một nhà quý tộc - lại là quý tộc có tiền của. Cô được mức cấp dưỡng rất cao để không thiếu thứ gì trong cuộc sống. Em thấyrõ ràng cô là con của một nhà quý tộc, ai cũng rõ cô giao du với các con gái nhà quý tộc. Cô ấy ở tầng lớp cao hơn anh Robert Martin.
Anh Kinghtley nói:
- Dù cho cha mẹ cô ấy là ai, dù cho ai đang lo nuôi nấng cô ấy, thì họ vẫn không dự kiến cô ấy sẽ được đưa vào cái mà em gọi là xã hội tốt. Sau khi đã nhận được nền học vấn hoàn toàn khác biệt, cô ấy được để tự do hành động dưới sự quản lý của bà Goddard, giao du với những người quen biết của bà Goddard\. Bạn bè cô hiển nhiên nghĩ thế là tốt cho cô, mà đúng là tốt thật. Bản thân cô ấy không mong mỏi gì hơn. Trước ngày em muốn cô ấy làm bầu bạn với em thì đầu óc cô ấy không có định kiến khinh rẻ ai và không có ước nguyện gì cao xa hơn. Cô ấy vẫn cảm thấy thoả nguyện khi đến với gia đình họ Martin. Lúc ấy cô đã không nghĩ mình ở địa vị cao hơn. Nếu có thì là do bây giờ em đặt ra. Emma ạ, em không phải là người bạn của Harriet Smith. Robert Martin hẳn jg bao giờ muốn tiến xa đến thế nếu anh ấy không tin rằng cô bé đã thuận lòng. Anh hiểu rõ anh ấy. Anh ấy có cảm nghĩ rất thực nên sẽ không bầy tỏ với người con gái vì lòng ích kỷ mà mong cưới cô ấy. Còn nói về tính tự cao tự đại thì anh ấy không hề có. Em tin anh đi, anh ấy đã thấy được khích lệ.
Emma thấy không nên trả lời trực tiếp về nhận xét này. Theo vào đó, cô chọn chủ đề của mình:
- Anh là bạn rất thân của anh Martin, nhưng như em đã nói, như thế là không công tâm với Harriet. Ý Harriet muốn có hôn nhân tốt không phải là đáng khinh như anh nói. Cô ấy không khôn khéo nhưng cô suy xét hay hơn là anh nghĩ, và óc hiểu biết của cô ấy không đáng bị xem rẻ đến thế. Tuy nhiên bỏ qua điều này và giả dụ cô ấy chỉ xinh và hiền như anh nhận xét, em phải nói là theo mức độ ấy những lời đề cao của người ta không phải là tầm thường. Có đến chín mươi chín trong số một trăm người nghĩ cô ấy đúng là một thiếu nữ đẹp. Khi nào mà đàn ông vẫn quan tâm đến nhan sắc, khi nào mà họ chưa thương yêu đầu óc tri thức thay cho dung nhan kiều diễm, thì một thiếu nữ dễ thương như Harriet vẫn còn được ca ngợi.
"Còn vẻ thuỳ mị của cô ấy cũng là yếu tố đáng kể , bao hàm cả tư cách tử tế, thái độ rất khiêm tốn về mình và tính hoà đồng với mọi người. Em sẽ rất ngạc nhiên nếu thanh niên các anh không công nhận nhan sắc như thế và tính tình như thế là ưu điểm cao nhất của phụ nữ.
- Emma, khi nghe em nguỵ biện, anh gần đi đến đồng ý với em. Thà đừng có lý trí còn hơn là lạm dụng nó như cách của em.
Cô đùa cợt:
- Đúng thế! Em biết đấy là cảm nghĩ của thanh niên các anh. Em biết Harriet đúng là mẫu người mà tất cả các anh đều thích - vì vừa làm mê muội lý trí vừa thoả mãn óc suy xét của các anh. Ôi chao! Harriet tha hồ mà chọn lựa. Ngay cả nếu chính anh kết hôn thì cô ấy đúng là mẫu người cho anh. Và nếu cô bé mười bảy tuổi, mới bước vào đời, mới bắt đầu tạo dựng mối quen biết, thì ta có nên băn khoăn hay không chỉ vì cô từ khước lời cầu hôn đầu tiên? Không nên, ta cần để cho cô có thời giờ xem xét quanh mình.
Anh Knightley nói:
- Anh luôn nghĩ tình thân giữa hai em là rất ngốc nghếch, dù anh chỉ giữ trong đầu ý nghĩ này. Nhưng bây giờ anh nhận ra rằng đấy là rất không may cho Harriet. Em thổi phồng cho cô ấy ý tưởng về nhan sắc của cô ấy, về vọng tưởng của cô ấy mà chỉ trong thời gian ngắn không ai quanh cô ấy tỏ ra xứng đôi. Tính phù phiếm tiêm nhiễm một đầu óc yếu đuối sẽ gây ra nhiều tai hại. Thiếu nữ dễ có vọng tưởng quá cao. Cô Harriet Smith có thể không có nhiều lời cầu hôn đến nhanh như thế, dù cho cô ấy rất xinh. Thanh niên có lý trí không muốn có người vợ ngu xuẩn, dù cho em có nói thế nào chăng nữa. Người có danh giá không thích quan hệ với một cô gái có lai lịch mù mờ như thế, và phần lớn những người cẩn trọng sợ sẽ bị dây dưa vào chuyện phức tạp hoặc ô nhục khi bức màn bí ẩn về cha mẹ cô được vén lên. Hãy để cô ấy kết hôn với Robert Martin, rồi cô sẽ được ổn định cuộc sống, được kính trọng và hạnh phúc mãi mãi. Nhưng nếu em khuyến dụ cô ấy có cuộc hôn nhân sang cả hơn và bảo cô ấy chỉ nên hài lòng với người có gia thế và của cải, cô ấy có thể sống cuộc đời nội trú suốt đời ở ngôi trường của bà Goddard 0 hoặc ít nhất (vì một ngày cô sẽ cưới ai đấy) cho đến khi cô ấy tuyệt vọng rồi sẵn sàng cưới con trai của một ông thư ký già.
- Anh Kightley lạ, chúng ta suy nghĩ rất khác nhau về điểm này nên không ích gì mà tranh luận mãi, nếu không chúng ta chỉ trêu tức nhau mà thôi. Nhưng về việc em để cho cô ấy cưới Robert Martin thì không thể được, cô ấy đã từ khước, và từ khước một cách quả quyết nên em cho là sẽ không có chuyện anh ấy lặp lại lời cầu hôn. Cô ấy phải sống với hậu quả của việc từ hôn dù thế nào chăng nữa. Còn về việc từ hôn, em không giả dối mà nói em không gây ảnh hưởng gì, nhưng xin anh tin rằng em hoặc ai khác có vai trò rất nhỏ. Chính ngoại hình anh ấy khiến cho anh ấy bị bất lợi, và tư cách kém cỏi của anh ấy khiến cô bé không chấp nhận. Em có thể mường tượng là cô bé chưa từng trông thấy ai khá hơn thì cô bé có thể chấp nhận anh ta. Anh ta là anh của các bạn cô và anh ta cố gắng lấy lòng cô. Xét qua các mặt, nếu chưa từng quen biết ai khá hơn thì trong thời gian lưu lại Abbey Mill có thể cô ấy thấy anh ta không phải là hèn kém. Nhưng bây giờ, tình hình đã khác. Bây giờ cô ấy biết thanh niên quý phái là như thế nào, và chỉ người quý phái có học thức và tư cách mới có cơ may với Harriet.
Anh Knightley cao giọng:
- Vô lối, vô lối đến lầm lạc mà nói thế! Tư cách của Robert Martin là có lý trí, chân thành và tính tình vui vẻ. Đầu óc của anh ấy có đầy tư tưởng, phong nhã mà Harriet Smith không thể hiểu hết.
Emma không trả lời. Cô cố ra vẻ nhẹ nhàng, không quan ngại, nhưng thực ra cô cảm thấy bất an và muốn anh ra về. Cô không hối hận việc mình đã làm; cô vẫn còn nghĩ mình có óc suy xét hay hơn anh về quyền và phong cách của người phụ nữ. Tuy thế, cô vẫn thường tôn trọng phán xét của anh, nhưng anh làm cô bực bội vì đã phê phán cô quá mạnh. Việc anh luôn có ý nghĩ đi ngược lại với cô càng khiến cho cô khó chịu hơn. Họ giữ im lặng một lúc trong tâm tư khó chịu, rồi Emma lái qua chuyện thời tiết. Nhưng anh không trả lời. Anh đang suy nghĩ.
Cuối cùng, ý nghĩ của anh phát ra thành lời:
- Robert Martin không mất mát gì lắm nếu anh ấy nghĩ thế, và anh mong chẳng bao lâu anh ấy sẽ cho là thế. Quan điểm của em về Harriet thì chỉ mình em biết, nhưng vì em đã công khai việc em thích làm mai, anh có thể nói rằng quan điểm ấy cùng những trù định của em - mà em đoán Elton là đối tượng - chỉ vô ích thôi
Emma cười to, có ý phản bác.
Anh nói tiếp:
- Tin anh đi, không thành công với Elton đâu. Elton là người rất tốt và là một cha xứ rất đáng kính ở Highbury, nhưng anh ấy sẽ không khinh suất trong chuyện hôn nhân. Anh ấy biết giá trị của lợi tức cao như bất kỳ ai khác. Elton có thể nói chuyện tình cảm nhưng sẽ hành động theo lý trí. Anh ấy biết rõ mình cần gì, cũng như em biết Harriet cần gì. Anh ấy biết mình rất đẹp trai và đi đâu cũngdc thương mến. Từ cách nói bộc trực của anh ấy khi chỉ có đàn ông với nhau, anh tin rằng anh ấy không muốn tự buông thả. Anh đã nghe anh ấy nói một cách sôi nổi về một gia đình có các thiếu nữ chơi thân với các em gái anh, mà mỗi cô có cả hai mươi nghìn bảng.
Emma lại cười:
- Giá như em để tâm đến việc anh Elton cưới Harriet thì hẳn là cơ hội mở mắt cho em, nhưng bây giờ em chỉ muốn giữ Harriet ở bên mình. Em đã xong việc làm mai. Em không bao giờ nghĩ còn làm được việc như ở Randalls. Em sẽ ngưng việc này.
- Thôi chào em.
Anh đứng dậy rồi bước đi ngay. Anh cảm thấy vô cùng phật ý. Anh cảm nhận nỗi thất vọng của người trai trẻ, và xấu hổ vì đã tỏ ra ủng hộ cuộc hôn nhân. Anh cũng bực tức vì đã thuyết phục Emma mà không thành công.
Emma cũng lấy làm phật ý, nhưng những lý do của cô thì không minh bạch như anh. Cô không thấy hài lòng về mình, không thấy thật thuyết phục là mình có ý kiến đúng và đối phương thì sai, như trường hợp này của anh Knightley. Anh ra về mà tự hài lòng hoàn toàn về mình. Tuy nhiên, cô không hề chán nản; với thời gian và khi Harriet trở về cô sẽ bình tâm lại. Cô bắt đầu cảm thấy bất an vì Harriet đi quá lâu. Cô lo lắng với khả năng người trai trẻ tìm đến nhà bà Goddard sáng hôm ấy, gặp gỡ Harriet và khẩn khoản với cô về ý tình của anh. Khi Harriet xuất hiện với vẻ mặt phấn khởi và không cho biết tại sao mình đi vắng lâu, Emma cảm thấy hài lòng và tin rằng cứ để cho anh Knightley nghĩ hoặc nói gì tuỳ ý, cô đã làm mọi việc đúng lý cho tình bạn của phụ nữ và cảm quan của phụ nữ.
Anh đã làm cho cô lo sợ chút ít về anh Elton, nhưng khi cô cho rằng anh Knightley không thể quan sát Elton tường tận như cô và cũng không quan tâm hoặc có khả năng quan sát trong chuyện cô đang trù tính. Khi anh nói ra việc ấy một cách hấp tấp và giận dữ, cô tin rằng an hẳn nhìn nhận anh không hiểu biết gì cả. Chắc hẳn anh đã nghe anh Elton nói một cách bộc trực hơn là cô từng nghe, và hẳn anh Elton không phải là người khinh suất hoặc coi rẻ tiền bạc. Nhưng anh Knightley không xét đến ảnh hưởng của đam mê. Anh chưa từng trông thấy đam mê như thế, và dĩ nhiên không nghĩ gì đến ảnh hưởng của đam mê. Cô đã từng thấy nhiều nên không cho là người như anh Elton có thể cưỡng lại sức đam mê dù đã không khinh suất.
Dáng vẻ và cử chỉ vui tươi của Harriet giúp cho Emma bình tâm lại. Harriet trở về mà không nghĩ gì đến anh Martin, chỉ nói về anh Elton. Cô Nash đã nói gì đó mà cô bé lập tức vui vẻ thuật lại. Ông Perry đến nhà bà Goddard để chăm sóc cho một đứa trẻ bị bệnh, và ông cho cô Nash hay rằng hôm trước khi từ Clayton Park trở về, ông có gặp anh Elton. Ông ngạc nhiên được biết anh Elton đang trên đường đi London đến ngày mai mới trở về dù đấy là đêm họ chơi bài mà anh Elton chưa bao giờ vắng mặt. Ông Perry đã phản đối và khẩn khoản người bạn vốn là tay chơi bài hay nhâ;t nên ở lại, nhưng vô ích. Anh Elton đã nhất quyết đi, và đặc biệt nói rằng anh bận một việc mà anh không thể trì hoãn cho dù mọi lôi kéo trên thế gian này. Anh còn nói về một công tác khiến ai nấy đều ganh tị, và anh đang mang theo mình một món gì đấy rất quý giá. Ông Perry không hiểu gì cả, nhưng chắc chắn là trong việc này có một phụ nữ, nên nói thẳng ra điều này. Anh Elton chỉ lộ vẻ rất có ý thức và chỉ mỉm cười, rồi hồ hởi phóng ngựa đi.
Cô Nash đã kể cho Harriet nghe tất cả việc này và còn nói thêm nhiều về anh Elton, rồi nhìn cô bé với đầy ngụ ý nói rằng "Cô ấy không giả vờ hiểu công việc của anh là gì, nhưng chỉ biết rằng người phụ nữ mà anh để ý đến hẳn là người may mắn nhất trần đời, vì chắc chắn không có ai xứng đôi với anh Elton về ngoại hình và tính tình".
Anh Knightley có thể tranh cãi với Emma, nhưng cô không thể tranh cãi với chính mình. Anh phật ý đến nỗi một thời gian lâu hơn bình thường anh mới trở lại Hartfield, và vẻ nghiêm trang của anh cho thấy anh vẫn chưa tha thứ cho cô. Cô lấy làm tiếc, nhưng không hối hận. Trái lai, những trù định của cô còn cả quyết thêm trong vài ngày kế tiếp.
Khi anh Elton trở về, bức hoạ đã được đóng khung một cách trang nhã và được treo phía trên bệ lò suởi trong phòng gia đình. Anh Elton đứng nhìn rồi cất tiếng ca ngợi theo cách phải làm. Còn Harriet, ý tình của cô bé được thể hiện rõ ràng và nhất quán theo cách một thiêú nữ như cô được cho phép. Emma hoàn toàn hài lòng thấy cô bé không còn nhớ gì đến anh Martin nữa.
Cách thức Emma trau giồi kiến thức cho Harriet bằng việc đọc sách và thảo luận chưa bao giờ tiến triển quá vài chương, và họ định sẽ tiếp tục vào ngày hôm sau. Chuyện trò thì dễ dàng hơn là học tập. Để trí tưởng tượng phiêu diêu qua vận may của Harriet thì vui thú hơn là mở rộng kiến thức cho cô bé theo những sự kiện nghiêm túc hơn. Trong thời gian này, việc thưởng thức văn học của Harriet - việc động não duy nhất vào buổi tối - là thu thập mọi loại câu đố chép ra giấy rồi lo trang trí.
Trong thời đại văn học này, việc sưu tập câu đố như thế không phải là hiếm. Cô Nash, trưởng giáo trong ngôi trường của bà Goddard, đã viết ra ít nhất ba trăm câu đố. Harriet đã học được từ những câu đố đầu tiên, hy vọng có thể thu thập được nhiều hơn với sự giúp đỡ của cô Woodhouse. Vì Harriet có nét chữ đẹp, đấy sẽ là công việc đứng hàng đầu về nội dung và khối lượng.
Ông Woodhouse cũng quan tâm nhiều như các cô gái, và thường cố nhớ lại vài câu đố đáng viết ra. Có nhiều câu đố thông minh mà hồi còn trẻ ông thường nghe và tự hỏi bây giờ tại sao lại quên! Nhưng ông hy vọng sẽ nhớ lại. Và câu đố luôn chấm dứt bằng câu "Kitty, người co ngái đẹp nhưng khô cứng".
Người bạn tốt Perry của ông mà ông nói chuyện về việc này cũng không nhớ được câu đố nào, nhưng ông yêu cầu Perry để ý xem có thấy thì sưu tầm giúp.
Con gái của ông không có ý định huy động tất cả tri thức ở Highbury. Cô chỉ yêu cầu anh Elton hỗ trợ, đóng góp bất kỳ câu đố nào hay hay mà anh sưu tầm được . Cô vui mà thấy anh chăm chú vào công việc với bộ sưu tập của anh, và có thể nhận ra là anh đã chọn lọc để loại bỏ những gì thiếu tính nịnh đầm hoặc chê bai phụ nữ. Anh tìm được hai hoặc ba câu đố có ý lịch sự nhất, và anh vui mừng đọc lên một câu với đầy tình cảm, nhưng Emma lấy làm tiếc cho anh hay là họ đã chép câu đố nổi tiếng này.
Emma nói:
- Anh Elton ạ, tại sao anh không tự sáng tác một câu đố cho chúng tôi? Như thế sẽ đảm bảo mới, và với anh thì không gì dễ dàng hơn.
"Chao ôi, không! Anh chàng chưa bao giờ viết nên một câu đố gì trong đời. Quả là người ngốc nghếch. Anh ta thậm chí không muốn chiều lòng cô Woodhouse" - anh dừng lại một lúc - "Hoặc là cô Smith có thể gợi cảm hứng cho anh".
Ngay ngày kế là có chứng cứ của nguồn cảm hứng. Anh đến trong chốc lát chỉ nhằm để lại một tờ giấy ghi lại thơ đố ghép chữ mà anh nói một người bạn của anh bày tỏ với một phụ nữ, nhưng từ cử chỉ của anh Emma biết ngay đấy là do anh viết.
Anh nói:
- Tôi không có ý tặng nó cho bộ sưu tập của cô Smith. Vì do bạn tôi viết nên tôi không có quyền đưa ra trước công chúng, nhưng có lẽ cô đọc sẽ thấy thích.
Từ ngữ trong bài thơ ghép chữ là dành cho Emma hơn là Harriet, và Emma hiểu tại sao. Anh luôn có ý thức về việc mình làm, và anh thấy nhìn vào mắt cô thì dễ hơn là nhìn vào mắt cô bạn nhỏ của cô. Anh chần chừ một lúc rồi ra về.
Emma trao tờ giấy ghi bài thơ cho Harriet:
- Em nhận đi, đấy là dành cho em. Hãy giữ nó cho riêng em.
Nhưng Harriet run rẩy mà không dám nhận, nên Emma đành đọc bài thơ để tìm cách giải đóan. Bài thơ có tựa đề "Gửi cô ---".
Cô suy nghĩ, nhận ra ý nghĩa trong đó, đọc lại lần nữa để biết chắc, rồi trao tờ giấy cho Harriet, mỉm nụ cười tươi, tự nhủ thầm trong khi Harriet còn hoang mang đọc qua bài thơ. "Hay lắm, anh Elton. Thật là hay. Tôi đã đọc qua những bài thơ đố ghép chữ kém cỏi hơn. Lời tỏ tình đúng là ẩn ý hay. Tôi cho anh điểm cao. Đây là tỉnh cảm bỉêu lộ theo cung cách của anh. Đây là cách nói giản đơn: Cô Smith, xin cho phép tôi tỏ bày cùng cô. Xin hãy chấp nhận câu đố của tôi và ý tình của tôi trong đó.
Xin tia chấp nhận trong mắt huyền mơ.
Đúng là Harriet. Đúng là cô bé có đôi mắt huyền mơ, thật xác đáng.
Tài trí nàng ngôn từ sẽ rộng mở.
Hừm! Tài trí của Harriet! Nhưng càng tốt. Anh chàng hẳn đã yêu sâu đậm nên mới mô tả cô bé như thế. Hà! Anh Knightley ạ, em mong anh biết việc này, em cho là anh sẽ được thuyết phục. Một lần trong đời anh phải nhìn nhận mình đã nhầm lẫn. Sự việc đến hồi gay cấn đây.
Đáng lẽ Emma sẽ suy nghĩ mông lung thêm nếu Harriet không cất tiếng:
- Chị Woodhouse, thế này có nghĩa gì? Ý nghĩa ra sao? Em chẳng hiểu gì cả, em không hề đóan ra mảy may cái gì. Chị Woodhouse, xin chị diễn giải. Xin giúp em. Em chưa từng thấy bài thơ đố nào khó như thế này! em thắc mắc bạn anh ấy là ai, và người phụ nữ ấy là ai. Có phải lời giải đáp là phụ nữ?
"Phụ nữ yêu kiều ngự trị độc tôn" - có phải đấy là Neptune?
"Nhìn ngắm chàng, bậc quân vương biển cả" - hoặc là cái đinh ba? Hoặc nàng tiên cá? Hoặc cá mập? Ôi chao! Chị Woodhouse, chị nghĩ ta có thể giải đoán được không?
- Nàng tiên cá và cá mập! vô lối! Em Harriet thân yêu ạ, em đang nghĩ gì thế? Nếu anh ấy đưa ra câu đố của người bạn anh về nàng tiên cá hoặc cá mập thì có mục đích gì? Đưa bài thơ cho chị và nghe đây. "Gửi cô ---" phải đọc là "Gửi cô Smith".
Rồi Emma đọc lên bài thơ và giảng giải cho cô bé hiểu ý nghĩa: lời tỏ tình. Cô giảng giải:
- Lời khen tặng thật đúng cách! Rồi đến mục đích chính mà Harriet ạ, chị nghĩ em sẽ không thấy khó hiểu. Hãy thư thả mà đọc. Không còn nghi ngờ gì nữa, bài thơ này được viết cho em và viết về em.
Harriet không thể chối bỏ lời đôn đốc nồng nhiệt đến thế. Cô đọc qua hai câu cuối:
Tài trí nàng ngôn từ sẽ rộng mở
Xin tia chấp nhận trong mắt huyền mơ
Rồi cảm thấy đầy hãnh diện và vui sướng, cô không thốt nên lời. Nhưng không ai bắt buộc cô phải lên tiếng. Chỉ cần cô tự cảm nhận là đủ.
Emma lên tiếng hộ cô:
- Ý nghĩa khen tặng thật nổi bật và cũng thật đặc biệt nên chị tin chắc đấy là từ ý tình của anh Elton. Em là đối tượng của anh ấy, và chẳng bao lâu em sẽ nhận được bằng cớ hiển nhiên nhất. Chị đã nghĩ chị có thể nhầm lẫn, nhưng bây giờ thì đã rõ, tâm tư anh ấy thật minh bạch và quyết đoán đúng như ý muốn của chị từ lúc chịmới quen em. Thật vậy, Harriet ạ, đúng là chị đã mong muốn việc này xảy ra. Chị không thể nói liệu chị nên thúc đẩy tình cảm giữa em và anh Elton hoặc để tự nhiên cho sự việc dẫn dắt. Xét về điều khả dĩ hoặc điều kiện cần thiết thì là ngang nhau! chị rất vui. Chị chúc mừng em với cả tấm lòng, em Harriet thân yêu ạ. Đây là mối tình mà một cô gái hẳn rất hãnh diện khi tạo dựng nên. Mối quan hệ này sẽ tốt đẹp thôi. Em sẽ có mọi điều mơ ước - sự quan tâm, đời sống độc lập, một ngôi nhà đúng nghĩa - để đưa em vào vị thế trung tâm giữa những bằng hữu thật sự, gần gũi Hartfield và gần gũi chị, và giúp tình thân giữa hai chúng ta bền chặt mãi. Đây là mối liên kết mà hai chúng ta sẽ chẳng bao giờ hổ thẹn.
Emma cảm thấy mọi việc xảy ra đúng như cô đã quan sát, suy nghĩ và trông đợi. Vị thế cao trọng của anh Elton đã được công nhận.
Harriet lên tiếng:
- Chị nói hoàn toàn đúng. Vì thế em tin tưởng và hy vọng mọi việc đều như thế, chứ bản thân em không tưởng tượng nổi. Tất cả đều vượt quá mức mà em đáng có. Anh Elton mà lại có thể cưới bất kỳ ai! Không thể nào có ý nghĩa nước đôi về anh ấy. Chỉ cần nghĩ đến những lời thơ ngọt ngào - "Gửi cô ---" Ôi trời, thật là khéo! - có phải nói về em không nhỉ?
- Chị không muốn nêu lên hoặc nghe câu hỏi như thế. Sự thật là vậy. Chị phán đoán như thế. Đấy như là đoạn mào đầu cho vở kịch, hoặc lời dẫn cho một chương sách, tiếp theo sẽ là nội dung đầy đủ.
