- Tham gia
- 25/11/2012
- Bài viết
- 351
(kenhsinhvien.vn) Những đại đô thị sầm uất từng là những viên ngọc báu của văn minh nhân loại nay chỉ còn lại tàn tích.
Ảnh: MORTEZA YOUSEFI/Shutterstock.
Sự hiện diện của cả một thành phố chấm dứt là điều khó có thể tưởng tượng. Đại đô thị phồn hoa với văn nghệ, kiến trúc, những vị vương, hoàng hậu, ẩm thực và đất canh tác có thể hưng thịnh hàng thế kỷ, và rồi vì một lý do bí ẩn nào đó mà đột ngột biến mất dưới lớp bụi mờ thời gian. Nhưng theo các nhà khảo cổ học, một thành phố biến mất hoàn toàn là việc không thể nào (trừ khi đó là Atlantis). Ngày nay các nhà nghiên cứu đã có thể giải đáp thứ phép màu không có gì phi thường từng tạo nên những thành phố cổ đại lộng lẫy nhất thế giới.
Pompeii
Ảnh: Romas_Photo/Shutterstock.
Khoảng giữa trưa ngày 24 tháng 8 năm 79, thành phố hưng thịnh Pompeii gần nơi ngày nay là Naples, Italy đã bị chôn vùi dưới lớp khí độc và đất đá nóng chảy của núi Vesuvius. Thành phố này là một trong những địa điểm khảo cổ quan trọng nhất thế giới vì những lớp tro vẫn lưu giữ nguyên vẹn sự sống đã qua của nó, cũng như của những cư dân, bên dưới lòng đất. Nhưng đối với Caitlín E. Barrett, một nhà khảo cổ học của Đại học Cornell đã khai quật một vài địa điểm ở Pompeii, thì những tàn tích ấy chủ yếu răn dạy ta về chính nhân loại. Gần 2000 thi thể đã được tìm thấy ở Pompeii, thường rơi vào giữa thời khắc giằng co sự sống cuối cùng của họ. “Đây là những lời nhắn nhủ từ thi thể, không chỉ là nỗi đau vào thời khắc sau cùng, mà còn là của nhân loại nói chung,” Barrett cho biết.
Nhưng trước khi ngày kinh hoàng của cái chết và diệt vong xảy đến, Barrett cho rằng Pompeii là một đô thị náo nhiệt và giàu có. Cô hiện đang công tác cùng một nhóm khai quật những hoa viên xung quanh một ngôi nhà ở Pompeii. Barrett cho biết việc khám phá cuộc sống thường nhật ở thành phố cổ này là rất quan trọng vì những hoa viên vừa là “nơi sản xuất vừa là nơi giải trí.” Những mẫu thổ nhưỡng cho thấy cây nho và ô liu thường được những nô lệ có tay nghề trồng tại hoa viên. Thành phố cũng nổi tiếng là đa sắc tộc với nhiều cư dân đến Ai Cập để nghỉ dưỡng, điều này được khắc hoạ trong những bức tranh khảm cầu kỳ bên trong những tư gia giàu có của người Pompeii.
Persepolis
Ảnh: MORTEZA YOUSEFI/Shutterstock.
Nằm ở phía tây nam Iran, thành cổ Persepolis được Darius Đại Đế thành lập năm 518 TCN. Darius vốn được biết đến là một trong những nhà cầm quyền quan trọng nhất của triều đại Achaemenid. Là một kiệt tác nguy nga giữa sa mạc, đế chế Ba Tư to lớn này được xây dựng công phu bằng những khối cột dài trụ đỡ trần nhà cao bằng những con bò chạm khắc khổng lồ (được xem là biểu tượng của thần thánh) trên các thanh xà. Nhưng có lẽ công trình lâu bền nhất của thành phố lại là hệ thống mương dẫn nước ngầm được gọi là qanat. Theo các chuyên gia, phần lớn thành quả của đế chế dựa vào việc trị thuỷ chu đáo. Ngày nay qanat vẫn còn được sử dụng. Nhưng đáng buồn thay, thành phố đã bị thiêu rụi vào năm 330 TCN khi Alexander Đại Đế vây h.ãm và phá huỷ nó.
Mesa Verde
Ảnh: JCA Images/Shutterstock.
