Những Sai lầm khi tự học tiếng Pháp và cách sửa đúng

Nhiều bạn bắt đầu học tiếng Pháp bằng cách tự học vì muốn tiết kiệm chi phí, chủ động thời gian và tận dụng kho tài liệu miễn phí khổng lồ. Nhưng sau vài tháng, rất nhiều người rơi vào cảm giác “mất gốc mãi”, nghe không hiểu, nói không được, viết thì đầy lỗi. Trong bài viết này, tôi sẽ hướng dẫn bạn cách sửa các lỗi khi tự học tiếng Pháp để bạn có thể tự điều chỉnh lộ trình học của mình một cách thực tế và hiệu quả hơn.

Sai lầm về tư duy và cách đặt mục tiêu khi tự học tiếng Pháp​

Rất nhiều trục trặc trong quá trình tự học tiếng Pháp đến từ tư duy ban đầu chưa đúng. Nếu điểm xuất phát sai, càng cố gắng lại càng dễ nản.

Nghĩ rằng “tự học là phải làm tất cả một mình”​

Nhiều bạn hiểu nhầm tự học là “tự thân vận động 100%”. Bạn chỉ xem video, đọc sách, dùng app, nhưng gần như không bao giờ hỏi ai, không nhờ ai sửa lỗi phát âm hay ngữ pháp.
Kết quả là bạn có thể học rất chăm, nhưng mọi lỗi sai đều tích tụ theo thời gian. Đến khi tham gia một lớp tiếng Pháp ở Hà Nội hoặc gặp giáo viên lần đầu, bạn mới phát hiện mình đã đọc sai, chia sai hoặc dùng cấu trúc sai rất nhiều tháng.
Cách sửa khả thi hơn là vẫn giữ tinh thần tự học, nhưng chủ động tìm sự hỗ trợ:

• Tham gia nhóm học tiếng Pháp, diễn đàn, cộng đồng online để có nơi đặt câu hỏi.
• Tìm một bạn học cùng trình độ để luyện nói, chỉnh cho nhau những lỗi cơ bản.
• Nếu có điều kiện, định kỳ tham vấn giáo viên hoặc người có kinh nghiệm để “soi lại” phát âm và cách dùng câu.

Tự học không có nghĩa là cô lập. Tự học thông minh là biết khi nào mình cần được góp ý.

Không đặt mục tiêu cụ thể, chỉ học theo cảm hứng​

Một sai lầm rất phổ biến khác khi tự học tiếng Pháp là chỉ đặt mục tiêu mơ hồ kiểu “mình muốn giỏi tiếng Pháp” hoặc “muốn nói được như người bản xứ”. Những mục tiêu này nghe có vẻ hay, nhưng lại không cho bạn bất kỳ chuẩn nào để bám vào.
Khi không có mốc rõ ràng, bạn sẽ dễ học lan man: hôm nay xem video A, mai đọc bài B, ngày kia lại tải giáo trình C, nhưng không biết mình đang tiến tới đâu.
Cách sửa là chuyển sang mục tiêu cụ thể, đo được và có thời hạn:

• Ví dụ: “Sau 3 tháng đạt trình độ khoảng A1: tự giới thiệu, nói được về gia đình, công việc, sở thích”.
• Hoặc: “Trong 6 tuần tới, hoàn thành 10 bài đầu của giáo trình X, nghe hiểu 70% các đoạn hội thoại mẫu”.

Để dễ hình dung, hãy tưởng tượng bạn là một sinh viên ở Hà Nội đi làm thêm, chỉ có 45 phút mỗi ngày cho tiếng Pháp. Nếu bạn đặt mục tiêu: “Mỗi tuần học xong 2 bài trong giáo trình, thuộc 40–50 từ vựng, luyện nghe 3 đoạn hội thoại ngắn”, thì sau 3 tháng, tiến độ sẽ rõ ràng và đo được. Đó là cách “biến ước muốn thành kế hoạch”.