- Đây là chuyện mà không ai nghĩ sẽ xảy ra. Một tháng trước, bản thân em không ngờ sẽ có chuyện này! sự việc lạ lùng nhất đã đến!
- Khi những thiếu nữ như cô Smith và những thanh niên như anh Elton quen biết nhau thì sự việc như thế đúng là xảy ra, và đúng là lạ lùng. Nó đi ra ngoài thông lệ đến nỗi những gì hiển nhiên và đáng mong đợi thì nó hình thành. Hoàn cảnh đã đẩy đưa cho em và anh Elton quen biết nhau, mỗi người thuộc về nó nkia qua từng cảnh ngộ gốc gác. Cuộc hôn nhân của hai người sẽ giống như mối nhân duyên ở Randalls. Hình như có cái gì đấy trong cuộc đời ở Hartfield khiến cho tình yêu đi đúng hướng, và gieo mầm đúng vào luồng lạch rồi lan toả chảy đi.
- Sự kiện vào dịp lễ thánh Michael anh Elton yêu em - lại là em trong số bao nhiêu người nó em không biết gì về anh ấy! còn anh, người điển trai nhất, người mà ia nấy đều vọng tưởng, giống như anh Kinghtley! Bằng hữu anh luôn đón chào anh, đến nỗi mọi người nói rằng nếu muốn anh có thể nhận lời mời dùng bữa hàng ngày mà không cần tự mình nấu nướng. Và giáo đường của anh quả là tuyệt vời! cô Nash đã ghi chép lại tất cả bài giảng của anh kể từ khi anh đến cai quản giáo xứ Highbury. Ôi trời! cứ nghĩ đến lần đầu em trông thấy anh ấy! Em đã không nghĩ gì về việc này! Hai Cha bề trên và em chạy vào tiền sảnh và em lén nhìn qua song cửa khi nghe tiếng bước chân anh điqua, rồi cô Nash đi đến và la rầy để đuổi chúng em đi rồi cô lén nhìn vào bên trong. Nhưng rồi cô gọi em trở lại và cho em cùng lén nhìn, thật là tử tế. Và anh trông thật là điển trai. Anh đang khoác tay với ông Cole.
- Đây là mối quan hệ mà bất kỳ những người em quen biết là ai đều chấp nhận, miễn là ít nhất họ có nhận thức thông thường, còn chúng ta không phải thể hiện tư cách của chúng ta với kẻ khù khờ. Nếu họ mong mỏi em được kết hôn một cách hạnh phúc, thì đây là người có tư cách hiền dịu đảm bảo hạnh phúc cho em. Nếu họ muốn em ổn định ở nơi chốn mà họ chọn lựa cho em thì em sẽ được ổn định ở đây. Và nếu họ có mục đích duy nhất là thấy em kết hôn chỗ danh giá thì đây là cơ hội an lành, cơ ngơi đáng kính, bước tiến thân trong xã hội mà họ sẽ hài lòng.
- Vâng, đúng thật thế. Chị nói nghe hay quá. Em thích nghe chị biện luận. Chị hiểu biết mọi điều. Chị và anh Elton thông minh ngang nhau. Trò chơi đố chữ này quả là hay! Dù cho học tập cả năm em vẫn không thể thấu hiểu được.
- Chị cho là anh ấy muốn thử tài mình, qua cách anh ấy từ chối ngày hôm qua.
- Em chưa từng đọc qua bài thơ đố ghép chữ nào hay đến thế.
- Chị cũng chưa từng đọc bài thơ đố nào có đầy ngụ ý như vậy.
- Bài thơ đố cũng dài bằng bài thơ dài nhất mà chúng ta đã chép được.
- Chị nghĩ câu từ dài dòng không phải là điều đặc biệt . Sự việc như thế này thì không thể viết ngắn hơn được.
Harriet đang chăm chú đọc câu đố nên không để ý lắng nghe. Những ví von trong câu từ đang lấp đầy tâm tư của cô bé. Rồi cô nói, mặt ửng đỏ:
- Viết một lá thư như bất kỳ ai khác là một chuyện, còn viết nên những vần thơ thành câu đố lại là một chuyện khác.
Emma không thể mong mỏi gì hơn là cách chối bỏ bức thư của anh Martin như thế.
Harriet tiếp tục:
- Ngôn từ ngọt ngào làm sao! Nhất là hai câu cuối! Nhưng làm thế nào hồi đáp, hoặc lam thế nào nói rằng em đã hiểu ý nghĩa? Ôi, chị Woodhouse, ta sẽ phải làm gì đây?
- Hãy để chị lo. Em không cần phải làm gì cả. Chị dám nói anh ấy sẽ đến đây tối nay, và lúc đó chị sẽ trả lại câu đố cho anh, rồi có chuyện kỳ khôi nào đấy xảy ra giữa anh ấy và chị mà em không cần phải chen vào. Đôi mắt huyền mơ của em sẽ chọn thời điểm để toả ra tia chấp nhận. Hãy tin nơi chị.
- Chị Woodhouse! Đáng tiếc là em không được chép bài thơ đố tuyệt vời này vào quyển vở của em! Em chưa có bài thơ đố nào dù hay bằng một nửa.
- Bỏ ra hai câu cuối, và không có lý do nào ngăn cấm em chép.
- Chao ôi! Nhưng hai câu cuối thật là….
- Hai câu hay nhất. Đúng thế - nhưng muốn cảm nhận niềm vui riêng tư thì phải giữ trong vòng riêng tư. Bài thơ sẽ không kém hay do em cắt ngắn. Hai câu thơ không phải là lời kết mà cũng không thay đổi ý nghĩa của cả bài thơ. Nhưng nếu bỏ hai câu này ra thì ý tình chiếm hữu riêng tư chấm dứt, còn lại là bài thơ đố rất phong nhã để đưa vào bộ sưu tập nào cũng được. Chắc chắn là anh ấy không thích bài thơ đố chữ bị xem nhẹ hoặc được xem là bầy tỏ nhiều ý tình hơn là anh muốnói. Một thi sĩ đang yêu phải được khích lệ theo cả chiều hướng ấy. Đưa cho chị quyển vở để chị chép vào, rồi không ai nói gì được với em.
Dù tâm trí còn vướng bận với ý tình trong bài thơ, Harrriet vẫn chấp nhận để an tâm là cô bạn không viết ra lời tỏ tình. Bài thơ xem dường như quá quý giá nên không thể phổ biến được.
Cô nói:
- Em sẽ không bao giờ để quyển thơ này rời khỏi tay em.
Emma đáp:
- Tốt lắm, đấy là cảm xúc tự nhiên. Cảm xúc này càng lâu bền thì chị càng vui. Nhưng bố chị đang đi đến, em hẳn không phản đối chị đọc bài thơ đố ghép chữ cho ông ấy nghe chứ? Ông sẽ rất lấy làm thú vị! ông thích câu đố mọi loại, và đặc biệt là loại ca tụng mỹ nữ. Ông ấy có tinh thần phong nhã nhất đối với cả hai chúng ta! Em nên để chị đọc cho ông ấy nghe.
Nét mặt Harriet ra vẻ nghiêm trọng.
- Em Harriet thân yêu, em không nên quá bận tâm về bài thơ đố này. Nếu em tỏ ra quá ý thức hoặc quá nhanh nhẩu, em có thể đánh mất cảm nhận của mình, rồi em có thể gán ghép thêm ý nghĩa hoặc thậm chí đáng đồng mọi ý nghĩa trong đó. Không nên xúc động quá mức vì vài lời ca ngợi. Nếu anh ấy muốn kín đáo, hẳn anh đã không để lại bài thơ khi chị có mặt ở đây mà đưa trực tiếp cho em. Đừng quá nghiêm túc về vụ việc. Anh ấy đã được khích lệ đủ để tiến tới, ta không cần phải trải lòng mình trên bài thơ này.
- Ồ! Không. Em hy vọng mình không tỏ ra buồn cười vì chuyện này. Xin chị cứ làm theo ý muốn.
Ông Woodhouse đi vào, và lặp lai câu hỏi thường nhật:
- Này các con, bộ sưu tập làm đến đâu rồi? Có thêm được gì không?
- Có bố ạ. Chúng con có bài này đọc cho bố nghe, khá mới mẻ. Sáng nay con tìm thấy bài thơ này trên bàn, chúng con nghĩ là do một nàng tiên mang đến, và chúng con vừa chép lại.
Cô đọc chầm chậm bài thơ cho ông nghe, rõ ràng theo cách ông thích, rồi đọc lại hai, ba lần, giải thích từng câu từ. Ông tỏ ra rất thú vị và, như cô đã đoán trước, có ấn tượng tốt với đoạn kết ca ngợi người phụ nữ. Ông nói:
- À, đoạn này diễn tả rất hay. Rất đúng. "Phụ nữ, phụ nữ dễ thương". Đây là bài thơ đố chữ hay, con yêu ạ, đến nỗi bố có thể dễ dàng đoán ra nàng tiên nào đã mang đến. Emma, chỉ có con mới viết nên những vần thơ hay đẹp đến thế.
Emma chỉ gật đầu và mỉm cười.
Sau khi nghĩ ngợi thêm một chút và thở dài nhẹ, ông nói:
- Chao ôi! Không khó nhận ra con giống ai! Mẹ yêu của con làm thể thơ này rất hay! bố ước có nhiều hoài niệm về mẹ con! Nhưng bố không thể nhớ lại được gì cả - ngay cả bài thơ đố mà con vừa nghe bố nhắc đến. Bố chỉ nhớ đoạn đầu của cả bài thơ gồm nhiều đoạn.
Rồi ông đọc lên năm câu đầu.
- Bố chỉ nhớ có thế, nhưng toàn bài thơ thật hay. Nhưng con ai, con nói con đã tìm được bài thơ ấy.
- Đúng thế, bố ạ. Chúng con đã chép được. Tác giả là Garrick.
- À, đúng rồi. ước gì bố nhớ được thêm. Bài thơ làm bố nhớ đến Isabella tội nghiệp, con bé suýt được đặt tên thánh Catherine theo tên bà nội. Bố mong tuần tới nó đến đây. Này con yêu, con đã thu xếp xon cho chị con chưa? Mấy đứa nhỏ sẽ ngủ ở phòng nào?
- À, vâng, dĩ nhiên là chị ấy sẽ có một phòng riêng, phòng mà chị ấy luôn chiếm khi đến đây, còn trẻ con ngủ trong phòng trẻ con như thường lệ, bố biết đấy. Tại sao có thay đổi?
- Con ạ, bố không rõ, nhưng đã lâu chị con không đến đây, kể từ lễ phục Sinh, mà lần đó chỉ ở có vài ngày. Việc anh John Knightley hành nghề luật sư thật là bất tiện. Isabella tội nghiệp! Con nhỏ hẳn phải buồn khi xa hai cha con ta! Và hẳn là phải tiếc nuối khi đến đây mà không còn được gặp chị Taylor.
- Bố ạ, ít nhất thì chị sẽ không ngạc nhiên.
- Con yêu, bố không rõ. Chắc chắn là bố rất ngạc nhiên khi nghe chị ấy sắp lấy chồng.
- Chúng ta nên mời vợ chồng Weston đến ăn tối, khi Isabella đến chơi ở đây.
- Được con ạ, nếu có thì giờ. Nhưng - ông nói với giọng buồn rầu - chị con chỉ đến chơi có một tuần, không có đủ thời giờ cho mọi việc.
- Kể cũng thấy buồn gia đình chị không thể lưu lại lâu hơn, nhưng có lẽ vì bận bịu. Ngày 28, anh John Knightley phải quay về thành phố. Cha ạ, ta phải mừng khi họ có thể dành nhiều thời gian như thế ở đây mà không phải mất hai, ba ngày ở tu viện. Anh Knightley đã hứa sẽ thu xếp thời giờ cho Giáng sinh này dù rằng như bố biết đấy, anh đã sống với họ trong thời gian lâu hơn là anh sống với chúng ta.
- Quả là buồn khi Isabella tội nghiệp phải rời xa Hartfield mà sống ở nơi khác.
Ông không bao giờ cho phép anh John Knightley bận bịu với em trai, hoặc Isabella bận bịu với bất cứ ai. Ông ngồi trầm ngâm một lúc rồi nói:
- Nhưng bố không hiểu tại sao Isabella tội nghiệp cũng phải về sớm, tuy anh ấy không thể ở lại lâu. Emma à, bố sẽ cố thuyết phục chị con lưu lại lâu hơn với chúng ta. Chị con và mấy đứa trẻ ở đây là rất tốt.
- Chao ôi! Bố không bao giờ làm được điều ấy, và con không tin có lúc nào bố sẽ làm được. Isabella không chịu xa anh ấy.
Sự thật là thế, nên không thể chối cãi. Dù không thích, ông Woodhouse chỉ có thể thở dài. Khi Emma thấy ông buồn rầu vì chị của cô gắn bó với chồng, cô lập tức hướng ông về một đề tài khác:
- Trong khi các anh chị con ở đây, Harriet cũng sẽ làm bầu bạn cho ta. Con tin cô bé sẽ vui với đám trẻ. Chúng ta hãnh diện vì bọn nhỏ, có phải thế không hả bố? Con tự hỏi Harriet sẽ nhìn đứa nào dễ thương hơn, Henrry hay là John?
- Ôi dào! Bố không rõ cô ấy nghĩ gì. Mấy đứa nhỏ tội nghiệp, bọn chúng hẳn rất vui khi đến đây. Harriet à, bon trẻ rất thích đến chơi ở Hartfield.
- Bác ạ, cháu tin là thế. Chắc hẳn đứa nào cũng thích.
- Henry là cậu bé dễ thương, nhưng John thì rất giống mẹ nó. Henry là đứa đầu, nó mang tên theo bác chứ không phải theo tên bố nó. Đứa kế John thì mang tên theo cha. Bác nghĩ có người ngạc nhiên vì đứa đầu không mang tên cha, nhưng Isabella vẫn muốn đặt tên Henry khiến cho bác nghĩ mẹ nó thật dễ thương. Và thằng nhỏ đúng là rất thông minh. Tất cả bọn nhỏ đều thông minh, có nhiều trò lạ. có lúc Henry hỏi mượn bác một con dao, nhưng bác nói chỉ ông ngoại mới được dùng dao. Bác nghĩ cha chúng thường chơi bạo với chúng.
Emma nói:
- Đứa nhỏ có vẻ bạo với bố bởi vì bố quá hiền, nhưng nếu bố so sánh anh ấy với những người cha khác thì bố hẳn không nghĩ anh ấy là bạo. Anh muốn các con anh được năng động và rắn rỏi, nếu chúng cư xử không tốt thì thỉnh thoảng mới có lời nghiêm khắc, nhưng anh ấy là người cha thương con - chắc chắn anh John Knightley là một người cha thương con. Bọn trẻ đều yêu mến cha chúng.
- Rồi khi ông chú chúng nó đến, tung chúng nó đụng trân nhà trông mà kinh!
- Bố ạ, nhưng bọn nhỏ lại thích, không có trò gì khác làm bọn nhỏ thích đến thế. Nếu ông chú chúng không đặt ra quy tắc luân phiên thì không đứa nào chịu nhường đứa nào.
- Thật bố không thể hiểu nổi.
- Đấy là trường hợp của tất cả chúng ta, bố ạ. Phân nửa thế gian không thể hiểu được niềm vui của người khác.
Đến trưa, khi hai cô gái chuẩn bị từ giã để sửa soạn cho bữa ăn lúc 4 giờ chiều, người hùng của bài thơ đố ghép chữ lại bước vào. Harriet quay mặt đi, nhưng Emma vẫn chào đón anh với nụ cười thường lệ, và đôi mắt tinh anh của cô nhận ra thái độ chủ động, như cách người ta lật ngửa con bài, và cô nghĩ anh chàng đến để xem tình hình biến chuyển ra sao. Tuy thế, lý do bề ngoài của anh là để hỏi liệu anh có thể vắng mặt cho buổi tụ họp ban tối, hoặc họ có cần anh đến Hartfield hay không. Nếu cần anh sẽ bỏ qua mọi việc khác, bằng không anh bạn Cole mời anh ăn tối nên anh sẽ chỉ nhận lời với điều kiện được rảnh rỗi.
Emma cảm ơn anh nhưng không muốn anh bạn kia phải thất vọng vì họ, còn cha cô biết anh đang lưỡng lự. Anh hỏi lại, rồi cô vẫn từ chối. Khi anh định cúi đầu chào từ giã, cô cầm lấy bài thơ trên mặt bàn trả lại cho anh:
- À này, đây là bài thơ anh để lại cho chúng tôi, cảm ơn anh đã cho xem. Chúng tôi rất thích, nên tôi đã chép vào tập thơ của cô Smith. Tôi mong bạn anh sẽ không nhận ra nó bị thất lạc. Dĩ nhiên là tôi chỉ chép tám câu đầu.
Rõ ràng là anh bối rối không biết phải nói gì. Anh lộ vẻ nghi ngại, hoang mang, thốt lên hai tiếng "hân hạnh", liếc nhìn Emma rồi Harriet, rồi nhìn qua quyển thơ trên mặt bàn, nhấc lên và chăm chú xem.
Sau khoảnh khắc bối rối , Emma mỉm cười nói:
- Xin anh gửi lời tôi tạ lỗi đến bạn anh, nhưng bài thơ hay như thế này không chỉ để một hoặc hai người xem. Hẳn anh ấy được mọi thiếu nữ tán thưởng khi viết nên vần thơ này.
Anh Elton đắn đo nhiều rồi mới nói:
- Tôi không đắn đo mà nói…không đắn đo gì mà nói rằng, nếu bạn tôi cảm nhận chút nào như tôi…tôi tin chắc rằng nếu anh ấy có vinh hạnh như tôi - anh lại nhìn vào quyển thơ và đặt xuốngmặt bàn - anh ấy sẽ xem đây là giây phút hãnh diện nhất trong đời.
Sau câu phát biểu ấy, anh bước đi ngay. Emma không kịp nghĩ ngợi, vì so với tất cả tính nết tốt bụng và hiền dịu, cách nói năng của anh đáng lẽ phải khiến cô bật cười. Cô bước vội đi để mong Harriet được hưởng niềm vui.
Dù bây giờ là giữa tháng Mười Hai, thời tiết vẫn thuận lợi cho hai cô gái trẻ đi ra ngoài. Hôm sau, Emma đi giúp đỡ một gia đình nghèo và đau yếu sống gần Highbury.
Con đường đưa họ đến ngôi nhà của gia đình nọ dẫn xuống đường làng Vicarage, chạy thẳng góc với đường chính và, như tên gọi, chạy ngang nhà anh Elton. Hai cô đi qua vài ngôi nhà nghèo, và sau một phần tư dặm trên đường làng Vicarage thì đến một ngôi nhà cũ kỹ và không tiện nghi lắm, nằm gần con đường. Ngôi nhà không có vị trí thuận lợi nhưng được sửa sang khá tốt. Hai cô gái đi ngang mà không thể bước nhanh và thiếu quan sát.
Emma nhận xét:
- Đây rồi. Một ngày nào đấy em và quyển thơ sẽ ở đây.
Harriet nói:
- Ôi chao, quả là một ngôi nhà ấm cúng! Đẹp thật! cô Nash rất thích rèm cửa màu vàng này.
- Hiện giờ chị điều khi đi qua nơi này, nhưng rồi chị sẽ được mời đón và dần dà chị sẽ cảm thấy thân quen với hàng rào cây, cổng vườn, cây cảnh ở nơi chốn này của Highbury.
Harriet chưa từng bao giờ trong đời bước vào tư dinh Cha xứ, nên cô tỏ ra rất hiếu kỳ, đến nỗi Emma cho rằng đấy là biểu hiện của tình yêu mà Elton nhìn ra đấy là tài trí của cô bé.
Emma nói:
- Chị ước gì có thể tìm ra duyên cớ, nhưng không có cách giả vờ đúng lý để bước vào - không có gia nhân để vào hỏi thăm về người quản gia, mà cũng không thể nói bố chị có tin nhắn.
Cô suy nghĩ mà không tìm ra được cách gì.
Sau vài phút im lặng, Harriet nói:
- Chị Woodhouse ạ, em tự hỏi tại sao chị không kết hôn hoặc chuẩn bị kết hôn! Chị dễ mến như thế!
Emma bật cười đáp:
- Harriet, dễ mến không đủ khiến cho chị kết hôn, chị phải tìm người dễ mến khác - ít nhất một người khác. Nhưng chị không có ý định kết hôn gì cả.
- Chị nói thế chứ! Em không tin.
- Nếu chị thấy có ai đó vượt trội so với những người chị đã quen biết thì chị mới nghĩ đến việc kết hôn. Em biết đấy, anh Elton - cô có vẻ suy nghĩ - thì không được, chị không muốn quen biết với người nào như thế. Chị không muốn thay đổi. Nếu kết hôn thì hẳn chị sẽ hối hận.
- Chao ôi! Quả là kỳ lạ khi nghe một phụ nữ nói như thế….
- Chị không có ly do thuyết phục nào phải kết hôn . Giá như chị yêu ai thì là chuyện khác! nhưng chị chưa bao giờ yêu ai, bản chất của chị là thế, và chị nghĩ mình sẽ không yêu ai. Nếu không có tình yêu thì hẳn chị là người ngu xuẩn nếu thay đổi cuộc sống như bây giờ. Chị không thiếu điều kiện vật chất, chị không thiếu việc để bận bịu, chị không cần nâng cao địa vị xã hội thêm nữa. Chị nghĩ nhiều phụ nữ làm chủ ngôi nhà chồng không bằng phân nửa chị làm chủ Hartfield, và không bao giờ chị mong được thương yêu như thế và tỏ ra quan trọng đến thế, luôn được tôn trọng dưới con mắt của đàn ông như khi chị sống với bố chị.
- Thế thì chị sẽ thành gái già như chị Bates!
- Harriet, em chỉ tưởng tượng ra hoàn cảnh kinh khiếp như vậy thôi. Chị sẽ kết hôn ngay ngày mai nếu lúc nào đấy chị giống như chị Bates! Ngu xuẩn như thế! Tự mãn như thế, cười cợt như thế, nhạt nhẽo như thế, thường thường bậc trung như thế ,quê kệch như thế, và cứ bàn tán với mọi người về chị như thế. Nhưng chị tin là giữa chị và chị ấy không có gì giống nhau ngoại trừ là việc độc thân.
- Nhưng mà chị sẽ vẫn là gái già, thế thì chán quá!
- Không sao đâu, Harriet à, chị sẽ không phải là gái già nghèo nàn. Chỉ có cảnh nghèo mới khiến người độc thân đáng khinh dưới con mắt của xã hội! Phụ nữ độc thân với lợi tức ít ỏi mới bị xem là gái già kỳ quặc, khó chịu! nhưng phụ nữ độc thân có tiền của thì luôn được nể trọng, vẫn tỏ ra nhạy cảm và dễ mến như bất kỳ ai khác. Sự khác biệt không phải là do người đời có thiên kiến như ta nghĩ, mà chính cảnh bần cùng có xu hướng làm thui chột tinh thần và làm tính khí cáu bẳn. Người tay làm hàm nhai và người sống chắt chiu trong nấc thang thấp của xã hội rất dễ trở nên hẹp hòi. Nhưng mà, điều này không đúng với chị Bates. Chị ấy quá xởi lởi và quá ngốc nghếch nên mới không hợp với chị, nhưng nói chung chị ấy được lòng mọi người dù cho sống độc thân và thanh bạch. Chắc chắn là cảnh thanh bạch không làm tính khí chị ấy bủn xỉn, chị tin chắc rằng nếu chị ấy có chút ít tiền thì chị ấy sẵn lòng cho phân nửa, không ai lo gì về chị ấy, đấy là nét rất dễ mến.
- Trời đất! nhưng chị sẽ làm gì? Chị sẽ làm gì khi lớn tuổi?
- Harriet à, đầu óc của chị luôn năng động, bận bịu với nhiều nguồn lực độc lập, và chị không nghĩ tại sao ở tuổi bốn mươi hoặc năm mươi chị lại cần công việc hơn là ở tuổi hai mươi mốt. Lúc ấy vẫn có những việc cần đến bàn tay và khối óc của phụ nữ giống như bây giờ, chẳng có thay đổi gì nhiều. Nếu chị vẽ kém đi thì chị sẽ đọc sách thêm, nếu chị bỏ âm nhạch thì chị đan thảm. Còn về nguồn vui, chị sẽ không thiếu khi chăm sóc cho đám trẻ kêu chị bằng dì mà chị rất thương yêu. Bọn nó sẽ tạo mọi niềm vui mà tuổi già cần đến. Sẽ có mọi niềm hy vọng và e sợ và dù tình thương của chị đối với chúng không bằng cha mẹ chúng, chúng sẽ tạo nguồn an ủi cho chị hơn là thứ tình nồng nàn nhưng mù quáng. Lúc nào chị cũng sẽ có một đứa cháu ở bên mình.
- Chị có biết đứa cháu của chị Bates không? Ý em nói là, chị hẳn trông thấy cô ấy hàng trăm lần, nhưng chị có quen biết không?
