Sâm bố chính là một loại cây thuộc thảo sống dai, mọc đứng một cách yếu ớt, có khi dựa vào các cây xung quanh, cao chừng 1m hay hơn. Rễ mầm màu trắng nhạt hay vàng nhạt, có đường kính 1,5-2cm, nhiều rễ có hình người trông rất giống nhân hạt sâm bố chính.
Cách trồng và chăm sóc:
Chọn đất và làm đất: Đất tơi xốp, độ ẩm trung bình, đủ ánh sáng. Làm đất toàn diện, lên luống rộng 1,0 - 1,5m, đủ trồng 2-3 hàng với cự ly 40 x 50cm theo hình nanh sấu. Bón lót phân chuồng hoai có trộn 2% supe lân theo rạch hay theo hốc nhỏ.
Thời vụ làm đất: Cuối tháng 12, trồng vào đầu vụ xuân.
Giống: Ươm tạo cây con bằng hạt giống sâm bố chính hay hom cành trên luống hoặc khay vào tháng 10 và tháng 11 để bứng trồng vào tháng 1, 2 năm sau. Nếu có đủ lượng hạt có thể gieo hạt thẳng sau khi đã xử lý bằng cách ngâm nước ấm trong 10 giờ, ủ ẩm trong túi vải khoảng 2 ngày rồi đem trộn với tro bếp và cát mịn rồi gieo theo rạch; phòng chống nấm bệnh, côn trùng gây hại và tránh mưa lớn làm gãy đổ khi cây còn non, yếu. Khi cây đã cứng cáp bứng tỉa để dặm theo mật độ mong muốn.
Chăm sóc:
- Tưới nước thời gian đầu mới trồng và khi thời tiết khô hạn.
- Làm cỏ, phá váng và diệt trừ sâu ăn lá, đề phòng gia cầm phá hoại.
- Bón thúc nước phân chuồng hoai khi cây đẻ nhánh; nếu không có nhu cầu lấy hạt giống thì nên định kỳ cắt nụ hoa để cây cho rễ củ nhiều và to.
Kỹ thuật thu hái và sơ chế:
- Thu hoạch vào mùa thu, đông.
- Đào rễ, cắt bỏ thân, cạo sạch vỏ ngoài, ngâm nước gạo một đêm, vớt ra đồ chín, phơi khô.
Công Dụng Sâm Bố Chính
Theo Đông y, mua hạt sâm bố chính vị ngọt nhạt, tính bình, vào kinh phế tỳ. Có tác dụng bổ mát, nhuận phế, dưỡng tâm, sinh tân dịch; sao với gạo thì tính ấm bổ tỳ vị, giúp tiêu hoá, thêm mạnh sức. Trị ho, sốt nóng phổi yếu, táo, khát nước, người gầy còm, phụ nữ kinh nguyệt không đều, bạch đới khí hư. Dùng ngoài lấy lá và hoa xát chữa ghẻ ngứa.
Cách trồng và chăm sóc:
Chọn đất và làm đất: Đất tơi xốp, độ ẩm trung bình, đủ ánh sáng. Làm đất toàn diện, lên luống rộng 1,0 - 1,5m, đủ trồng 2-3 hàng với cự ly 40 x 50cm theo hình nanh sấu. Bón lót phân chuồng hoai có trộn 2% supe lân theo rạch hay theo hốc nhỏ.
Thời vụ làm đất: Cuối tháng 12, trồng vào đầu vụ xuân.
Giống: Ươm tạo cây con bằng hạt giống sâm bố chính hay hom cành trên luống hoặc khay vào tháng 10 và tháng 11 để bứng trồng vào tháng 1, 2 năm sau. Nếu có đủ lượng hạt có thể gieo hạt thẳng sau khi đã xử lý bằng cách ngâm nước ấm trong 10 giờ, ủ ẩm trong túi vải khoảng 2 ngày rồi đem trộn với tro bếp và cát mịn rồi gieo theo rạch; phòng chống nấm bệnh, côn trùng gây hại và tránh mưa lớn làm gãy đổ khi cây còn non, yếu. Khi cây đã cứng cáp bứng tỉa để dặm theo mật độ mong muốn.
Chăm sóc:
- Tưới nước thời gian đầu mới trồng và khi thời tiết khô hạn.
- Làm cỏ, phá váng và diệt trừ sâu ăn lá, đề phòng gia cầm phá hoại.
- Bón thúc nước phân chuồng hoai khi cây đẻ nhánh; nếu không có nhu cầu lấy hạt giống thì nên định kỳ cắt nụ hoa để cây cho rễ củ nhiều và to.
Kỹ thuật thu hái và sơ chế:
- Thu hoạch vào mùa thu, đông.
- Đào rễ, cắt bỏ thân, cạo sạch vỏ ngoài, ngâm nước gạo một đêm, vớt ra đồ chín, phơi khô.
Công Dụng Sâm Bố Chính
Theo Đông y, mua hạt sâm bố chính vị ngọt nhạt, tính bình, vào kinh phế tỳ. Có tác dụng bổ mát, nhuận phế, dưỡng tâm, sinh tân dịch; sao với gạo thì tính ấm bổ tỳ vị, giúp tiêu hoá, thêm mạnh sức. Trị ho, sốt nóng phổi yếu, táo, khát nước, người gầy còm, phụ nữ kinh nguyệt không đều, bạch đới khí hư. Dùng ngoài lấy lá và hoa xát chữa ghẻ ngứa.