Từ năm 550 đến năm 1281 ở tây nam vùng sa mạc ngày nay là Colorado, một nhóm cư dân khoẻ mạnh gồm hơn 3000 người Pueblo đã xây dựng nên những ngôi nhà trên vách dựng công phu nhất Bắc Mỹ. Công trình này có kích thước từ 1 đến 150 phòng và là nhà của nhóm nông dân chỉ đủ sống này. Những ngôi nhà và kiến trúc đá tinh xảo này ngày nay vẫn còn ấn tượng, nhưng đối với Scott Ortman, một nhà nhân chủng học của Đại học Colorado, tráng lệ hơn cả vẫn là nghệ thuật mà họ để lại. “Độ tinh xảo và màu sắc của những bức hoạ trên đồ gốm thật sự rất đẹp,” Ortman nhận xét. “Nghệ thuật dệt cũng được trang trí phong phú bên cạnh những đôi giày dệt hoa mỹ.”
Điều đó cho thấy đây là một xã hội không chỉ biết mưu sinh, mà còn biết trân quý văn hoá và nghệ thuật. Nền văn minh này phát triển mạnh cho đến trước thế kỷ 14. Từ những dấu tích sụp đổ của một xã hội phồn hoa, có thể biết được nguyên nhân là do nạn hạn hán kéo dài, dẫn đến suy vong, gây ra nội chiến. “Chúng tôi nhìn thấy những dấu hiệu xung đột xã hội nghiêm trọng xuất hiện ở thời kỳ này,” Ortman cho biết. “Có nhiều bằng chứng về bạo lực, chẳng hạn như những vết tích trên thi thể những người có xương sọ bị đánh lõm vào hoặc những người bị gãy tay do đỡ đòn đánh từ rìu.”
Carthage
Ảnh: Jess Kraft/Shutterstock.
Nằm ở ngoại ô xứ Tunis, Tunisia, Carthage là một viên ngọc quý huyền thoại của Bắc Phi cổ đại. Thành phố này là nhà của Hannibal, được nhiều người coi là một trong những chỉ huy quân sự vĩ đại nhất thế giới, người ta kể rằng ông đã mang voi băng qua dãy Alps trên đường tấn công La Mã.
Được người Phoenicia xây dựng vào thế kỷ 9 TCN, thành phố vĩ đại nằm trên vịnh Tunis này đã bị thiêu rụi trong Chiến tranh Punic năm 146 TCN. Về sau thành phố được người La Mã phục hưng, nhưng còn rất ít gốc tích của người Phoenica trước đây. Theo UNESCO, khi thành phố được xây dựng lại, những bể chứa nước khổng lồ và tầng chứa nước đã được sử dụng cho những nhà tắm công cộng hoành tráng, nơi có phòng tắm hơi, hồ bơi và hơn 100 phòng đá cẩm thạch. Về sau, thành phố của La Mã này sụp đổ theo đúng cách ban đầu, bị những kẻ xâm lược người Ả rập phá huỷ vào thế kỷ 7.
Tikal
Ảnh: Leonid Andronov/Shutterstock.
Thành phố cổ đại của người Maya này ẩn mình sâu trong rừng nhiệt đới ở Guatemala, là một đại đô thị hưng thịnh từ năm 200 đến năm 900, cho đến khi nó bị bỏ hoang, để lại những tàn dư huyền bí. Thành phố có khả năng là nhà của 40.000-60.000 người dân vào thời cực thịnh cuối thời kỳ Cổ Điển (năm 600-900). Theo Stephen D. Houston, một nhà khảo cổ học của Đại học Brown, thành phố có thể nuôi sống dân số lớn như vậy vì có nền nông nghiệp thâm canh trên những vùng đất lầy bao quanh.
Ngày nay các nhà nghiên cứu như Houston dùng công nghệ mới LiDAR để tìm kiếm những công trình của thành phố đã mất. LiDAR dùng xung laser từ máy bay ở trên để xác định những đường nét cổ xưa bị chôn vùi dưới những lớp đất đá. Những đường nét như vậy có rất nhiều. “Những cung điện bao la của thành phố cho biết trung tâm thị chính của nó cũng như những kim tự tháp dành cho thần thánh cổ xưa và những kim tự tháp dành làm nơi an nghỉ cho những vị vua vĩ đại của thành phố,” Houston cho biết. Tuy nhiên, khoảng thế kỷ 9 thành phố đã bị bỏ hoang. Một nghiên cứu được công bố năm ngoái trên tạp chí Scientific Reports đã chỉ ra ô nhiễm chất độc do tảo độc được tìm thấy ở các bồn chứa cổ có thể đã khiến cho nước của thành phố không còn sử dụng được.