- À có. Chị bắt buộc phải quen biết mỗi khi cô ấy đến Highbury. Đấy là đủ để khiến người ta chán ngấy với một đứa cháu. Trời đất ơi! Một mình Jane Fairfax đối với chị bằng nửa bọn trẻ nhà Knightley quậy phá chị. Người ta quá mệt mỏi với cái tên Jaene Fairfax. Người ta cứ nghe mãi đến tên cô ấy, những lời khen tặng của cô ấy đối với tất cả bạn bè cứ lặp đi lặp lại. Khi cô ấy gửi tặng người dì mẫu thêu yếm hoặc đan một đôi bít tất cho bà ngoại thì cả tháng người ta cứ nghe mãi chuyện như thế. Chị không có ác cảm với jane Fairfax nhưng cô ấy làm cho chị chán ngán đến chết.
Bây giờ hai cô gái đang đi gần đến ngôi nhà nhỏ, và mọi câu chuyện vẩn vơ chấm dứt. Emma tỏ ra rất thương cảm, hoàn cảnh của người nghèo luôn dấy lên nỗi động lòng, lời khuyên nhủ, tính chịu đựng, cũng như lòng hào hiệp giúp đỡ. Cô thấu hiểu cách sống của họ, có thể chấp nhận đầu óc kém hiểu biết và h.am m.uốn của họ, không đòi hỏi người có học vấn kém phải có đức tính đặc biệt. Cô tiếp cận với hoàn cảnh khó khăn của họ qua lòng cảm thông, và luôn tìm cách giúp đờ qua trí thông minh và thiện ý. Ngày hôm nay, cô đi đến viếng thăm một gia cảnh bệnh tật và nghèo nàn. Sau khi đã lưu lại với họ một thời gian để mang đến niềm an ủi hoặc khuyên bảo, cô rời ngôi nhà nhỏ với ấn tượng về hoàn cảnh cô đã chứng kiến. Cô nói:
- Harriet à, đấy là những cảnh đời khiến người ta trở thành con người tốt. So với họ, những chuyện khác là tầm phào biết bao! Bây giờ chị cảm thấy như thể cả ngày mình chỉ nghĩ đến những người tội nghiệp ấy, và rồi ai biết được trí óc chị sẽ vương vấn trong bao lâu?
Harriet nói:
- Đúng vậy. Những người tội nghiệp! ta không thể nghĩ đến gì khác hơn.
Hai người đi qua hàng rào cây thấp, chân thấp chân cao đi qua khu vườn trên một con đường hẹp và trơn trượt để trở lại đường cái. Emma nói:
- Thật sự chị cho là ấn tượng này sẽ kéo dài. Chị nghĩ nó sẽ kéo dài.
Emma dừng lại một lần nữa để nhìn khung cảnh nghèo nàn bên ngoài và nhớ đến cảnh đời còn nghèo nàn hơn bên trong.
Cô bạn đồng hành trả lời:
- Ô, đúng vậy.
Hai người tiếp tục đi. Con đường đến đoạn uốn khúc, và khi vừa qua khỏi đoạn này, họ trông thấy anh Elton xuất hiện khá gần, chỉ đủ thì giờ cho Emma lên tiếng:
- A! Harriet, đến đây là sự thử thách cho ta trung kiên với ý tưởng tốt lành. Này - cô mỉm cười - chị mong người ta nghĩ rằng nếu lòng từ tâm mang đến niềm an ủi cho kẻ nghèo khó thì đấy là điều quan trọng. Nếu ta thương người bất hạnh thì đủ để ta làm mọi việc cho họ, nếu không thì là sự thông cảm rỗng tuếch vốn chỉ làm người ta khốn khổ.
Harriet chỉ có thể trả lời:
- À, vâng.
Anh Elton đã tiến đến gần hai cô. Ba người trao đổi về hoàn cảnh thiếu thốn và khổ sở của gia đình nghèo ấy mà anh định viếng thăm. Bây giờ anh có thể hoãn lại chuyến thăm viếng, nhưng ba người bàn cãi về việc có thể làm gì và nên làm gì. Anh Elton quay lại để đi cùng hai cô gái.
Emma nghĩ "Đồng hành trong công việc thế này, gặp nhau khi cùng làm từ thiện sẽ khiến mỗi bên thương yêu nhau thêm. Mình sẽ không lấy làm lạ nếu họ tỏ tình. Chắc chắn là vậy nếu mình không hiện diện ở đây. Mình ước gì đang có mặt ở nơi khác".
Vì muốn tách ra khỏi hai người, Emma đ ivào một con đường hẹp kế bên để cho họ tiếp tục đi trên đường cái. Nhưng chỉ được vài phút, cô thấy thói quên của Harriet hay lệ thuộc và bắt chước người khác khiến cô không thể đi thoát, và chẳng bao lâu họ đã đi theo cô. Thế là thất bại, cô dừng lại lập tức, giả vờ phải cúi xuống cột lại sợi giây giày, yêu cầu hai người cứ đi tiếp rồi mình sẽ đi theo sau. Họ nghe theo, và sau khoảng thời gian cô cho là đã cột xong sợi dây giày, cô an tâm thấy họ đã thoát khỏi tầm ảnh hưởng của mình.
Một đứa trẻ từ trong ngôi nhà nhỏ kia chạy ra, đang cầm một cái vò để đi nhận món súp ở Hartfield. Đi bên cạnh đứa trẻ, chuyện trò và hỏi han là việc tự nhiên nhất thế gian mà không ra vẻ giả vờ, và như thế hai người kia có thể đi trước mà không cần phải chờ đợi cô đi cùng. Nhưng cuối cùng cô vẫn phải đi cùng họ: đứa trẻ bước quá nhanh trong khi hai người kia đi chậm. Cô lo lắng thêm vì hiển nhiên hai người đang cùng nhau chuyện trò. Anh đang ăn nói một cách sinh động, còn Harriet đang lắng nghe với vẻ chăm chú và hài lòng. Trong khi đứa trẻ đã vượt lên đi trước và Emma bắt đầu nghĩ làm thế nào đi chậm lại phía sau, thì hai người nhìn quanh quất khiến cho cô phải đi theo họ.
Anh Elton vẫn đang nói, và Emma cảm thấy thất vọng khi nghe anh đang nói về cô bạn anh trong buổi tụ họp ở nhà ông Cole, về mấy món phó mát Stilton, về vùng bắc Wiltshire, về bơ, rau cần, củ cải đường và mọi món tráng miệng.
Emma tự an ủi trong đầu "Dĩ nhiên câu chuyện sẽ đi theo chiều hướng khá hơn, về bất kỳ chuyện gì giữa hai người yêu nhau, bất kỳ chuyện gì mào đầu cho con tim. Ước gì mình lánh mặt được lâu hơn!"
Bây giờ họ im lặng đi bên nhau cho đến khi hàng rào của tư dinh Cha xứ hiện ra trước mặt. Thình lình Emma nảy ra ý nghĩ giúp tạo cơ hội cho Harriet đi vào ngôi nhà. Cô lại viện cớ gì đấy về chiếc giày rồi tụt lại phía sau để lo giải quyết. Rồi cô tháo sợi dây giày ra và khéo léo vứt nó xuống cái rãnh bên đường, yêu cầu hai người dừng lại, cho biết cô không thể tiếp tục đi về nhà. Cô nói:
- Dây giày của tôi bị đứt mà tôi không rõ phải xoay sở ra sao. Tôi thật sự làm phiền hai người, nhưng mong chuyện này chỉ là bất đắc dĩ. Anh Elton, xin anh cho tôi ghé lại nhà anh và hỏi quản gia anh kiếm cho một sợi dây hoặc bất cứ thứ gì để cột chiếc giày của tôi.
Anh Elton lộ vẻ cực kỳ vui mừng với đề nghị này, sốt sắng đưa hai cô vào nhà anh. Họ bước vào gian phòng hướng ra phía trước, phía sau là gian phòng khách liền kề, cánh cửa ngăn đôi đang mở. Emma bước vào gian phòng sau với người quản gia, để cánh cửa mở hé nhưng nghĩ anh Elton sẽ đóng lại. Nhưng cánh cửa vẫn hé mở. Emma tìm cách trò chuyện liên tục với người quản gia để mong anh chàng tìm đúng đề tài trao đổi trong gian phòng ngoài. Suốt cả mười phút cô chỉ nghe tiếng nói của mình. Không thể kéo dài thời giờ thêm, cô kết thúc công việc rồi bước trở ra phía trước.
Hai người đang yêu đứng gần nhau bên khung cửa sổ. Đấy là hoàn cảnh thuận lợi nhất, và trong thoáng chốc Emma cảm thấy thành công vinh quang sắp gần kề. Nhưng không có, anh chàng đã không nhập đề. Anh vẫn tỏ ra hiền dịu nhất, vui vẻ nhất kể cho Harriet rằng anh đã trông thấy hai cô đi qua và cố ý đi theo. Anh nói thêm đôi điều nịnh đầm và ám chỉ này nọ nhưng không có gì nghiêm túc.
Emma nghĩ "Cẩn trọng! quá cẩn trọng! Anh chàng tiến tới từng tí và không dám phiêu lưu khi chưa biết chắc".
Tuy kế sách tài tình của mình chưa đạt được gì, cô vẫn tự mãn là đã tạo cơ hội cho hai người có dịp vui thích bên nhau, từ đó sẽ dẫn dắt họ đến chuyện nghiêm túc hơn.
Bây giờ anh Elton được để cho tự lo liệu. Emma không còn có thể dẫn dắt hạnh phúc của anh hoặc đốc thúc hành động của anh. Gia đình chị cô sắp đến nên từ lúc này cô phải bận bịu vì họ. Trong thời gian mười ngày họ lưu lại Hartfield, cô không mong làm được gì cho hai người đang yêu ngoài ít hỗ trợ tình cờ. Tuy nhiên, nếu muốn hai người có thể tiến nhanh, họ phải tiến thêm bằng cách nào đấy. Cô không nghĩ mình có thêm thời giờ rảnh rỗi cho họ. Họ là con người, nếu mình càng làm thêm cho họ, họ càng làm ít hơn cho nhau.
Hai vợ chồng Knightley đã xa vắng khỏi Surry lâu hơn bình thường, nên lần này họ phấn khích nhiều hơn bình thường. Từ ngày kết hôn đến nay, họ thường chia thời gian cho mỗi mùa nghỉ hè giữa Hartfield và Tu viện Donwell, nhưng kỳ nghỉ hè mùa thu này được dành trọn cho lũ trẻ đi tắm biển. Vì thế, phải qua nhiều tháng họ mới trở lại Surry hoặc trở về nhà ông Woodhouse. Riêng ông Woodhouse không thể đi đâu xa, thậm chí không thể đi thăm con gái Isabella tội nghiệp, vì thế ông đang bồn chồn trông đợi gia đình của con gái đến.
Ông luôn lo lắng mọi điều cho cô và không hề lo nghĩ gì đến những con ngựa và người đánh xe phải đón họ đi về nửa chặng đường. Nhưng nỗi lo lắng của ông là không cần thiết, họ thích thú vượt qua hai mươi lăm cây số rồi hai vợ chồng Knightley, năm đứa con và gia nhân đều bình yên vô sự về đến Hartfield. Tinh thần phấn chấn và vui vẻ khi hội ngộ, bao nhiêu người chuyện trò với nhau, bao nhiêu việc phải nói đến, đón chào, khích lệ, phát tán và dẹp bỏ - tất cả đều tạo nên khung cảnh ồn ào và náo loạn mà thần kinh ông Woodhouse đáng lẽ không thể chịu nổi nếu ở trong trường hợp khác. Đáng lẽ mối quan tâm mẫu tử của Isabella là muốn các con của cô được vui chơi ngay, được mọi sự tự do và chăm sóc, được ăn uống tuỳ thích, được ngủ và chơi đùa tuỳ thích. Nhưng nhờ các sống ở Hartfield và tình cảm của cô đối với ông bố đã chế ngự, đám trẻ không bao giờ được phép quấy rầy ông ngoại nhiều.
Isabella là một phụ nữ xinh xắn, trang nhã, có vóc người nhỏ nhắn, tư cách điềm đạm và nhỏ nhẹ, phong thái thân thiện, sống có tình nghĩa. Cô dồn thời giờ chăm lo cho gia đình, tự chứng tỏ là một người vợ toàn tâm, một người mẹ bao dung mà vẫn gắn bó với bố và em gái. Giống như ông bố, cô không phải là người có lòng thông cảm sâu đậm hoặc nhậy cảm. Cô có thể tạng yếu, quá cẩn thận cho các con, và mang nhiều nỗi e sợ cùng lo lắng. Ở thành phố, cô tin ca6.y ông Wingfield giống như ông bố tin cậy ông Perry. Hai người cũng giống nhau về tính nết và cung cách đối xử tốt với người quen cũ.
Anh John Knightley có vóc người cao ráo, tư cách giống một nhà quý tộc, rất khôn khéo, sống trọn vẹn cho gia đình. Anh thành đạt trong nghề nghiệp và được tôn trọng nhờ tài giao tiếp, nhưng tư cách khép kín của anh không làm người ta hài lòng lắm, đôi lúc kém vui tươi. Anh không phải là người có tính cáu gắt vô lý để bị chê trách, chỉ là vì cử chỉ anh không được hoà nhã lắm. Thật ra, với một cô vợ luôn tôn sùng anh, những khuyết điểm bẩm sinh của anh càng nặng thêm. Tính dịu dàng chịu đựng của cô càng làm hại đến tâm tính của anh. Anh có đầu óc tinh anh và nhậy bén mà cô trông cậy, đôi khi anh có hành động khiếm nhã hoặc ngôn từ thô lỗ.
Anh không được lòng cô em vợ vốn không bỏ qua bất cứ thói xấu nào của anh. Cô hay nhìn ra những hành động của anh gây tổn thương Isabella trong khi Isabella không cảm thấy gì. Có lẽ cô sẵn lòng bỏ qua cho anh nếu anh có cử chỉ chiều lòng chị cô, nhưng cử chỉ của anh giống như của một người anh và người bạn lầm lì: thiếu lời khen và kém tính độ lượng. Cô khó tìm ra điểm son NÃO Nơi anh, cho dù không kể đến khuyết điểm nặng nhất mà anh phạm phải là thiếu chịu đựng để tỏ ra tôn trọng bố cô hơn. Về khía cạnh này, anh thiếu kiên nhẫn. Ông bố có tính lập dị và hay lo lắng quá đáng trong nhiều việc, khiến cho anh đôi lúc phản kháng hoặc đáp trả mà không kiêng dè gì cả. Việc này ít khi xảy ra tựu chung anh John Knightley vẫn tôn trọng bố vợ, Emma vẫn khoan dung và chịu đựng.
Thời gian khởi đầu trong mọi cuộc viếng thăm đều thể hiện tình cảm đúng mực. Khi mọi người vừa ngồi xuống, ông Woodhouse lắc đầu và thở dài, kể cho Isabella về thay đổi mang đến nỗi u buồn tại Hartfield kể từ chuyến trước cô về thăm nhà.
Ông nói:
- Con ạ, chị Taylor tội nghiệp - quả là việc đáng buồn.
Cô nói với lòng cảm thông:
- Vâng, đúng thế bố ạ. Hẳn bố phải thấy tiếc! và em Emma thân yêu nữa! kể cũng là một mất mát cho cả hai người. Con lấy làm buồn cho bố. Con không thể mường tượng ra làm cách nào bố sống mà không có chị ấy. Đúng là sự thay đổi không vui tí nào. Nhưng con mong chị ấy được hạnh phúc.
- Khá hạnh phúc, con ạ. Bố hy vọng là khá hạnh phúc. Bố chỉ biết chị ấy hợp với nơi chốn mới.
Về việc này anh John Knightley hỏi nhỏ Emma về không khí gia đình ở Randalls.
Emma nói:
- À, không có chuyện gì. Em chưa từng thấy chị ấy hạnh phúc đến thế. Papa chỉ nói lên nỗi tiếc nuối của ông.
Ann đáp:
- Thế thì tốt cho cả hai người.
Isabella hỏi với giọng bùi ngùi hợp với tâm tư của ông:
- Bố có thường gặp chị ấy không?
Ông Woodhouse ngập ngừng:
- Không thường như bố mong muốn.
Emma nói:
- Papa ạ, từ lúc họ kết hôn, chỉ có một ngày chúng ta không gặp họ. Hoặc là buổi sáng hoặc buổi tối mỗi ngày, chỉ trừ một ngày, chúng ta đều gặp ông Weston hoặc chị Taylor, và thường là cả hai, hoặc ở Randalls, hoặc ở đây, và như chị Isabella có thể đoán ra, thường là ở đây. Họ rất tốt bụng mà đến thăm thường xuyên. Ông Weston cũng tốt bụng như chị ấy. papa ạ, nếu Papa than thở như thế, Isabella sẽ ngộ nhận về hoàn cảnh của hai cha con ta. Mọi người đều phải chấp nhận để chị Taylor ra đi, nhưng phải tin rằng hai anh chị thật sự muốn bù đắp theo cách ta mong đợi - đấy là sự thật.
Anh John Knightley nói với Emma:
- Đúng là phải như thế, và đúng như anh hy vọng khi đọc thư của em. Phải công nhận chị ấy vẫn chú ý đến nhà ta, còn tính phóng khoáng và hoà đồng của ông ấy càng tạo thuận lợi thêm.
Anh quay sang Isabella:
- Anh luôn nói với em rằng anh không nghĩ sự thay đổi ở Hartfield là đáng lo, và bây giờ Emma đã thuật chuyện, anh mong em được mãn nguyện.
Ông Woodhouse nói:
- Chắc hẳn rồi, vâng, đúng thế. Bố không thể phủ nhận rằng chị Weston, chị Weston tội nghiệp, thường đến thăm nhà ta, nhưng rồi chị ấy phải ra về.
Emma nói:
- Papa ạ, nếu không thế thì làm khó cho ông Weston. Papa đã quên ông Weston tội nghiệp.
Anh John Knightley vui vẻ nói với Emma:
- Anh nghĩ ông Weston đã làm tốt cho nhà ta. Anh và em thử thế vào chỗ của ông chồng tội nghiệp xem. Anh là một người chồng và em không phải là một người vợ thế nên ta hẳn có ấn tượng với công lao của ông ấy. Còn đối với Isabella, cô ấy đã kết hôn lâu rồi nên không nhận ra đức tính của một người như ông Weston.
Cô vợ của anh chỉ nghe và hiểu phần nào nên cất tiếng:
- Anh đang nói về em đấy phải không, anh yêu? Em tin chắc không ai cổ vũ cho hôn nhân mạnh như em. Nếu không vì nỗi u sầu khi chị ấy rời Hartfield, em vẫn nghĩ chị ấy là phụ nữ may mắn nhất trên thế gian. Còn về việc xem nhẹ ông Weston, ông Weston tuyệt vời ấy, em cho là ông ấy xứng đáng có được mọi điều tốt lành. Em tin ông ấy là người hiền từ nhất. Chỉ trừ anh và em trai của anh, em không thể thấy ai hiền hơn. Em không bao giờ quên việc ông ấy phóng con diều cho Henry vào ngày lễ Phục sinh ấy, và nhất là vào lúc mười hai giờ khuya tháng Chín rồi ông ấy viết thư trấn an em rằng không có bệnh sốt ban đỏ ở Cobham. Từ lúc ấy em tin rằng không có con tim nào tình cảm hơn và không có người đàn ông nào tử tế hơn trên đời này. Nếu có người nào xứng đôi với ông, thì đó chính là chị Taylor.
Anh Knightley hỏi:
- Cái anh trai trẻ ấy ở đâu? Vào dịp này anh ấy có đến đây không?
Emma đáp:
- Anh ấy chưa đến. Mọi người mong đợi anh ấy đến ngay sau ngày cưới, nhưng không xảy ra chuyện gì cả. Gần đây em không nghe nhắc đến anh ấy.
Ông bố cô nói:
- Nhưng con nên kể về lá thư, con yêu à. Anh ta viết một lá thư cho chị Taylor tội nghiệp để chúc mừng chị ấy. Thư viết rất hay. Chị ấy có đưa cho cha đọc. Cha nghĩ anh ta có tính tốt. Nhưng không ai rõ liệu có phải đấy là do ý của anh ta hay không. Anh ta còn trẻ, và có lẽ ông bác của anh ta….
- Papa yêu ạ. Anh ấy đã hai mươi ba rồi. papa đã quên thời gian chóng qua như thế nào.
- Hai mươi ba! Thật vậy sao? Bố đã không thể nghĩ đến. Khi mẹ của anh ta qua đời, anh ta chỉ mới lên hai thôi. Thời gian trôi nhanh thật! còn trí nhớ của bố không tốt. Tuy nhiên, đấy là bức thư viết thật hay, làm cho hai ông bà Weston rất vui. Bố còn nhớ lá thư được gửi đi từ Weymouth, đề ngày 18 tháng Chín, bắt đầu bằng "Thưa bà," nhưng bố quên mất nộI dung tiếp theo, và thư được ký tên là "F. C. Weston Churchill" - bố còn nhớ rất rõ.
Con người Isabella hiền hoà kêu lên:
- Anh ấy thật là đúng mực! con tin chắc anh là một thanh niên rất dễ mến. Nhưng đáng buồn là anh không sống cùng với cha mình! Một đứa trẻ bị rứt ra khỏi cha mẹ và ngôi nhà sinh quán là chuyện gây sốc. Con không bao giờ hiểu được làm thế nào ông Weston chịu rời xa anh ấy. Từ bỏ đứa con của mình! Thật tình con nghĩ không ai lại đề nghị việc này.
Anh John Knightley lạnh lùng nói:
- Anh đoán trong gia tộc Churchill không ai suy nghĩ đúng cách cả. Nhưng em không nên cho là ông Weston có cảm nghĩ giống như khi em từ bỏ Henry hoặc John. Ông Weston là người khá xuề xoà, xởi lởi hơn là có cảm nhận sâu sắc. Sự việc ra thế nào thì ông tiếp nhận thế nấy, và bằng cách này hay cách khác đều lấy làm vui từ đó, tuỳ theo - như anh suy đoán - những thú vui của ông ấy trong xã hội như ăn nhậu và đánh bài chơi với chòm xóm năm lần mỗi ngày, là tuỳ theo tình cảm gia đình.
Emma không thể chấp nhận lời bình phẩm về ông Weston và định có phản ứng, nhưng cô kiềm chế và cho qua vì muốn giữ hoà khí. Những sinh hoạt gia đình gần gũi đều có giá trị danh dự và thân thương đối với anh rể của cô, cũng từ đó anh mới có thái độ khinh miệt cách giao tế xã hội tầm thường. Đấy là lý do mà cô thấy mình nên độ lượng với anh.
Anh Knightley sẽ dùng bữa với họ - việc mà ông Woodhouse không thích vì không muốn có ai chia sẻ niềm vui hội ngộ với Isabella trong ngày đầu tiên. Tuy nhiên, Emma quyết định nên mời anh. ngoài việc anh là em trai của người con rể trong gia đình, cô còn có một niềm vui đặc biệt sau chuyện anh Knightley và cô bất hoà với nhau.
Cô hy vọng bây giờ họ tiếp tục làm bạn trở lại. Cô cho là đã đến lúc nên dàn hoà. Thật ra, họ không thể dàn hoà được. Chắc chắn là cô đã không có lỗi, còn anh sẽ không bao giờ nhận là mình có lỗi. Không có chuyện nhượng bộ, nhưng đã đến lúc nên tạo vẻ bề ngoài như thể họ chưa bao giờ tranh cãi nhau. Cô hy vọng một sự kiện sẽ giúp hàn gắn tình bạn giữa hai người, vì thế khi anh bước vào cô đang bế một đứa trẻ - đứa nhỏ nhất, bé gái khoảng tám tháng tuổi, đến Hartfield lần đầu, đang rất thích thú được đong đưa trong vòng tay của người dì. Đúng là đứa trẻ làm nên chuyện vì tuy lúc đầu anh có nét mặt nghiêm nghị và hỏi han những câu cụt lủn, anh nhanh chóng được dẫn dắt nói chuyện theo cách bình thường, rồi xuề xoà đón nhận đứa trẻ từ trên tay cô với thái độ thân ái tuyệt vời.
Emma cảm thấy họ đã thân thiết trở lại khiến cho cô rất hài lòng, rồi trở nên thân tình một chút khi anh ngắm nhìn em bé, cô nói:
- Kể cũng vui khi chúng ta có tình cảm giống nhau về các cháu. Là đàn ông và phụ nữ, chúng ta có ý kiến rất khác biệt nhau, nhưng về các cháu em thấy ta không bao giờ bất đồng.
- Giá như khi đánh giá đàn ông và phụ nữ em thuận theo sự dẫn dắt của thiên nhiên mà ít chịu ảnh hưởng của óc hoang tưởng và bốc đồng, giống như em đối với các cháu khi chúng ta có cùng cảm nghĩ.
- Chắc hẳn rồi - mối bất hoà giữa chúng ta phát xuất từ sai quấy của em.
Anh mỉm cười:
- Đúng thế, và có lý do hợp lý. Anh đã mười sáu tuổi khi em mới chào đời.
Cô đáp:
- Thế thì là khác biệt đáng kể, và chắc chắn anh suy xét giỏi hơn em vào thời đó, nhưng liệu sau quãng thời gian hai mươi mốt năm có mang óc hiểu biết của chúng ta đến gần hơn không nhỉ?
- Có, gần hơn rất nhiều.
- Nhưng vẫn chưa đủ gần để em có cơ hội làm đúng nếu chúng ta vẫn suy nghĩ khác biệt.
