Vắt Sữa mẹ là việc cần thiết đối với những bà mẹ đi làm trong thời gian đang cho con bú. Điều đó vừa đảm bảo cho nguồn Sữa mẹ luôn được cung cấp cho trẻ, vừa ngăn việc chảy Sữa mẹtrong quá trình làm việc, và còn nhiều công dụng khác. Dưới đây là hướng dẫn của Viện dinh dưỡng ứng dụng về cách vắt cũng như bảo quản Sữa mẹ.
Cách vắt sữa
Buổi sáng trước khi mẹ đi làm, mẹ nên vắt sữa càng nhiều càng tốt để lại cho bé. Khi đến công ty, mỗi khi ngực căng sữa, mẹ cũng có thể vắt sữa ra rồi bảo quản để mang về cho con bú. Nếu mẹ vắt sữa đều đặn, nguồn sữa sẽ được duy trì.
- Cách vắt sữa bằng tay
Chuẩn bị dụng cụ đựng sữa như cốc hoặc bình sữa đã được rửa sạch, tráng qua nước sôi và để ráo nước; túi đựng sữa chuyên dụng (nếu bảo quản trong ngăn mát hoặc ngăn đá tủ lạnh). Trước khi vắt sữa, người mẹ cần rửa tay sạch sẽ và dùng khăn mềm, sạch lau qua bầu vú; sau đó nên ngồi hoặc đứng một cách thoải mái và giữ cốc hoặc bình sữa ở gần vú. Đặt ngón tay cái lên phía trên núm vú và quầng vú, ngón tay trỏ ở phía dưới, đối diện với ngón tay cái thành hình chữ C, đỡ vú bằng các ngón tay khác. Ấn ngón cái và ngón trỏ một cách nhẹ nhàng về phía trong và vào thành ngực (không nên ấn quá mạnh vì sẽ làm tắc ống sữa). Ấn ngón cái và ngón trỏ một cách nhẹ nhàng vào phía thành ngực, ấn vào rồi thả ra, ấn vào rồi thả ra; lúc đầu sữa có thể chưa xuống nhưng sau khi ấn vài lần, sữa sẽ bắt đầu xuống và chảy ra. Nó có thể chảy thành dòng nếu có sự giải phóng oxytocin. Nên vắt mỗi bên tối thiểu từ 3-5 phút cho tới khi thấy sữa chảy chậm lại thì chuyển sang bên kia, sau đó vắt lại cả hai bên. Sau khi mẹ vắt sữa xong hãy cho bé bú tiếp để bé nhận được sữa cuối mà mẹ không thể vắt ra được. Sữa cuối là sữa có màu trắng đục chứa nhiều chất béo sẽ giúp bé nhanh tăng cân.
- Cách vắt sữa bằng máy hút sữa
Chọn phễu chụp vú vừa với bầu vú của bạn. Phễu chụp vú phải khít với đầu vú, nhưng cũng vẫn đủ khoảng không để đầu vú không bị chèn vào thành của phễu. Đầu núm vú phải nằm giữa tâm của ống phễu chụp vú. Trước khi hút sữa, cũng cần rửa sạch tay, phễu chụp vú và bình đựng sữa. Có thể làm ẩm chụp vú để tăng độ mút, kín khít. Bắt đầu hút với áp lực chân không cao nhất mà bạn vẫn thấy thoải mái. Massage ngực trước và trong khi hút để giúp sữa dễ chảy ra. Có thể hút sữa cả hai bên vú cùng một lúc để rút ngắn thời gian vắt sữa.
Bảo quản Sữa mẹ được vắt ra
Sử dụng bình chứa bằng thủy tinh hoặc nhựa cứng có nắp đậy kín hoặc túi bảo quản sữa chuyên dụng, dán nhãn bên ngoài ghi ngày, giờ vắt. Sữa vắt trước sẽ làm ấm và cho bé dùng trước, sữa vắt sau cho bé dùng sau.
Không nên đổ đầy sữa vào bình, vì sữa là chất lỏng nên khi đông lại sẽ giãn nở. Chính vì vậy, khi mẹ đổ đầy túi hoặc bình sữa thì sữa rất dễ bị tràn ra trong quá trình lưu trữ, dẫn đến sữa nhanh bị hỏng.
Mỗi bình chứa sữa chỉ nên chứa khoảng 60 - 120ml, vừa đủ cho 1 lần ăn của trẻ để tránh lãng phí và đảm bảo vệ sinh.
Không nên bảo quản sữa ở cánh cửa tủ lạnh, vì cánh cửa tủ lạnh không bảo đảm độ lạnh, chỉ cần một ngày mở ra mở vào vài lần sữa cũng có thể bị hỏng. Sữa nên được bảo quản ở phía trong cùng của ngăn mát tủ lạnh và trên cùng của ngăn đá tủ lạnh.
