- Tham gia
- 25/11/2012
- Bài viết
- 351
(kenhsinhvien.vn) Cẩm nang của bạn để có một mùa hè không bị ong đốt.
Năm 1987, Justin Schmidt, một nhà sinh vật học của Học viện sinh học Southwestern, thấy mình đang nằm trên một cái cây tại Costa Rica. Lắc lư trên một nhánh cây vươn ra bấp bênh trên vách đá, ông đã cố tiếp cận gần hơn một tổ ong vò vẽ đen đang treo lơ lửng trên cành cây để lấy vài mẫu vật phục vụ nghiên cứu.
Ông đã rất cẩn trọng, và trang bị một tấm mạng che mặt để ngăn ong đốt. Nhưng những con ong vò vẽ này dữ dằn hơn trang bị của ông. Chúng bay qua bay lại gần hết mức có thể, rồi sau đó thay vì đốt, chúng đã phun nọc độc trực tiếp vào mắt ông.
Cảm giác bỏng rát và cơn đau ập đến ngay tức thì. Không thể nhìn được nữa, Justin đã hét lên kêu cứu lúc ông trượt xuống cái cây với hai chân quặp quanh thân cây, và một đám ong vò vẽ còn bu quanh một bên tay ông.
“Quả là một chuyến thám hiểm thú vị,” ông cười lớn khi nhớ lại.
Có 90-100 người chết mỗi năm từ những phản ứng dị ứng do bị ong mật, ong vò vẽ và ong bắp cày đốt. Đây cũng là loài vật chết người phổ biến nhất dễ chạm trán ngoài trời. Ảnh: DUNCAN SANCHEZ - UNSPLASH
Bị côn trùng đốt – thường là những con cực kỳ đau – là một tai nạn nghề nghiệp của tác giác cuốn sách “Vết đốt của hoang dã”. Ông đã trải qua mọi thứ, từ cơn đau bỏng rát tương đối có thể chịu được của loài ong bắp cày giấy, cho đến sốc điện gây chói của loài ong bắp cày ký sinh.
Tất cả những trải nghiệm này đã dạy ông biết một vết đốt có thể đau đến mức nào, nhưng quan trọng hơn hết, là cách để tránh bị đốt. Nếu bạn vô tình gặp những loài côn trùng này ngoài thiên nhiên, những bài học của Schmidt có thể hữu ích – bắt đầu với việc đừng bao giờ quấy nhiễu tổ ong.
Ong mật, ong vò vẽ và ong bắp cày, ôi chao!
Có 90-100 người chết mỗi năm từ những phản ứng dị ứng do bị ong mật, ong vò vẽ và ong bắp cày đốt. Đây cũng là loài vật chết người phổ biến nhất dễ chạm trán ngoài trời.
Tuy nhiên, không phải tất cả côn trùng đốt đều giống nhau. Ông bắp cày là một loại ong vò vẽ có xu hướng hung dữ hơn ong mật và tạo ra vết đốt đau hơn. Tệ hơn là, ong vò vẽ không bị mất kim sau khi đốt, vì vậy chúng có thể đốt nhiểu lần. Trái lại, ong mật chỉ đốt một lần là hết.
Nhưng bất kể là một lần hay nhiều lần, điều xảy ra trong cơ thể bạn khi bị một trong những loài ong này tấn công đều khá giống nhau. Thông qua vết đốt, ong mật hoặc ong vò vẽ đầu độc bạn bằng cách tiêm vào các độc tố và enzim đặc biệt.
Cơ thể của bạn cảm nhận được sự xâm nhập gần như ngay lập tức. Các tế bào bạch cầu chạy nhanh đến giải cứu và gửi histamine đến khu vực bị đốt, gây sưng vết thương. Hệ miễn dịch của bạn bắt đầu tạo ra kháng thể để chống lại chất lạ, các kháng thể này liên tục lan rộng và phá vỡ thành tế bào trên đường đi của nó.
Đó là khi những người có phản ứng dị ứng cao với vết đốt của ong (chỉ 5% dân số) nên dùng đến một ống tiêm tự động epinephrine (như EpiPen) và chăm sóc y tế ngay để ngăn ngừa sốc phản vệ. Còn lại sẽ chỉ thấy đau nhói, khó chịu, sưng tấy và ngứa ngáy.