Ảnh: MORTEZA YOUSEFI/Shutterstock.
Sự hiện diện của cả một thành phố chấm dứt là điều khó có thể tưởng tượng. Đại đô thị phồn hoa với văn nghệ, kiến trúc, những vị vương, hoàng hậu, ẩm thực và đất canh tác có thể hưng thịnh hàng thế kỷ, và rồi vì một lý do bí ẩn nào đó mà đột ngột biến mất dưới lớp bụi mờ thời gian. Nhưng theo các nhà khảo cổ học, một thành phố biến mất hoàn toàn là việc không thể nào (trừ khi đó là Atlantis). Ngày nay các nhà nghiên cứu đã có thể giải đáp thứ phép màu không có gì phi thường từng tạo nên những thành phố cổ đại lộng lẫy nhất thế giới.
Pompeii
Ảnh: Romas_Photo/Shutterstock.
Khoảng giữa trưa ngày 24 tháng 8 năm 79, thành phố hưng thịnh Pompeii gần nơi ngày nay là Naples, Italy đã bị chôn vùi dưới lớp khí độc và đất đá nóng chảy của núi Vesuvius. Thành phố này là một trong những địa điểm khảo cổ quan trọng nhất thế giới vì những lớp tro vẫn lưu giữ nguyên vẹn sự sống đã qua của nó, cũng như của những cư dân, bên dưới lòng đất. Nhưng đối với Caitlín E. Barrett, một nhà khảo cổ học của Đại học Cornell đã khai quật một vài địa điểm ở Pompeii, thì những tàn tích ấy chủ yếu răn dạy ta về chính nhân loại. Gần 2000 thi thể đã được tìm thấy ở Pompeii, thường rơi vào giữa thời khắc giằng co sự sống cuối cùng của họ. “Đây là những lời nhắn nhủ từ thi thể, không chỉ là nỗi đau vào thời khắc sau cùng, mà còn là của nhân loại nói chung,” Barrett cho biết.
Nhưng trước khi ngày kinh hoàng của cái chết và diệt vong xảy đến, Barrett cho rằng Pompeii là một đô thị náo nhiệt và giàu có. Cô hiện đang công tác cùng một nhóm khai quật những hoa viên xung quanh một ngôi nhà ở Pompeii. Barrett cho biết việc khám phá cuộc sống thường nhật ở thành phố cổ này là rất quan trọng vì những hoa viên vừa là “nơi sản xuất vừa là nơi giải trí.” Những mẫu thổ nhưỡng cho thấy cây nho và ô liu thường được những nô lệ có tay nghề trồng tại hoa viên. Thành phố cũng nổi tiếng là đa sắc tộc với nhiều cư dân đến Ai Cập để nghỉ dưỡng, điều này được khắc hoạ trong những bức tranh khảm cầu kỳ bên trong những tư gia giàu có của người Pompeii.
Persepolis
Ảnh: MORTEZA YOUSEFI/Shutterstock.
Nằm ở phía tây nam Iran, thành cổ Persepolis được Darius Đại Đế thành lập năm 518 TCN. Darius vốn được biết đến là một trong những nhà cầm quyền quan trọng nhất của triều đại Achaemenid. Là một kiệt tác nguy nga giữa sa mạc, đế chế Ba Tư to lớn này được xây dựng công phu bằng những khối cột dài trụ đỡ trần nhà cao bằng những con bò chạm khắc khổng lồ (được xem là biểu tượng của thần thánh) trên các thanh xà. Nhưng có lẽ công trình lâu bền nhất của thành phố lại là hệ thống mương dẫn nước ngầm được gọi là qanat. Theo các chuyên gia, phần lớn thành quả của đế chế dựa vào việc trị thuỷ chu đáo. Ngày nay qanat vẫn còn được sử dụng. Nhưng đáng buồn thay, thành phố đã bị thiêu rụi vào năm 330 TCN khi Alexander Đại Đế vây h.ãm và phá huỷ nó.
Mesa Verde
Ảnh: JCA Images/Shutterstock.