Sai lầm về phát âm hay bị bỏ qua​

Phát âm tiếng Pháp là nền tảng cho cả nghe và nói. Tuy nhiên, trong số các sai lầm khi tự học tiếng Pháp, phần phát âm thường bị xem nhẹ nhất.

Bắt đầu bằng học từ vựng, bỏ qua phát âm chuẩn​

Rất nhiều bạn mở đầu hành trình học bằng cách học từ vựng theo danh sách. Bạn ghi chép rất nhiều từ mới, nhưng chỉ đọc thầm hoặc tự đoán cách đọc theo cảm giác. Bạn không nghe mẫu chuẩn, không luyện khẩu hình hay âm mũi.
Hệ quả là chỉ sau vài tháng, bạn đã tích lũy một “kho phát âm sai”. Khi nói chuyện với người bản ngữ, dù bạn dùng đúng từ, họ vẫn khó hiểu vì cách bạn phát âm khác quá xa chuẩn.
Cách sửa là đầu tư thật nghiêm túc cho giai đoạn phát âm:

• Dành ít nhất 1–2 tuần đầu tiên chỉ để học alphabet, âm mũi (an, en, in, on, un…), các nguyên âm đôi và cách nối âm (liaison).
• Mỗi khi học một từ mới, luôn gắn việc nghe audio – lặp lại – ghi âm – nghe lại. Không học từ vựng “câm”, chỉ tồn tại trên giấy.

Nếu bạn cảm thấy điều này hơi “tốn thời gian”, hãy hình dung bạn định cư ở Canada và dùng tiếng Pháp hằng ngày. Việc được người đối diện hiểu ngay từ câu đầu tiên sẽ tiết kiệm cho bạn rất nhiều thời gian giải thích, lặp lại, và đặc biệt là tự tin khi giao tiếp.

Tự đọc theo “cảm giác tiếng Anh”​

Vì tiếng Pháp và tiếng Anh có nhiều từ có chung nguồn gốc Latin, nhiều bạn tự học tiếng Pháp có xu hướng đọc “na ná tiếng Anh”. Ví dụ, “important”, “restaurant”, “tourisme”… thường bị đọc y hệt tiếng Anh.
Thói quen này nếu kéo dài, bạn sẽ hình thành một hệ thống phát âm “lai” rất khó sửa. Người nghe sẽ vừa không rõ bạn đang nói tiếng gì, vừa phải đoán rất nhiều.
Để sửa, bạn cần:

• Học và ghi chú những quy tắc đọc cơ bản: tổ hợp “ou, eu, oi, eau, ch, gn…” đọc thế nào.
• Khi gặp từ mới, hãy ưu tiên tra audio hoặc xem video người bản ngữ phát âm rồi mới đọc theo.
• Hạn chế tối đa việc “đoán đại” cách đọc chỉ dựa trên tiếng Anh.

Một thói quen nhỏ nhưng rất hữu ích là: mỗi khi ghi từ mới vào sổ, bạn ghi luôn phiên âm hoặc ít nhất một gợi ý phát âm riêng cho mình, để lần sau không phải “đoán lại từ đầu”.

Sai lầm trong học từ vựng, học rất nhiều nhưng không dùng được​

Nhiều người cảm thấy học từ vựng là phần dễ nhất khi tự học tiếng Pháp, nên càng học càng… tự tin. Nhưng cảm giác “mình biết rất nhiều từ” không đồng nghĩa với khả năng dùng chúng trong câu, trong hội thoại.

Học từ rời rạc, không theo chủ đề và không đặt trong câu​

Một sai lầm điển hình là dành hàng giờ để chép danh sách từ vựng dài, mỗi dòng một từ, thỉnh thoảng thêm nghĩa tiếng Việt nhưng không có câu ví dụ. Sau vài ngày, bạn có thể “nhìn là nhận ra”, nhưng khi cần nói hoặc viết, bạn không biết ghép chúng ra sao.
Trong ngôn ngữ, người bản xứ không dùng từ đơn lẻ mà dùng cụm từ và cấu trúc. Nếu bạn chỉ nhớ từ rời rạc, bạn luôn có cảm giác “biết từ mà lại không nói được”.
Cách sửa là chuyển từ học “từ đơn” sang học cụm từ và câu hoàn chỉnh:

• Thay vì học “prendre = lấy, bắt”, hãy học cụm “prendre le métro, prendre un café, prendre rendez-vous”.
• Mỗi cụm từ nên đi kèm 2–3 câu ví dụ liên quan đến chính cuộc sống của bạn: công việc, gia đình, việc học.