- Anh có lợi điểm so với em nhớ mười sáu năm kinh nghiệm, cũng vì không phải là một thiếu nữ khá đẹp và là một đứa con quen được nuông chiều. Này, Emma thân yêu ạ, ta hãy là bạn với nhau đi và không nói gì thêm về ch.uyện ấy. Cháu bé Emma ạ, nói với di1 của cháu rằng dì phải nêu gương cho cháu hơn là xới lên chuyện buồn cũ, và rằng nếu dì ấy không sai lúc trước thì là sai bây giờ.
Cô thốt lên:
- Đúng vậy, rất đúng. Cháu Emma ạ, hãy lớn lên làm tốt hơn dì của cháu. Hãy khôn ngoan hơn và không bị lừa dối. Bây giờ, anh Knightley ạ, em chỉ cần nói thêm ít lời là xong. Nếu nói về thiện ý thì cả hai chúng ta đều đúng, và phải nói rằng về phần em vẫn chưa thấy có hậu quả gì sai trái. Em chỉ biết rằng anh Martin không bị thất vọng lắm.
Anh đáp ngắn gọn:
- Anh ấy đã thất vọng nhiều, và không thể thất vọng hơn thế được nữa.
- Ôi chao! Em thật lấy làm tiếc. Nào, bắt tay với em.
Hai người chỉ vừa bắt tay nhau với tình thân ái sâu sắc thì John Knightley xuất hiện. Hai anh em chào hỏi nhau theo cách của người Anh:
- Khoẻ không hở George?
- Anh thì thế nào, John?
Thế là Emma và anh Knightley xoá bỏ xung khắc, chìm ngập trong tình thương yêu trầm lặng vốn khiến cho mỗi người sẵn lòng làm bất cứ việc gì tốt lành cho người kia.
Buổi tối trải qua trong không khí hàn huyên yên bình, và ông Woodhouse từ chối chơi bài để trò chuyện với isabella thân yêu của ông. Gia đình phân làm hai nhóm: một nhóm gồm ông và cô con gái, nhóm kia là hai anh em Knightley. Hai nhóm nói về những đề tài khác biệt hoặc ít khi pha trộn nhau, và Emma chỉ thỉnh thoảng góp chuyện cùng nhóm này hoặc nhóm kia.
Hai anh em nói về những lo toan và công việc họ đang theo đuổi, nhưng chủ yếu là công việc của người anh vốn ăn nói giỏi hơn. Vì là quan toà, người anh có vài điểm về pháp luật để góp ý cho em hoặc ít nhất có vài mẩu chuyện để kể. Vì là nông dân có điền trang ở Donwell, người em nói đến các loại hoa mầu sẽ trồng năm tới và cho vài tin tức địa phương luôn làm cho người anh quan tâm do lẽ luôn không có thời giờ gắn bó với gia đình. Kế hoạch tưới tiêu, việc sửa một hàng rào, đốn một cây chuẩn bị một thửa đất cho lúa mì, cải củ hoặc bắp vụ xuân, đều được John chú ý lắng nghe.
Trong khi đó, ông Woodhouse đang chia sẻ cùng con gái những tiếc nuối trong hạnh phúc và tình thương trong lo lắng. Ông cầm lấy tay cô:
- Isabella tội nghiệp của bố - ông dừng lại vì cô bận bịu với năm đứa trẻ, rồi tiếp - con vắng nhà đã lâu, lâu kinh khủng! hẳn con đi đường mệt nhọc lắm! con yêu ạ, nên đi ngủ sớm , vì bố nghĩ con nên dùng một tí cháo trước đã. Hai bố con ta sẽ cùng ăn một tô cháo to. Emma yêu quý khuyên bố nên dùng một ít cháo.
Emma không thể khuyên gì về việc như thế, biết rằng dù có khuyên thì cả hai anh em Knightley sẽ không nghe theo giống như cô. Thế nên, chỉ có hai tô cháo được mang ra. Sau khi có thêm ít lời khen ngợi món cháo, thêm ít băn khoăng tại sao thiên hạ không dùng cháo mỗi tối, ông nói với vẻ nghiêm trọng:
- Con yêu ạ, mùa thu rồi co nđi South End thay vì đến đây thì không nên chút nào. Bố không bao giờ thích không khí miền biển.
- Bố ạ, anh Wingfield cất công khuyên, nếu không chúng con đã không đi. Anh ấy khuyên nên dẫn cả bọn trẻ đi, nhưng đặc biệt là vì chứng đau cổ họng của bé Bella, cả không khí biển và nước biển đều tốt.
- Con à, nhưng Perry lại nghĩ đi biển thì không ích gì cho cháu bé. Còn đối với bố, dù chưa nói với con, từ lâu bố đã tin rằng biển ít khi hữu ích gì cho ai. Chắc chắn một lần bố suýt chết vì biển.
Ít ra đây là chủ đề kém an toàn, Emma thốt lên:
- Này, này, con xin bố đừng nói về biển. Nó làm cho con lo lắng và khổ sở - mà con chưa từng nhìn thấy biển. Xin bố vui lòng đừng nói về South End. Chị Isabella ạ, e mcq nghe chị hỏi han gì về ông Perry, ông ấy vẫn nhớ đến chị.
- Ông Perry thật tốt bụng. Ông ấy thế nào hả bố?
- Khá khoẻ, nhưng không khoẻ lắm. Ông ấy bị bệnh về đường mật nó không có thời giờ chăm sóc cho bản thân - ông ấy nói với bố mình không có thời giờ chăm sóc cho bản thân, nghe thật là buồn, nhưng lúc nào cũng có người khắp vùng này cần đến ông ấy. Bố nghĩ bất kỳ ở đâu khác không có ai làm việc như ông ấy. Chỉ vì bất kỳ ở đâu khác không có ai tài giỏi như ông.
- Còn bà Perry và các cháu, họ như thế nào? Các đứa trẻ lớn lên ra sao? Con rất mến ông Perry. Con hy vọng ông ấy sẽ sớm đến chơi đây. Ông ấy sẽ rất vui được trông thấy bọn nhỏ.
- Bố hy vọng ngày mai ông ấy sẽ đến vì bố có vài việc muốn hỏi ý kiến. À con ạ, khi ông ấy đến, con nên nhờ ông xem chứng đau họng cho Bella.
- Bố ạ, họng con bé đã khỏi hẳn nên con không còn lo lắng gì nữa. Hoặc do tắm biển mà khỏi, hoặc do thuốc thoa ngoài da của ông Wingfield con dùng thường xuyên từ tháng Tám.
- Tắm biển không hẳn là có ích cho con bé đâu. Nếu bố biết con muốn dùng thuốc thoa thì bố đã nói với….
Emma cắt ngang:
- Hình như bố đã quên gia đình bà Bates. Con chưa nghe ai hỏi han về họ.
- À, gia đình Bates tốt bụng! Chị lấy làm xấu hổ, em thường nhắc đến họ trong những lá thư em gửi chị. Bà Bates già tốt bụng! Ngày mai chị sẽ đến thăm bà ấy và dẫn bọn nhỏ đi theo. Họ luôn vui được trông thấy bọn nhỏ. Còn chị Bates tuyệt vời nữa! Đúng là những người sáng giá. Họ mạnh khoẻ thế nào, hở bố?
- Nói chung là vẫn thường, con ạ. Nhưng bà Bates tội nghiệp bị cảm nặng tháng trước.
- Tội nghiệp! nhưng mùa thu này bệnh cảm lan tràn nhiều hơn trước. Ông Wingfield nói với con là ông chưa từng thấy bệnh lan rộng hoặc nặng như thế, ngoại trừ đấy có thể là bệnh cúm.
- Có nhiều ca, nhưng không đến mức như con nói. Perry nói bệnh cảm có lan nhưng không nặng như ông thường gặp vào Tháng Mười Một. perry không gọi hiện giờ là mùa bệnh phát tán.
- Đúng, con không biết ông Wingfield cho đấy là trầm trọng, ngoại trừ…
- Ối dào, con yêu ạ, sự thật là hiện giờ ở London luôn là mùa bệnh. Không ai được khoẻ ở London cả, không có ai. Con phải sống ở đấy là điều kinh khiếp! xa xôi như thế! Và bầu không khí tệ hại như thế!
- Thật ra không đúng, chúng con không phải sống trong không khí xấu. Khu vực London chúng con ở tốt hơn phần lớn nơi khác! Bố yêu ạ, đừng nhầm lẫn chỗ chúng con với London nói chung. Khu Quảng trường Brenswick khác biệt nhiều so với các khu khác. Chúng con có không khí thoáng mát! Con không muốn sống ở những khu khác của thành phố, hiếm có nơi nào khác mà con muốn bọn trẻ sin hsn, nhưng khu của chúng con là khá thoáng mát! Ông Wingfield đoan chắc khu quảng trường Brunswick là tốt nhất về mặt không khí.
- Con ạ, không bằng Hartfield. Con cố thích ứng ở đó, nhưng sau khi ở đây một tuần tất cả các con và các cháu sẽ thành khác hẳn, sẽ không như lúc đầu. Bây giờ thì bố không thể cho là gia đình con đều trông mạnh khoẻ.
- Con không vui mà nghe bố nói thế, nhưng xin bố an tâm, ngoại trừ vài cơn lặt vặt của chứng nhức đầu và tim đập nhanh mà đi đâu con cũng mắc phải, con cảm thấy khá khoẻ. Bọn trẻ trông nhợt nhạt trước khi đi ngủ chỉ vì hôm nay chúng mệt nhọc hơn thường ngày. Con xin bố an tâm là ông Wingfield đã nói với con rằng ông ấy chưa từng đưa tiễn gia đình con trong sức khoẻ tốt như thế. Ít nhất, bố hẳn không cho là anh Knightley trông như bị bệnh.
Nói rồi Isabella đưa đôi mắt lo lắng âu yếm nhìn sang chồng cô.
- Chỉ vừa phải thôi, con ạ, bố không thể khen con. Bố nghĩ John Knightley trông không khoẻ đâu.
Anh John Knightley lên tiếng khi nghe nhắc đến tên mình:
- Chuyện gì thế, hở bố? Bố nói đến con hở?
- Anh yêu ạ, bố em bảo ông không nghĩ anh trông khoẻ mạnh, nhưng em nghĩ đấy chỉ là vì anh mệt mỏi chút ít. Tuy nhiên, em đã mong anh nhờ ông Wingfield khám cho anh trước khi đi.
Anh vội trả lời:
- Em Isabella yêu, xin đừng lo lắng về bề ngoài của anh. Hãy tự mãn mà lo làm thầy thuốc trong nhà hoặc nâng niu bọn nhỏ, để anh tự lo theo ý mình.
Emma thốt lên:
- Em không hiểu hết ý anh muốn nói gì với em anh về việc anh bạn Graham của anh định tìm một người ở Scotland để quản lý nông trang của anh ấy. Họ trả lời ra sao? Liệu có nặng về thành kiến cũ quá không nhỉ?
Rồi cô nói huyên thuyên về việc này, đến nỗi khi hướng sự chú ý trở lại đến bố và chị, cô nghe chuyện đáng chán hơn khi Isabella hỏi thăm về Jane Fairfax. Dù không thích Jane Fairfax lắm, cô vẫn chen vài lời ngợi khen.
Isabella nói:
- Cô Jane Fairfax thùy mị dễ thương! Đã lâu con không gặp cô ấy, chỉ thỉnh thoảng mới có dịp tình cờ ở thành phố. Hẳn bà ngoại và dì của cô ấy rất vui giá như cô ấy về chơi! Con lấy làm tiếc khi nghe Emma kể cô ấy không còn sống ở Highbury, nhưng bây giờ con gái của vợ chồng Đại tá Campbell đã kết hôn, con nghĩ gia đình này sẽ không muốn rời xa cô nữa. Cô ấy hẳn làm bầu bạn tốt cho Emma.
Ông Woodhouse tỏ ý đồng thuận, nhưng thêm:
- Tuy vậy, con bé Harriet Smith mới là người xinh xắn khác. Con sẽ mến Harriet. Emma không thể có người làm bầu bạn tốt hơn Harriet.
- Con rất vui được nghe thế. Nhưng Jane Fairfax thì tài giỏi hơn, lại cùng tuổi với Emma.
Mọi người đều vui vẻ góp chuyện, thời gian trôi qua trong không khí hoà hợp, nhưng buổi tối chấm dứt mà không thiếu chút náo động. Món cháo được mang ra với nhiều lời ca ngợi là bổ dưỡng theo mọi khía cạnh, nhưng không may ở chỗ chị bếp ở South End không bao giờ biết ý của Isabella là muốn dùng cháo loãng nhưng không được loãng quá. Mỗi khi muốn dùng cháo, không khi nào cô được như ý. Đến đây là phần mào đầu không hay.
Ông Woodhouse lắc đầu nhìn con gái với đôi mắt quan ngại dịu dàng khiến tai Emma lùng bùng như nghe ông nói "Ối dào! Hậu quả xấu không dứt khi con đi South End. Bố không chịu được khi nghe nói đến việc này". Trong khoảnh khắc cô mong ông không nói ra mà cứ thưởng thức món cháo. Tuy nhiên, sau vài phút ông vẫn bắt đầu:
- Bố vẫn lấy làm tiếc mùa thu rồi con đi biển thay vì về đây.
- Nhưng tại sao bố tiếc? Xin bố an tâm, rất có lợi cho bọn nhỏ.
- Nhưng nếu con phải đi biển thì tốt hơn không nên đi South End. Đấy là vùng không tốt cho sức khoẻ. Perry lấy làm ngạc nhiên khi nghe con quyết định đi South End.
- Con biết nhiều người nghĩ thế, nhưng không đúng, bố ạ. Tất cả gia đình con đều khoẻ ở đấy, không hề bị vấn đề gì từ bùn đất, còn ông Wingfield nói sẽ là hoàn toàn sai lạc nếu cho rằng vùng ấy không tốt cho sức khoẻ . Con nghĩ có thể tin nơi ông ấy, vì ông hiểu biết tường tận về tính chất của không khí, chính gia đình con trai ông ấy cũng thường đi South End.
- Con ạ, nếu phải đi đâu đó thì đáng lẽ con nên đi Cromer. Perry có lần đi Cromer một tuần, và ông ấy cho rằng đó là nơi tắm biển tốt nhất. Ông ấy bảo biển rộng và đẹp, còn không khí thì rất trong lành. Theo chỗ bố biết, con có thể thuê phòng khá xa bờ biển - khoảng nửa cây số - rất tiện nghi. Đáng lẽ con nên hỏi ý kiến Perry.
- Nhưng bố yêu ạ, có khác biệt về quãng đường thì phải là đáng kể. Có lẽ hơn trăm dặm thay vì bốn mươi.
- Con ạ, như ông Perry nói, đối với sức khoẻ thì ta không nên xét đến điều gì khác, và nếu ta phải đixa thì không nên so sánh giữa bốn mươi và một trăm dặm. Thà đừng đi đâu cả, thà ở tại London còn hơn là đi bốn mươi dặm để hít thở không khí xấu. Chính là Perry nói như thế. Đối với ông ấy thì không nên chút nào.
Emma không thể ngăn lời ông bố, và khi ông nói đến điểm này, cô không khỏi băn khoăn anh rể cô sẽ phản ứng ra sao.
Anh con rể nói với giọng bất mãn rõ rệt.
- Ông Perry chỉ nên phát biểu ý kiến khi được hỏi đến. Tại sao ông ấy chen vào việc con phải làm gì? Việc con dẫn gia đình đi miền biển này hoặc miền biển khác? Con phải được quyền vận dụng sự suy xét của mình giống như ông Perry. Con không cần lời khuyên lẫn thuốc men của ông ấy.
Anh ngừng, nét mặt dịu lại, rồi trở nên mỉa mai một cách khô khan:
- Giá như ông Perry có thể nói cho biết làm thế nào dẫn một người vợ và năm đứa con đi quãng đường một trăm ba mươi dặm mà vẫn tốn kém bằng đi bốn mươi dặm, con sẽ sẵn lòng chọn Cromer thay vì South End như ông ấy.
Anh Knightley sốt sắng:
- Đúng, đúng, rất là đúng. Suy xét như thế là phải. Nhưng anh John ạ, như em đã nói với anh ý định về con đường đến Langham, dịch thêm về bên phải để không phải cắt ngang các đồng cỏ của nhà, thì em cho là không khó gì. Bản thân em không muốn tiến hành nếu gây phiền toái cho những người ở Highbury, nhưng giá như anh nhớ ra chính xác hướng tuyến của con đường hiện nay. Cách duy nhất để kiểm chứng là xem bản đồ. Em mong sẽ được gặp anh ngày mai tại Tu viện, rồi chúng ta sẽ cùng nhau xem xét và anh cho em biết ý kiến.
Ông Woodhouse cảm thấy khá phiền hà về những ý kiến gay gắt đối với ông bạn Perry, người mà ông thường mượn danh nghĩa để tỏ lộ nhiều cảm nghĩ của chính ông nhưng thái độ chăm sóc dịu dàng của hai cô con gái giúp xoá tan bầu không khí ngột ngạt. Lại nhờ người anh nhanh trí và người em trai có ký ức tốt giúp họ không nói tiếp chuyện cũ.
Khó có ai hạnh phúc trên đời hơn Isabella, khi trong chuyến về thăm Hartfield ngắn ngủi mỗi buổi sáng dắt năm đứa trẻ đi thăm những người quen cũ, rồi buổi tối kể lại cho bố và em gái nghe. Cô không ước muốn gì hơn, ngoại trừ là mong thời gian đi chậm lại. Đấy là chuyến về thăm nhà thật vui - vẹn toàn vì quá ngắn ngủi.
Vào buổi tối, họ ít bận bịu với bạn bè hơn là buổi sáng, nhưng không thể tránh được một bữa ăn tối ở nơi khác. Ông Weston không chấp nhận lời từ chối, tất cả phải đến dùng bữa ở Randalls một ngày dù là dịp lễ Giáng Sinh. Ngay cả ông Woodhouse cũng được thuyết phục là nên chấp nhận chia sẻ thời gian của gia đình.
Đáng lẽ ông có thể viện cớ khó khăn trong việc di chuyển, nhưng do lẽ cỗxe của gia đình con gái ông đang ở Hartfield, ông chỉ có thể đặt một câu hỏi đơn giản để được giải quyết dễ dàng, Emma cũng không mất thời giờ nhiều thuyết phục ông là còn dư một chỗ cho Harriet.
Chỉ có ba người: Harriet, anh Elton và anh Knightley là được mời thêm - giờ giấc đã được ấn định là đầu buổi tối, số người tham dự là nhỏ. Những thói quen và ý thích của ông Woodhouse được dọ hỏi cặn kẽ.
Buổi tối trước sự kiện quan trọng (đấy là sự kiện rất quan trọng đến nỗi ông Woodhouse chấp nhận lời mời vào ngày 24 tháng Mười Hai) có Harriet đến chơi ở Hartfield. Cô đã trở về nhà với cơn cảm lạnh khó chịu đến nỗi nếu không vì có bà Goddard chăm sóc tận tình, Emma hẳn sẽ không cho cô bé ra về. Ngày kế, Emma đến thăm Harriet và thấy cô bé không thể đi Randalls được. Cô bé lên cơn sốt và bị đau họng. Bà Goddard vẫn lo chăm sóc, ông Perry được mời đến, nhưng Harriet vẫn còn bệnh nên đành phải bỏ lỡ dịp hẹn vui vẻ mà chỉ biết chảy nước mắt tiếc nuối.
Emma ngồi với cô càng lâu càng tốt trong khi bà Goddard bắt buộc phải vắng mặt, cố vực tinh thần cô bé bằng cách nói anh Elton hẳn phải phiền muộn khi biết được sự thể. Cô ra về khi cô bé đã cảm thấy tạm dễ chịu, vui mừng nghĩ rằng anh sẽ đến thăm cô bé đang ở trong tình trạng thiếu thoải mái nhất, và rằng mọi người thấy buồn vì thiếu vắng cô bé. Emma vừa bước ra khỏi nhà bà Goddard không xa thì gặp chính anh Elton đang đi đến. Khi hai người bước chầm chậm bên nhau nói về người bệnh - mà anh đã nghe nói rồi đến hỏi thăm nhằm mang tin tức đến Hartfield - họ gặp anh John Knightley đi thăm Donwell trở về, cùng với hai người con trai đầu với mặt mày rạng rỡ vì được chạy nhảy ở đồng quê và xem đường sẽ nhanh chóng tiêu thụ món cừu nướng đang chờ đợi ở nhà. Họ cùng đi với nhau, Emma mô tả tình trạng của cô bạn nhỏ - bị viêm họng nặng, lên cơn sốt, mạch nhanh và yếu vân vân và được bà Goddard cho biết Harriet thường hay bị đau họng nên bà luôn lo lắng về việc này.
Anh Elton cũng tỏ vẻ lo lắng:
- Đau họng! tôi hy vọng không phải bệnh truyền nhiễm. Tôi mong không phải là loại gây nhiễm ung thối. Ông Perry đã thăm bệnh cho cô ấy chưa? Tôi mong cô nên chăm sóc cho chính mình cũng như cho bạn cô. Xin cô đừng xem nhẹ. Tại sao ông Perry không đến thăm bệnh?
Bản thân Emma không lo sợ và trấn an anh bằng cách viện dẫn kinh nghiệm cùng sự chăm sóc của bà Goddard, nhưng vì anh vẫn còn tỏ thái độ lo âu mà cô không muốn xoá tan, ngược lại cô vẫn muốn duy trì và vun đắp, nên cô nói như thể lái qua hướng khác:
- Thời tiết lạnh, quá lạnh - có cảm giác như tuyết rơi dầy, như thể là đang ở nơi khác, đáng lẽ hôm nay tôi không nên ra khỏi nhà và khuyên ông bố không nên mạo hiểm. Nhưng vì ông đã chủ định và bản thân không cảm thấy lạnh nên tôi không muốn căn ngăn, vì tôi biết vợ chồng Weston hẳn phải rất thất vọng. Nhưng anh Elton ạ, trong trường hợp của anh chắc chắn tôi đã từ chối. Có vẻ như anh đã khàn giọng ,và khi anh biết ngày mai anh phải chuyện trò và chịu mệt nhọc, tôi nghĩ tối nay anh nên thận trọng mà ở nhà và tự chăm sóc cho mình.
Anh Elton lộ vẻ như không biết trả lời ra sao - mà đúng như thế - vì dù cảm kích đối với mối quan tâm của một thiếu nữ xinh đẹp và không thích cưỡng lại lời khuyên của cô, anh không thể hề muốn bỏ qua lời mời. Nhưng Emma đã quá nhiệt tình và bận rộn với những ý đồ đã có từ trước nên không thể nghe anh một cách công tâm, hoặc nhận xét về anh một cách rõ ràng. Cô rất hài lòng được nghe anh nói nhỏ về "rất lạnh, thật sự rất lạnh", vui mừng vì đã dứt anh ra khỏi Randalls, và giao cho anh nhiệm vụ thăm hỏi Harriet mỗi giờ ban tối.cô nói:
- Anh nói đúng, chúng tôi sẽ thay anh cáo lỗi nhà Weston.
Nhưng khi cô vừa nói ra, anh rể của cô lịch sự cho biết còn một chỗ trống trên cỗ xe cho anh Elton, nếu thời tiết là lý do duy nhất khiến anh không muốn đi. Anh Elton nhanh nhẩu chấp nhận. Đấy là sự đã rồi, anh Elton sẽ cùng đi. Chưa bao giờ gương mặt điển trai của anh tỏ lộ vui mừng như lúc này, chưa bao giờ anh cười tươi hơn, chưa bao giờ đôi mắt anh rạng rỡ hơn khi nhìn cô.
Emma nghĩ thầm "Thật lạ kỳ! Sau khi mình đã mào đầu hay đến thế mà anh chàng vẫn cố nhập bọn, bỏ Harriet đau yếu lại một mình! Quái lạ! nhưng mình cho là nhiều đàn ông, nhất là thanh niên độc thân, có khuynh hướng như thế - cứ thích đi ăn ngoài - xem trọng một cuộc hẹn ăn tối như là thú vui của họ, sinh hoạt thông thường của họ, phẩm cách của họ, gần như là nhiệm vụ của họ đến nỗi bỏ mặc mọi chuyện khác. Đây chính là trường hợp của anh Elton, chắc chắn là một thanh niên có phẩm giá cao nhất, dễ mến nhất, hoà đồng nhất, và đang si tình cô bé Harriet nhưng lại không thể từ chối một lời mời, phải nhận lời mỗi khi được mời ăn tối. Tình yêu quả là thứ lạ lùng! Anh ta có thể nhận ra rõ ràng tâm tư của Harriet, nhưng vẫn không muốn vì cô ta mà tự lo chuyện ăn uống!".
Chẳng bao lâu sau anh Elton từ giã họ. Emma chỉ có thể suy đoán một chiều là giọng nói của anh tỏ lộ nhiều cảm xúc khi nhắc đến Harriet, trấn an cô rằng anh sẽ đến nhà bà Goddard để đưa tin tức về người bạn của cô trước khi được vui gặp lại cô, lúc ấy anh mong sẽ thuật chuyện tốt lành. Rồi anh thở dài và mỉm cười ra đi, để lại cho cô ý nghĩ tán thành.