Chắc chắc điều đó không dễ chịu gì, nhưng nếu như không có phản ứng quá mẫn cảm, hầu hết người lớn có thể chịu được tới 10 vết đốt mỗi pound (~0.5 kg) cân nặng mà không có hậu quả đáng kể nào. Nếu nhiều hơn thì nọc độc có thể khiến thận phải chống chịu và bị tắc khi phải cố đào thải ra khỏi cơ thể các mô tế bào đã bị phá huỷ.
Lượng nọc độc mà côn trùng tiêm vào sẽ quyết định mức độ đau của vết đốt, và nó có thể thay đổi tuỳ thuộc vào từng loài. Nhưng dù cho là bắt gặp một con ong mật hay ong vò vẽ, có lẽ tốt hơn là bạn đừng để bị đốt.
Cách để tránh bị ong đốt
Cách dễ nhất và hữu hiệu nhất để tránh ong đốt là giữ khoảng cách với tổ ong và đàn ong. Nếu bạn vô tình bắt gặp một đàn ong, hãy chạy thật nhanh và thật bình tĩnh theo hướng ngược lại. Điều này sẽ ngăn bạn chọc giận những con ong này. Bạn cũng nên chạy thoát thân theo đường thẳng, vì chạy kiểu zig-zag sẽ giữ bạn ở trong vùng nguy hiểm lâu hơn, Schmidt cho biết.
Nếu một đàn ong tấn công bạn, hãy chạy nhanh hết mức có thể, và tốt hơn là chạy đến tìm người có thể giúp đỡ. Bằng cách không để bản thân lảng vảng trong khu vực gần đấy, bạn có thể chứng minh cho chúng thấy rằng mình không phải là một mối đe doạ và chúng có thể sẽ để bạn yên.
Tuy nhiên, nếu bạn đang phải đối phó với 1 hay 2 con ong có khả năng đốt mình đang bay vo ve trên đầu, đừng hoảng sợ. Có khả năng là con ong mật, ong vò vẽ hay ong bắp cày đó chỉ là đang thám thính để đánh giá mối đe doạ mà thôi. Nếu bạn đập nó hoặc huơ mạnh qua lại, bạn có thể tự biến mình thành rắc rối, và khuyến khích đám côn trùng đó đốt mình.
Ẩn nấp ở nơi có tầm nhìn thoáng cũng là một ý hay. Về khoản này, Schmidt khuyên bạn nên đứng yên và nín thở.
“Thở là dấu hiệu cho thấy bạn đang ở đó,” ông nói.
Bởi vì hầu hết các loài côn trùng phát hiện manh mối từ mùi trong không khí, khi bạn nín thở khoảng 10, 30, hay thậm chí là 50 giây, chúng sẽ không còn phát hiện ra sự hiện diện của bạn nữa. Điều này sẽ có thể khiến những con ong rời đi trong yên bình.
Tiếp theo, nói về quần áo mặc ngoài trời của bạn, hãy chọn những màu sáng, và bỏ ra những màu như màu tía, màu tím, và xanh dương, vì ong đặc biệt bị thu hút bởi chúng. Trái với suy nghĩ của nhiều người, thì hoạ tiết in hoa cũng không sao, vì các loại vải không mang màu có chứa tia cực tím như những bông hoa thật mà vốn dĩ loài ong rất yêu thích.
Một chuyện truyền tai nhau nữa là nước hoa hay kem chống nắng có mùi hương có thể dụ ong đến. Điều này không đúng. Nhưng chanh thì là ngoại lệ. Hương cam quýt giống với mùi pheromone của ong, có thể khiến bạn trở nên hấp dẫn với những con côn trùng này nếu bạn mang theo chúng trên chuyến sơn hành đường dài.
Việc phải làm nếu bị ong đốt
Nếu chưa bị ong đốt, thì có thể vào một thời điểm nào đó trong đời bạn cũng sẽ bị ong đốt thôi. Khi bị đốt, đừng hoảng loạn.