Ví dụ, nếu bạn là nhân viên văn phòng ở Hà Nội, hãy tự đặt câu kiểu: “Je prends le bus pour aller au travail”, “Je prends un café tous les matins”. Những câu này dễ nhớ vì phản ánh đúng ngày của bạn.

Chỉ nhồi từ mới, không ôn lại có hệ thống​

Một sai lầm khác là chạy theo số lượng: hôm nay 30 từ, mai 40 từ, tuần sau thêm 50 từ nữa. Bạn cảm thấy rất “năng suất” nhưng thực tế là sau một hai tuần, phần lớn số từ đó đã biến mất khỏi trí nhớ.
Não bộ có cơ chế quên rất mạnh nếu bạn không ôn đúng lúc. Đây là lý do nhiều bạn bảo “em học đi học lại vẫn quên”, dù bỏ thời gian không ít.
Cách sửa là áp dụng nguyên tắc spaced repetition – ôn lặp lại theo khoảng cách thời gian:

• Chia thời gian học: khoảng 30% cho từ mới, 70% cho ôn lại.
• Có thể dùng ứng dụng như Anki, Quizlet, hoặc tự tạo bảng ôn tập theo ngày: hôm nay học, 1 ngày sau ôn lại, 3 ngày sau ôn lại, 1 tuần sau ôn lại.

Khi bạn có một lịch ôn cụ thể, “sai lầm khi tự học tiếng Pháp” theo kiểu “học nhiều mà vẫn quên sạch” sẽ giảm đi rất rõ rệt. Điều quan trọng không phải là bạn đã từng thấy bao nhiêu từ, mà là bạn còn sử dụng được bao nhiêu từ sau 1–2 tháng.

Sai lầm trong học ngữ pháp​

Ngữ pháp tiếng Pháp khiến nhiều người “ngại” vì có giống đực - giống cái, chia động từ, thì quá khứ, điều kiện… Khi tự học tiếng Pháp, rất dễ rơi vào hai thái cực: hoặc chỉ cắm đầu vào ngữ pháp, hoặc cố tình lờ đi vì “nghe là thấy nản”.

Cắm đầu vào lý thuyết, không thực hành trong ngữ cảnh thật​

Một số bạn mua 1–2 cuốn sách ngữ pháp tiếng Pháp, làm rất nhiều bài tập điền chỗ trống, chia động từ. Bạn làm đúng khá nhiều, nhưng nếu tôi hỏi: “Hãy giới thiệu thói quen một ngày của bạn bằng tiếng Pháp”, bạn lại không nói được.
Điều này xảy ra vì bạn mới chỉ “hiểu trên giấy”, chưa biến kiến thức thành phản xạ dùng trong đời sống.
Cách sửa là rèn thói quen gắn mỗi điểm ngữ pháp với câu chuyện thật của bạn:

• Học thì hiện tại đơn → viết 5–10 câu về một ngày đi làm/đi học của mình.
• Học cấu trúc “venir de + infinitif” → viết vài câu về việc bạn vừa mới làm xong.
• Sau khi viết, hãy đọc to và nếu có thể, ghi âm lại để luyện thêm phần nói.

Bạn có thể thử tưởng tượng bạn đang kể cho một người bạn ở Pháp hoặc ở Canada về cuộc sống của mình. Ngữ pháp lúc này không còn là bài tập, mà là công cụ để kể chuyện.