Từ năm 550 đến năm 1281 ở tây nam vùng sa mạc ngày nay là Colorado, một nhóm cư dân khoẻ mạnh gồm hơn 3000 người Pueblo đã xây dựng nên những ngôi nhà trên vách dựng công phu nhất Bắc Mỹ. Công trình này có kích thước từ 1 đến 150 phòng và là nhà của nhóm nông dân chỉ đủ sống này. Những ngôi nhà và kiến trúc đá tinh xảo này ngày nay vẫn còn ấn tượng, nhưng đối với Scott Ortman, một nhà nhân chủng học của Đại học Colorado, tráng lệ hơn cả vẫn là nghệ thuật mà họ để lại. “Độ tinh xảo và màu sắc của những bức hoạ trên đồ gốm thật sự rất đẹp,” Ortman nhận xét. “Nghệ thuật dệt cũng được trang trí phong phú bên cạnh những đôi giày dệt hoa mỹ.”
Điều đó cho thấy đây là một xã hội không chỉ biết mưu sinh, mà còn biết trân quý văn hoá và nghệ thuật. Nền văn minh này phát triển mạnh cho đến trước thế kỷ 14. Từ những dấu tích sụp đổ của một xã hội phồn hoa, có thể biết được nguyên nhân là do nạn hạn hán kéo dài, dẫn đến suy vong, gây ra nội chiến. “Chúng tôi nhìn thấy những dấu hiệu xung đột xã hội nghiêm trọng xuất hiện ở thời kỳ này,” Ortman cho biết. “Có nhiều bằng chứng về bạo lực, chẳng hạn như những vết tích trên thi thể những người có xương sọ bị đánh lõm vào hoặc những người bị gãy tay do đỡ đòn đánh từ rìu.”
Carthage
Ảnh: Jess Kraft/Shutterstock.
Nằm ở ngoại ô xứ Tunis, Tunisia, Carthage là một viên ngọc quý huyền thoại của Bắc Phi cổ đại. Thành phố này là nhà của Hannibal, được nhiều người coi là một trong những chỉ huy quân sự vĩ đại nhất thế giới, người ta kể rằng ông đã mang voi băng qua dãy Alps trên đường tấn công La Mã.
Được người Phoenicia xây dựng vào thế kỷ 9 TCN, thành phố vĩ đại nằm trên vịnh Tunis này đã bị thiêu rụi trong Chiến tranh Punic năm 146 TCN. Về sau thành phố được người La Mã phục hưng, nhưng còn rất ít gốc tích của người Phoenica trước đây. Theo UNESCO, khi thành phố được xây dựng lại, những bể chứa nước khổng lồ và tầng chứa nước đã được sử dụng cho những nhà tắm công cộng hoành tráng, nơi có phòng tắm hơi, hồ bơi và hơn 100 phòng đá cẩm thạch. Về sau, thành phố của La Mã này sụp đổ theo đúng cách ban đầu, bị những kẻ xâm lược người Ả rập phá huỷ vào thế kỷ 7.
Tikal
Ảnh: Leonid Andronov/Shutterstock.
Thành phố cổ đại của người Maya này ẩn mình sâu trong rừng nhiệt đới ở Guatemala, là một đại đô thị hưng thịnh từ năm 200 đến năm 900, cho đến khi nó bị bỏ hoang, để lại những tàn dư huyền bí. Thành phố có khả năng là nhà của 40.000-60.000 người dân vào thời cực thịnh cuối thời kỳ Cổ Điển (năm 600-900). Theo Stephen D. Houston, một nhà khảo cổ học của Đại học Brown, thành phố có thể nuôi sống dân số lớn như vậy vì có nền nông nghiệp thâm canh trên những vùng đất lầy bao quanh.
Ngày nay các nhà nghiên cứu như Houston dùng công nghệ mới LiDAR để tìm kiếm những công trình của thành phố đã mất. LiDAR dùng xung laser từ máy bay ở trên để xác định những đường nét cổ xưa bị chôn vùi dưới những lớp đất đá. Những đường nét như vậy có rất nhiều. “Những cung điện bao la của thành phố cho biết trung tâm thị chính của nó cũng như những kim tự tháp dành cho thần thánh cổ xưa và những kim tự tháp dành làm nơi an nghỉ cho những vị vua vĩ đại của thành phố,” Houston cho biết. Tuy nhiên, khoảng thế kỷ 9 thành phố đã bị bỏ hoang. Một nghiên cứu được công bố năm ngoái trên tạp chí Scientific Reports đã chỉ ra ô nhiễm chất độc do tảo độc được tìm thấy ở các bồn chứa cổ có thể đã khiến cho nước của thành phố không còn sử dụng được.
Dịch bởi Kenhsinhvien.vn
(Theo Discover Magazine)
(Theo Discover Magazine)