Sau vài phút im lặng, John Knightley bắt đầu:
- Anh chưa thấy trong đời có ai tỏ vẻ dễ mến như anh Elton. Đối với phụ nữ, anh rất chịu khó. Đối với đàn ông, anh có thể tỏ ra đúng mực và thản nhiên, nhưng khi anh muốn chiều lòng phụ nữ thì anh làm đủ mọi cách.
Emma đáp:
- Cách cư xử của anh Elton không phải là vẹn toàn, nhưng khi có ý muốn được làm vui lòng, người ta phải bỏ qua nhiều thứ. Khi một thanh niên cố làm hết sức mình mà khả năng có hạn, anh ta có lợi điểm so với kẻ vượt trội mà sơ suất. Ta chỉ có thể đánh giá cao tính tình hoà nhã và thiện ý của anh Elton.
Anh John Knightley tinh quái:
- Đúng, dường như anh ấy có rất nhiều thiện ý đối với em.
Co mỉm cười kinh ngạc:
- Em! Anh tưởng tượng em là đối tượng của anh Elton sao?
- Emma, anh phải thú nhận là anh đã tưởng tượng như thế, và nếu em chưa nhận ra điều này, bây giờ em có thể xem xét.
- Anh Elton mà yêu em! Ý tưởng thật lạ lùng!
- Anh không muốn nói thế, nhưng em nên nghĩ xem có đúng không, và theo đó sửa đổi hành vi của em. Anh nghĩ thái độ của em là khích lệ anh ấy. Emma, anh nói với tư cách một người bạn. Em nên nhìn chung quanh mình, xác nhận rõ nên làm gì và có ý gì khi làm việc ấy.
- Cảm ơn anh ,nhưng em tin chắc anh đã nhầm. Anh Elton và em là bạn tốt với nhau, không có gì khác.
Rồi cô tiếp tục bước đi, cảm thấy thú vị khi nghĩ đến những điều ngớ ngẩn thường phát xuất từ sự thông hiểu một phần của tình huống, những nhầm lẫn mà người có óc phán đoán tốt lại mắc phải. Cô không lấy làm vui khi anh cho là cô mù qúang vì thiếu hiểu biết, cần được tư vấn.
Anh không nói gì thêm.
Ông bố đã nhất quyết nhận lời mời ăn tối đến nỗi dù thời tiết lạnh thêm ông không màng, và khởi hành đúng giờ cùng với cô con gái lớn trên cỗ xe của ông. Đầu óc ông nghĩ sự kiện lạ lùng là mình chịu đi ra ngoài, đến niềm thú vị ở Randalls khi thấy rằng thời tiết quả là lạnh và xúm xít nhau trong gian phòng ấm cúng. Tuy nhiên, thời tiết đúng là giá lạnh. Vào lúc cỗ xe chuyển bánh, vài hoa tuyết rơi xuống, bầu trời trông nặng trĩu như thể chỉ có cơn gió nhẹ là đủ để tạo một khung cảnh trắng xoá trong phút chốc.
Emam nhanh chóng nhận ra rằng người đồng hành của cô không được vui lắm. Việc sửa soạn ra đi trong thời tiết như thế này, với nỗi chịu đựng của bọn trẻ sau bữa ăn khi người lớn chuyện trò - tất cả là điều tệ hại, ít nhất cũng là khó chịu. Anh John Knightley không thích chút nào, anh không nghĩ chuyến đi là đáng công, suốt chuyến đi anh tỏ ra bất mãn. Anh nói:
- Cái ông đó hẳn phải cho mình là quan trọng khi đòi hỏi người khác phải rời bỏ lò sưởi vào một ngày như thế này với mục đích đến thăm ông ta. Ông hẳn nghĩ mình là người dễ mến nhất, riêng tôi thì không làm thế. Thật vô lý hết sức - tuyết rơi vào đúng lúc này! Quả là điên rồ khi không cho người ta được thoải mái ở nhà, và sự điên rồ của những người không chịu thoải mái ở trong nhà khi có thể được! nếu chúng ta bị bắt buộc phải ra đi trong buổi tối như thế này do yêu cầu của nhiệm vụ hoặc công việc, ta vẫn thấy đấy là khổ nhọc, huống hồ ở đây, với trang phục có lẽ mỏng manh hơn lệ thường, lại tự nguyện đi mà không có lời cáo lỗi, thách thức điều kiện thiên nhiên vốn đòi hỏi người ta phải ở trong nhà xét qua mọi ý kiến hoặc cảm nghĩ, ở đây chúng ta lại ra đi để trải qua năm tiếng đồng hồ buồn chán ở nhà người khác mà không biết nói hay nghe chuyện gì chưa từng nói hay nghe hôm qua và sẽ không nói hay nghe lần nữa ngày mai. Ra đi trong thời tiết tồi tệ, rồi khi trở về có lẽ còn tồi tệ hơn, bốn con ngựa và bốn người hầu chỉ để dẫn dắt năm đứa trẻ co ro vào căn phòng lạnh hơn với người trò chuyện còn tệ hơn ở nhà.
Emma không muốn phát biểu lời đồng tình để lấy lòng mà hẳn anh thường nghe, cô quyết định không trả lời gì cả. Cô không thể thuận lòng, cô chán việc tranh luận, tinh rắn rỏi của cô chỉ nổi lên đến mức im lặng. Cô để mặc cho anh nói, chỉnh đôi gọng kính, thu người trong trang phục ấm áp mà không hề hé môi.
Họ đã đến, cỗ xe vòng lại, nấc thang được hạ xuống. Anh Elton, bảnh bao, da đen sạm, tươi cười, lập tức ra đón tiếp. Emma thích thú với ý nghĩ sẽ đổi đề tài chuyện trò. Anh Elton trông thật vui, đúng là vui trong cung cách lịch sự, đến nỗi cô cho là anh hẳn đã có thông tin khác về bệnh tình của Harriet so với tin cô nhận được. Cô dọ hỏi, và câu trả lời là "Cũng thế, không khá hơn".
Cô nói:
- Thông tin của tôi nhận từ bà Goddard là không được phấn khởi như tôi mong. "Không khá hơn" là câu trả lời của tôi.
Lập tức mặt anh thộn ra, và anh cất giọng đầy tình cảm:
- À không...Tôi thấy buồn được biết...tôi định cho cô hay là kh itg vừa đến nhà bà Goddard trước khi đến đây, tôi được nghe cô Smith không khá hơn, có phần tệ hơn. Đáng buồn và đáng lo...Tôi mừng vì thấy co ấy đỡ hơn sau khi cô đến thăm\/
Emma mỉm cười:
- Tôi đi thăm chỉ có ích là giúp cô ấy cảm thấy bớt căng thẳng, nhưng ngay cá nhân tôi không đủ ma lực để xua đuổi chứng đau họng, đấy đúng là bệnh cảm nặng. Ông Perry đã đến thăm bệnh cho cô ấy, như có lẽ anh đã nghe.
- Vâng...tôi đoán...đấy là... Tôi đã không....
- Ông ấy thường đi thăm bệnh như thế này, và tôi mong sáng mai ta sẽ nhận được tin phấn khởi hơn. Nhưng không thể nào không lo. Buổi họp mặt hôm nay bị mất mát lớn.
- Tệ thật! Đúng là thế. Ai cũng buồn vì thiếu vắng cô ấy.
Đây là câu nói đúng cách, cách thở dài đi theo là dễ hiểu được, nhưng đáng lẽ phải thở dài hơi hơn. Emmay cảm thấy phiền lòng khi chỉ nửa phút sau anh chàng đã nói qua chuyện ở, trong giọng điệu hoạt bát và vui tươi:
- Quả là vật dụng tuyệt vời, dùng da cừu làm cỗ xe. Họ làm cho ta cảm thấy thật thoải mái, không hề cảm thấy lạnh với cỗ xe này. Những sáng chế trong thời hiện đại đúng là đã thay đổi cỗ xe thành tuyệt hảo. Người ta được cách ly khỏi thời tiết, không hề có tí gió lạnh lọt vào. Thời tiết không thành vấn đề nữa. Chiều nay trời rất lạnh, nhưng trong cỗ xe này chúng ta không biết gì cả. Hà! Tôi thấy có một ít tuyết.
John Knightley nói:
- Vâng, tôi nghĩ tuyết sẽ rơi thêm nhiều.
Anh Elton nhận xét:
- Thời tiết dịp Giáng Sinh. Đúng là theo mùa, và rất may là hôm qua trời tốt kéo buổi họp mặt hôm nay khó thành vì ông Woodhouse hẳn sẽ không chịu đi ra ngoài khi có nhiều tuyết trên đường, nhưng bây giờ thì không thành vấn đề. Đây là mùa thích hợp để tụ họp trong tình bằng hữu. Vào dịp Giáng Sinh mỗi người đều mời bạn bè đến, và thậm chí thời tiết họ cũng không màng. Mỗi tuần một lần, tôi phải đội tuyết đến nhà một người bạn. Không có gì thú vị hơn. Tôi chỉ mới đi có một tối, và không thể thoát được mỗi tuần.
Anh John Knightley lộ vẻ như không hiểu có gì mà thú vị, chỉ lạnh nhạt nói:
- Tôi không muốn đội tuyết một tuần ở Randalls.
Vào lúc khác Emma hẳn lấy làm thích thú, nhưng cô quá kinh ngạc thấy anh Elton chuyển theo cảm nhận khác. Xem dường như Harriet hoàn toàn bị quên lãng khi anh đang trông mong một buổi tụ họp vui vẻ.
Anh John Knightley nói tiếp:
- Ta có lò sưởi thật ấm cúng và mọi thứ đều rất thoải mái. Vợ chồng Weston là những người dễ mến; không thể đề cao chị Weston cho đủ, còn ông ấy đúng là người có chân giá trị, rất mến khách và thích giao du. Đây sẽ là một buổi tụ họp nhỏ, như thế là dễ chịu nhất. phòng ăn của ông Weston không thể đón tiếp một cách thoải mái hơn mười người. Còn về phần tôi, trong hoàn cảnh như thế này thì nên bớt đi hai người.
Anh quay sang Emma:
- Anh nghĩ em sẽ đồng ý với anh, anh nghĩ em sẽ chấp nhận, có lẽ qua anh Knightley, là đã từng quen với những buổi tụ họp lớn ở London thì có thể không quen với cách này.
- Em không biết về những buổi tụ họp lớn ở London, em chưa từng đi ăn tối với ai.
Anh Elton nói với giọng hồ nghi và cảm thương:
- Ra thế! Tôi nghĩ luật pháp không dung túng tình trạng nô lệ.
Rồi anh quay sang John Knightley:
- Này, sẽ đến lúc anh phải trả giá, lúc ấy anh phải làm việc ít đi và vui hưởng nhiều thêm.
John Knightley đáp:
- Tôi sẽ vui hưởng lần đầu tiên khi được trở về Hartfield an toàn.
Mỗi anh đều phải thay đổi nét mặt khi họ bước vào phòng gia đình của chị Weston. Anh Elton phải kiềm chế vẻ vui tươi, còn anh John Knightley phải xoá đi nét khó chịu. Để phù hợp với khung cảnh, anh Elton phải cười ít đi, còn anh Knightley phải cười thêm nữa. Emma chỉ cần theo bản năng tự nhiên và tỏ ra tươi tắn như thường lệ, lấy làm vui thích được gần gia đình Weston. Cô rất mến ông Weston, và không có ai cho cô trò chuyện một cách thoải mái như với vợ ông, không có ai lắng nghe và thấu hiểu cô như thế, luôn quan tâm và nhạy bén đến thế. Cũng không ai làm được những việc lặt vặt, lo thú vén, giải quyết những khúc mắc, và chăm lo cho những thú vui của hai cha con cô như thế. Chị Weston đều quan tâm sâu sắc đến mọi việc cô kể về Hartfield. Trong nửa giờ họ trò chuyện không dứt về những chuyện nhỏ nhặt liên quan đến cuộc sống riêng tư hạnh phúc thường ngày.
Đấy là niềm vui mà có lẽ chuyến viếng thăm cả ngày không tạo ra, mà chắc chắn không thuộc về nửa giờ hiện tại, nhưng chính sự hiện diện của chị Weston, nụ cười của chị, phong cách của chị, giọng nói của chị đều tỏ ra trìu mến đối với Emma. Cô quyết chí suy nghĩ về thái độ kỳ quặc của Elton càng ít càng tốt hoặc bất kỳ chuyện gì khó ưa, để tận hưởng những gì giúp cho cô vui.
Harriet đã hồi phục nhiều trước khi Emma đến. Ông Woodhouse đã kể về chuyện này, ngoài mọi chuyện của ông và chuyện Isabella đến thăm, rồi đến chuyện của Emma, và vừa đến đoạn cuối khi ông nói James nên đến thăm cô con gái của ông ta. Đúng lúc này, những người khác xuất hiện. Chị Weston, vốn đang chăm chú lắng nghe ông nói, có thể quay mặt đi mà chào đón Emma.
Chủ định của Emma muốn quên bẵng anh Elton trong lúc này làm cho cô khá phiền hà khi thấy, sau khi mọi người yên vị, anh đến ngồi kế bên cô. Cô thấy khó mà xua đuổi khỏi ý nghĩ thái độ vô cảm kỳ lạ của anh đối với Harriet, trong khi không những anh đang ngồi sát bên cô, mà còn liên tục bắt cô phải chú ý đến gương mặt rạng rỡ của anh và tìm mọi cơ hội bắt chuyện với cô. Thay vì quên bẵng anh chàng, hành vi của anh khiến cho cô không khỏi tự hỏi " Liệu có đúng như anh rể mình tưởng tượng ra? Có thể nào anh này bắt đầu chuyển tình yêu từ Harriet qua mình? Vô lý và không thể chịu đựng được!"
Tuy thế, anh chàng tha thiết mong cô chú ý đến anh, tỏ ra quan tâm đến bố cô và tỏ ra rất thú vị với chị Weston, rồi cuối cùng tỏ ra ái mộ những bức hoạ của cô với thái độ nồng nhiệt nhưng kiến thức ít ỏi như thể là kẻ đang yêu, rồi có chút cố gắng để mong cô tử tế với anh. Vì mình và cũng vì Harriet, cô không muốn thô lỗ với anh, với hy vọng, mọi chuyện sẽ xoay chiều đúng cách. Cô còn tỏ ra lịch sự nhưng phải cố gắng mới được, đặc biệt khi người khác trao đổi câu chuyện gì đấy khiến cô muốn lắng nghe. Cô biết rằng ông Weston đang nói về cậu con trai của ông, cô nghe những tiếng "con trai tôi", và "Frank" và "con trai tôi" lặp đi lặp lại vài lần. Từ vài tiếng loáng thoáng khác, cô nghĩ ông đang cho biết con trai ông sẽ đến thăm, nhưng trước khi cô làm anh Elton im miệng, câu chuyện đã chấm dứt hẳn đến nỗi khó mà đặt câu hỏi để khơi lại.
Bây giờ câu chuyện chuyển sang đề tài khác. Cho dù Emma đã quyết định không bao giờ kết hôn, có ý kiến nói về anh Frank Churchill khiến cho cô quan tâm, cô đã thường nghĩ - đặc biệt từ lúc bố anh cưới chị Taylor - rằng nếu cô có kết hôn, anh chính là người hợp với cô về tuổi tác, tính tình và điều kiện vật chất. Xem dường như do mối liên hệ giữa hai gia đình, anh xứng đôi với cô. Cô cho là những người quen biết họ đều nghĩ đến cuộc hôn nhân này, cô tin chắc hai vợ chồng Weston đã nghĩ đến. Dù không muốn được anh chàng hoặc bất kỳ ai chú ý đến để rồi phải từ bỏ lối sống mà cô rằng tốt cho mình, cô rất hiếu kỳ muốn được gặp anh, để thấy anh là người dễ mến, để anh mến cô theo mức độ nào đấy, và để thích thú với ý nghĩ bạn bè sẽ tưởng tượng họ là cặp uyên ương.
Với tâm tư như thế, thái độ lịch sự của anh Elton là không đúng lúc, nhưng cô vẫn bình thản để tỏ ra lễ độ trong khi cảm thấy rất bực mình, và để nghĩ rằng trong phần còn lại của chuyến thăm viếng ông Weston hẳn sẽ lại đề cập đến cùng sự việc. Cô đã đúng: khi đã vui mừng thoát ra khỏi anh Elton và được ngồi kế bên ông Weston ở bàn ăn, ông nói với cô:
- Chúng tôi chỉ cần thêm hai người nữa là có đủ số cho một buổi tụ họp khác ở đây: cô bạn xinh xắn Smith của cô và con trai tôi, và rồi tôi nói thế mới là toàn vẹn. Tôi tin cô đã không nghe tôi nói với những người khác trong phòng gia đình rằng chúng tôi đang chờ đợi Frank. Sáng nay tôi nhận được thư của nó, và hai tuần nữa nó sẽ đến ở với chúng tôi.
Emma bày tỏ niềm vui có chừng mực, và hoàn toàn chấp nhận ý định của ông về việc anh Frank Churchill và cô Smith tham dự vào buổi tụ họp.
Ông Weston tiếp:
- Nó đã muốn đến với chúng tôi từ tháng Chín, mỗi lá thư đều đề cập đến việc này nhưng nó không thể chủ động thời gian. Nó phải chiều lòng một số người và đôi lúc phải chịu hy sinh vì họ. Nhưng bây giờ tôi tin chắc sẽ được gặp nó vào khoảng nửa tháng Giêng.
- Hẳn là ông sẽ rất vui! Và hẳn chị Weston nóng lòng được thân thiết với anh ấy nên cũng vui như ông.
- Đúng, cô ấy hẳn vui nhưng cho là sẽ có trì hoãn lần nữa. Cô ấy không tin chắc như tôi là nó sẽ đến chỉ vì cô ấy không biết tâm tính từng người trong gia tộc như tôi. Chỉ nói riêng với cô nhé, tôi không thốt lời nào ở phòng bên kia vì cô biết đấy, gia đình nào cũng có chuyện bí mật: một nhóm thân quyến được mời đến chơi ở Enscombe vào tháng Giêng, nếu họ không hoãn lại thì Frank không đến đây được. Nhưng tôi biết họ sẽ hoãn bởi vì trong một gia đình ở Enscombe có một phụ nữ nào đấy không hiểu sao có ác cảm, và dù người ta cho là cứ hai hoặc ba năm cần mời họ một lần, lúc nào khi gần đến kỳ hẹn cũng bị hoãn lại. Tôi không nghi ngờ gì về chuyện này. Tôi sẽ gặp lại Frank vào trước giữa tháng Giêng. Nhưng người bạn tốt của cô kia (ông ra dấu hướng về đầu bàn, chỉ chị Taylor) có tính khí hơi thất thường, không mấy hữu dụng ở Hartfield, nên cô ấy không thể biết ngọn ngành ra sao, thế là tôi phải lo liệu tất.
Emma nói:
- Tôi rất tiếc là có một ít nghi vấn trong việc này, nhưng ông Weston, tôi ngả về phía ông. Nếu ông cho là anh ấy sẽ đến thì tôi cũng nghĩ thế, vì ông biết rõ Enscombe.
- Vâng, tôi có nguồn tin dù trong đời tôi chưa hề sống ở đấy. Bà ấy là một phụ nữ kỳ quặc! nhưng tôi chưa bao giờ cho phép mình nói xấu bà ấy cũng là vì Frank, bởi vì tôi tin bà ấy rất mến nó (theo cách của bà ấy - trừ một ít bốc đồng và nếu mọi chuyện đều đúng ý bà ấy ). Và tôi nghĩ Frank có điểmson khi đã chiếm được cảm tình như thế vì, - dù tôi không nói cho ai nghe - con tim bà ấy rắn như đá, còn tính tình thì nóng nảy.
Emma rất thích nghe thêm về chuyện này đến nỗi khi họ trở lại phòng gia đình, cô bắt đầu lại với chị Weston bằng cách chúc mừng nhưng có ý nhận xét rằng lần gặp gỡ đầu tiên hẳn là khó xử. Chị Weston đồng ý, nhưng thêm là mình sẽ rất vui nếu biết chắc về thời điểm được nói đến. Chị thêm:
- Bởi vì chị không tin ấy sẽ đến. Chị không thể lạc quan như ông Weston. Chị rất lo cuối cùng sẽ không có chuyện gì cả. Chị đoan chắc ông Weston đã nói cho em biết chính xác sự thể như thế nào, đúng không?
- Vâng, dường như chuyện này là do ác cảm của bà Churchill, mà em đoán là chuyện chắc chắn có thật trên đời.
Chị Weston mỉm cười :
- Emm của chị! Tính bốc đồng thì có gì chắc chắn?
Rồi chị quay sang Isabella, vốn đã không theo dõi câu chuyện từ đầu:
- Em ạ, em nên biết rằng theo ý chị thì hai vợ chồng chị không chắc sẽ gặp anh Frank Churchill như cha anh ấy nghĩ. Việc này tùy thuộc hoàn toàn vào tính khí của bà bác anh ấy. Bà Churchill quán xuyến mọi việc ở Enscombe và là một phụ nữ có tâm tính rất kỳ khôi. Chỉ khi bà ấy đồng ý thì Frank mới đến được.
Isabella đáp:
- À, bà Churchill, mọi người đều biết tính bà ấy. Em luôn nghĩ về anh chàng trai trẻ với tất cả lòng cảm thông. Thường xuyên sống với người tâm tính cáu bẳn hẳn là phải khổ sở lắm. Cũng là điều may mà bà không có đứa con nào! giá như có thì bọn nhỏ sẽ đến khổ!
Emma muốn có thời gian riêng tư với chị Weston. Lúc ấy cô có thể nghe thêm, chị Weston sẽ trò chuyện với cô mà không cần giữ kẽ như đối với Isabella và cũng không cần che giâu với cô chuyện gì liên quan đến nhà Churchill, ngoại trừ những ý kiến về chàng trai trẻ mà cô đã nghe nhiều. Nhưng lúc này không còn có gì để nói thêm. Chẳng bao lâu, ông Woodhouse theo họ đi vào phòng gia đình. Ông không thể ngồi lâu sau bữa ăn tối cũng không màng thưởng thức rượu vang hoặc chuyện trò. Ông chỉ muốn gần người mà ông luôn cảm thấy thoải mái.
Tuy nhiên khi ông trò chuyện với Isabella, Emma có cơ hội nói thêm với chị Weston:
- Thế là chị không chắc chắn về chuyến viếng thăm của Frank. Em lấy làm tiếc. Việc làm quen ở đâu cũng là khó chịu, nhưng càng xong sớm càng tốt.
- Vâng. Mỗi lần trì hoãn đều tạo lo âu về những lần trì hoãn kế tiếp. Ngay cả nếu gia đình Braithwaite đó trì hoãn, chị e sẽ có lý do để làm cho hai vợ chồng chị thất vọng. Chị không thể chịu được bất kỳ thái độ lưỡng lự nào từ phía anh ấy, nhưng chị tin chắc họ Churchill muốn giữ anh ấy lại. Đấy là do tính ghen tị. Thậm chí đối với cha anh ấy, họ cũng ghen tị. Tóm lại, chị không tin anh ấy sẽ đến, và chị mong anh Weston đừng lạc quan thái quá.
Emma nói:
- Anh ấy phải đến. Dù chỉ có thể lưu lại đôi ba ngày, anh vẫn phải đến. Người ta khó tin rằng anh không thể tự mình quyết định được việc này. Một thiếu nữ trẻ nếu sa vào nơi không tốt có thể bị chòng ghẹo và bị cô lập khỏi những người cô muốn giao tiếp, nhưng người ta không hiểu nổi một thanh niên bị kiềm chế như vậy, đến mức không thể đến thăm ông bố trong một tuần.
Chị Weston đáp:
- Người ta phải sống ở Enscombe và biết cung cách của gia tộc mới quyết định mình có thể làm được việc gì. Có lẽ người ta nên có cùng tính thận trọng khi phán xét hạnh kiểm của bất kỳ cá nhân nào trong bất kỳ gia đình nào, nhưng chị tin ta không thể phán xét Enscombe theo những quy luật thông thường: bà ấy là người hoàn toàn không biết điều, và mọi chuyện đều phải do bà ấy quyết.
- Nhưng bà ấy rất thương yêu người cháu: anh ấy rất được lòng bà. Theo những gì em biết được về bà Churchill, hẳn lẽ tự nhiên là trong khi bà không chịu hy sinh cho ông chồng là người mà bà mang ơn nhiều, trong khi bà luôn hành xử bốc đồng với ông ấy, bà lại lo toan cho đứa cháu là người mà bà không có nghĩa vụ gì.
- Emma yêu dấu của chị, đừng cố đem tâm tính hiền hoà của em mà tìm hiểu tâm tính xấu xa hoặc định ra lề luật, em phải để tự họ làm theo ý họ. Chị tin chắc với thời gian anh ấy sẽ có ảnh hưởng lớn, nhưng anh ấy hoàn toàn không biết trước được khi nào.
Emma lắng nghe, rồi lạnh lùng nói:
- Đợi khi anh ấy đến đây, em mới biết rõ.
Chị Weston tiếp:
- Anh ấy có thể có nhiều ảnh hưởng ở vài điểm, còn ở vài điểm khác thì ảnh hưởng rất ít: trong số các điểm này, nằm ngoài tầm tay của bà ấy, có lẽ là trường hợp anh ta đến thăm anh chị.