Bỏ qua ngữ pháp, chỉ nghe - nói “tự nhiên”​

Ở chiều ngược lại, có những bạn coi ngữ pháp là “kẻ thù”, nên chọn cách chỉ xem video, bắt chước câu nói và không bao giờ đụng đến sách ngữ pháp. Thời gian đầu, bạn có thể nói được vài câu đơn giản, nhưng càng về sau, câu càng rối và chứa nhiều lỗi cơ bản.
Khi thiếu một nền tảng ngữ pháp tối thiểu, bạn rất khó tiến tới các trình độ cao hơn như B1, B2 – những mức thường được yêu cầu cho du học hoặc định cư.
Cách sửa không phải là “đào sâu mọi thứ”, mà là xây một bộ ngữ pháp tối thiểu thiết yếu:

• Tập trung vào các thì và cấu trúc hay dùng trong giao tiếp: hiện tại, passé composé, futur proche, cấu trúc phủ định, câu hỏi cơ bản.
• Mỗi khi học một cấu trúc mới, hãy đảm bảo bạn có thể dùng nó trong ít nhất 5–10 câu liên quan đến bản thân, thay vì chỉ làm bài tập chép.

Nếu bạn cảm thấy phần này khô khan, có thể tự đặt ra một “dự án nhỏ”. Ví dụ: trong 2 tuần, mục tiêu của bạn là kể lại bằng tiếng Pháp một kỷ niệm khi đi du lịch hoặc một ngày đáng nhớ ở Hà Nội, sử dụng đúng thì quá khứ đã học. Như vậy, ngữ pháp trở thành công cụ phục vụ câu chuyện, chứ không còn là danh sách quy tắc phải nhớ.

Chỉ luyện nghe và nói một chiều, không tạo phản xạ​

Nghe và nói là hai kỹ năng khiến nhiều người mất tự tin nhất khi tự học tiếng Pháp. Không ít bạn học ngữ pháp, từ vựng khá ổn nhưng vẫn không thể mở miệng nói hoặc nghe người bản ngữ là “choáng”.

Chỉ xem video, không nhắc lại hay luyện shadowing​

Một sai lầm điển hình khi tự học tiếng Pháp là biến việc luyện nghe thành… xem giải trí. Bạn mở phim, vlog, podcast tiếng Pháp, xem một lèo vài tập nhưng chỉ nhìn phụ đề, không nhắc lại câu, không dừng để nghe kỹ.
Cách học này có thể giúp bạn quen với giai điệu ngôn ngữ, nhưng rất khó nâng trình nghe hiểu, lại càng không giúp bạn nói tốt hơn. Bạn chỉ ở vị trí người “xem”, chứ chưa phải người “sử dụng” ngôn ngữ.
Để sửa, hãy áp dụng kỹ thuật shadowing ở mức đơn giản:

• Chọn một đoạn hội thoại ngắn, khoảng 30–60 giây.
• Nghe một lần để hiểu nội dung, sau đó nghe lại và dừng từng câu để nhắc theo.
• Khi quen dần, thử đọc đuổi ngay phía sau người bản ngữ, gần như “chồng tiếng” với họ.

Lúc này, luyện nghe không còn là hoạt động thụ động nữa. Bạn đang vừa nghe vừa luyện phát âm, nhịp điệu và cách nối âm – những yếu tố rất quan trọng với tiếng Pháp.

Ngại nói vì sợ sai, nên… không nói​

Nhiều bạn tự học tiếng Pháp rất chăm làm bài tập, đọc tài liệu, nhưng gần như không bao giờ nói tiếng Pháp thành tiếng. Lý do thường gặp là “sợ sai”, “sợ phát âm không chuẩn”, “sợ người khác cười”.
Vấn đề là nếu bạn chờ đến khi mình “hoàn hảo” mới dám nói, bạn sẽ chẳng bao giờ bắt đầu được. Ngôn ngữ là kỹ năng, mà kỹ năng thì chỉ hình thành bằng hành động lặp đi lặp lại.
Cách sửa là tạo ra những không gian “an toàn để sai” cho chính mình:

• Tập thói quen tự nói một mình (self-talk) về những hoạt động hằng ngày: hôm nay bạn làm gì, ngày mai bạn dự định ra sao.
• Ghi âm lại và nghe lại để nhận ra lỗi phát âm, lỗi ngữ pháp, sau đó chỉnh dần.
• Tìm bạn học online, nhóm nhỏ hoặc người bản ngữ muốn trao đổi ngôn ngữ để trò chuyện định kỳ.