Đầu tiên hãy chạy ra khỏi khu vực nơi bị đốt phòng khi còn nhiều con ong ở gần đó. Nếu thủ phạm là một con ong mật, hãy lấy ngòi đốt ra bằng cách cào móng tay của bạn lên vết đốt. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng việc để ngòi đốt trong ít nhất 8 giây có thể làm tăng độ sưng tấy lên 30%, vì vậy hãy hành động thật nhanh.
Nếu bạn bị sưng bất thường hay khó thở, bạn có thể đang bị phản ứng dị ứng cấp tính. Trong trường hợp đó, ưu tiên hàng đầu và quan trọng nhất của bạn là tìm kiếm chăm sóc y tế ngay lập tức và nhanh nhất có thể.
Mặt khác, nếu mọi thứ trông bình thường, thì bước tiếp theo sẽ là tập trung vào việc hồi phục. Đầu tiên, hãy rửa vết đốt với xà phòng và nước để tránh nhiễm trùng. Nếu bị ngứa, hãy sử dụng steroid bôi ngoài da hoặc thuốc uống kháng histamine. Tiếp theo là chườm lạnh vùng bị đau để giảm sưng và giảm đau.
Nếu bạn không có thuốc, Schmidt khuyên hãy làm một hỗn hợp sệt với một lượng nhỏ muối ăn và nước (hoặc một chất lỏng khác), và thoa chúng trực tiếp vào vùng bị đốt để giảm đau.
“Chúng tôi không biết vì sao, nhưng dường như nó có hiệu quả,” Schmidt gợi ý. Bạn cũng nên tránh chườm nóng, amoniac, và giấm lên vết thương, ông nói thêm, vì chúng vô dụng bậc nhất, và tệ hơn có thể khiến cơn đau cấp tính hơn.
Sau cùng, nếu bạn có bệnh sử phản ứng dị ứng nghiêm trọng, hãy nhớ luôn mang theo ống tiêm tự động epinephrine, bất kể bạn có sống ở thành thị hay giữa vùng nông thôn. Nếu một con ong mật hay ong vò vẽ đốt bạn và bạn phải tự tiêm cho mình, hãy đến phòng cấp cứu gần đó ngay lập tức.
Năm 1987, Justin Schmidt, một nhà sinh vật học của Học viện sinh học Southwestern, thấy mình đang nằm trên một cái cây tại Costa Rica. Lắc lư trên một nhánh cây vươn ra bấp bênh trên vách đá, ông đã cố tiếp cận gần hơn một tổ ong vò vẽ đen đang treo lơ lửng trên cành cây để lấy vài mẫu vật phục vụ nghiên cứu.
Ông đã rất cẩn trọng, và trang bị một tấm mạng che mặt để ngăn ong đốt. Nhưng những con ong vò vẽ này dữ dằn hơn trang bị của ông. Chúng bay qua bay lại gần hết mức có thể, rồi sau đó thay vì đốt, chúng đã phun nọc độc trực tiếp vào mắt ông.
Cảm giác bỏng rát và cơn đau ập đến ngay tức thì. Không thể nhìn được nữa, Justin đã hét lên kêu cứu lúc ông trượt xuống cái cây với hai chân quặp quanh thân cây, và một đám ong vò vẽ còn bu quanh một bên tay ông.
“Quả là một chuyến thám hiểm thú vị,” ông cười lớn khi nhớ lại.
Có 90-100 người chết mỗi năm từ những phản ứng dị ứng do bị ong mật, ong vò vẽ và ong bắp cày đốt. Đây cũng là loài vật chết người phổ biến nhất dễ chạm trán ngoài trời. Ảnh: DUNCAN SANCHEZ - UNSPLASH
Bị côn trùng đốt – thường là những con cực kỳ đau – là một tai nạn nghề nghiệp của tác giác cuốn sách “Vết đốt của hoang dã”. Ông đã trải qua mọi thứ, từ cơn đau bỏng rát tương đối có thể chịu được của loài ong bắp cày giấy, cho đến sốc điện gây chói của loài ong bắp cày ký sinh.