Ông Woodhouse đã sẵn sàng dùng trà, và khi dùng trà xong là ông chuẩn bị ra về. Ba người ngồi chuyện trò với ông không thể làm khác, nhưng phải đợi các vị đàn ông kia. Ông Weston đang huyên thuyên và không muốn xa rời bạn bè sớm quá, nhưng cuối cùng nhóm ngồi trong phòng gia đình có thêm người. Anh Elton, vô cùng hứng chí, là người đầu tiên bước vào. Chị Weston và Emma đang ngồi trên ghế bành. Anh đến gần, và không đợi mời, ngồi xuống giữa hai người.
Emma cũng đang phấn chấn vì tâm tư thích thú nghĩ đến anh Frank Churchill, nên cô sẵn lòng bỏ qua thái độ thiếu phép tắc ấy, tỏ ra hoà nhã với anh Elton như bình thường. Khi anh nói về Harriet, cô sẵn lòng nghe với nụ cười thân thiện.
Anh tỏ lộ rất lo lắng cho cô bạn nhỏ của Emma - cô bạn xinh xắn dễ thương. "Liệu cô có biết không? Có nghe tin tức gì về cô ấy kể từ lúc họ đến Randalls? - anh rất lo lắng - anh phải thú nhận rằng bệnh tình của cô ấy khiến anh rất lo". Theo cách thức như thế, anh nói tiếp rất đúng mực, không chú ý lắm đến câu trả lời nào, nó nói chung luôn chú ý đến nỗi kinh hoàng của chứng đau họng nặng. Emma khá đồng cảm với anh.
Nhưng cuối cùng dường như anh quay ngoắt lại. Có vẻ như bất thình lình anh lo lắng cho cô bị đau họng hơn là lo cho Harriet - thiết tha mong cô thoát khỏi chứng bệnh này hơn là mong không có bệnh để than phiền. Anh cố van nài cô đừng đi thăm người bệnh nữa vàol úc này, van nài cô hứa với anh sẽ không mạo hiểm như thế, mà chờ cho đến khi anh gặp được ông Perry và tìm hiểu ý kiến ông này. Dù cô có ý cười cợt và lái ca6u chuyện đi đúng hướng, anh vẫn không ngừng quan tâm đến cô. Cô cảm thấy bực mình. Có vẻ như - không còn che giấu gì được nữa - đúng là thái độ người đang yêu cô, thay vì yêu Harriet. Nếu đúng thế, sự bất nhất là đáng khinh và gớm ghiếc!
Anh quay sang chị Weston để mong chị giúp. "Liệu chị ấy có hỗ trợ cho anh? Liệu chị có nên thuyết phục thêm để cô Woodhouse đừng đi đến nhà bà Goddard cho đến khi biết chắc căn bệnh của cô Smith là không lây nhiễm? Anh không hài lòng khi chưa có lời hứa - liệu chị có nên dùngảnh hưởng của mình để giúp anh?"
Anh tiếp:
- Quá cẩn trọng cho người khác nhưng quá khinh suất cho chính mình! Cô ấy muốn tôi ở nhà hôm nay để ôm cơn bệnh mà không chịu hứa sẽ tránh nguy cơ cho chính mình bị mắc bệnh. Như thế là công bằng không hở chị Weston? Hãy phán xét giữa hai chúng tôi.
Emma thấy chị Weston tỏ vẻ ngạc nhiên, và cảm nhận là qua lời lẽ và thái độ, anh tự cho mình có quyền quan tâm về cô. Về phần mình, cô thấy bị khiêu khích và xúc phạm quá mức nên không thể trả lời trực tiếp. Cô chỉ liếc nhìn anh, nhưng đấy là tia nhìn cô cho hẳn phải đưa anh về đúng cảm nghĩ của anh, rồi cô rời khỏi ghế, đến ngồi kế bên Isabella và bắt chuyện với chị cô.
Cô không có thời giờ để nhận ra anh Elton ứng phó với sự khiển trách vì câu chuyện đã nhanh chóng chuyển qua đề tài khác. Anh John Knightley đã đi ra xem thời tiết và trở vào, cho biết mặt đất phủ tuyết và nói với ông Woodhouse:
- Bố ạ, đây là bước khởi đầu sinh động cho những giao tế xã hội của bố trong mùa đông. Anh đánh xe và mấy con ngựa của bố có kinh nghiệm mới khi tìm đường trở về nhà trong cơn bão tuyết.
Ông Woodhouse khốn khổ không nói gì trong nỗi khiếp đảm, nhưng những người khác đều có ý kiến hoặc ngạc nhiên hoặc không ngạc nhiên, và có câu hỏi gì đấy, hoặc trấn an lẫn nhau. Chị Weston và Emma sốt sắng cố làm cho ông vui và hướng sự chú ý của ông khỏi anh con rể lúc này vẫn tiếp tục thái độ đắc thắng khá vô cảm. Anh nói:
- Bố ạ, con đánh giá cao quyết tâm của bố khi đi ra khỏi nhà trong thời tiết như thế này, vì lẽ dĩ nhiên là bố đã thấy tuyết rơi. Mọi người đều hẳn đã thấy có tuyết rơi. Con ngưỡng mộ tinh thần của bố, và con tin chắc chúng ta sẽ về đến nhà yên ổn. Tuyết rơi chỉ một hoặc hai tiếng đồng hồ thì không đến nỗi làm tắc đường. Chúng ta có hai cỗ xe, nếu một chiếc bị sa xuống đồng trống thì vẫn còn chiếc kia. Con tin tất cả chúng ta sẽ an toàn về đến Hartfield trước nửa đêm.
Với một ít thái độ đắc thắng theo cách khác, ông Weston nói ông nhìn nhận mình đã biết tuyết sẽ rơi nhưng không nói ra, kẻo làm cho ông Woodhouse lo âu và kiếm lý do ra về sớm. Còn về việc tuyết sẽ rơi đến mức nào thì đấy chỉ là chuyện đùa, ông cho là họ sẽ không gặp khó khăn gì. Ông mong đường không đi được để ông có thể giữ tất cả mọi người lưu lại Randalls. Với thiện ý tột bậc, ông cam đoan rằng mọi người sẽ có chỗ ngủ, rồi nói với cô vợ nên đồng ý với ông và sửa soạn nơi chốn cho mọi người. Cô vợ không biết phải làm thế nào, vì lẽ nhà chỉ có hai căn phòng dư.
Ông Woodhouse chỉ có thể thốt lên:
- Emma, ta phải làm gì đây?
Ông nhìn cô con gái để mong được an tâm. Cô tỏ ý trấn an ông, giải thích các con ngựa và James đều đủ mạnh để đưa họ về nhà, và còn có nhiều người sẽ giúp đỡ. Ông được an tâm phần nào.
Nhưng cô con gái lớn của ông cũng lo sợ không kém. Cô hãi hùng nghĩ đến việc phải buộc ở lại Randalls trong khi các con cô ở Hartfield, và đoán chỉ có người thích mạo hiểm mới đi trên con đường phủ tuyết. Cô nhanh chóng quyết định là bố cô và Emma nên ở lại Randalls, còn hai vợ chồng quay về nhà lập tức dù cho tuyết có phủ đến đâu. Cô nói với chồng:
- Anh yêu, anh nên cho chuẩn bị cỗ xe. Em tin ta đi được nếu đi ngay bây giờ, và cho dù đường quá xấu em có thể xuống xe đi bộ. Em có thể thay đôi giầy ngay khi về đến nhà nên sẽ không bị lạnh.
Anh chồng đáp:
- Ra thế! Isabella ạ, em làm như thế là quá khác thường, vì mọi thứ đều làm em cảm lạnh. Đi bộ! Khi em về đến nhà thì đã tơi tả. Ngay cả ngựa cũng gặp khó khăn.
Isabella quay sang chị Weston để dọ hỏi ý kiến. Chị Weston chỉ có thể chấp thuận. Rồi Isabella quay sang Emma, nhưng Emma không muốn từ bỏ hy vọng tất cả có thể lên đường về nhà. Mọi người vẫn còn bàn tán.
Anh Knightley đã rời khỏi gian phòng ngay sau khi người anh thông báo tình hình thời tiết. Bây giờ anh trở vào cho biết mình đã đi ra ngoài xem xét, thấy họ sẽ không gặp khó khăn gì dù là bây giờ hay trong một tiếng đồng hồ nữa. Anh thấy tuyết chỉ phủ dầy một phân - nhiều chỗ chưa phủ trắng hẳn, vài lọn tuyết còn đang rơi nhưng bầu trời đã trong. Anh hỏi chuyện các ông đánh xe và họ đồng ý với anh rằng không có gì phải lo lắng.
Isabella cảm thấy nhẹ cả người, riêng ông Woodhouse vẫn còn chút lo âu. Ông tin không còn nguy hiểm để trở về nhà, nhưng không ai thuyết phục được ông là vẫn nên nán lại. Anh Knightley và Emma trao đổi với nhau vài câu ngắn, rồi anh nói:
- Bố em vẫn chưa an tâm, tại sao em không ra về?
- Nếu những người khác cũng muốn về thì em sẵn sàng.
- Anh rung chuông gọi nhé?
- Vâng, xin anh làm giúp.
Anh rung chuông để ra hiệu cho hai ông đánh xe.
Cỗ xe đã sẵn sàng. Ông Woodhouse, vốn luôn đi trước, được anh Knightley và ông Weston giúp đưa lên xe, nhưng ông lại lo lắng khi trông thấy tuyết rơi trên mặt đất và bầu trời vẫn tối đen. Họ nghĩ "Ông ấy e sợ chuyến trở về sẽ khó khăn. Ông lo sợ Isabella tội nghiệp sẽ không thích. Rồi còn có Emma trên cỗ xe sau. Ông không rõ họ sẽ xoay sở ra sao. Hai cỗ xe phải chạy gần nhau". Rồi James được căn dặn phải cho ngựa chạy thật chậm và chờ cho cỗ xe kia theo kịp.
Isabella bước lên cỗ xe tiếp theo sau ông bố. Theo thói quen thường ngày, John Knightley bước lên tiếp mà quên rằng anh phải đi trên cỗ xe sau. Thế là anh Elton giúp Emma bước lên cỗ xe sau, và Emma thấy họ phải ngồi bên nhau dù muốn hay không. Đáng lẽ cô không có gì phải bối rối , đáng lẽ cô phải thấy vui nếu hôm nay không có nghi vấn mới. Đáng lẽ cô có thể trò chuyện với anh về Harriet rồi thấy quãng đường như ngắn lại. Nhưng bây giờ, cô không muốn chuyện này xảy ra. Cô tin anh chàng đã uống quá nhiều rượu vang ngon của ông Weston, và nghĩ anh sẽ ăn nói vô nghĩa.
Cô cố kiềm chế anh chàng bằng cách tỏ thái độ bình thản và nghiêm nghị để nói về thời tiết và bữa tiệc ban tối. Nhưng cô chỉ vừa cất tiếng, cỗ xe chỉ vừa chạy ra khỏi cổng và bắt kịp cỗ xe trước, thì anh chàng cắt ngang, nắm lấy tay cô, và đòi cô nên chú ý nghe anh nói. Rồi anh Elton chộp lấy cơ hội quý giá mà nồng nàn bày tỏ với cô tâm tình mà cô đã biết rõ, với niềm hy vọng, với nỗi e sợ, với lòng tôn thờ - sẵn sàng tìm lấy cái chết nếu cô từ khước, nhưng lại tỏ vẻ là cô không thể bỏ qua tâm tư nồng nàn, tình yêu không ai sánh bằng và nỗi đam mê vô bờ của anh, và tóm lại, anh mong muốn được cô chấp nhận một cách nghiêm túc càng sớm càng tốt. Anh thật sự tỏ ra như thế. Không hề đắn đo, không hề tạ lỗi, hoàn toàn tự tin, anh Elton, người yêu của Harriet, lại tự nhận là người yêu của cô.
Cô cố chặn ngang anh, nhưng vô ích. Anh tiếp tục nói, và nói ra tất cả. Dù tức giận, cô vẫn kiềm chế khi cất tiếng. Cô cho rằng một phần của hành động là do anh đã say, nên cô hy vọng chuyện này sẽ chóng qua. Vì thế, với thái độ nghiêm túc pha trộn cợt đùa mà cô mong thích ứng với tình trạng nửa say nửa tỉnh của anh, cô trả lời:
- Anh Elton, tôi vô cùng ngạc nhiên. Chuyện này lại xảy ra với tôi! anh quên mình đang nói chuyện với ai - anh nhầm tôi với cô bạn của tôi. Nếu anh có lời nhắn nào cho cô Smith thì tôi rất vui mà chuyển giùm, nhưng xin vui lòng đừng nói gì đến tôi nữa.
Anh thầm nghĩ "Cô Smith! Lời nhắn cho cô Smith! Cô nàng này có ý quái gì thế?" Rồi anh lặp lai lời lẽ của cô với vẻ kinh ngạc giả vờ, đến nỗi cô phải nhanh chóng đáp:
- Anh Elton, đây quả là hành vi rất khác thường! tôi chỉ có thể giải thích theo một cách: anh không được tỉnh táo, nếu không anh sẽ không nói với tôi theo cách này. Hãy trấn tĩnh lại mà đừng nói gì thêm, rồi tôi sẽ bỏ qua mọi chuyện.
Nhưng anh Elton chỉ uống rượu vang vừa đủ để thu can đảm, chưa đến mức làm lu mờ tri giác. Anh hiểu rất rõ mình muốn nói gì. Anh phản đối nhẹ nhàng là nghi vấn của cô khiến anh cảm thấy bị xúc phạm, rồi nói anh chỉ tôn trọng cô Smith như là bạn của cô, nhưng tỏ ra ngạc nhiên tại sao cô lại nhắc đến cô Smith. Anh quay lại với chủ đề về tâm tư của anh, và tỏ ý nôn nóng được nghe cô trả lời chấp thuận anh.
Cô nghĩ đấy không hẳn do anh say, nhưng vì không trung kiên lẫn đường đột, nên cô không muốn tỏ ra lịch sự nữa. Cô nói:
- Tôi không thể nào hoang mang gì nữa. Anh đã nói quá rõ. Anh Elton, không thể nào nói hết nỗi kinh ngạc của tôi. Sau hành vi như thế của anh đối với cô Smith mà tôi đã chứng kiến trong tháng qua - hàng ngày tôi đã nhận thấy mối quan tâm đó - giờ đây anh lại bộc lộ với tôi thế này, đúng là tính thiếu chung thuỷ mà tôi thấy khó tin được! xin ngài hãy tin tôi, tôi không hề cảm thấy mãn nguyện là đối tượng cho những lời lẽ bày tỏ như thế.
Anh Elton thốt lên:
- Ối trời! chuyện này nghĩa là sao? Cô Smith! Tôi chưa bao giờ nghĩ đến cô Smith trong suốt cuộc đời này, chưa hề để ý đến cô ấy mà chỉ xem như bạn của cô thôi, chưa hề màng liệu cô ấy sống chết ra sao mà chỉ nghĩ đó là bạn của cô. Nếu cô ấy có ý tưởng tượng ra điều gì khác, thì lòng mong muốn đã dẫn dắt cô ấy đi sai đường, và tôi lấy làm tiếc - rất tiếc - Nhưng cô Smith! Ra thế! Ôi! Cô Woodhouse! Ai lại nghĩ đến cô Smith cơ chứ, khi có cô Woodhouse ở kế bên! Không cô ạ, tôi xin lấy danh dự mà nói rằng tâm tư tôi không thay đổi. Tôi chỉ nghĩ đến cô thôi. Tôi chưa từng chú ý tí gì đến ai khác. Mọi chuyện mà tôi đã nói hoặc đã làm trong những tuần qua chỉ là do ý tình thiết tha của tôi đối với cô. Cô không thể nào nghi ngờ tôi được, không!
Rồi anh đổi giọng bóng gió, nói thêm:
- Tôi tin chắc cô đã nhận ra và thấu hiểu về tôi.
Emma không thể nhận ra ý của anh, mà chỉ cảm thấy khó chịu. Cô bị áp đảo mạnh nên không thể trả lời ngay. Sự im lặng càng khiến cho Elton thêm lạc quan. Anh cố cầm lấy tay cô một lần nữa, và thốt lên một cách vui vẻ:
- Cô Woodhouse yêu quý! Xin cho tôi diễn giải sự im lặng này. Nó cho thấy cô đã hiểu tôi từ lâu.
Emma nói:
- Không đâu, thưa ngài. Nó không cho thấy gì cả. Tôi không hề hiểu anh. Cho đến lúc này, tôi đã hoàn toàn nhầm lẫn về tình cảm của anh. Về phần tôi, tôi rất lấy làm tiếc lqà anh buông thả tình cảm của mình. Việc này hoàn toàn đi ngược lại mong ước của tôi, việc anh theo đuổi Harriet (có vẻ như đấy là theo đuổi) làm cho tôi rất vui, và tôi đã mong anh thành công. Nhưng nếu tôi cho rằng cô ấy không phải là đối tượng của anh ở Hartfield, chắc chắn tôi đã nghĩ anh phán đoán sai lạc khi lui tới thường như thế. Liệu tôi có tin rằng anh chưa từng tìm cách tự chứng tỏ đối với cô Smith? Rằng anh chưa từng nghĩ đến cô ấy một cách nghiêm túc?
Đến lượt anh cảm thấy bị sỉ nhục. Anh thốt lên:
- Thưa cô, chưa bao giờ. Tôi cam đoan là chưa bao giờ. Tôi mà nghiêm túc nghĩ đến cô Smith! Cô Smith là người tốt, và tôi sẽ rất vui được thấy cô ấy an phận. Tôi mong mọi điều tốt lành cho cô ấy, và chắc chắn có người sẽ chấp nhận. Mỗi người đều có vị trí của mình, nhưng riêng đối với tôi, tôi nghĩ tôi sẽ bị thiệt. Tôi không đến nỗi hết hy vọng tìm được người xứng đôi để phải ngỏ lời yêu cô Smith! Không đâu, cô ạ, tôi đi đến Hartfield thường xuyên chỉ là vì cô mà thôi, và sự khích lệ tôi nhận được….
- Sự khích lệ! Tôi mà khích lệ anh! Ngài ạ, ngài đã hoàn toàn nhầm lẫn. Tôi chỉ thấy anh là người thầm yêu bạn tôi. về mọi mặt, anh chỉ là người quen biết thông thường của tôi. Tôi rất tiếc, nhưng sự nhầm lẫn nên dừng ở đây. Nếu anh tiếp tục thái độ như thế này, cô Smith có thể ngộ nhận tâm tư của anh, và còn nghĩ đến sự cách biệt mà anh xem là quan trọng. Nhưng xem ra nỗi thất vọng, chỉ là đơn lẻ, và tôi tin sẽ không kéo dài lâu. Hiện giờ, tôi không nghĩ gì đến hôn nhân.
Anh tức giận đến độ không nói được lời nào. Cô đã cả quyết đến độ anh thấy không nên khẩn khoản. Trong cùng tâm trạng bất mãn và mất thể diện, cả hai phải ngồi bên nhau thêm vài phút nữa, vì ông Woodhouse quá lo sợ mà bắt anh đánh xe đi thật chậm. Họ không tức giận mà chỉ cảm thấy khó xử, nhưng mỗi người đều có tinh thẳng thắn nên nỗi lúng túng cũng trở nên hiển nhiên. Không nhận ra lúc nào cỗ xe đã rẽ vào đường làng Vicarage hoặc lúc nào dừng lại, hai người bỗng nhận ra mình đang ở trước cửa nhà anh. Anh bước xuống mà không nói lên lời nào. Emma cảm thấy cần phải chúc anh ngủ ngon. Anh lạnh lùng và kiêu ngạo đáp lại. Cô tiếp tục quãng đường về Hartfield mà lòng vô cùng bực tức.
Cha cô vui vẻ đón cô vào nhà, vì ông đã run rẩy với ý nghĩ lo lắng cho cô con gái một mình ngồi trên cỗ xe từ đường làng Vicarage về nhà - rẽ qua khúc cua mà ông rất sợ - giao phó sinh mạng cho người xa lạ vốn chỉ là ông đánh xe thông thường chứ không phải là James đánh xe cho ông. Như thể cô về là để làm mọi chuyện được tốt đẹp, anh John Knightley sau khi cảm thấy xấu hổ đã đùa dai, bây giờ tỏ ra tử tế và có cử chỉ chăm sóc quan tâm đến bố vợ dù không sẵn lòng ngồi ăn cháo cùng ông. Chưa bao giờ tâm trí cô bị xáo trộn đến thế. Phải cần đến nghị lực cô mới có thể tỏ ra vui vẻ, cho đến khi mọi người chia tay nhau đi ngủ cô mới có thời gian tĩnh lặng để suy gẫm.
Mái tóc đã được uốn xong, cô hầu đã đi khỏi, Emma ngồi suy nghĩ trong khổ sở. Đúng là một chuyện khốn khổ! Mọi thứ cô mong mỏi đã tan tành! Mọi chuyện ngoài mong muốn đã xảy ra! Quả là đau thương cho Harriet! - điều tệ hại nhất. Mỗi thứ đều khiến cho cô đau xót và sỉ nhục theo cách này hay cách khác, nhưng so với bất hạnh của Harriet thì vẫn còn nhẹ. Thà cô chịu bị nhầm lẫn thêm, bị sai sót thêm, bị hổ thẹn thêm vì phán đoán sai, nếu chỉ có mình cô hứng chịu hậu quả.
Cô nghĩ thầm "Nếu mình đừng khích lệ Harriet mến thích anh chàng, mình có thể gánh chịu bất kỳ chuyện gì. Anh ta hẳn có thể suy đoán thêm về mình, nhưng Harriet tội nghiệp!"
Cô đã ngộ nhận quá mức! anh đã nói chưa từng nghiêm túc nghĩ đến Harriet - chưa bao giờ! cô cố hồi tưởng mọi sự kiện nhưng càng thêm hoang mang. Cô đã nắm bắt lấy ý tưởng, cô đã phỏng đoán, và làm cho mọi chuyện uốn theo chiều hướng này. Tuy nhiên, những cử chỉ của anh hẳn là dao động, mơ hồ, nếu không cô đâu đến nỗi lầm lạc như thế.
Bức hoạ! Anh đã tỏ ra thật sốt sắng về vụ bức hoạ! Còn bài thơ đố ghép chữ! và còn hàng trăm tình huống khác, xem dường như tất cả đều hướng về Harriet. Chắc hẳn rồi, bài thơ ghép chữ - với "tài trí" nhưng lại có "mắt huyền mơ" - thật ra không ứng vào ai trong haic, đấy chỉ là lời lẽ phát biểu lung tung mà thiếu giá trị văn học hoặc sự thật. Ai có thể nhận ra ý tình trong ngôn từ vô nghĩa và ngốc nghếch này?
Đúng là về sau này, cô thường nghĩ những cử chỉ của anh đối với cô là nịnh đầm đến mức không cần thiết, nhưng cô cho rằng tính anh là thế, đấy chỉ là do sai lạc về phán xét, về kiến thức, về trình độ thưởng ngoạn. Đấy là mttrong số những bằng chứng cho thấy rằng không phải lúc nào anh cũng giao du với người tốt, rằng dù cho mọi cách ăn nói dịu dàng anh vẫn thiếu phong nhã. Tuy nhiên, cho đến tận ngày hôm nay, không lúc nào cô nghĩ anh có ý gì khác ngoại trừ lòng kính trọng cô như là bạn của Harriet.
Cô mang ơn anh John Knightley khi anh nói về ý nghĩ đầu tiên của cô trong vụ việc, về dấu hiệu đầu tiên cho thấy khả năng sự việc xảy ra. Quả là hai anh em có nhận thức sâu sắc. Cô nhớ lại rằng anh Knightley có lần đã nói cho cô nghe về anh Elton, đã cảnh báo với cô, về ý kiến anh cho rằng anh Elton sẽ không bao giờ kết hôn một cách khinh suất. Cô ngượng ngùng mà nghĩ đầu óc hiểu biết của anh Knightley quả thật đúng đắn hơn là cô tự phỏng đoán. Thật là xấu hổ hết mức, nhưng theo nhiều khía cạnh anh Elton cho thấy điều ngược lại với những gì cô tin nơi anh, trong khi vì quá kiêu hãnh, cao ngạo tự phụ cô cả tin những gì anh khoác lác mà không mang đến tâm tư của người khác.
Ngược lại với nhiều tình huống tương tự, việc anh Elton tỏ tình với cô chẳng đạt được mục đích mà còn hạ thấp anh dưới mắt cô. Cô không nghĩ gì đến tình cảm của anh và cảm thấy bị sỉ nhục vì kỳ vọng của anh. Anh muốn kết hôn nơi gia đình có vị thế và đã kiêu ngạo mà hướng tầm mắt lên cô, giả vờ do lòng yêu thương nên cô hoàn toàn thoải mái vì anh không bị thất vọng để cần phải được thương xót. Cô không có cảm tình chút nào với ngôn từ hoặc cử chỉ của anh. Anh có đầy khao khát và lời lẽ hay ho, nhưng cô khó rút ra diễn cảm nào càng không nhận ra được tình yêu đích thực. Cô không cần phải bận tâm thương hại anh. Anh chỉ muốn tự tô vẽ cho mình. Nếu anh không thể chiếm được cô Woodhouse tại Hartfield - người thừa kế khoản gia tài ba mươi nghìn bảng - thì chẳng bao lâu anh sẽ thử thời vận với một cô nào đấy có hai mươi nghìn hoặc mười nghìn bảng.