Khi bạn biến việc nói tiếng Pháp thành một hoạt động bình thường trong ngày, nỗi sợ “mở miệng” sẽ giảm đi rất nhanh. Sai lầm khi tự học tiếng Pháp không phải là nói sai, mà là không nói gì cả.

Sai lầm trong việc chọn tài liệu và phương pháp học​

Một lộ trình tự học tiếng Pháp hiệu quả không thể thiếu tài liệu phù hợp và cách tiếp cận hợp lý. Chọn sai tài liệu hoặc phương pháp có thể khiến bạn học rất vất vả mà kết quả không tương xứng.

Tài liệu quá khó hoặc quá dễ so với trình độ thực tế​

Sai lầm phổ biến là đánh giá sai trình độ của mình. Có bạn mới ở mức A1 nhưng đã cố đọc báo, tiểu thuyết, xem chương trình dành cho người bản xứ. Ngược lại, có người đã học khá lâu nhưng vẫn chỉ quanh quẩn với tài liệu cấp độ sơ cấp vì cảm giác “an toàn”.
Nếu tài liệu quá khó, mỗi trang bạn đều phải tra từ điển, đọc rất chậm, mất kiên nhẫn và dễ bỏ cuộc. Nếu quá dễ, bạn không có đủ thử thách để tiến bộ, dù cảm giác “học rất nhẹ nhàng”.
Cách sửa là xác định tương đối chính xác trình độ hiện tại:

• Làm các bài test trình độ tiếng Pháp miễn phí của các viện/đơn vị uy tín.
• So sánh kết quả với mô tả cấp độ theo khung DELF/DALF để ước lượng.
• Chọn tài liệu mà bạn hiểu được khoảng 70–80% nội dung, phần còn lại là mới và có thể đoán được trong ngữ cảnh.

Như vậy, bạn vừa đủ “căng” để phát triển, nhưng không bị “ngộp” vì quá tải.

Chạy theo quá nhiều nguồn cùng lúc, không có trục chính​

Một sai lầm khác là “tham tài liệu”: bạn tải một loạt giáo trình, đăng ký vài khóa online, follow hàng chục kênh YouTube, dùng nhiều app cùng lúc. Ngày nào bạn cũng đụng tới tiếng Pháp, nhưng mỗi nơi một chút, không nơi nào đi đến cùng.
Kết quả là sau một thời gian, bạn không biết mình đang học theo lộ trình nào, đã hoàn thành những gì, còn thiếu những gì.
Cách sửa là xây dựng một “xương sống” cho việc tự học tiếng Pháp:

• Chọn một giáo trình chính phù hợp với trình độ, dùng làm đường dây xuyên suốt.
• Bổ sung thêm tối đa 1–2 nguồn phụ: một app luyện từ vựng, một kênh YouTube hoặc podcast ưa thích.
• Mọi nội dung khác chỉ nên xem như tham khảo, không để làm đứt quãng lộ trình chính.

Khi bạn có một hệ trục rõ ràng, mọi nỗ lực đều được cộng dồn vào chung một tiến trình, thay vì bị phân tán thành nhiều mảnh nhỏ.

Không có kỷ luật học tập và quản lý tiến độ​

Tự học tiếng Pháp nghĩa là bạn vừa là người học, vừa là “quản lý dự án” cho chính mình. Nếu thiếu kỷ luật và cách theo dõi tiến độ, rất dễ rơi vào vòng lặp học – bỏ – quên.