Thời gian bảo quản Sữa mẹ: Nếu ở nhiệt độ 19 - 26 độ C thì bảo quản được tốt nhất 4 tiếng (có thể để từ 6-8 tiếng). Trong ngăn mát tủ lạnh, nhiệt độ ≤-4 độ C thời gian bảo quản tốt nhất 4 ngày (có thể để tới 6-8 ngày).
Khi muốn bảo quản sữa ở ngăn đá, mẹ nên đặt sữa trong ngăn mát trước rồi mới chuyển lên ngăn đá. Tương tự, khi muốn rã đông nên chuyển sữa từ ngăn đá xuống ngăn mát một thời gian cho sữa tan đá rồi mới mang ra sử dụng.
Cách sử dụng Sữa mẹ đã bảo quản
Sữa bảo quản trong tủ lạnh thường có lớp váng nổi trên bề mặt, nhưng bên dưới sữa nhìn trong như nước. Để sử dụng, mẹ nên hấp cách thủy (nếu bảo quản sữa ở ngăn đá) hoặc làm ấm sữa bằng cách đặt bình chứa sữa vào một bát nước nóng (nếu bảo quản sữa ở ngăn mát), lắc đều bình sữa trước khi cho bé ăn. Nếu sữa sau khi rã đông có màu trắng đục như đám mây thì có khả năng sữa đã bị hỏng, không nên cho bé ăn sữa này vì nó không đảm bảo chất lượng.
Không nên rã đông sữa ở nhiệt độ phòng vì sẽ khiến vi khuẩn tăng lên trong sữa. Không đun Sữa mẹ hoặc hâm sữa bằng lò vi sóng vì sẽ làm mất chất dinh dưỡng. Sữa sau khi rã đông, nếu bé bú không hết thì phải bỏ đi, không được dùng hay trữ lại. Không pha sữa đông thừa với sữa mới vắt.
Không lắc bình sữa mới rã đông và tránh rã đông nhanh trong nước sôi. Khi lắc mạnh hay thay đổi nhiệt độ đột ngột, Sữa mẹ sẽ mất tính năng tự nhiên của một số phân tử protein bảo vệ (kháng thể). Các kháng thể Lactoferrin, Lysozyne... Chỉ phát huy được chức năng chống viêm nhiễm, chống sưng tấy trong niêm mạc ruột khi ở đúng cấu trúc phân tử ban đầu. Một vài cấu trúc vẫn giữ nguyên khi bị tác động, số khác có thể bị gãy thành các amino axit vẫn có lợi ích dinh dưỡng nhưng mất vai trò bảo vệ.
Cách vắt sữa
Buổi sáng trước khi mẹ đi làm, mẹ nên vắt sữa càng nhiều càng tốt để lại cho bé. Khi đến công ty, mỗi khi ngực căng sữa, mẹ cũng có thể vắt sữa ra rồi bảo quản để mang về cho con bú. Nếu mẹ vắt sữa đều đặn, nguồn sữa sẽ được duy trì.
- Cách vắt sữa bằng tay
Chuẩn bị dụng cụ đựng sữa như cốc hoặc bình sữa đã được rửa sạch, tráng qua nước sôi và để ráo nước; túi đựng sữa chuyên dụng (nếu bảo quản trong ngăn mát hoặc ngăn đá tủ lạnh). Trước khi vắt sữa, người mẹ cần rửa tay sạch sẽ và dùng khăn mềm, sạch lau qua bầu vú; sau đó nên ngồi hoặc đứng một cách thoải mái và giữ cốc hoặc bình sữa ở gần vú. Đặt ngón tay cái lên phía trên núm vú và quầng vú, ngón tay trỏ ở phía dưới, đối diện với ngón tay cái thành hình chữ C, đỡ vú bằng các ngón tay khác. Ấn ngón cái và ngón trỏ một cách nhẹ nhàng về phía trong và vào thành ngực (không nên ấn quá mạnh vì sẽ làm tắc ống sữa). Ấn ngón cái và ngón trỏ một cách nhẹ nhàng vào phía thành ngực, ấn vào rồi thả ra, ấn vào rồi thả ra; lúc đầu sữa có thể chưa xuống nhưng sau khi ấn vài lần, sữa sẽ bắt đầu xuống và chảy ra. Nó có thể chảy thành dòng nếu có sự giải phóng oxytocin. Nên vắt mỗi bên tối thiểu từ 3-5 phút cho tới khi thấy sữa chảy chậm lại thì chuyển sang bên kia, sau đó vắt lại cả hai bên. Sau khi mẹ vắt sữa xong hãy cho bé bú tiếp để bé nhận được sữa cuối mà mẹ không thể vắt ra được. Sữa cuối là sữa có màu trắng đục chứa nhiều chất béo sẽ giúp bé nhanh tăng cân.