Nhưng điều kỳ khôi là anh lại nói đến sự khích lệ xem như cô đã hiểu ý anh, chấp nhận sự săn đón của anh, nói tóm lại, có nghĩa là sẽ cưới anh! Còn cho rằng cô ngang bằng với anh về gia thế hoặc tư tưởng! Còn khinh rẻ bạn cô, hiểu rõ về những nấc thang xã hội phía dưới anh, mù quáng với những gì vượt lên trên, để rồi đường đột mà tỏ tình với cô! Đây là điều khiêu khích nhất.
Có lẽ là quá đáng khi mong anh tự cảm thấy thua kém về tài năng và trí tuệ. Anh không thể nhận ra chính vì trình độ thua kém ấy, nhưng lẽ ra anh phải biết rằng về gia sản và vị thế cô vượt trội anh rất nhiều. Anh phải biết rằng nhiều thế hệ của gia tộc Woodhouse đã sống ở Hartfield, họ thuộc về một dòng họ cổ xưa, trong khi gia tộc Elton chả là cái gì cả. Bất động sản ở Hartfield là không đáng kể vì chỉ có một khoảnh trong nông trang của tu viện Donwell mà phần còn lại thuộc về Highbury, nhưng họ có nguồn tài sản khác không thua kém gì Tu viện Donwell bao nhiêu. Đã từ lâu gia tộc Woodhouse được trọng vọng trong vùng mà anh Elton chỉ mới đến hai năm trước để cố vươn lên, không nhờ mối quan hệ với ai mà chỉ qua thương mại, không có gì tự làm mình nổi bật ngoại trừ hoàn cảnh và tư cách lịch sự. Thế mà anh lại tưởng tượng ra cô yêu anh, tin cậy anh. Sau thời gian tức giận vì thấy đầu óc kiêu ngạo của anh không phù hợp với tư cách hiền dịu, Emma phải trung thực nhìn nhận rằng chính thái độ dễ tính và sốt sắng của cô, đầy vẻ lịch sự và mối quan tâm, đã khiến một người có nhận thức tầm thường như anh Elton ngỡ mình được yêu quý. Nếu ngay cả cô đã diễn dịch sai tư tưởng của anh thì cô không nên ngạc nhiên khi anh mù quáng mà ngộ nhận cô.
Chính cô là người đầu tiên phạm sai lầm, nên cô phải chịu điều tệ hại nhất. Nhân lấy vai trò chủ động để cáp duyên bất kỳ hai người nào là việc điên rồ, sai trái. Đấy là hành động phiêu lưu quá xa, giả dụ quá nhiều, xem nhẹ những gì đáng lẽ là nghiêm túc, cứ cho là mọi chuyện đều đơn giản. Cô cảm thấy khá quan ngại và xấu hổ, và nhất quyết không làm chuyện như thế nữa.
Cô nghĩ thầm "Trong chuyện này, mình đã dẫn dụ Harriet tội nghiệp quan tâm đến anh chàng. Nếu không do mình thì cô bé hẳn không bao giờ nghĩ đến anh ta, và chắc chắn không bao giờ mơ tưởng nếu mình không cả quyết anh ta để ý đến cô, vì cô là người giản đơn và khiêm tốn giọng như có lúc mình nghĩ về anh ta. Ôi! Thế mà mình lại tự mãn vì đã thuyết phục cô đừng chấp nhận lấy anh chàng trai trẻ Martin. Mình đã đúng ở chỗ này, nhưng đáng lẽ mình nên dừng lại mà để cho sự việc tiếp theo có thời gian và cơ hội. Mình đã giới thiệu cô bé với những người tốt và cho cô cơ hội, đáng lẽ không nên làm hơn thế nữa. Nhưng bây giờ , cô bé tội nghiệp phải chịu xáo trộn tinh thần một thời gian. Mình không phải thật sự là bạn của cô. Nếu cô không cảm thấy thất vọng nhiều thì mình không rõ còn có ai xứng đáng cho cô, - Wiliam Coxe - Ôi, không, mình không chịu được William Coxe - một luật sư trẻ xấc xược.
Cô đỏ mặt và cười to vì ý nghĩ của mình, trở nên nghiêm túc hơn, chính chắn hơn để nghĩ về những gì đã xảy ra, có thể xảy ra và đáng lẽ phải xảy ra. Chỉ nghĩdn việc phải giải thích cho Harriet, rồi Harriet chịu khổ sở, những gặp gỡ ngượng nghịu trong tương lai, những khó khăn trong việc tiếp tục và chấm dứt mối quan hệ, trong việc nguôi ngoai, che giấu nỗi bất mãn, tránh khoe mẽ - tất cả đều đủ để lấp đầy tâm trí của cô mãi. Cô đi ngủ mà đầu óc chỉ nghĩ đến những việc làm ngớ ngẩn của mình.
Đối với một thiếu nữ trẻ và vui tươi như Emma, dù đã trải qua một đêm khắc khoải, đến sáng cô vẫn có thể lấy lại tinh thần. Nỗi dằn vặt chưa đủ sâu đậm để khiến cho cô chong mắt suốt đêm, thế nên khi trời sáng nỗi đau của cô đã dịu bớt và niềm hy vọng lại le lói.
Khi Emma thức dậy, cô cảm thấy thoải mái hơn là lúc đi ngủ. Cô chuẩn bị tinh thần tốt hơn để thấy điều tệ hại nhẹ bớt và mong thoát ra khỏi hoàn cảnh này.
Cô được an ủi rằng anh Elton không thật sự yêu cô, anh cũng không dễ mến khiến cho cô bị sốc khi làm anh thất vọng, rằng Harriet có bản chất giản đơn và khiêm tốn nên nỗi đau sẽ không sâu sắc và lâu dài, và rằng không ai khác ngoài ba người trong cuộc biết được chuyện gì đã xảy ra, đặc biệt là đối với ông bố vốn đã có lúc bất an về việc này.
Cô thấy vui với những ý nghĩ này, lớp tuyết phủ trên mặt đất làm cho cô vui thêm vì sẽ giúp ba người cách xa nhau.
Thời tiết là thuận lợi cho cô dù hôm nay là ngày Giáng sinh, cô không thể đi nhà thờ. Ông Woodhouse hẳn đã lo lắng nếu cô đi, thế là cô không phải khơi gợi hoặc đón nhận những ý nghĩ khó chịu và không thoả đáng. Mặt đất phủ tuyết, bầu không khí luôn thay đổi giữa hai mức đông giá và tan chảy. Mỗi buổi sáng đều có mưa và tuyết, mỗi buổi tối đều có sương giá, thế là trong nhiều ngày cô hài lòng tự giam mình trong nhà. Không thể liên lạc với Harriet ngoại trừ qua thư từ, không đi nhà thờ vào Chủ Nhật, không cần tìm lý do cho sự vắng mặt của anh Elton.
Chính thời tiết đã giam h.ãm mọi người trong nhà. Dù cô mong và tin rằng anh đang vui thú bên cạnh bạn bè, quả là dễ chịu mà thấy ông bố rất hài lòng được ở một mình trong nhà ông, và nghe ông nói với anh Knightley vốn không màng gì đến thời tiết mà đến thăm:
- À, cháu Knightley, tại sao cháu không ở nhà như anh Elton tội nghiệp?
Những ngày giam mình trong nhà đáng lẽ phải là thoải mái nếu không vì nỗi khắc khoải riêng tư của cô, và đặc biệt thích hợp cho anh rể của cô. Tính khí của anh có tầm ảnh hưởng đến người chung quanh, nên khi anh vui thì ai cũng vui. Hơn nữa, thái độ khó chịu của anh ở Randalls đã hoàn toàn tan biến, và anh trở lại dễ mến trong những ngày còn lại ở Hartfield. Anh luôn tỏ ra vui vẻ, chiều lòng, ăn nói hoà nhã với mọi người.
Nhưng mặc cho hy vọng tươi vui và sự thoải mái khi chưa phải làm gì, đầu óc Emma vẫn khắc khoải khi nghĩ đến lúc cô phải giải thích với Harriet.
Hai vợ chồng John Knightley không phải giam mình lâu ở Hartfield. Chẳng bao lâu, thời tiết đã khá lên để ai muốn ra khỏi nhà thì đi được. Sau thời gian thuyết phục cô con gái lưu lại nhà cùng với bọn trẻ của cô, bây giờ ông Woodhouse phải chấp nhận cho gia đình cô ra về và còn cất tiếng than vãn về số phận của Isabella tội nghiệp, trong khi Isabella tội nghiệp có thể là mẫu phụ nữ hạnh phúc sống cùng với những người mà cô chiều chuộng đến mức làm cho hư người, được họ khen thưởng hết lời, làm ngơ khuyết điểm của họ, và luôn luôn bận bịu trong tinh thần vô tư.
Đúng vào ngày chia tay, cô Woodhouse nhận được một lá thư dài, lịch sự, trang trọng của anh Elton, cho biết ngày kế anh sẽ rời Highbury để đến chơi với bạn bè, anh sẽ ở Bath trong vài tuần. Vì lý do thời tiết và bận bịu, anh không thể đến từ giã ông Woodhouse, người mà anh luôn cảm mến vì tư cách lịch sự và thân thiện - và nếu ông Woodhouse có nhờ vả chuyện gì, anh sẽ lấy làm vui mà đáp ứng.
Emma cảm thấy ngạc nhiên lẫn hài lòng. Sự vắng mặt của anh Elton vào lúc này là đáng mong ước nhất. Cô thán phục anh đã tính toán việc này tuy không thích cung cách anh thông báo. Cô bất mãn vì anh chỉ thông tin với ông bố mà không hề đề cập đến cô. Ngay cả lời chào hỏi mào đầu cũng không có tên cô trong đó. Tên cô không được nhắc đến. Sự thay đổi thái độ đột ngột và cung cách trang trọng khi giã từ khiến cho cô nghĩ ông bố sẽ nghi ngờ có chuyện gì đấy.
Nhưng ông không nghi ngờ. Ông quá ngạc nhiên được biết anh thình lình ra đi, e sợ anh Elton có thể không được bình an đi đến nơi, và không thấy có gì khác lạ trong ngôn từ của anh. Lá thư là hữu ích vì hai cha con có đề tài để suy nghĩ và chuyện trò trong buổi tối cô đơn. Ông Woodhouse nói về nỗi lo âu của mình, còn Emma cố trấn an ông theo cung cách nhanh nhẩu như thường lệ.
Bây giờ cô quyết định trình bày vụ việc cho Harriet. Cô tin cô bé đã gần khỏi bệnh, và tốt nhất là bỏ nhiều thời gian vào lúc này để xoa dịu nỗi khổ trước khi anh chàng kia trở về. Thế nên, ngày hôm sau cô đi đến nhà bà Goddard, dù phải trải qua nỗi ăn năn. Cô phải tìm cách xóa bỏ mọi vọng tưởng mà cô đã cất công gầy dựng, thú nhận mình đã lầm lẫn một cách tệ hại và đã phán xét sai lạc trong mọi ý nghĩ, mọi quan sát, mọi tin tưởng, mọi tiên đoán của mình trong sáu tuần vừa qua.
Lời thú tội làm sống lại nỗi xấu hổ ban đầu. Khi nhìn những giọt nước mắt của Harriet, cô nghĩ không bao giờ mình khoan dung với mình nữa.
Harriet đón nhận sự việc với thái độ rất tốt - không kết án ai cả. Trong mọi việc cô đều bỉêu lộ tính ngây thơ và ý nghĩ về địa vị thấp hèn của mình khiến cho bạn cô đỡ bứt rứt.
Emma đánh giá cao tính giản đơn và khiêm tốn. Tất cả những gì dễ mến, tất cả người gì gắn bó dường như là ở phía Harriet, không phải ở phía cô. Harriet cho thấy rằng mình không phải là người có danh giá cao để phiền trách. Việc được một người như anh ấy để ý đáng ra phải là một vinh dự quá lớn. Cô không bao giờ xứng đôi với anh ấy, mọi người đều nghĩ thế, trừ cô bạn Woodhouse tốt bụng và thiên vị.
Cô khóc nhiều, nnhưng nỗi đau khổ trông thật chất phác, đến nỗi dưới mắt Emma đấy là phẩm giá đáng trân trọng. Cô lắng nghe và cố gắng an ủi cô bạn nhỏ với cả con tim và niềm thông cảm - vào lúc này thực sự tinh rằng mình kém cỏi so với Harriet - và rằng giá được như cô bé thì mình sẽ có hạnh phúc thay vì chỉ có tài năng và trí thông minh.
Cô từ giã với mọi quyết tâm trở nên khiêm tốn và kín đáo, cố dập tắt mọi trí tưởng tượng trong phần còn lại của cuộc đời mình. Bây giờ, nhiệm vụ kế tiếp của cô là giúp cho Harriet được thoải mái, cố thể hiện tình cảm của mình bằng cách khác hay hơn là lo làm mai. Cô mời cô bé đến Hartfield, đối xử rất tử tế, cố làm cho cô bé bận bịu và khuây khoả qua sách báo và chuyện trò hầu loại anh Elton ra khỏi đầu óc của cô bé. Cô biết phải cần thời gian. Cô thấy dửng dưng với mọi chuyện khác, và không hề cảm thông với ý tình của anh Elton. Cô hy vọng với tuổi non nớt của Harriet và với mọi vọng tưởng đã tiêu tán, cô bé sẽ bình tĩnh trở lại vào lúc anh Elton quay về và tất cả sẽ gặp nhau trong mối quen biết bình thường mà không phải che giấu tâm tư.
Harriet vẫn nghĩ về anh như là người toàn vẹn và cho rằng không có ai ngang bằng anh về mặt ngoại hình hoặc ta6m tính. Sự thật là cô bé vẫn trung kiên với tình yêu hơn là Emma dự đoán. Tuy thế, Emma cứ nghĩ dĩ nhiên là cô bé sẽ cố gạt bỏ thứ tình yêu không được đền đáp, cho nên cô không hiểu được tại sao cô bé cứ mãi vương vấn.
Nếu khi trở về anh Elton rõ ràng, có thái độ dửng dưng như Emma mong đợi, cô tin Harriet sẽ không còn vọng tưởng khi trông thấy anh hoặc nghĩ về anh.
Việc ba người phải sống ở cùng nơi chốn là điều tệ hại cho cả ba. Không ai trong ba người có khả năng loại bỏ hoặc thay đổi mối giao tiếp. Họ phải gặp lại nhau và cố chịu đựng.
Harriet là người khổ sở nhất khi bạn bè cô tại nhà bà Goddard nói về anh Elton, tất cả thầy giáo, cô giáo và học sinh đều vô cùng ngưỡng mộ anh. Chỉ khi đến Hartfield cô mới nghe lời nói về anh với vẻ lãnh đạm hoặc với sự thật đáng khinh. Khi có vết thương thì phải tìm ra cách chữa trị ở bất cứ nơi nào. Emma cảm thấy rằng ngày nào mà chưa thấy được cách chữa trị thì ngày ấy cô vẫn chưa được bình yên trong tâm hồn.
Anh Frank Churchill đã không đến. Gần ngày mà anh dự định đến, một lá thư của anh cho thấy nghi vấn của chị Weston là có cơ sở. Hiện anh không có thời giờ, anh cho biết mình "rất lấy làm tiếc, nhưng vẫn hy vọng sẽ đến vào một ngày không xa lắm".
Chị Weston cực kỳ thất vọng - thật ra còn thất vọng hơn cả ông chồng tuy rằng chị không kỳ vọng lắm như ông. Tính lạc quan luôn mong đợi điều tốt đẹp hơn là thực tế, thế nên hy vọng lại nhen nhúm. Trong nửa giờ ông Weston cảm thấy ngạc nhiên và buồn rầu, nó rồi ông bắt đầu nhận ra rằng nếu anh Frank đến muộn hai hoặc ba tháng thì là kế hoạch tốt hơn, thời tiết tốt hơn, anh có thể ở lại lâu hơn.
Ý tưởng như thế giúp cho ông thoải mái trở lại, trong khi chị Weston - vốn hay lo nghĩ - phỏng đoán rồi sẽ lập lại lời bào chữa và lỗi hẹn. Trong khi chị nghĩ ông chồng sẽ khổ sở, thì chính chị lại cảm thấy rất khổ sở.
Vào lúc này, Emma không còn tinh thần nào mà màng đến việc Frank Churchill sẽ đến hay không, ngoại trừ đấy là nỗi thất vọng ở Randalls. Bây giờ cô không còn thiết tha mong được quen biết anh. Thay vào đấy, cô muốn được tĩnh tâm, sống như lúc bình thường mà không có kỳ vọng gì cả. Tuy thế, vì cô muốn mình tạo bề ngoài bình thường, cô vẫn bày tỏ mối quan tâm về tình huống này, và chia sẻ nỗi thất vọng của hai vợ chồng Weston theo cung cách của tình bằng hữu tự nhiên.
Cô là người đầu tiên báo tin này cho anh Knightley và ra vẻ - hoặc đúng hơn, đóng kịch - phê phán thái độ của gia tộc Churchill khi muốn giữ anh Frank ở lại. Rồi cô cố nói năng nhiều hơn những gì cô nghĩ, về điểm lợi khi có thêm người trong xã hội thu nhỏ ở Surry, về niềm vui được gặp người mới quen, về ngày hội ngộ cho cả Highbury với sự hiện diện của anh, và còn nói thêm về suy nghĩ của cô đối với gia tộc Churchill. Cô nghe anh cất tiếng không đồng ý với cô, và lấy làm thú vị mà nhận ra rằng cô đang đứng về phía đối nghịch với quan điểm thực sự của mình, và đang viện dẫn lý lẽ của chị Weston để chống lại chính mình.
Anh Knightley nói một cách lãnh đạm:
- Hẳn là họ Churchill có lỗi, nhưng anh tin Frank sẽ đến nếu anh ấy thực sự muốn.
- Em không biết tại sao anh nói thế. Anh ấy rất muốn đến, nhưng ông bà bác anh ấy không cho phép.
- Anh không tin rằng anh ấy không thể đến sau khi đã nêu đủ lý lẽ. Không có bằng chứng thì anh cho là không có chuyện này.
- Anh quả là kỳ khôi! Anh Frank Churchill đã làm gì để anh nghĩ anh ấy là người quái dị như thế!
- Anh không cho rằng anh ấy là người quái dị chút nào. Anh nghĩ anh ấy tự cho mình cao hơn các mối quan hệ và không màng đến chuyện gì khác ngoài thú vui của mình, vì đang sống với những người làm gương xấu cho anh ta. Điều hoàn toàn tự nhiên là một thanh niên được nuôi nấng bởi những người tự mãn, xa xỉ và ích kỷ thì cũng sẽ tự mãn, xa xỉ và ích kỷ. Nếu Frank Churchill muốn đến thăm bố, anh ta hẳn đã sắp xếp để đi giữa tháng Chín và tháng Giêng. Một thanh niên vào tuổi này - bao nhiêu rồi? - hai mươi ba hoặc hai mươi bốn - có lẽ nào không biết quyết định chuyện đơn giản như thế. Không thể nào.
- Nói thì dễ, và càng dễ hơn đối với anh vì anh làm chủ cuộc đời mình. Anh Knightley ạ, anh có óc phán xét tệ hại nhất trên đời đối với những khó khăn trong cuộc sống còn lệ thuộc. Anh không biết phải kiềm chế tâm tính ra sao.
- Đừng cho rằng một thanh niên hai mươi ba hoặc hai mươi bốn tuổi thì không có óc tự chủ hoặc chân tay để xoay sở. Không thể nào anh ấy thiếu tiền hoặc thiếu thời gian rảnh rỗi. Trái lại, ta biết anh ta có cả hai và có nhiều, đến nỗi anh sẵn sàng vung ra cả hai để thoả mãn thú vui. Gần đây anh ta đi Weymouth. Điều này cho thấy anh ta có thể đi ra khỏi nhà Churchill.
- Đúng, đôi lúc anh ấy được phép.
- Và đấy là những lúc anh ta nghĩ là đáng công, là có thú vui.
- Không công tâm khi phán xét hành vi của một người mà ta không hiểu rõ hoàn cảnh của họ. Ta không thể nói về những khó khăn của thành viên với một gia đình khi chưa từng sống trong gia đình ấy. Chúng ta phải hiểu rõ về Enscombe và về tâm tính của bà Churchill trước khi ta nói đứa cháu của bà có thể làm gì. Có lúc anh ấy làm được nhiều việc, có lúc khác chỉ làm được ít hơn.
- Emma, có một việc mà người đàn ông lúc nào cũng làm được nếu muốn, đấy là bổn phận, không phải làm qua sự động viên hoặc mánh khoé mà qua quyết tâm. Frank Churchill có bổn phận phải quan tâm đến bố anh ấy. Anh ấy biết điều này, thế nên mới co những lời hứa và thư từ. Nhưng nếu anh thực tình muốn làm việc gì cụ thể, thì anh phải làm. Một người có suy nghĩ chính chắn phải nói với bà Churchill một cách đơn giản và quyết đóan "Nếu cháu có phải hy sinh cho bác vui thì cháu sẵn lòng, nhưng cháu cần đi thăm bố cháu ngay bây giờ. Cháu biết bố cháu sẽ buồn nếu lúc này cháu tỏ ra thiếu tôn trọng ông ấy. Vì thế , cháu sẽ lên đường ngày mai". Nếu anh ta nói với bà ấy như thế ,với cung cách của một người trưởng thành, thì sẽ không có việc ngăn cấm.
Emma cười to:
- Đúng, nhưng có lẽ khi anh ấy trở về thì sẽ có chuyện ngăn cấm khác. Một anh trai trẻ mà dùng ngôn từ như thế! Anh Knightley ạ, chỉ có anh mới nghĩ ra có thể nói cách ấy. Nhưng anh không có ý tưởng nào về điều kiện đòi hỏi trong hoàn cảnh hoàn toàn trái ngược với hoàn cảnh của anh. Anh Frank Churchill mà ăn nói như thế với ông bà bác đã nuôi nấng và bảo bọc cho anh ấy! Đứng giữa phòng và cố cất tiếng nói một cách rõ ràng! Làm thế nào mà anh tưởng tượng ra hành vi này?
- Emma à, chắc chắn là người nhậy cảm sẽ không lấy làm khó khăn. Anh ta sẽ tự cảm thấy mình đúng lý. Lời tuyên bố - dĩ nhiên là phải phát biểu đúng cách - sẽ giúp anh ta làm tốt hơn, nâng anh ta lên tầm cao hơn, xác định quyền của anh ta mạnh mẽ hơn với người bảo hộ - tất cả còn hơn là dùng phương kế và mưu chước. Lòng tôn trọng sẽ được thêm vào tình thương. Họ sẽ cảm thấy rằng có thể tin nơi anh ta, rằng đứa cháu một khi đã làm chuyện đúng tình với bố nó thì sè làm chuyện đúng tình với mình, vì họ cũng như anh ta và tất cả mọi người đều cho là phải phép nếu anh ta đi thăm bố. Trong khi dùng quyền uy một cách ích kỷ để trì hoãn việc này, con tim họ không nghĩ đến điều tốt hơn cho anh mà chỉ tùng phục ý thích bốc đồng của mình. Ai cũng tôn trọng lối cư xử đúng cách. Nếu anh ta hành xử theo cách ấy, dựa trên phép tắc, một cách nhất quán và thường xuyên, thì đầu óc hạn hẹp của họ sẽ phải thay đổi theo anh ta.
- Em nghi ngờ điều này. Anh cứ thích thay đổi đầu óc hạn hẹp, nhưng khi đầu óc hạn hẹp thuộc về người có uy quyền và giàu có thì em cho là mất đầu óc đó có thói quen tự cao tự đại thêm đến mức không ai thay đổi gì được. Em có thể tưởng tượng ra là nếu anh, với tư cách của anh, được chuyển đến sống trong hoàn cảnh của Frank Churchill, anh có thể ăn nói và hành xử theo cách anh đề xuất cho anh ấy , và anh có thể đạt kết quả tốt . Cả họ Churchill có thể không đáp lại lời nào, nó lúc ấy chỉ vì anh không quen vâng lời từ nhỏ nên anh dễ có phản ứng. Đối với người đã từng quen vâng lời thì không dễ gì mà bất thình lình vùng lên để hoàn toàn được tự chủ ngay lập tức, rồi xoá bỏ mọi kỳ vọng của họ là anh ấy phải biết ơn và kính trọng họ. Anh ấy có thể có lý trí mạnh để nhận ra điều gì là đúng, như anh vậy, nhưng trong tình huống đặc thù lại không làm được.
- Thế thì đấy không phải là lý trí mạnh. Nếu không làm được thì không có sức thuyết phục.
- Hỡi ôi, sự khác biệt giữa hoàn cảnh và thói quen! Em mong anh cố thấu hiểu một thanh niên dễ mến có thể cảm thấy ra sao khi trực tiếp đối đầu người mà từ thuở thơ ấu anh ấy luôn tôn kính.
- Người thanh niên dễ mến của chúng ta là một thanh niên yếu đuối, nếu đây là cơ hội đầu tiên để anh ta quyết tâm làm điều đúng thình nhưng ngược lại ý muốn của người khác. Vào lúc này, anh ta phải có thói quen làm theo bổn phận thay vì cứ theo thông lê. Mà không xét phải trái. Anh có thể chấp nhận một đứa trẻ sợ hãi, nhưng một thanh niên như thế thì không được. Khi đã đến tuổi sống bằng lý lẽ, anh ta phải tự vực mình lên và thoát ra khỏi quyền uy không đúng lý. Anh ta phải chống lại ngay khi họ manh nha thái độ khiến anh ta xem nhẹ ông bố của mình. Nếu anh ta bắt đầu làm như thế, thì bây giờ hẳn sẽ không có khó khăn gì cả.