Học dồn vào cuối tuần, bỏ trống cả tuần​

Nhiều người vì bận học hoặc đi làm nên để tiếng Pháp dồn vào một, hai buổi cuối tuần. Lúc đó bạn có thể học 3–4 tiếng liên tục, cảm giác rất “nhiệt huyết”. Nhưng 5–6 ngày còn lại lại không đụng gì đến tiếng Pháp.
Ngôn ngữ cần tiếp xúc thường xuyên để não bộ kịp “làm quen” và củng cố. Học dồn khiến bạn mệt mỏi trong buổi học, nhưng không tạo được nhịp tiếp xúc đều đặn.
Cách sửa là ưu tiên tính đều đặn hơn số giờ mỗi buổi:

• Cố gắng chạm vào tiếng Pháp mỗi ngày, dù chỉ 20–30 phút: nghe một đoạn ngắn, ôn vài từ vựng, đọc một đoạn hội thoại.
• Nếu cuối tuần rảnh, có thể học lâu hơn, nhưng vẫn giữ các “chạm nhỏ” trong tuần để duy trì kết nối với ngôn ngữ.

Thà mỗi ngày một ít còn hơn “đợi cuối tuần rồi học một trận thật to”, vì não bộ ghi nhớ tốt hơn với những lần lặp lại ngắn nhưng đều.

Không theo dõi tiến trình, không biết mình đã đi được bao xa​

Một sai lầm tinh vi nhưng rất dễ khiến bạn nản là không ghi lại những gì mình đã học. Sau vài tháng, nhìn lại, bạn chỉ nhớ mang máng “hình như mình học nhiều lắm mà sao vẫn dở”. Cảm giác này rất dễ giết chết động lực.
Trên thực tế, có thể bạn đã cải thiện khá nhiều, nhưng vì không có dữ liệu cụ thể, bạn không nhận ra.
Cách sửa là thiết lập một hệ thống ghi chép đơn giản:

• Dùng sổ tay, bảng tính hoặc ứng dụng ghi chú để lưu: ngày học, nội dung đã học, số trang/bài đã hoàn thành, từ vựng quan trọng, điểm ngữ pháp chính.
• Mỗi cuối tuần hoặc cuối tháng, đọc lại để thấy mình đã đi được bao xa.
• Định kỳ tự kiểm tra lại bằng một bài test ngắn hoặc thử viết/nói về cùng một chủ đề để so sánh với phiên bản cũ.

Khi thấy rõ những bước tiến nhỏ, bạn sẽ có thêm động lực để tiếp tục, và những sai lầm khi tự học tiếng Pháp sẽ dần được thay thế bằng những thói quen tốt hơn.

Khi nào nên cân nhắc kết hợp tự học với lớp học có giáo viên?​

Tự học tiếng Pháp là lựa chọn rất tốt, đặc biệt khi bạn chủ động và có kỷ luật. Tuy nhiên, sẽ có những thời điểm việc kết hợp tự học với một lớp có giáo viên hướng dẫn giúp bạn tiết kiệm thời gian, tránh sai lầm lặp đi lặp lại.
Bạn nên cân nhắc tìm đến lớp học hoặc giáo viên khi:

• Bạn cảm thấy mình mắc kẹt ở một mức trình độ, học mãi không lên, không biết mình đang sai ở đâu.
• Phát âm của bạn khiến người khác khó hiểu, nhưng bạn không có ai sửa trực tiếp.
• Bạn cần chuẩn bị cho mục tiêu cụ thể như thi DELF, TCF, TEF, hoặc dự định du học, định cư với thời hạn rõ ràng.

Nếu bạn đang học tiếng Pháp ở Hà Nội, Đà Nẵng hoặc TP HCM, việc tìm một lớp nhỏ hoặc nhóm học có giáo viên có thể là lựa chọn hợp lý và không hề khó. Lớp học giúp bạn có lộ trình rõ ràng hơn, được kiểm tra và sửa lỗi kịp thời, có môi trường luyện nghe – nói thường xuyên.
Thời gian tự học ở nhà lúc này sẽ tập trung vào việc ôn lại, mở rộng và đào sâu những gì đã được định hướng trên lớp.
Điều quan trọng là: lớp học không thay thế hoàn toàn tự học. Dù bạn học với giáo viên hay không, phần tự học vẫn là nền tảng quyết định tốc độ tiến bộ của bạn.