Tất cả những trải nghiệm này đã dạy ông biết một vết đốt có thể đau đến mức nào, nhưng quan trọng hơn hết, là cách để tránh bị đốt. Nếu bạn vô tình gặp những loài côn trùng này ngoài thiên nhiên, những bài học của Schmidt có thể hữu ích – bắt đầu với việc đừng bao giờ quấy nhiễu tổ ong.
Ong mật, ong vò vẽ và ong bắp cày, ôi chao!
Có 90-100 người chết mỗi năm từ những phản ứng dị ứng do bị ong mật, ong vò vẽ và ong bắp cày đốt. Đây cũng là loài vật chết người phổ biến nhất dễ chạm trán ngoài trời.
Tuy nhiên, không phải tất cả côn trùng đốt đều giống nhau. Ông bắp cày là một loại ong vò vẽ có xu hướng hung dữ hơn ong mật và tạo ra vết đốt đau hơn. Tệ hơn là, ong vò vẽ không bị mất kim sau khi đốt, vì vậy chúng có thể đốt nhiểu lần. Trái lại, ong mật chỉ đốt một lần là hết.
Nhưng bất kể là một lần hay nhiều lần, điều xảy ra trong cơ thể bạn khi bị một trong những loài ong này tấn công đều khá giống nhau. Thông qua vết đốt, ong mật hoặc ong vò vẽ đầu độc bạn bằng cách tiêm vào các độc tố và enzim đặc biệt.
Cơ thể của bạn cảm nhận được sự xâm nhập gần như ngay lập tức. Các tế bào bạch cầu chạy nhanh đến giải cứu và gửi histamine đến khu vực bị đốt, gây sưng vết thương. Hệ miễn dịch của bạn bắt đầu tạo ra kháng thể để chống lại chất lạ, các kháng thể này liên tục lan rộng và phá vỡ thành tế bào trên đường đi của nó.
Đó là khi những người có phản ứng dị ứng cao với vết đốt của ong (chỉ 5% dân số) nên dùng đến một ống tiêm tự động epinephrine (như EpiPen) và chăm sóc y tế ngay để ngăn ngừa sốc phản vệ. Còn lại sẽ chỉ thấy đau nhói, khó chịu, sưng tấy và ngứa ngáy.
Chắc chắc điều đó không dễ chịu gì, nhưng nếu như không có phản ứng quá mẫn cảm, hầu hết người lớn có thể chịu được tới 10 vết đốt mỗi pound (~0.5 kg) cân nặng mà không có hậu quả đáng kể nào. Nếu nhiều hơn thì nọc độc có thể khiến thận phải chống chịu và bị tắc khi phải cố đào thải ra khỏi cơ thể các mô tế bào đã bị phá huỷ.
Lượng nọc độc mà côn trùng tiêm vào sẽ quyết định mức độ đau của vết đốt, và nó có thể thay đổi tuỳ thuộc vào từng loài. Nhưng dù cho là bắt gặp một con ong mật hay ong vò vẽ, có lẽ tốt hơn là bạn đừng để bị đốt.
Cách để tránh bị ong đốt
Cách dễ nhất và hữu hiệu nhất để tránh ong đốt là giữ khoảng cách với tổ ong và đàn ong. Nếu bạn vô tình bắt gặp một đàn ong, hãy chạy thật nhanh và thật bình tĩnh theo hướng ngược lại. Điều này sẽ ngăn bạn chọc giận những con ong này. Bạn cũng nên chạy thoát thân theo đường thẳng, vì chạy kiểu zig-zag sẽ giữ bạn ở trong vùng nguy hiểm lâu hơn, Schmidt cho biết.
Nếu một đàn ong tấn công bạn, hãy chạy nhanh hết mức có thể, và tốt hơn là chạy đến tìm người có thể giúp đỡ. Bằng cách không để bản thân lảng vảng trong khu vực gần đấy, bạn có thể chứng minh cho chúng thấy rằng mình không phải là một mối đe doạ và chúng có thể sẽ để bạn yên.
Tuy nhiên, nếu bạn đang phải đối phó với 1 hay 2 con ong có khả năng đốt mình đang bay vo ve trên đầu, đừng hoảng sợ. Có khả năng là con ong mật, ong vò vẽ hay ong bắp cày đó chỉ là đang thám thính để đánh giá mối đe doạ mà thôi. Nếu bạn đập nó hoặc huơ mạnh qua lại, bạn có thể tự biến mình thành rắc rối, và khuyến khích đám côn trùng đó đốt mình.