- Cách vắt sữa bằng máy hút sữa
Chọn phễu chụp vú vừa với bầu vú của bạn. Phễu chụp vú phải khít với đầu vú, nhưng cũng vẫn đủ khoảng không để đầu vú không bị chèn vào thành của phễu. Đầu núm vú phải nằm giữa tâm của ống phễu chụp vú. Trước khi hút sữa, cũng cần rửa sạch tay, phễu chụp vú và bình đựng sữa. Có thể làm ẩm chụp vú để tăng độ mút, kín khít. Bắt đầu hút với áp lực chân không cao nhất mà bạn vẫn thấy thoải mái. Massage ngực trước và trong khi hút để giúp sữa dễ chảy ra. Có thể hút sữa cả hai bên vú cùng một lúc để rút ngắn thời gian vắt sữa.
Bảo quản Sữa mẹ được vắt ra
Sử dụng bình chứa bằng thủy tinh hoặc nhựa cứng có nắp đậy kín hoặc túi bảo quản sữa chuyên dụng, dán nhãn bên ngoài ghi ngày, giờ vắt. Sữa vắt trước sẽ làm ấm và cho bé dùng trước, sữa vắt sau cho bé dùng sau.
Không nên đổ đầy sữa vào bình, vì sữa là chất lỏng nên khi đông lại sẽ giãn nở. Chính vì vậy, khi mẹ đổ đầy túi hoặc bình sữa thì sữa rất dễ bị tràn ra trong quá trình lưu trữ, dẫn đến sữa nhanh bị hỏng.
Mỗi bình chứa sữa chỉ nên chứa khoảng 60 - 120ml, vừa đủ cho 1 lần ăn của trẻ để tránh lãng phí và đảm bảo vệ sinh.
Không nên bảo quản sữa ở cánh cửa tủ lạnh, vì cánh cửa tủ lạnh không bảo đảm độ lạnh, chỉ cần một ngày mở ra mở vào vài lần sữa cũng có thể bị hỏng. Sữa nên được bảo quản ở phía trong cùng của ngăn mát tủ lạnh và trên cùng của ngăn đá tủ lạnh.
Thời gian bảo quản Sữa mẹ: Nếu ở nhiệt độ 19 - 26 độ C thì bảo quản được tốt nhất 4 tiếng (có thể để từ 6-8 tiếng). Trong ngăn mát tủ lạnh, nhiệt độ ≤-4 độ C thời gian bảo quản tốt nhất 4 ngày (có thể để tới 6-8 ngày).
Khi muốn bảo quản sữa ở ngăn đá, mẹ nên đặt sữa trong ngăn mát trước rồi mới chuyển lên ngăn đá. Tương tự, khi muốn rã đông nên chuyển sữa từ ngăn đá xuống ngăn mát một thời gian cho sữa tan đá rồi mới mang ra sử dụng.
Cách sử dụng Sữa mẹ đã bảo quản
Sữa bảo quản trong tủ lạnh thường có lớp váng nổi trên bề mặt, nhưng bên dưới sữa nhìn trong như nước. Để sử dụng, mẹ nên hấp cách thủy (nếu bảo quản sữa ở ngăn đá) hoặc làm ấm sữa bằng cách đặt bình chứa sữa vào một bát nước nóng (nếu bảo quản sữa ở ngăn mát), lắc đều bình sữa trước khi cho bé ăn. Nếu sữa sau khi rã đông có màu trắng đục như đám mây thì có khả năng sữa đã bị hỏng, không nên cho bé ăn sữa này vì nó không đảm bảo chất lượng.
Không nên rã đông sữa ở nhiệt độ phòng vì sẽ khiến vi khuẩn tăng lên trong sữa. Không đun Sữa mẹ hoặc hâm sữa bằng lò vi sóng vì sẽ làm mất chất dinh dưỡng. Sữa sau khi rã đông, nếu bé bú không hết thì phải bỏ đi, không được dùng hay trữ lại. Không pha sữa đông thừa với sữa mới vắt.
Không lắc bình sữa mới rã đông và tránh rã đông nhanh trong nước sôi. Khi lắc mạnh hay thay đổi nhiệt độ đột ngột, Sữa mẹ sẽ mất tính năng tự nhiên của một số phân tử protein bảo vệ (kháng thể). Các kháng thể Lactoferrin, Lysozyne... Chỉ phát huy được chức năng chống viêm nhiễm, chống sưng tấy trong niêm mạc ruột khi ở đúng cấu trúc phân tử ban đầu. Một vài cấu trúc vẫn giữ nguyên khi bị tác động, số khác có thể bị gãy thành các amino axit vẫn có lợi ích dinh dưỡng nhưng mất vai trò bảo vệ.