Emma lên tiếng:
- Chúng ta sẽ không bao giờ đồng quan điểm về anh ấy, nhưng việc này không có gì là khác thường. Em không hề nghĩ anh ấy là một thanh niên yếu đuối, em chắc chắn anh ấy không phải vậy. Ông Weston không làm ngơ với chuyện điên rồ dù là đối với con trai ông, nhưng rất có thể ông ấy có tính nhẫn nhục, chịu đựng, mềm dẻo hơn là ý tưởng của anh về tố chất toàn vẹn của một con người. Em dám chắc anh Frank là như thế. Dù điều này khiến cho anh ấy chịu nhiều thiệt thòi, anh ấy sẽ được lợi ở mặt khác.
- Đúng, tất cả lợi điểm của với ngồi yên trong khi đáng lẽ phải hành động, của cuộc sống chỉ biết hưởng thụ và cho mình là giỏi khi viện đủ lý do để thoái thác. Anh ta có thể ngồi viết một bức thư hoa mỹ, đầy ý tình và dối trá, rồi tự mãn mình đã tìm ra cách ổn thoả nhất để tạo hoà khí ở nhà và thuyết phục ông bố khỏi than phiền. Anh ghê tởm những lá thư của anh ta.
- Anh có ý nghĩ lập dị mà có lẽ tất cả những người khác đều thích.
- Anh cho là chị Weston không thích. Ý nghĩ như thế không thể thoả mãn một phụ nữ có lý trí và tình cảm nhậy bén, ở trong cương vị một người mẹ, nhưng lại không có tình cảm của một người mẹ để bỏ qua cho anh . Vì có chị ấy mà cần phải quan tâm gấp đôi đến Randalls, và hẳn chị ấy cảm thấy mất mát gấp đôi. Nếu bản thân chị ấy có vị thế cao, anh đoan chắc anh ta sẽ đến thăm, nhưng với hoàn cảnh này thì việc anh ta đến hay không là chuyện không quan trọng. Em có nghĩ là chị bạn của em bị yếu kém trong cách suy xét này hay không? Em có cho rằng chị ấy không tự nghĩ mình như thế? Không, Emma à, người trai trẻ dễ mến của em có thể dễ mến trong tiếng Pháp, không phải trong tiếng Anh. Anh chàng có thể rất "aimable", có tư cách rất tốt, nhưng anh ta không có óc tinh tế kiểu Anh đối với tâm tư của người khác: thật sự anh ta không có gì là dễ mến.
- Anh có vẻ như nhất quyết nghĩ xấu về anh ấy.
Anh Knightley ra vẻ phật ý:
- Anh ấy à? Không hề có! Anh không muốn nghĩ xấu về anh ấy. Anh sẵn sàng công nhận chân giá trị của anh ấy như bất kỳ đàn ông nào khác, nhưng anh không được nghe về chân giá trị nào cả, ngoại trừ nhận xét có tính chất cá nhân rằng anh ấy có ngoại hình cao ráo, đẹp trai, có phong cách nhuần nhuyễn, khéo ăn khéo nói.
- À, nếu không có lý do nào khác để khen, anh ấy sẽ trở thành quý giá ở Highbury. Ít khi chúng ta xem thanh niên nào là có cung cách tốt đẹp và hiền dịu. Chúng ta không nên tỏ ra tử tế rồi đổi lại đòi hỏi tất cả các đức tính. Anh Knightley, anh có thể mường tượng ra nỗi xúc động mà anh ấy tạo ra khi đến đây không? Khắp các giáo xứ Donwell và Highbury sẽ chỉ có một đề tài để bàn tán, chỉ có một mối quan tâm - một đối tượng, cho tính hiếu kỳ, tất cả sẽ chỉ có Frank Churchill, người ta sẽ không nghĩ và nói đến ai khác.
- Xin lỗi nếu anh không bị choáng ngợp đến thế. Nếu anh thấy có thể chuyện trò với anh ta, anh sẽ lấy làm vui mà kết bạn; nhưng nếu anh ấy chỉ hợm hĩnh ba hoa, anh ấy sẽ không chiếm thời giờ và tâm trí của anh.
- Ý tưởng của em về anh ấy là anh ấy có thể thích nghi mà trò chuyện theo sở thích của từng người, và có khả năng cũng như ý muốn để tỏ ra dễ mến đối với tất cả mọi người . Với anh, anh ấy sẽ nói về việc trồng trọt, với em, về hội hoạ và âm nhạc, và theo cách như thế với những người khác. Anh ấy có kiến thức tổng quát về mọi đề tài để giúp anh ấy đi theo hoặc dẫn dắt cuộc trao đổi và nói rất hay theo mỗi đề tài. Em có ý tưởng về anh ấy như thế.
Anh Knightley nồng nàn nói:
- Còn ý tưởng của anh là, nếu anh ta làm theo thì không ai sẽ chịu nổi! Sao cơ! Vào tuổi hai mươi ba mà lại hơn ông tướng giữa đám đông - con người vĩ đại - một chính trị gia lão luyện có khả năng đọc được cá tính của tất cả mọi người, và khiến cho tài năng của tất cả mọi người góp phần cho anh ta phô trương tính ưu việt để phát tán lời ca tụng về anh ta, rằng anh ta có thể hiến cho mọi người trông như kẻ ngốc so với minh! Emma này, ngay cả cảm nghĩ tốt của em vẫn không thể chịu đựng nổi một anh chàng huênh hoang như thế.
Emma nói:
- Em sẽ không nói gì về anh ấy nữa, anh đã biến mọi thứ thành xấu xa. Cả hai chúng ta đều có định kiến, anh thích bác, em bênh vực. Chúng ta không có cách nào đồng ý với nhau cho đến khi anh ấy thật sự đến đây.
- Định kiến! anh không có định kiến.
- Nhưng em có nhiều định kiến mà không thể lấy làm xấu hổ. Tình thương mến của em đối với hai vợ chồng Weston khiến cho em có định kiến tốt về anh ấy.
- Anh ta là người mà anh không bao giờ nghĩ tới từ tháng này sang tháng khác.
Thái độ bực bội của anh Knightley khiến cho Emma lập tức nói về chuyện khác, dù co không thể hiểu tại sao anh lại bực bội.
Có ác cảm với một thanh niên chỉ vì anh này xem dường như có tâm tính khác với anh thì không xứng với đầu óc phóng khoáng mà lúc nào cô cũng thấy nơi anh. Vì thế, từ trước đến giờ cô không hề nghĩ rằng anh thiếu công tâm đối với chân giá trị của người khác.
Một buổi sáng, Emma và Harriet cùng nhau đi dạo và Emma nghĩ trong ngày nay họ đã nói nhiều về anh Elton, thế là đủ. Cô nhận thấy có nói thêm sẽ khiến cho Harriet không khuây khoả được và cô lại thêm bứt rứt về lỗi lầm của mình. Vì thế, khi họ quay về, cô lái qua chuyện khác. Nhưng rồi khi cô nghĩ mình đã thành công, chuyện cũ lại xới lên. Sau một hồi cô nói về việc người nghèo phải chịu khổ sở như thế nào trong mùa đông, Harriet chỉ đáp lại bằng một câu ai oán:
- Anh Elton tử tế với người nghèo làm sao!
Emma nghĩ mình nên làm việc gì khác.
Họ vừa tiến đến ngôi nhà của bà Bates và cô con gái, Emma quyết định vào thăm họ và trông nhờ vào số đông. Lúc nào cũng có lý do cho mối quan tâm: bà Bates và cô con gái thích có người đến thăm hỏi họ, và Emma biết có vài người vốn luôn cho rằng cô vẫn thiếu sót, giúp đỡ chưa đủ để họ vượt qua khó khăn.
Emma đã nghe anh Knightley ngụ ý nhiều lần và cũng tự thấy mình thiếu sót, nhưng cô không muốn phản bác - chỉ phí thời giờ cho những phụ nữ phiền hà - và cả nhọc nhằn khi phải chiều theo cư dân hạng hai và hạng ba ở Highbury vốn luôn đòi hỏi. Vì thế, cô ít khi đến gần họ. Nhưng bây giờ bỗng dưng cô có ý muốn vào thăm họ, cô nhận xét với Harriet rằng theo cô tính, bây giờ họ không sợ có lá thư nào của Jane Fairfax gửi về.
Ngôi nhà thuộc về những người hành nghề buôn bán. Bà Bates và cô con gái chiếm tầng trên có kích thước khiêm tốn vừa đủ cho hai người, nơi hai cô được chào đón một cách thân thiện, ngay cả với lòng biết ơn. Bà cụ ít nói và giản đơn đang ngồi đan ở một góc phòng, thậm chí muốn nhường chỗ ngồi của mình cho cô Woodhouse. Cô con gái sinh động, lắm lời, gần gũi khiến cho hai vị khách choáng ngợp với thái độ chăm sóc và tử tế, cảm ơn họ đã đến thăm, quan ngại đến đôi giầy của họ, lo lắng hỏi han sức khoẻ của ông Woohdouse, vui vẻ kể chuyện về bà mẹ mình, và mời khách ăn bánh. Cô cho biết bà Cole vừa ở đây, mới đi được mười phút, và tử tế đến độ ngồi với họ trong một giờ, bà ấy đã dùng một miếng bánh và khen ngon, và vì thế cô mong cô Woodhouse và cô Smith cũng nên chiều lòng mà thử một miếng.
Nhắc đến tên nhà Cole thì không tránh khỏi nói tiếp đến anh Elton. Hai bên chơi thân với nhau, và anh Cole đã được tin về anh Elton từ khi anh này ra đi. Emma biết những gì sẽ xảy ra: họ phải đọc qua lá thư lần nữa rồi tính xem anh đã đi được bao lâu, bàn tán anh bận bịu với bạn bè ra sao, mỗi nơi anh đến người ta mến thích anh ra sao, và buổi tụ họp đông người như thế nào. Cô bình thản đối với tất cả, vẫn tỏ ra quan tâm, và cất tiếng ngợi khen theo mức cần thiết, luôn nhanh nhẩu trao đổi để ngăn chặn Harriet mở miệng.
Emma đã chuẩn bị tinh thần cho việc này trước khi bước vào, nhưng chủ định sau khi đã khen anh điển trai một câu thì sẽ không bị quấy nhiễu thêm vì bất kỳ đề tài rắc rối nào khác , rồi họ sẽ nói về bà này cô nọ ở Highbury cùng những buổi chơi bài của họ. Cô đã không chuẩn bị cho việc nói về Jane Fairfax tiếp theo anh Elton nhưng chị Bates bất ngờ vội gạt anh đi để trình ra lá thư của cô cháu:
- À vâng - anh Elton, tôi biết …về việc khiêu vũ…bà Cole cho tôi hay rằng khiêu vũ ở Bath là…bà Cole vui vẻ ngồi với chúng tôi một lúc, nói về Jane, vì vừa đến bà đã bắt đầu hỏi về cô ấy, nhiều người ở đó mến Jane. Mỗi khi cô ấy gặp chúng tôi, bà Cole luôn tỏ ra rất tử tế, và tôi phải nói rằng Jane xứng đáng với lòng mến thương như vậy. Thế là bà bắt đầu hỏi về con bé «Tôi biết gần đây cô không có tin tức gì về Jane, vì lúc này cô ấy không viết thư». Tôi đáp ngay «Nhưng chúng tôi vừa nhận một lá thư sáng nay». Tôi chưa thấy ai ngạc nhiên như thế. Bà ấy nói «Thật à? Thế thì hơi lạ. Xin cô cho biết cô ấy nói gì».
Phép lịch sự của Emma đã sẵn sàng khiến cô mỉm cuời nói với vẻ quan tâm:
- Gần đây cô có được tin gì về cô Fairfax không? Tôi rất lấy làm vui. Cô ấy vẫn bình thường chứ?
Người dì bị lừa dối một cách hạnh phúc, trả lời:
- Cảm ơn. Cô tử tế quá.
Rồi chị sốt sắng lục tìm lá thư.
- À đây rồi. Tôi nhớ nó nằm ở đâu đây, nhưng cô xem đấy, tôi đặt hộp kim chỉ bên trên mà không biết nên không thấy nó, nhưng gần đây tôi vừa cầm nó nên cứ nghĩ nó ở trên bàn. Tôi đã đọc cho bà Cole nghe, và từ lúc bà ấy ra về tôi đang đọc lại cho mẹ tôi nghe vì bà rất vui - một lá thư của Jane - nên bà cứ nghe đi nghe lại mà không hề chán, nên tôi biết nó ở gần đây, à đây rồi, dưới hộp kim chỉ của tôi…và vì cô vui lòng muốn nghe cô ấy nói gì…nhưng trước nhất, để công bằng với Jane tôi phải xin thứ lỗi vì con bé viết lá thư ngắn như thế này - cô thấy đấy , chỉ có hait rang, gần hait rang - và còn viết đọc thêm. Mẹ tôi thường ngạc nhiên thấy tôi đọc được rõ. Khi mới bóc lá thư, bà nói «Này, Hetty, bây giờ mẹ nghĩ con sẽ bị thử thách khi cố đọc mấy chữ ngoằn ngoèo này - cô có thấy thế không? Rồi tôi nói với bà, nếu không có ai đọc hộ thì bà cũng có thể ráng đọc - cho bằng hết . Tôi tin bà sẽ mò mẫm đọc cho đến hết. Mà thật thế, dù mắt mẹ tôi không còn tinh như trước, nhờ ơn Chúa! Bà vẫn đọc được khá tốt với mục kỉnh. Quả là ơn phước! Mắt mẹ tôi thật ra còn tốt lắm. Khi còn ở đây, Jane thường nói «Ngoại ạ, con tin chắc ngoại có đôi mắt vẫn tốt như lúc nào và còn may vá được nhiều món đẹp. Con chỉ mong sau này có đôi mắt tốt như thế».
Sau khi nói liến thoắng một tràng, chị Bates bắt buộc phải ngưng lại để lấy hơi, và Emma nói ít lời khen nét chữ của cô Fairfax.
Chị Bates vô cùng cảm kích, trả
lời:
- Cô rất tử tế mà xét đoán như vậy, chính cô cũng viết chữ rất đẹp. Không có lời khen nào của ai khiến cho chúng tôi vui như lời khen của cô Woodhouse. Mẹ tôi không được nghe, bà ấy bị ngãng tai, cô biết đấy .
Rồi chị nói với bà cụ:
- Mẹ ạ, mẹ có nghe cô Woodhouse khen nét chữ của Jane không?
Và Emma có lợi điểm được nghe lời khen của mình lặp lại hai lần rồi bà cụ tốt bụng mới hiểu được . Trong lúc ấy cô đang tính cách đào thoát ra khỏi lá thư của Jane Fairfax mà không tỏ ra bất lịch sự. Cô đang định lên tiếng viện lý do nào đấy để ra về thì chị Bates quay lại:
- Cô thấy đấy, bệnh tai của mẹ tôi chỉ xoàng thôi, không có gì cả. Tôi chỉ nói to lên và lặp lại hai ba lần là bà nghe được. Cũng nhờ bà quen nghe gj của tôi . Nhưng điều lạ là bà luôn nghe giọng Jane rõ hơn là nghe gịong tôi. Jane nói rất rõ ràng! tuy nhiên, con bé không thấy mẹ tôi ngãng tai nặng hơn hai năm trước , kể từ khi nó ở đây.
- Cô có mong đợi cô Fairfax về một ngày gần đây không?
- A vâng, tuần tới .
- Thật thế1 Như vậy hẳn là vui lắm.
- Cảm ơn cô . Cô tử tế quá . Vâng, tuần tới . Ai cũng đều ngạc nhiên, mọi người đều nói thế. Tôi tin con bé cũng sẽ rất vui được gặp lại bạn bè của nó ở Highbury cũng như họ rất vui được gặp lại nó. Vâng, thứ Sáu hoặc thứ Bảy, con bé không nói ngày nào, vì Đại tá Campell sẽ cần cỗ xe vào một trong những ngày này. Họ rất tử tế mà cho con bé đi suốt quãng đường! mà họ luôn tử tế như thế, cô biết đấy . À vâng, thứ Sáu hoặc thứ Bẩy tới. Con bé biên thư bảo thế. Đó là lý do nó bất ngờ biên thư, theo cách chúng tôi nói, vì thường thường chúng tôi phải đợi đến thứ Ba hoặc thứ Tư tới mới nhận được thư của nó.
- Vâng, tôi hiểu. Tôi e không nhận được tin tức gì của cô Fairfax ngày hôm nay.
- Cô thật tử tế. Đúng, nếu không có cơ hội đặc biệt này khi nó trở về sớm như thế thì hôm nay chưa đến kỳ chúng tôi nhận thư. Mẹ tôi rất vui! vì con bé sẽ lưu lại đây ít nhất ba tháng. Con bé nói chắc chắn ba tháng, như tôi sẽ lấy làm vui mà đọc cho cô nghe. Cô biết chứ, nhà Campell sẽ đi Ireland. Cô Dixon đã thuyết phục cha mẹ cô ấy đến chơi. Hai ông bà định đi vào mùa hè, nhưng cô ấy nóng lòng muốn gặp lại họ sớm, vì trước lúc kết hôn tháng Mười rồi cô ấy chưa bao giờ xa họ quá một tuần, có điều rất lạ khi sống ở hai vương quốc khác nhau - tôi định nói thế - nhưng cho dù hai nước khác nhau, cô ấy viết một lá thư khẩn cho bà mẹ - khác ông bố, tôi không dám chắc, nhưng ta sẽ thấy trong thư của Jane - lá thư viết với tên của anh Dixon và tên của cô ấy , để khẩn khoản mời hai ông bà họ đến.
Và họ sẽ gặp nhau ở Dublin rồi đưa hai ông bà về quê, Baly-craig, tôi doán là vùng đẹp. Jane đã được nghe nói nhiều về vẻ đẹp vùng này, ý tôi là nghe cô Dixon nói - tôi không nghĩ con bé nghe ai khác nói, nhưng cô biết mà, lẽ tự nhiên là cô ấy thích nói về vùng quê của mình - và vì Jane thường đi dạo với họ - vì vợ chồng Đại tá Campell không muốn để cho con gái đi ra ngoài với một mình ông Dixon, mà tôi không trách họ.
Dĩ nhiên là con bé nghe mọi điều ông ấy nói với cô Campell về nhà ông ở Ireland, và tôi nghĩ con bé biên thư cho chúng tôi rằng ông ấy cho họ xem vài bức hoạ phong cảnh của vùng ấy. Tôi tin ông ấy là người rất dễ mến và cuốn hút. Theo những gì ông ấy kể lại, Jane mong mỏi được đi Ireland.
Dến đây đầu óc Emma chợt loé lên nghi vấn tài tình về Jane Fairfax, ông Dixon cuốn hút, và việc Jane không đi Ireland. Với ý định tinh quái muốn khám phá thêm, Emma nói:
- Chị hẳn cảm thấy rất may mắn là cô Fairfax được cho phép trở về vào lúc này. Xét qua tình bằng hữu rất đặc biệt giữa cô ấy và bà Dixon, chị hẳn nghĩ Jane phải tháp tùng ông bà đại tá Campell.
- Đúng thế, thật đúng. Đấy là điều mà chúng tôi luôn e sợ, vì chúng tôi không thích con bé đi quá xa khỏi chúng tôi trong nhiều tháng - nếu có chuyện gì không thể trở về được . Nhưng cô biết không , mọi chuyện đều diễn ra tốt đẹp. Vợ chồng Dixon rất muốn con bé đến với ông bà Đại tá Campell. Jane bảo không có gì tử tế hơn hoặc bức thiết hơn là lời mời từ cả hai phía, như cô sẽ được nghe, anh Dixon xem dường như rất quan tâm. Anh ấy là một thanh niên rất cuốn hút. Kể từ lúc anh giúp cho Jane ở Weymouth khi họ đi chơi biển lần ấy, rồi Jane vì có sóng cuộn hay cái gì đó chung quanh thuyền, suýt bị kéo ra xa bờ, nhưng nhờ có anh ấy cứu kịp - (cứ nghe đến là tôi rùng mình!) - Từ vụ này, chúng tôi rất cảm kích với anh Dixon!
- Nhưng mà, dù cho nhiều người mời mọc và bản thân cô ấy muốn đi Ireland, cô Fairfax vẫn thích trở về thăm chị và bà Bates chứ nhỉ?
- Vâng - Hoàn toàn là do ý muốn của con bé, do tự nó chọn lựa, và ông bà Đại tá Campbell nghĩ con bé làm thế là đúng, như ý họ khuyên, và thật ra họ đặc biệt mong con bé nên hưởng không khí quê nhà vì đ ixa nhà quá lâu.
- Tôi nghĩ họ đã phán xét khôn ngoan. Nhưng cô Dixon hẳn phải thất vọng. Theo tôi được biết cô Dixon không được đẹp như cô Fairfax.
- A đúng. Cô rất tử tế mà nói vậy - nhưng đúng thế, không thể so bì giữa hai người với nhau. Cô Campbell lúc nào cũng trông thô kệch - nhưng rất phong nhã và dễ mến.
- Vâng, dĩ nhiên rồi.
- Jane bị cảm nặng, tội nghiệp con bé! Chỉ mới vào ngày 7 tháng Mười Một (như tôi sẽ đọc cho cô nghe) và vẫn chưa khỏi hẳn. Kể cũng là lâu đối với bệnh cảm, phải không cô? Trước đây con bé không hề cho chúng tôi biết vì sợ chúng tôi lo lắng. Cũng giống như cô! Thật là tế nhị! tuy nhiên, vì bệnh chưa khỏi, ông bà Campbell khuyên con bé nên trở về nhà để hưởng bầu không khí luôn thích hợp với nó, và họ tin ba hoặc bốn tháng ở Highbury sẽ chữa cho con bé hoàn toàn, và chắc chắn trở về nhà thì tốt hơn là đi Ireland rất nhiều, nếu conbé không khoẻ. Không ai chăm sóc cho con bé mà chỉ có chúng tôi .
- Tôi thấy đó là cách thu xếp hay nhất.
- Và thế là con bé sẽ trở về với chúng tôi thứ Sáu hoặc thứ Bẩy tới, còn nhà Campbell rời thành phố đi Heađyhea vào thứ Hai tới - như cô sẽ rõ qua thư của Jane. Thật là bất ngờ! cô Woodhouse thân yêu ạ, cô có thể đoán ra tôi đang lấn bấn như thế nào! bệnh tình con bé không hề hấn gì, nhưng tôi e con bé sẽ gầy đi và trông xấu đi. Tôi phải nói với cô rằng một chuyện không may đã xảy đến cho tôi , như thế đấy. Tôi luôn có chủ định đọc thư của Jane trước rồi mới đọc cho mẹ tôi nghe, cô biết mà, vì e thư nói gì đó khiến cho mẹ tôi buồn rầu. Jane muốn tôi làm thế, nên tôi luôn làm theo. Thế là hôm nay tôi cũng cẩn thận như thường lệ, nhưng ngay khi đến đoạn nói con bé không được khoẻ, tôi kinh hãi thốt lên "Trời ơi! Jane tội nghiệp bị bệnh!" Mẹ tôi lúc ấy đang chăm chú quan sát nên nghe rõ, rồi lo lắng buồn rầu. Tuy nhiên, khi tôi đọc tiếp, tôi thấy cơn bệnh không đến nỗi nặng như tôi tưởng lúc đầu, và bây giờ tôi xem nhẹ việc này, nên mẹ tôi không còn nghĩ ngợi nhiều nữa. Nhưng tôi không thể tưởng tượng tại sao mình lại bị bất ngờ đến thế. Nếu Jane vẫn chưa khỏi, chúng tôi sẽ cho mời ông Perry đến. Chúng tôi sẽ không nghĩ gì đến chi phí, và vì ông ấy hào phóng và thương mến Jane hết mực nên tôi tin ông ấy sẽ không tính tiền gì cả cho việc thăm bệnh, chúng tôi sẽ không thể để cho ông ấy làm thế, cô biết mà. Ông ấy phải nuôi vợ cùng gia đình, không thể làm việc không công. À, bây giờ tôi đã kể cho cô sơ qua Jane viết những gì, ta sẽ trở lại lá thư, và tôi tin con bé kể chuyện mình giỏi hơn là tôi kể cho nó.
- Tôi e có việc phải đi - Emma liếc nhìn Harriet và đứng dậy - Bố tôi đang chờ chúng tôi. Tôi đã không định trước, khi mới đến tôi định chỉ có thể ở lại không quá năm phút. Tôi chỉ đến thăm vì tôi không muốn đi ngang qua mà không vào thăm hỏi bà Bates, nhưng tôi thấy vui mà được lưu lại thêm. Tuy nhiên, bây giờ tôi phải từ biệt chị và bà Bates.
Lời khẩn khoản nào vẫn không thể lưu cô lại thêm . Cô bước trở ra đường, cảm thấy vui mừng là dù đã phải chịu đựng nhiều chuyện mình không thích, dù đã nghe toàn bộ nội dung lá thư của Jane Fairfax, cô đã trốn thoát khỏi lá thư ấy.