Ẩn nấp ở nơi có tầm nhìn thoáng cũng là một ý hay. Về khoản này, Schmidt khuyên bạn nên đứng yên và nín thở.
“Thở là dấu hiệu cho thấy bạn đang ở đó,” ông nói.
Bởi vì hầu hết các loài côn trùng phát hiện manh mối từ mùi trong không khí, khi bạn nín thở khoảng 10, 30, hay thậm chí là 50 giây, chúng sẽ không còn phát hiện ra sự hiện diện của bạn nữa. Điều này sẽ có thể khiến những con ong rời đi trong yên bình.
Tiếp theo, nói về quần áo mặc ngoài trời của bạn, hãy chọn những màu sáng, và bỏ ra những màu như màu tía, màu tím, và xanh dương, vì ong đặc biệt bị thu hút bởi chúng. Trái với suy nghĩ của nhiều người, thì hoạ tiết in hoa cũng không sao, vì các loại vải không mang màu có chứa tia cực tím như những bông hoa thật mà vốn dĩ loài ong rất yêu thích.
Một chuyện truyền tai nhau nữa là nước hoa hay kem chống nắng có mùi hương có thể dụ ong đến. Điều này không đúng. Nhưng chanh thì là ngoại lệ. Hương cam quýt giống với mùi pheromone của ong, có thể khiến bạn trở nên hấp dẫn với những con côn trùng này nếu bạn mang theo chúng trên chuyến sơn hành đường dài.
Việc phải làm nếu bị ong đốt
Nếu chưa bị ong đốt, thì có thể vào một thời điểm nào đó trong đời bạn cũng sẽ bị ong đốt thôi. Khi bị đốt, đừng hoảng loạn.
Đầu tiên hãy chạy ra khỏi khu vực nơi bị đốt phòng khi còn nhiều con ong ở gần đó. Nếu thủ phạm là một con ong mật, hãy lấy ngòi đốt ra bằng cách cào móng tay của bạn lên vết đốt. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng việc để ngòi đốt trong ít nhất 8 giây có thể làm tăng độ sưng tấy lên 30%, vì vậy hãy hành động thật nhanh.
Nếu bạn bị sưng bất thường hay khó thở, bạn có thể đang bị phản ứng dị ứng cấp tính. Trong trường hợp đó, ưu tiên hàng đầu và quan trọng nhất của bạn là tìm kiếm chăm sóc y tế ngay lập tức và nhanh nhất có thể.
Mặt khác, nếu mọi thứ trông bình thường, thì bước tiếp theo sẽ là tập trung vào việc hồi phục. Đầu tiên, hãy rửa vết đốt với xà phòng và nước để tránh nhiễm trùng. Nếu bị ngứa, hãy sử dụng steroid bôi ngoài da hoặc thuốc uống kháng histamine. Tiếp theo là chườm lạnh vùng bị đau để giảm sưng và giảm đau.
Nếu bạn không có thuốc, Schmidt khuyên hãy làm một hỗn hợp sệt với một lượng nhỏ muối ăn và nước (hoặc một chất lỏng khác), và thoa chúng trực tiếp vào vùng bị đốt để giảm đau.
“Chúng tôi không biết vì sao, nhưng dường như nó có hiệu quả,” Schmidt gợi ý. Bạn cũng nên tránh chườm nóng, amoniac, và giấm lên vết thương, ông nói thêm, vì chúng vô dụng bậc nhất, và tệ hơn có thể khiến cơn đau cấp tính hơn.
Sau cùng, nếu bạn có bệnh sử phản ứng dị ứng nghiêm trọng, hãy nhớ luôn mang theo ống tiêm tự động epinephrine, bất kể bạn có sống ở thành thị hay giữa vùng nông thôn. Nếu một con ong mật hay ong vò vẽ đốt bạn và bạn phải tự tiêm cho mình, hãy đến phòng cấp cứu gần đó ngay lập tức.
Dịch bởi Kenhsinhvien.vn
(Theo Popular Science)
(Theo Popular Science)
